Kuq e Zi: Revista Kulturore Euro- Shqiptare Nr: 158

EDITORIAL 158 Muej shtator tashmë njihet si muej i Shejtërimit të Nënë Terezës, e mbetët i tillë përgjithmonë.

Ajo kaloi në dimensionin e hsejtëris në shkallë universale, si për botën e krishterë ashtu edhe për besime të tjera. Sespe misioni i saj i kalonte kufijte ndarjëve, fetare e shoqërore. Përjashtim bente komunizmi, ku ai shqiptar kalonte jo vetëm në mohim e mosnjohje, por deri në degradim të punës së saj lartësisht humanitare.

Ana humanitare e kapërcente atë të besimit të saj si e krishterë, dhe pergjithesohej në gjithë besimet e tjera. Pranaj misioni i saj mori një përmasë universale, e pranuar nga të gjithë popujt e kësaj toke, me përjashtime sporadike të frymëzuar nga fanatizëm sektar i tepruar. Kurse nga ana subjektive përne shqiptarët, ajo mbetët figura më e madhe e identifikimit tënë së popull e komb shqiptar, krenari e vërtetë e jona, që bota deshi s’deshi na e njeh duke ruejtë një zili të madhe në vetvete. Nga doki kjo grue e vogël nga një vend i vogël që të dominojë mbi botën mbarë ? E po rrugët e Zotit janë të panjohura e të pafundme.

Zgjedhja e tij ra mbi këtë vajzë të brishtë shqiptare, një hiç midsi miliarda njerëzish të kësaj toke. Por Zoti e kishte pajisur me atë forcë shpërtërorfe të papërmabajturn r, që me vepar e saj t’i imponohej njerëzimit.

Këto janë ato mrekulli që zor kush t’i kuptojë, besojë e pranoje. Nëërsa për çudi dhe anomali mendimi, shqiptarët hahën mes tyre për ta mohuar e degraduar e mos pranuar, me çdo lloj preteksti e marifeti. Me Nënë Terezën krenohet një botë e terë, se ajo ushtroj mërësinë universale. Mjaft fakti, që ishin të mëdhejt e kësaj bote që shkonin ta vizitonin, dhe jo ajo të nh ngjitej pas tyre. Pernadorë, Papë, mbretër e mbretëresha, princa e princesha, presidentë e kryeministyra e burraa shteti e përosnalitet të lartë, e nderuan dhe ndihmuan në atë mision të lartë humanitar që askush para saj s’kishte mundur të zbatojë.

Në mburremi tashti, përnjëmend apo sa me la gojën. Ose mos të ia varim fare., dhe ta mohojmë. Ḉ’ne na qenka kjo plakë shejtereshë e botës ! Sigurisht mentalitet komunist i ngulitur nga diktataori ateist, që nuk la gjë pa sharë e hedhur baltë mbi të. kështu komunistë shkojnë pas avazit të kreut të tyre.

Ata prete,ndonin e pretendojne se « kreu » i tyre të ngrihej në leader botëro i komunizmit, e ç’ne kjo murgeshë shqiptare të à çohet nga fundi i indisë, Kalkuta, e të ngrihet mbi mbarë

njerëzimin, deri dhe të shejtërohet. S’kemi ç’të shtojmë më gjatë, se veprat e Nënë Terezë flasin më mirë, se sa fjalët tona. Kjo ishte për kujtuar Nënë Terëzën në shtatorin e saj të shejtërimit.

Tasht kalojmë në një shtator kuishtura një figure të njohurshaiptare që është dhe prind i yni.

Eshtëë fjala për Gjneral Prenk perviizin, që pikërisht e ka ditën e vdekjës me 6 shtator, një ditë pas 5 shttaorit të Nënë Terezës. Kështu ne se njerëz tëtij, nuk mun t’i shmangëshim përkujtimit të meritueshëm. Nu ka dyshim se figura e Prenk Pervizi ëeshtë një figurëë kyçe e historisë së shqipërisë.

Por dikatura komunite me ,historianët e saj e fshinë nga historia e faktëve dhe ia shuan emrin. Gjë që ndikoj edhe ne popullu ; ku s’guxonte kush tëia përmendte emrin. Familja u degdsi burgjeve e kampeve, e fisi i tij u masakrua, për tt’i shuar fare. Zoti nuk e lejoi atë punë, dhe shqiptarë të mirë e të ndërgjegjëshëm filluen ta nxierrin nga arrësira e harresa, që komunizmi kishte vendosur mbi te.

Por situata tashmë kishte ndryshuar, dhe emri i tij zuri vend ndër libra, gazeta e revista. Aq më tepër se të huajt nuk rrinin duar kryq, dhe WQikipediat e huaja, e paraqisnine si një ndër figurat më të rendësishme të historisë së Shqipërisë. Në këtë mes edhe ne ishim të kushtëzuar të shkruanim për të, që ishim ndjekësit më afërt të gjithë jetës veprimtaisë së tij. Zoti më lejoi që të arrij në moshën 90 vjeçe, për të plotësuar historinë e vërtetë të tij. Kështu arritëm të botojmë disa libra, e shkrime e artikuj në shtypin shqiptar. Një pjesë e këtyre shkrimëve vijnë nga njerëz të ndryshëm të miëinformuar, shqiptarë dhe të huaj. Kështu që 6 shtatori na shtyri që t’i kushtojmë disa shkrime përkujtuese, ku mjafton fjala e Muharrrem Bajraktarit në varrimi e tij, që përmbledh sencën e jetës së tij.

Një falenderim i posaçëm, i shkon zoti Skënder Buçpapaj, që, bburrërisht, e shfaqi kujtimin e 43vjetorit të Prenk Pervizit, në programin e tij, dhe na shtyti dhe neve që ta kujtojmë ne revistën Kuq e Zi. I japim përparësi Gjeneral Prenk Perviizit, ne revistën e muajt shtator, nr. 158, që shënon muajin e vdekjës së tij në Belgjikë, me 6 shtator 1977 ne moshën 80 vjeç, pas 31 vjet jete në mërgim.

6 Shhtator 2020 , 43-vjetori i vdekjës së Gjeneral Prenk Pervizit

Gjeneral Prenk Pervizi

Korçes (1936-1939 me graden N/Kolonel Prej vjetit 1939 deri 1943 me gradat suçesive Kolonel e Gieneral asht ne dispozicionit te Komandes se Pergjitheshme. Prej vitit 1943 deri ne Tetor 1944 Gjeneral Pervizi asht Komandant i Mbrojtjes Kombetare.

Trupi i Gjeneral Pervizit u varros me 7 shtator ne Jolimont, dhe ne Kishen e Institutit ku ishte strehue. Frati Shqiptar At Ambroz MARTINI, kreu funksionet fetare dhe e perkujtoi te ndjerin me fjale e shprehje prekese tue vue ne pah cilesinat dhe meritat e tija.

Trupj i Gjeneral Pervizit u percuell prej ma se 300 Shqiptarve dhe mbajten fjalime shoku i tij i armeve Kolonel Muharrem Bajraktari dhe patrioti Rifat Kolgjini. Arkivolin të mbuluem me flamurin kombetar e stolisnin dy kunora: ajo e Kol. Bajraktarit dhe e Bllokut Kombetar Indipendent.

Redaksija e te perkoheshmes Koha e Jone, familjёs e fare e fisit ne Shqipni u paraqet ngushllimet e veta.

Skuraj 1897- Jolimont 1977

Revista “KOHA E JONE ”shtator 1977, botues Lec Shkreli ============================

Fjala e Kolonel Muharrem Bajraktarit në varrimin e Prenk Pervizit Saint Pierre de Lahay më 7 shtator 1977

Të Nderuem Bashkatdhetarë,

VDIQ GJENERAL PRENK PERVIZI Me 6 Shtator 1977 ne JOLlIMONT (Begjlike) vdiq Gjeneral PRENK PREVIZI. ku ishte strehue nga Caritas Catholica qe ne vitin 1966 kur emigroi nga Greqija.

Gjeneral Prenk Pervizi leu me 4 Mai 1897, ne SKURAJ (Krujë), dhe mesimet e para i kreu ne Shkoder. Me 1914-18 dergohet ne shkollen e oficicerave (Kadettenschule) ne Viene. Me 1918 kthehet ne Shqipni dhe si oficier i ri merr pjese me forcat vullnetare te ELEZ ISUF NDREUT e te ALUSH AGE LUMES te cilat aso kohe luftojshin kundra invazionit serb.

Me 1924 Gjeneral Pervizi largohet nga Shqipnija bashke me ZOGUN ne Jugosllavi dhe kthehet ne dhjetor te atij vjeti ne Tirane me graden Major.

Tue qenese Shipnia ishte nda ne kater zona ushtarake. Gjeneral Pervizit i besohet zona ushtarake e Tiranes (1924-1929) e ma vone e

Po përcjellim sot për në banesën e fundit një nga figurat më të shqueme të patrioizmit shqiptar dhe figurën ma të naltë ushtarake që ka pasun ushtria shqiptare, si edhe mikun më të shtrejtë timin, dhe bashkatdhetarin e nderuem e të dashun të mërgatës sonë, gjeneralin Prenk Pervizi.

E kam pasun mik të ngushtë, koleg e bashkëluftëtar të disa betejave, kundër forcave serbe, kundër banditizmit, kundër rebelizmit të nxitun nga armiqtë e huaj, serbë, grekë dhe italianë, për të copëtue vendin tonë edhe ma tepër nga ç'e kishin copëtue.

E kam njohun në detyrat më të vështira të përbashkëta, per afirmimin e shtetit të ri ligjor shqiptar, të sapo dalë nga Kongresi i Lushnjës më 1920, duke përballue operacione të vështira, për të vendosun rendin e qetësinë kudo. E kam admirue për cilësitë e rralla dhe për përgatitjen e naltë ushtarake. Ai ishte pajisun edhe me virtytet më të mira shqiptare, si besa, burrnia, trimnia, bujaria, urtësia, fisnikëria dhe dashunija për Atdhe e Komb. I doli zot Atdheut në ma shumë se një çast të vështirë e të rrezikshëm, duke zgjidhun situata kritike, për vetë ekzistencën e Shtetit shqiptar. Ndërhymjet e tij qenë vendimtare për fatet e Atdheut dhe koha e historia

kanë për të nxjerrë në pah e në dritë veprimtarinë e tij patriotike në dobi të çështjes kombëtare.

Njё vepёr e madhe e tij, asht mposhtja e Kryengritjёs antikombёtare sё Dukagjinit, e organizueme nga Jugosllavia me disa tradhёtarё e renegatё, ku ai tregoi aftёsi tё larta ushtarake si strateg, duke e shpёtue vendin nga njё krizё tё madhe destabilizuesi, e krijueme nga serbet e italianёt. Ky sukses i dha famё si njё oficer me pregatitje e aftёsi tё larta Si në Shqipni. ashtu edhe në mërgim, ai qëndroi i pavarun nga partitë politike, tue ba thirrje e tue na frymëzue vazhdimisht për Bashkim.Veçanërisht mbas ardhjes në fuqi të komunizmit ai u përpoq, bashkë me patriotët e tjerë, për të arritë atë Bashkim të nevojshëm që ti bante ballë gjëndjes së pushtimit të sllavo- komunistëve Me Prenkën më ka lidhё një jeté e tanë dhe asnjé çast nuk qëndruem pa qenë në marrëveshje me njëni-tjetrin. si në kohën e Mbretnisë, po edhe gjatë pushtimi te huej italogjerman dhe ma vonë në mal, në qëndresën kundër komunizmit. U detyruem të largohemi nga Shqipnia, sepse komunizmi po bahej gati për t'u bashkue me Federatën jugosllave e s'kishte vend ma për ne.

Aleatët na lanë në baltë dhe ne vendosëm të krijojmë qëndresën jashtë kufijve. U perpoqëm, por gjithmonë na sabotuen të huejt. Prenka, siç dîhet u arratis nga Shqipnia në një mënyrë tepër të guximshme, që e bani Sigurimin të luej menç dhe kjo ishte një mëritë e aftësive dhe trimnisë së tij të pashoqe. Fjalimet e tij mbeten të paharrueshëm, për thellësinë e trajtimit për të nxitun Bashkimin e të gjitha forcave politike në mërgim, si e vetmja mënyrë për të arritun një sukses në luftën kundër komunizmit, që në Shqipni po bante namin mbi atdhetarët e mbi famijet tona.

Duke përciellur mikun e madh e bashkatdhetarin e shquem, patriot e burrë shteti, gjeneralin Prenk Pervizin, ne përcjellim një pjesë të randësishme të historisë se Shqipnisë që lidhet me emrin e tij, ku ai luejti gjithmonë një rol qendror e vendimtar! Deri në çastin e fundit ai qëndroi si burrë fisnik e nuk e dha kurrë veten, me pikëllimin e vetëm që nuk po vdiste në truellin e shejtë të atdheut të shtrejë e nuk do të varrosej atje ku janë varrosun prej shekujsh të parët e tij. Një pikëllim që mbetet për të gjithë mërgatën. Asnjë njeri i familjes së tij nuk gjendet këtu sot. Ata janë të mbyllun atje, ndër burgjet e kampet e internimit të diktaturës komuniste. Prandaj e ndjej për nder e detyrë t'ia bajmë varrimin edhe në emën të familjes së tij te martirizueme. Na takon t’u përcjellim amanetet e mikut e bashkatdhetarit tonë, djemve dhe nipave të Prenkës, kur të vijë koha e lirisë për Shqipninë.

Qoftë i përjetshëm dhe i nderuem kujtimi yt, or mik i shtrejtë Prenk Pervizi !

PRENK PERVIZI

MUHARREM BAJRAKTARI

Kolegë të shquar ‘e miq të pandarë gjitjë jetën.

Jeta dhe veprimtaria e tij u pasqyrua në disa vepra dinjitoze

Pres të zbresësh nga Qielli Nëna Terezë !

Poemth nga Elida Buçpapaj Nëna ime e nënës Atit gjyshërve stergjyshërve të mij që nga pellazgët, etruskët, ilirët, arbërorët përpara Romës, Konstandinopojës Krishtit, Muhametit përpara Evës dhe Adamit Talmudit, Biblës e Kuranit ti ishe e para më përpara se fjala Tereza Nënë përpara se Zoti të krijonte diell e hënë Zoti të krijoi të parën ty që ti të lindje dashurinë para se të krijonte Shën Mërinë, e ditëve t’u vinte emra t’i ndante në javë, muaj, vite e stinë e barit t’i jepte klorofilin para se hënën ta mbillte në qiell sombrero të bardhë e lotët t’i avullonte në mjergull ngjyrë shiu e retë me figura përbindshash t’i shkërmoqte me magji veriu përpara se bota ta ndahej me kontinente me kufij e sinorë e njerëzimi në raca, kombe e katakombe Zoti krijoi Terezën Nënë nga atdheu që në kohë Apokalipsi do t’i jepte strehë çdo hebrei e çdo të panjohuri po të trokiste do t’i hapte derën e do ta kishte vëllamë, mik e motër do t’i kuronte dhimbjen pa e pyetur se nga vjen zemrat e plagosura e plagët do t’i mjekonte çdo të mjeruar e fatkeq me qumësht gjiri do ta mëkonte çdo të lënduari do t’i jepte prehje e paqe Tereza Nënë e të gjithë

mëkatarëve virgjëreshë në çdo jetë për mijra e mijra vjet ti mbolle dashurinë njerëzore në këtë botë të mbrapshtë e mizore që ka çrrënjosur dhēmbshurinë nga toka e të parëve e ka shkrumbuar krahët e mëshirës që botën e udhëheq drejt humbëtirës ku çiftëzohen trafikantët me liderët pafytyra të partive të të gjitha ngjyrave liderët e turpit e horrës kanë zbarkuar në Romë ditën e shenjtërimit të Terezës Nënë ata janë banorët e Sodomë Gomorrës zgërdheshur me kostume lluksi që tallen me ty në shekullin e XXI Nëna ime e njeriu të pambrojtur nga përbindëshi njeri shihi si krekosen në Shën Pjetër në rreshtat e parë cinikë në Bazilikë përpara kamerave si burra shteti për t’i treguar popullit se ka triumfuar pushteti i së keqes shihi në rreshtat e parë sfidojnë Papën Frencis skllavopronarët e milenarit të tretë të epokës Steve Jobs e Mark Zuckerberg në rreshtat e parë është përbashkuar e keqja ka bërë fuqi kundër Nënës e hirit Atit e t’birit Nëna Terezë e të gjithë bijëve të Nënave e drejtësisë të tokës dhe asaj supreme të prita të vije në Bazilikë me sandalkat e tua fluturuese që nuk ndihen si fryma kur ecë me padurim vazhdoj e pres duke i numeruar në kohën e pritjes minutat mbrapsht shtatë, gjashtë, pesë… që prej Qiellit Tereza Nënë të zbresë

Te jeshë dishepull i Nenë tterezës do të thotë të jeshë dishepull i dashurisë.

Nga Elida Bçpappaj.

Nënë Tereza, figura më e shkëlqyer e shekullit XX dhe XXI, është shqiptare.

Ajo nuk i takon asnjë partie politike, ajo nuk i takon asnjë grupacioni politik apo ideologjik, ajo i takon Zotit dhe njerëzimit.

Nëse ndokush kërkon që të gjejë një pikë afrimi dhe reference për të kuptuar afërsinë e Zotit dhe praninë e tij, mjafton që të njihet me figurën e Nënë Terezës, e cila ndërkohë simbolizon ngrohtësinë që duhet të ketë shteti për qytetarin e tij.

Nënë Tereza ia përfaqëson vlerat Perëndimit, por rrezatimi i humanizmit të saj nuk i njeh kufizimet dhe nuk ia ndryjnë dot kufijtë. India kërkon ta ketë të vetën, Maqedonia po ashtu, por ajo, duke qenë shqiptare i takon gjithë botës. Nënë Tereza është ikonë për qytetërimin Perëndimor, jo më kot asaj iu akurdua Çmimi Nobel për Paqen më 1979, ndërkohë është ikonë për çdo shpirt njeriu, të cilit Zoti i ka falur jetën si dhuratë, pa marrë parasysh se cilës racë, etni apo feje i takon.

Vetëm regjimi diktatorial komunist në Shqipëri, nga më kriminalët në botë, e ndaloi Nënë Terezën të vinte këmbë në atdheun e saj për t’u takuar kësaj jete me nënën dhe motrën e saj, por ky regjim nuk do të arrinte kurrë të ndalte Nënë Terezën të krenohej se ishte shqiptare dhe t’i jepte bekimin shqiptarëve. Çdo komb i qytetëruar Perëndimor do ta deshte ta kishte Nënën Terezën përfaqësuese të identitetit të vet kombëtar; çdo qytetar në Perëndim do të deshte që në gjakun e vet të kishte ADN-në e Nënë Terezës, si figurë e humanizmit kristian dhe humanizmit botëror, nën sermonin se të gjithë banorët e këtij rruzulli, pa dallim feje, ideje, ngjyre dhe race janë të barabartë midis tyre. Ky është sermon i Zotit dhe lirisë, vlerës më të madhe të Perëndimit.

Nënë Tereza nuk kishte fëmijë, ndërkohë ajo ishte Nëna e të gjithë fëmijëve të botës, për të cilët ajo i lutej Zotit, si t’i kishte fëmijët e vet.

Nënë Tereza ishte mishërimi i Shën Marisë dhe Fatimes njëkohësisht, por ajo ishte diçka më shumë se aq, pasi ishte bija e Zotit.

Ajo lindi virgjëreshë, jetoi virgjëreshë dhe vdiq virgjëreshë, ajo nuk mëkoi me gjirin e saj fëmijët e vet, ndërkohë ajo ishte nëna ime, nëna e nënës time, nëna e gjyshes dhe stërgjyshes time, dhe do të jetë nëna e stërnipave dhe stërmbesave të mi, edhe kur ishim paganë, edhe kur u kristianizuam edhe e asaj pjesë që u myslimanizuan.

Feja është shprehje e besimit, ndërsa Zoti shpreh gjithë Universin, dhe Nënë Tereza ishte bijë e Zotit dhe gjithë Universit.

Kam pasur fatin të takohem disa herë me Nënë Terezën.

Së pari kur isha korrespondente e Zërit të Amerikës, në vizitën e saj të parë tek Presidenti i Shqipërisë, z.Sali Berisha, pas zgjedhjeve të 22 Marsit 1992.

Nënë Tereza do të shoqëronte edhe Shenjtërinë e Tij, Papa Vojtilën, në pranverën e 1993, kur në Aeroportin e Tiranës do t’i tregoja se një pjesë të këngëve dhe lutjeve të saj i kisha përkthyer në shqip dhe i kisha botuar tek Zëri i Rinisë. Ajo do të kënaqej pa masë, do të më lëmonte flokët, do të më dhuronte një Shën Mëri të vogël që e ruaj si gjë të shtrenjtë edhe sot e kësaj dite e do të më bekonte dhe lus Zotin që bekimi i saj të më ndjekë gjithë jetën, mua familjen time dhe pasardhësit e mi, brez pas brezi.

Bekimet e saj ajo ua blatonte më së shumti atyre që ishin në nevojë dhe në mjerim.

Sot bota është e armatosur gjer në dhëmbë me armatime nga më të sofistikuarat, të cilat kanë destinacion shuarjen e jetës, ndërsa Nënë Tereza ishte e armatosur me armën më të fuqishme të kësaj bote, që është dashuria, pasi tek dashuria dhe dhembshuria ajo shihte ilaçin më mrekulli dhe çudibërës.

Gjithë jetën e saj Nënë Tereza, kjo murgeshë katolike u vu në shërbim të të mjerëve të njerëzimit, krijuar nga ndarjet dhe urrejtja racore, etnike e fetare. Sikur politika t’i ngjante Nënës të Njerëzimit, në vend të arsenalit ushtarak vrastar, do të harxhonte për të blerë bukë e libra, për të ndërtuar spitale e shkolla duke u vënë në shërbim të harmonisë të jetës dhe humanizmit si shqiptarja Nënë Tereza.

Nënë Tereza tregoi se çdo njeri përbën në vetvete një potencial të madh, të cilin Zoti ia ka dhënë për të ndihmuar dhe bërë mirë, si rruga e vetme dhe e sigurtë për të luftuar të keqen dhe qoftëlargun.

Nënë Tereza po ashtu i rrëfeu njerëzimit se Vokacioni i saj ishte dashuria. Të jesh dishepull i Nënë Terezës, do të thotë të jesh dishepull i dashurisë prej së cilës ka lindur njeriu, njerëzimi dhe çdo mrekulli e kësaj bote.

Katedralja e Nëhë Terezës e ndërtuar nga Rugova, sbhprehje e pasurisë kombtare dhe europiane.

Nga Elida Buçpapaj.

Ibrahim Rugova, presidenti i parë i Kosovës, ideologu i pavarësisë dhe vizionari më i madh modern Perëndimor shqiptar, posa Kosova u çlirua mbështeti ndërtimin e Katedrales së Nënë Terezës. Dhe dalja e fundit e Rugovës në publik ka qenë më 26 Gushtin e vitit 2005, së bashku me Ipeshkvin e Ipeshkvisë së Kosovës Imzot Mark Sopi, kur vendosi gurëthemelin e katedrales.

Atë ditë, që përkon vetëm katër muaj e pak nga dita e vdekjes së tij, ai duke e vendosur atë gur do të thoshte: “Sot është një ditë e madhe për Kryeqytetin dhe për gjithë Kosovën, sepse po e bekojmë gurin e themelit të një tempulli të shenjtë, që i kushtohet Nënës së dashur shqiptaro-kosovare dhe Nënës së Njerëzimit – të lumturës Nëna Tereze – asaj që lartësoi nderin e Kosovës dhe të shqiptarëve në gjithë planetin duke i afirmuar vlerat tona dhe

duke ndihmuar gjithë njerëzimin.” Gurëthemeli i Katedrales përkonte me 95 vjetorin e lindjes të Nënë Terezës. Pesë vjet më vonë katedralja me themele të përuara nga Presidenti Ibrahim Rugova do të mbaronte së ndërtuari.

Kosova duhet t’i kishte ndërtuar me kohë Katedralet e saj, mund të kishte ndërtuar një Katedrale për Skënderbeun, një Katedrale për Konstandinin e Madh, një Katedrale për Pjetër Bogdanin. E njëjta gjë edhe në Shqipëri. Por kjo ishte e pamundur pasi atje diktatura komuniste ikonoklaste i kishte shkatërruar dhe shkallmuar vendet e kultit, ndërsa të gjithë klerikët i kishte varur në litar apo rrasur deri në vdekjen e tyre nëpër burgje. Në të njëjtën mënyrë kishte vepruar edhe regjimi pushtues në Kosovë.

Edhe sot e kësaj dite Serbia vazhdon të ndërtojë në Kosovë kisha ortodokse, ndërsa katedralja e Nënë Terezës është e para e këtij lloji. Kultura dhe besim katolik është pjesë e kulturës tonë kombëtare, është pjesë e trashëgimisë sonë kulturore. Shqiptarët sot janë me shumicë myslimane, bashkë me autoren e këtij shkrimi, por ky fakt nuk mund ta ndryshojë historinë, se kalimi në fenë e re ka qenë i vonshëm. Përpara se të konvertoheshim në myslimanë kemi qene katolikë, dhe përpara se të bëheshim katolikë kemi qenë paganë. Dhe Katedralet janë monumente të besimit e të kulturës që më mirë se librat e vërtetojnë historinë.

Më ka rënë rasti të vizitoj disa nga katedralet më të famshme të botës.

Kam vizituar Katedralen e Sant Patrikut në New York, atë të Milanos, të Strasburgut, të Këlnit, të Fraiburgut, Katedralet e Baselit, Bernës, Katedralen e Shën Pjetrit në Romë, e ndërtuar në periudhën e Rilindjes së vonë Italiane, dhe në të gjitha herët kam mbetur e befasuar nga gjenia e artistëve, arti i të cilëve është hyjnor që të bën të besosh se përjetësia ekziston.

Zakonisht Katedralet ku ndërthuret stili gotik me atë romak, ku përzihen periudha e Mesjetës me të Rilindjes, janë vende liturgjie dhe lutjesh, por janë edhe vende pelegrinazhi, si pjesë e trashëgimisë kulturore të qytetërimit evropian, si monumente të kulturës Perëndimore. Kush viziton sot Katedralen e Shën Pjetrit në Romë, një nga arsyet e forta për ta bërë këtë vizitë është për të parë nga afër të gjallë mrekullinë e Mëshirës të Mikelanxhelos, një kryevepër e artistit të Rilindjes italiane punuar mrekullisht në mermer.

Në Katedralen Kelnit buzë lumit Rin, më e madhja në Evropë, të mahnit stili gotik, ndërsa katedralja e Milanos ka shërbyer si frymëzim për Persy Shelley, Alfred Lord Tennyson, Markt Twen etj. etj.

Katedralja e Nënë Terezës, që nga dita e vendosjes të gurthemelit të saj nga Ibrahim Rugova, do të duhej të ndërtohej brenda disa muajsh, do të duhej të ishte madhështore dhe e krahasueshme me Katedralet më të famshme të botës, si ato të përmendura më sipër, dhe ai gur themeli që vuri Rugova nuk do të duhej të kthehej kurrsesi në pretekst për të nisur një fushatë makabre kundër tij, ndërsa ishte në shtratin e vdekjes, duke shpifur sikur Rugova e merrte këtë nismë sepse ishte konvertuar në katolik, kur Rugova e ndërmerrte këtë nismë nga pozitat e një burrështeti me përmasa evropiane.

DY KONTRASTE RESPEKTI PËR NENË TEREZËN Me rastin e Ditës kushtuar Nenë Terezës

Nga Frank Shkreli Në Kosovë dhe në Shqipëri, Kisha Katolike Shqiptare po kremton festën e Shenjtës Nenë Tereze (5 Shtator) nën rrethana të vështira – pa pjesëmarrjen e besimtarëve -- për arsye të kufizimeve të vendosura si rrjedhim i pandemisë Covid-19 nga autoritet qeveritare dhe shëndetësore të dy vendeve, ashtu si edhe pothuaj ndodhë në mbarë botën. Ente të ndryshme fetare në botën shqiptare po e festojnë me nderime dhe respekt këtë ditë, kushtuar bijës së madhe të Kombit shqiptare dhe nenës së botës, Nënë Terezës, në mënyrën e vet dhe si është më mirë, nën këto rrethana. Institucionet fetare anë e mbanë trojeve shqitare si edhe individë të ndryshëm po e kujtojnë këtë ditë në mënyrat e veta dhe sipas mundësive, -- bazuar edhe në njërën prej shprehjeve të Nenë Terezës e cila ka thenë se: “Ne s’mund të bëjmë gjera të mëdha, por vetëm gjëra të vogëla me dashuri të madhe”.

Më tërhoqi vëmendjen sot vepra e një individi të vetëm në Shkodër, i cili vetëm me nismën e tij personale, ka zgjedhur një mënyrë unike për të nderuar dhe për të kujtuar Nënë Terezën, jo vetëm sot në Ditën kushtuar Shënjtës Nenë Tereze, por çdo ditë.

Emri i tij është Leopold Shkreli, të cilin, sipas disa burimeve mediatike, asgjë nuk e pengon që përditë të çojë lule tek shtatorja e Nenë Terezës në Shkodër.

Sipas disa mediave vendore dhe kombëtare, përfshir portalin Shkodraweb”, shkodrani i moshuar, Leopold Shkreli shkon çdo ditë pranë shtatores së “Nënë Terezës” në qendër të qytetit të Shkodrës. Aty ai vendosë lule me qëllim që të mbajë gjallë thirrjen e Nënë Terezës për të dhuruar më shumë dashuri dhe përkujdesje ndaj të varfërve, që ishte misioni i Nenë Terezës dhe Urdhërit të Motërave të saj të përhapura anë e mbanë botës.

Kjo mund të mos duket si ndonjë vepër e madhe e këtij shqiptari të dalluar e fsinik shkodran, por siç duket Leopold Shkreli e bënë këtë gjest me përkushtim dhe dashuri të madhe që ai ka për Nenë Terezën. Në një video të publikuar nga Dioqeza Rreshen në facebook shihet qartë pelegrinazhi i përditëshëm dhe i pa përtesë i Leopold Shkrelit, para shtatores së Nenë Terezës në Shkodër, për të vendosur lule të freskëta aty çdo ditë, duke tërhequr vëmendje dhe admirimin e shumë qytetarëve të Shkodrës dhe më gjërë.

Kundërshtarët diabolikë të Rugovës bëjnë sikur harrojnë se figurat e shquara të katolicizmit shqiptar, janë në fakt figurat më autentike të ruajtjes dhe konservimit të identitetit tonë kombëtar, si një nga kombet më të lashta të Evropës.

Në këtë kontekst, trashëgimia katolike kristiane e shqiptarëve nuk ka se përse të fshihet, përkundrazi ajo do të duhej të evidentohej me kohë, dhe meqë diktatura dhe pushtuesi nuk na e kishte lejuar, atëhere e kemi për detyrim moral që të përmbushim ato boshllëqe, të shkaktuara me qëllim nga ata që kishin ndërmarrë kundër nesh fushata shfarosëse apo ata që e kishin kthyer Shqipërinë në tokë të ndaluar për Nënë Terezën e shqiptarët i kishin ndërsyer në fushatat vëllavrasëse të luftës të klasave. Andaj ndërtimi i Katedrales të Nënë Terezës duhet të jetë vetëm fillimi i këtij rizgjimi, që në fund të fundit është shprehja më kuptimplotë e tolarancës së shqiptarëve.

Personazhi i javës, Leopold Shkreli Leopold Shkreli nuk besoj se e bën këtë as për ndonjë reklamë as për të tërhjeque vëmendjen ndaj këtij akti humanitar dhe nderimi ndaj bijës shqiptare të njohur anë e mbanë botës, por megjithëkëtë, është e pamundur që ky akt i tij, që nga disa mund të konsiderohet si i vogël, por ama tregon një dashuri të madhe personale të tijën për bijën e Kombit Shqiptar dhe është një akt prekës dhe një frymëzim për të gjithë ne.

Po kush është Leopold Shkreli, i cili ka zgjedhur këtë mënyrë unike për të nderuar dhe respektuar Nenë Terezën, për çdo ditë duke vendosur lule të freskëta para shtatores së saj në Shkodër.

Fatkeqësisht, unë jetoj në Amerikë dhe nuk e njoh Leopoldin, ndërkohë që të dhënat për të në internet janë të paka. Por, unë kam pasur nderin të njihja vëllain e tij, Dr. Lin Shkrelin i cili ka jetuar në Romë, ashtu si shumë të tjerë të brezit të tij, të përndjekur nga regjimi komunist i Enver Hoxhës, ashtu siç ishte edhe vet Leopold Shkreli. Sipas disa të dhënave, Leopoldi, i mitur në atë kohë, u arrestua së bashku me vëllezërit e tij në Shqipëri, pasi një “mik” i familjes u kishte ofruar që të arratiseshin nga vendi, por në vend të arratisjes, ata përfunduan në burgjet e Enver Hoxhës. Për më tepër, atyre nuk u ndihmonte fakti se vëllai i tyre në Itali Dr. Lin Shkreli, njihej në komunitet si aktivist i Bllokut Kombëtar Indipendent, në përpjekjet e atëhershme për të bashkuar elementët antikomunist shqiptarë, me qëllim rrëximin e regjimit të Enver Hoxhës në Shqipëri. Nenë Tereza ka thenë se, “Disa njerëz vijnë në jetë si bekim. Disa të tjerë vijnë si mësim.”.

Leopold Shkreli është, njëkohësisht, një bekim por edhe një mësim për të gjithë ne”, sidomos në këtë ditë kushtuar nenë Terezës.

Çfarë mund të bëni për të promovuar paqen në botë? Shko në shtëpi dhe duaje familjen.(Nenë Tereza) Katedrala, Nenë Tereza, në Prishtinë

Tonin Koka, autori dhe Dr. Lin Shkreli, djathas (i vëllai i Leopold Shkrelit)

(Foto e marrë në Romë, Shtator,1984 tek dera e Pallatit në të cilin thuhet se qendronte Gjergj Kastrioti Skenderbe kur vizitonte Papët e Romës – sot hotel modern “Scanderbeg Pallazo” në kryeqytetin italian) Më poshtë dy kontraste -- kundërshtim dhe kontradiktë -- se si një shqiptar, nga dita në ditë, tregon nderimin dhe respektin e tij ndaj një figure të madhe të Kombit Shqiptar, siç është Nenë Tereza, të cilën e njeh dhe e respekton mbarë bota (foto e majtë e shtatores në Shkodër për të cilën kujdeset një individ, Leopold Shkreli) dhe indiferentizmi i shtetit shqiptar ndaj të njëjtës figurë kombëtare dhe fetare, (shtatorja e Nenë Terezës, e “dëbuar” sa më larg nga Tirana, vendosur në Qafë Thanë)

..

Monumenti i Nënës Tereze në Shkodër, i mbushur me lulet që i vë çdo ditë Leopold Shkreli dhe gjendja e shtatores së Nenë Terezes nën kujdesin e shtetit shqiptar, në Qafër Thanë, që duket si e braktisur nga entet e kulturës shqiptare, pa emër e pa identitet! Si e huaj, megjithëse në vend të vet!

Lahutari Shqiptar NANE TEREZA E SHQIPTARISE

Heu ! ju zana të malsisë, Që i kënduet përherë trimnisë; Bashkë me orë e shtojzovalle, Për nji grue t’këndojm të rallë Zana sot u kërkoj ndjesë, Për me thanë një përkujtesë.

Njat lahutën me m’afrue, Bashkë nje kangë për me këndue, bashkë një kangë për me qendisë, për një bijë të shejtë t’Shqinisë, nanë Terezën e tanë njerëzisë.

Bekue qoftë ai truell arbnor Atje n’ Shkupin tonë malor, Ku ke lindun ku je rritë, Ku ty Zoti të dha dritë.

Zanin ndjeve t’Perëndisë, More rrugën e mirësisë, E përvujtun dhe fetare, Nanë Tereza shqipëtare.

N’fund t’Hindisë të ra me shkue, Për të vorfnit me punue, Se ty Zoti t’kish caktue.

E krishtenë me fe me zemër,

Shpejt mbi botë fitove emën.

Ndrite porsi rreze dielli, Që leshon dritën nga qielli, Me vullnet të Perëndisë, Me shërue plagët e njerëzisë.

Aq e vogël ti me shtat, Aq e brishtë e pa takat, Por me shpirt aq madhështore, Me një forcë të madhe hyjnore, Për mbi botë je çue vigane, Me njё dashuni prej nane.

Për t’sëmunët pa shpëtim, Dhe për pleqtë pa strehim.

Për fëmijët të pa nana, Mbetun rrugëve qyqana.

Nanë u bane për njerëzimin, Dhe fitove admirimin, Dhe fitove ti lavdinë, E lartësove ti Shqipninë.

Shpresë, besim me vepra e fjalë, Këtu shkollë atje spital, Çerdhe, kopshte, qendra, vatra, Në qytete e në fshatna, Në Hindi e n’botën mbarë, Deri n’truellin tand shqiptar, Ku ke lind, prej ku je nisë, Me vullnet të Perëndisë, Për mirësinë e njerëzisë.

Para teje u gjunjëzuen, Me respekt ty të nderuen: Kryetar shtetesh, Presidenta, Sundimtarë, Mbreten, Regjenta, Papët e Romës, Kardinalë, Nobelista e Gjeneralë, Shkencëtarë dhe Akademikë, Prej Evrope n’Amerikë, Australi, Azi, Afrikë,. Çmimin Nobël ti fitove, Ti moj bij’ e denjë arbnore, Nanë Tereza, nanë shejtore!

Islamik’, Hindu, Kristianë, Nga çdo feje e nga çdo anë, N’ty kanë njohun mirësinë, Që t’afroi me Perëndinë.

Gjithë shqiptarët n’kamb janë çue, Nanë Terezen me nderue, Nanë Terezen e bamirsisë, Krenarinë e tanë Shqipnisë.

Një mesazh na vjen prej saj, Plot me shpresë e plot uzdajë: Kush asht trim e kush asht burrë, Të afruem ma fort se kurrë, Kush i thotë vetit shqiptar, Për bashkimin tonë kombëtar.

Nder i solle kombit arbnor, Mbi tan rruzullin botnor, Zoti i madh i gjithësisë, T’dha kunorën e shejtnisë Për lavdinë e Shqiptarisë!

Shyëpia Memorial ‘ (Muze) e Nënë Terezë në Shkup

Ḉmimi Nobel për Paqën.

Shejtërimi i Nënë Terezës më 5 shtator 2016. në Bazilikën e Shën Pjetrit, Vatikan, Romë.

TAKIMET E SHENJTËRESHËS NENE TEREZËS ME SHQIPTARËT NË NEW YORK Leonora Laçi

“MATER TERESA, NA DO TË LUTEMI PER LULËZIMIN E VEPRËS S’ATE. TË LUTEM LUTU EDHE TI PER POPULLIN SHQIPTAR, PSE KA NEVOJË”- MONS.DR.ZEF OROSHI

Data 4 shtator shënon shpalljen Shenjt nga Papa Françesku të Nënë Terezës. Po risjelli në vemendje dy artikuj të botuar nga mons. dr. Zef Oroshi në Revisten Jeta Katholike Shqiptare me rastin e vizitës së Shenjtereshës Nënes Tereze në kishën katolike shqiptare në Nju York si dhe fjalën në anglisht të mbajtur nga Nënë Tereza në këtë kishë.

Dy artikujt e botuar nën titujt “MATER TERESA BOJAXHIU NE KISHEN TONE SHQIPTARE”Revista Jeta Katholike Shqiptare, vjeti 1972, Nr.4, dhe “MATER TERESA BOJAXHIU NE QENDREN TONE KATHOLIKE SHQIPTARE” Revista Jeta Katholike Shqiptare, Vjeti 1976, Nr.3 na përshkruajnë sesi ajo u prit nga shqiptarët e dy besimeve fetare dhe rëndësia që pati figura e saj në komunitetin shqiptar.

(I)“MATER TERESA BOJAXHIU NE KISHEN TONE SHQIPTARE ”Revista Jeta Katholike Shqiptare, vjeti 1972, Nr.4. Në gjysmën e tetorit të kaluem, Mater Teresa Bojaxhiu, moter e jona shqiptare dhe apostull e dashtnisë kristjane n’Indi, mërriti në New York. Me këte rasë ajo kishte ardhë per të vizitue kuvendin e ri të Motravet të Dashtnisë, themelue nga ajo vetë, nji vjetë ma para në këte qytet, me pesë motra, kater indjane e celoneze dhe nji gjermane (kjo e fundit doktoreshë në medicine).

Kuvendin ajo e kishte themelue me grishje të posaçme t’Argjipeshkvit, Kardinal Terence Cooke. Ndersa mjerisht këtu n’Amerikë kuvendet zhbrazen per ditë nga murgesha që largohen, Mater Teresa e gjet kuvendin e vet të dyfishuem.

Mbrenda vjetit, pesë vajza amerikane u ishin shtue pesë motravet, e ishin nisë per novicjatë. E pra kuvendi i saj gjindet në vendin ma të vobektin e New York-ut (në fund të Bronx-it), dhe urdhni i saj ka nji kusht të posaçem per t’u sherbye të vobektëvet ma të harruemvet nga shoqnija nierzore, pa kurrfarë shperblimit.

Si mund të jetojnë? Vetem nga bamirësat që u siellë Provanija Hyjnore.

Nji grusht nieri, per ta pá, sot në moshen 62 vjeçare, me rave e rrudha shkaktue ma teper nga vuejtja në sherbime të randa se nga pleqnija, me duer blloshka-blloshka, shkaktue nga punët ma t’ultat e krahut në sherbim të mjeruemvet, por gjithmonë e kënaqun e ndritun në fytyrë nga nji gazmend shpirtnuer, të jep pershtypjen se ajo jeton ma teper per atë jetë se per këte.

Para pervujtnisë së saj dhe indiferentizmit per gjanat e shekullit mbeten shtang auktoritetet të mdhaja, si fetare si shekullore, që e ndiejne vetin të nderueme kur takohen me Mater Teresa per ta ndihmue në planet e saja humanitare.

E fjeshtë e e ambël në kuvend, por edhe intuitive e e preme nder planet e veta, të cilat duket se vete Zoti ia sheston perpara se t’i ndermarri e t’i zbatoje, pa i u shmange kurr programit te cilin ia ka caktue vetit dhe urdhnit: me njofte e me pa Krishtin ne çdo qenje nierzore që ka nevojë per vepren e saj e mos me u kursye per kurrkand, pa kurrfare intereset toksore.

Vetë programi i saj e frymëzoi shkrimtarin e permendun anglez (i cili, në pikepamje besimit asht shum larg nga Mater Teresa) me i dhanë titullin, librit që shkroi vjetin e kaluem mbi vepren e saj: “Something Beautiful for God” (Diçka të Bukur per Zotin), të drejtat e shitjes te cilit ia dhuroi me Copyright the Mother Teresa Committee, 1971”, qe t’ardhunat të shkojne per veprat e Mater Tereses.

Libri porositet tek Harper & Row, Publishers “New York, Evanston, San Francisco, London.

Pllakë kuszhtuar Nëne Terzës në sheshin Vençeslas, Olomouc , Republika Ḉeke.

Sa kishte mërritë në New York, ajo i kishte lanë telefonin të nenshkruemit, tue diftue deshiren qe me u pa.

Gëzimi i im qe i madh per lajm që më kishte lanë: aq ma fort pse Mater Teresa asht nji shpirt internacjonal n’idealet e saja.

Ajo me te vertete mundohet me ndjekë gjurmët e Krishtit në veprimtarinë e saj: “Pertransiit benefacendo” - Kaloi tue ba mirë- na thotë Ungjilltari per tê. Due te tham se Mater Teresa nuk asht emocjonale, si shpesh here na shqiptaret e mergates, per apatriot e patriotizëm, (shum here me fjale kumbuese:). – Ajo e shikon vepren e vet nen prizmen e HumanitarizmitKristjan, dhe ky asht ideali i jetes se saj, qe e ka ba aq të permendun në të tanë boten, Kristjane e jo Kristjane.

Lajmi që me shkue me u pa me te, prandej, më gazmoi, pse e dijta me njiherë se arsyeja që me u pa nuk ishte tjeter, prej anes së saj, vetem me dijtë diçka per bashkvllazent shqiptarë të New York-ut. E ashtu qe.

Naten para bana pikë-takimin, dhe ne nesret, bashkë me nji shqiptar që nuk punonte atë ditë, u nisem. Por u desht mjaft kohe me e gjetë kuvendin nder ato shtepija të shkallmueme e të rraskapituna.

Tue shkue me maqinë ngadalë gjate rruges s’adresës, ma teper se numri i shtëpisë, i vogel e i padukëshem, qe rruga vetë, e pastrueme per afer njiqind metrash, që na dha me kuptue se dikush ndryshej nga banorët e lagjës banonte atypari.

I gjetem motrat dhe Mater Teresen tue lye per bukuri kapelen e ré qe ato vetë kishin shestue.

Personalisht Mater Teresen e kam njoftë njimbëdhetë vjet ma para. Asokohet, me këshillin e Monsignor Landy-t e temin pat kerkue ajo vetë nga Ambasada Shqiptare e Romës që t’i lejohej e ama që të shkonte me vdekë te i biri, Kolonel Lazri, në Siçili.

Porse qeverija fatose e Tiranës e gjet dhe këte çashtje të perhime me politikë: Nuk qe lejue me dalë, dhe e ama vdiq tri vjet ma para, pa mujte e bija me e pá per afer pesëdhetë vjet. Por Mater Teresa nuk mundet me u idhnue me kurrkand. Shprehja e saj dhe ne këte rasë qe: “U baftë vullndesa e Zotit!”

Me njiherë, prandej sa hymë mbrende, me njofti, dhe pyetjet e saja qenë ma të parat per shqiptarët e New York-ut.

Kishte mbetë e mahnitun, ndersa po i tregojshem per qendrat fetare kombëtare qe, me perpjekje e flijime kanë krijue komunitetet tona.

Lutja e parë që i bana, qe që të vinte të diellen e afert të kisha e jonë per t’u pá me bashkëvllaznit.

Mjerisht, programet e pregatituna per te nder shum vende t’Amerikës, nuk lejojshin që ajo të gjindej ne dielle këtu në New York.

Nderkaq na foli me kënaqësi mbi përparimin e përhapjen e urdhnit e të kuvendevet të saja, prej Indijet, nder shum vende tjera të botës.

Nga kuvendi që ajo pat krijue disa vjet ma para në Calcutta, ishin themelue e përhapë nder qytete të ndryshme t’Indisë, edhe katërdhetë e kater tjera, kater n’Europë, tri n’Ameriken e Jugut, nji

nji pritje qe të na ka hije, si bashkëvllazen të saj, në nji hotel në Manhattan, të gjith shqiptarët, padallim.

Me këte rase, simbas mundesivet, me i dhan edhe nji ndihmë sado të vogel per vepren e saj.

Mater Teresa nderon kombin e racen shqiptare me punen qe bân dhe ia ka njoftë bota mbarë.

Per né shqiptarë, nuk âsht vetem nji vullndet i mirë humanitar, por edhe detyrë patriotike, derisa vepra e madhe humanitare e njij motrës sonë si Mater Teresa, âsht vepra ma e shquemja dhe ma e admiruemja në botën e shekullit njizetët.

Shtëpia e Nënë tterezëz në Kalkuta n’USA., tri n’Australi, nji n’Afrikë dhe nji n’Azin e vogel, Jordani, me nji numer pergjithtë murgeshash prej shtatqind e pesëdhetë.

Mjerisht deri në sot asnji shqiptare nuk gjindet n’urdhnin e saj. Le të shpresojmë në t’ardhëmen.

Së fundit, tue pa se këte rradhë nuk kishte mundësi të vinte me u pa me popull, iu lutem që të vinte, nji herë tjeter, me pá kishen tonë. Por gja e çuditshme!

Perpara se të pranonte, më pyeti: “A asht në vend të vobekët? Si i pergjegja se po, veç ia behi në kambë: “Çohi, pra të shkojmë.”

Me vete morem edhe eproren e kuvendit, dhe per habi të saj, nisem aty-këtu me i permende fraza e shprehje shqipe Mater Tereses.

Na tregoi se, njashtu “me atë shqipen teme të keqe, merreshem vesht me letra me nanën.” Eprorja, doktoreshe medicinet, specializue sidomos per të gërbulun, e pyeti se në çfarë gjuhet po flitëshim.

Mater Teresa i tregoi se ajo kishte le jashtë Shqipnijet, porse ishte shqiptare. Atëherë bâmë pak gaz me doktoreshen.

“Moter, mos harroni se Mater Teresa âsht nanë e moter e jona, e si rrjedhim, Ju jeni mesa tona.” (Shperthei nji gaz i pergjithtë).

Tue mos mujtë me u pa me popull, Mater Teresa atëherë mendoi me gjetë nji fotografi të veten dhe te na lënte bekimin shkruem në gjuhen shqipe, ndoshta i pari botim i saj në gjuhen tonë. Para se të ndaheshim, me dha premtimin se kur të vijë njieherë tjeter në New York, ka per ta ruejtë nji të dielle per t’ardhe te kisha e jonë e me u shmallë me vllazen të vet.

Mater Teresa, në programet e pregatituna per te nga vete amerikanët, qe pritte me nderim e respekt të madh nga auktoritete të nalta, fetare e civile, nder të cilët shum ipeshkvij e kardinaj, nder ta Kardinal Terence Cooke dhe Kardinal O’Boyle i Washington-it.

Në Pittsburgh, Pa, qe pritë nga Organizatat katholike, me Ipeshkvin Leonard në krye, në Hilton Hotel, prej ma se shtatqind vetash, nder ta, shqiptarja e mirënjoftun, Angela Spiro Muka, e cila jo vetem qe u prit nder ma të parat nga Mater Teresa, dhe ia bani asaj ndêjen e kënaqëshme në nji ambjent luksos, që ajo nuk dishron, por edhe i rroposi gazetarët sepse nuk kishin shenue nder artikuj se Mater Teresa asht shqiptare.

Të lumt, Angela, ashtu duhet!

Këtu, fjalimin e rastit, Mater Teresa e mbajti në “Ball Room” e madhe të hotelit.

Gjatë fjalimit nuk mund të ndigjohej miza tue fluturue, aq heshtje si vdekjet mbante udjenca e të gjith ajo mori nierzish.

U nderpre, vetem atëherë kur, njeni nga udjenca, i mahnitun në shpirt nga pervujtnija e fjeshtësija e Mater Tereses, e çoi zanin e tha: “Kjo e ka nji pervujtni aq te madhe, sa e ka mbush plot me te krejte salonin e stermadh!”

Un mendoj dhe deshiroj të propozoj, qe kur të vij heren tjeter Mater Teresa në New York, të jemi të pregatitun per t’i bâ

(II)“MATER TERESA BOJAXHIU NE QENDREN TONE KATHOLIKE SHQIPTARE” Revista Jeta Katholike Shqiptare, Vjeti 1976, Nr.3. Kishte ma se nji vjetë ç’se kishim grishë motrën tonë të dashtun, Mater Terese Bojaxhiu-n, shejtneshë e gjallë e shekullit njizetët, per t’ardhë me u përshndetë s’afërmi me vllaznit e vet.

Mjerisht ajo e ka qendrën e veprimtarisë së vet larg nesh.

Kurdoherë që vjen n’Amerikë, i ka programet e paracaktueme prej Ipeshkvijvet n’Amerikë per çdo weekend (fundjave) kur populli janë të lirë nga puna.

Prandej ardhja e saj në Qendrën tonë mujt me u vertetue vetem me 25 korrik të këti vjeti, per arsye se në këte vjetë i takoi të vinte per të dyten herë n’Amerikë.

Herën e fundit per në Kongresin Eukaristik Nderkombtar 41 në Philadelphia, PA., ku, e grishun, i foli krejt botës mbi problemet e ngutëshme të t’urisë e mjerimit nder popuj që janë kah zhvillohen.

Pjesëmarrja e popullit tanë, si edhe e Perfaqsijvet të randësishme të bashkvllazënvet Orthodoks e Muslimanë, ka qene e dendun (1800 veta).

Para se me shpjegue Ungjillin e ditës, Msgr Oroshi i drejtoj nji përshndetje të perzemërt Mater Tereses.

Në fjalimin e vet na spjegoi hollësisht veprimtarinë e saj ç’prej fillimit e deri në ditët tona. Fjalimin e ti po e biem këtu në tansi.

Aeroporti Ndërkombëtar i Tiranës, Nënë Tereza

FJALA E MSGR. DR. ZEF OROSHIT Mater Terese, mirë se na keni ardhë në mes vëllazenvet Tuej, kristjanë e muslimanë! Të gjith njij mendje e njij zemre Ju a japim këtë mirsëardhje.

Sot në këte ditë kemi popull shqiptarë, prej të gjitha fenavet, nga të gjitha kandet e New York-ut me rrethe, që kanë ardhë me gëzim në zemrë, i madh e i vogël, me marrë rasën me u përshndet me Ju, si nanë e Motër e jona. Shum nierz të mdhaj ka pasë Shqipnija gjatë shekujvet, o shqiptarë me lindje osè shqiptarë me prjardhje. Porse fati nuk ka dashtë të punojshin per vendin e vet. Porse vokacjoni i Juej asht krejtë i posaçem e nderkombtar, me u sherbye të vobekëvet ma të braktisunvet në botë, padallim rrace, gjuhet, e besimit: Dashtni e pa interes e nieriut per nieriun, e themelueme mbi dashtninë e Zotit, simbas parimit ungjilluer, dueje t’afermin si vetë-vetin; Kurrkush nuk mundet me pasë dashtni ma të madhe e ma të vertetë se ai që jep jeten ose kushton jeten per t afermin e vet.

Na i falemi nderës Zotit, që nëpermes të njaj Motrës sonë ka dashtë me i sherbye asaj pjesë të nierzimit që gjindet nder mjerime, e shumherë e braktisun nga bota e shekullarizimit që sot në shekullin e njizetë, kerkon mâ teper e ma m’e bâ jeten sa ma te lumtun, pa u kujtue se nji pjesë e madhe e nierzimit gjindet në vuejtje, vobeksi të mjerueshme e paperkrahje.

Mater Teresa leu në Shkup, nga nji familje e mirënjoftun shqiptare. Shkollimin e parë e bani aty.

Në moshë endè të mitun, thirrë nga Zoti si rregulltare, shkon n’Irlandë, dhe atje edukohet në Kongregacjonin Loreto.

Misjonin e kerkon n’Indi. Aty sherbeu per afer njizet vjet, si eduekuese, n’arsim. Mbas njizet vjetëvet n’atë kongregacjon, ajo ndien zanin e Zotit që e thrret per t’u bâ sherbim të mjeruemvet e të braktiksunvet nga shoqnija nierzore.

Ajo kerkoi nga Selija Shêjte që me u largue nga kongregacjoni Loreto, per t’ia kushtue vepren e saj të mjeruemvet per të cilët nuk kujdesej kurrkush.

Në vjetin 1948 lêja i qe dhanë nga Papa Piu XII. Ajo menjiherë nisi themelimin e njij kongregacjonit të ri fetar i cili t’i a kushtonte krejtë veprimtarinë atyne nierzvet që mjerisht ishin lanë e braktisë me vdekë rrugëvet, si të perjashtuem nga gjinija nierzore, a nga smundje të pasherueshme e ngjitëse, ose nga rrethana tjera.

Ky kongregacjon i ri qe pagëzue me emnin: Misjonaret e Dashtnisë. “Dashtni per ke? Per të mjeruemët e të mjeruemvet”, per të cilët nuk kishte askush dashtni, por ndoshta urrejtje e mëni per vetë ekzistencen e tyne.

Kjo veprimtari do të vulosej edhe me nji kusht të posaçëm të rregulltarëvet pjesemarrese: Mos me kërkue kurr shpërblim per punen e tyne, tue u hjedhë drejtëperdrejtë nder duert e Provanisë Hyjnore.

Menjiherë mbas aprovimit, Mater Teresa mblodh rreth vetit disa shoqe, dhe iu pervesh punës.

Puna e Saj la pamend edhe vetë Indijanët, pse deri n’atë ditë nuk kishin pa as n’anderr nji veprimtari asisojit.

Ajo nisi me mbledhë rrugash pleq, plaka, qorra sakata, të smundë me gjithçfarë smundje, të gëbulun, fëmij të tretun rrugash e lanë me vdekë rrugash.

Veprimtarija e Saj filloi nder llombështinat e Kalkutës, n’Indi, ku aso kohet mbretnonte vobekësi e madhe ekonomike e hygjenike.

Zani i kësaj veprimtarijet u përhup në krejtë Hindine e Madhe.

Veprimtarija e Saj erdh perherë e tue u rritë. Nevojat paraqitëshin edhe ma të ngutëshme.

E Zoti vet po e bekonte vepren e pervujtë të Nanës Terese, ndersa kuvendet e rregultarëvet perparimtare osè progresiste po mbetëshin thatë, Mater Tereses po i siellte Zoti vokacjone të pamêshme nga të gjitha kombet ku kjo themeloi nji kuvend te ri.

Sot Kongregacjoni i Motravet të dashtnisë numron 1100 motra, dhe 150 laik rregulltarë, per shkollimin e rinisë mashkullore.

Vetem n’Angli ka nji organizatë anonyme, perbâ nga qinda e qinda burrash e grashë, që punojnë per vepren e Mater Tereses, po ashtu n’Amerike, Francë, Holland, Gjermani.

Mater Teresa e ka fillue apostullimin e vet themelue permbi vorfni të plotë, fill sikur Krishti filloi apostullimin e vet.

Nji ditë, njeni që donte të bahej dishepull i ti i tha se donte me shkue tek shpija e Krishtit pse donte me u ba dishepull. Ti hajde i tha Krishti, porse i Biri i Nieriut nuk ka as gur ku të mbështesi kryet. Ashtu në fillim të Kongregacjonit, Mater Teresa me motrat jetuen në vobeksinë ma të madhen. Shpesh u mungoi edhe kashata e bukës.

Nji ditë motra kuzhinjere erdh e i tha në vesh Mater Tereses, se nuk kishte ma aspak oriz. “Mirë i tha Mater Teresa mbrama shkojme ne kishë e bajmë lutat, mandej shkojmë e flejmë.”

Mbas pak minutash trakllon në derë nji grue Bengaleze, që nuk ishte pa kurr aty, me nji thes oriz: Qe, tha Mater Teresa - kishim oriz sa per drekë, tash Provanija mendoi edhe per darke.

Por ajo që na jep shpresë per t’ardhmen, asht se motrat e Mater Tereses, kanë përvetësue jeten e saj, dhe janë gëzuem që gjinden n’urdhënin e saj. Përvujtnija e tyne, ndigjesa e tyne,

veprimtarija e tyne me plot dashtni per të mjeruemt, dhe përshpirtnija e disiplina e padiskutueshme e tyne, të japin me kuptue se themelimi i Mater Tereses asht nji themelim simbas Shpirtit të Zotit. Qe motra Andrea, gjermane, e doktoreshë medicinet per nji ideal ma të naltë, ia ka kushtue personalitetin e vet bashkëpunimit me Mater Teresen, per të veprue, me fjalët e Malcolm Muggeridge në titullin e librit dokumentar të tijin mbi vepren e Mater Tereses: “Something Beautifull for God.” Mater Teresa, na do të lutemi per lulëzimin e veprës s’ate.

Të lutem lutu edhe Ti per popullin Shqiptar, pse ka nevojë.

Mbasi që e mbaroi fjalen e vet Msgr.Oroshi e grishi Kancelarin e Arkidjocezit te Kishës Orthodokse Shqiptare t’Amerikës ne Boston Fr. Liolini-n, i cili me fjalët e ngrohta e njikohsisht të gëzueshme e pershndeti Mater Teresen ma parë në gjuhen shqipe e mandej edhe anglisht.

Statuja e Nënë Tyerezës ne hyrje të Aeroportit Të Rinasit, Tiranë.

FJALA E AT ARTHUR LIOLIN Jam kryelartë dhe shum i nderur si perfaqsonjës i Kishës Orthodokse Shqiptare n’Amerikë të pjestojë këte okazion me qellim të shênjt që nderohet e shum e dashura Nana Tereze e cila e ka bartur emrin shqiptar nëper botën me jeten e thjeshtë e të panjollë dhe devotim të madh per Shpetimtarin tonë Jezu Krishtin.

Kryepeshkopata dhe Këshilli më kanë ngarkuar të prezentojë këte dhuratë per punen e motrave mirëbarëse në Calcutta, Indi si nji shej spirtual dhe perkrahje morale per punen e randë dhe dashtninë tuej kristjanike.

Njikohësisht ju drejtojmë dhe ju ftojmë të na nderoni me ardhjen Teuj në Katedralen tonë të Shen Gjergjit në Boston, në kohën Tuej të volitshme.

U lutem, akceptoni këte ikone të Shejtit Hermani i Alaskës i cili asht i pari shejt orthodoks n’Amerikë, si edhe volumin e jetëshkrimit jetëndruarit Kryepshkopit tonë Fan S. Nolit bashkë me historinë e Kishës tonë Orthodokse Shqiptare n’Amerikë.

Ju keni fitue zemrat e popullit të madh, por siç asht e ditur populli shqiptar këtu dhe kudo, ka nji vend të veçant në zemrë Tuej.

Fjala e At Liolin-it e sidomos rasa e dorzimit dy dhuratave u përshndet nga populli mbarë me nji duertrokitje frenetike.

Mandej Msgr. Oroshi grishi Mater Teresen per t’i sjellë fjalen e vet të pranishëmvet.

Sikurse krejtë Jeta e saj asht nji dishmi e gjallë e dashtnisë Krishtit ndaj të mjeruemvet, ashtu qe edhe permbajtja e fjalimit sajë. Nana Terese, megjithse bijë e gjakut tanë, nuk e zotnon mirë gjuhen shqipe.

Arsyeja asht sepse vendlindjen e vet e la qysh në moshe katermbëdhetë vjeçare dhe se mësimet fillestare i pat ndjek në gjuhen serbishte.

Qysh prej asaj kohe e deri sot ka pasë të bajë me gjuhen anglishte.

Prandej mbassi e pershndeti popullin me: Zoti kjoftë me ju, në gjuhën shqipe, ajo vijoi në gjuhën anglishte.

FJALA E MATER TERESES “I am very grateful to God for giving me this opportunity to be with you today and to thank God together for all his love for his care he has shown for each one of us, for all of us throughout the world. Because God loves you God loves me and because he loved us, he gave his Son for us who became man like you and me in all things exept sin. And he wanted us to love one another as he loved us. And Jesus loved us with a great love. He died for us on the cross and then to make sure that we understand what his love is, he made himself bread of life, he made himself the Eucharist, and he said unless you eat my flesh you cannot live. But the goodness of the Heart of Jesus was not satisfied with us. He wanted to satisfy his own love for us. And he made himself the hungry one, the naked one, the homeless one and he said: I was hungry and you gave me to eat, I was naked and you clothed me, and I was homeless and you took me in. Whatever you did to the poor, you did it to me. This is the beautiful part of God’s love for you and for me. He gives us chance to love him in the poor. Love to be true has to hurt. It hurt Jesus to love you and to love me. And so if we have to love one another must hurt also. I never asked from people to give me from their abundance. I always asked to give until it hurts, to give because they love and true love always hurts.

Sometime ago in Calcutta we didn’t have suger for our children and a little child of 4 years old a non christian, he came to me and said: “I will not eat suger for three days, give this to your children”.

That little child loved until it hurt. God has been good to you, God has given you much and he will give you much more if you keep your heart open to him and you give others what Jesus has given to you.

The world does not need the people, the people don’t need our pity and simpathy. They need our love and compassion. But this must become first in our own home. It is not real love if we love people outside and we don’t have time for our people. Love begins at our home. In our own home must begin the first love. For your husband, for your wife, for your children for the old father and mother. Where are they?

Poverty can be in our own home also. Poverty is not only being hungry for bread, being naked for clothes, being homeless for a home, poverty is also being unwanted, unloved, rejected: and this is very great poverty.

There is a great poverty in abortion if the child has to die because they cannot feed one more child, they cannot educate one more child, the child must die; and that child has been created in the image of God, for greater things, to love God and to serve neighbour.

And St. John, has said something very beautiful and very strange, and he says if you love God, if you say that you love God and you do not love your nieghbour, you are a liar. And this is when you and I must come to understand that love begins at home.

It is so difficult to smile to each other if we do not like to smile. At the very your own home begins the smile and that is the beginning of love. Begin to make sacrifices for each other and for the poor and that is a great love.

My prayer for you is that you and I and all people of Albania the whole world become holy. Holiness is not luxury for a few.

Holiness is very simple duty for you and for me. So let us glorify God to holiness so that the worls may know that we love one another and that we live up to our call: God bless You!” Me fjalën e Mater Tereses muerën fund ceremonitë fetare të kësaj ditë. Mater Teresa qendroi edhe per nji kohë tue u përshndetë me popull e tue marrë fotografina.

Kushdo e merrte dorën e sajë e puthte me devocjon, i bindun se asht tue marrë njesë nga shejtneshë e gjallë.

Mbas përshndetjes, bashkë me motrën Andrew e klerikët, Mater Teresa u ndalue per drekë në Qendrën tonë. Me këte rast iu dorëzue edhe lmosha prej $1000.00, që populli dha per vepren e Saj. Angazhimet e shumta nuk e lejojshin me ndejë ma gjatë. Po atë ditë kishte takime e sidomos do të pregatitej për Kongresin Euharistik në Philadelphia. Pa., ku kishte per të folë tri herë.

Megjithate, na mbetme të kënaqun që patem fat m’e pasë në kishën tonë e me ndie fjalën e Saj.

Intelektualë të lartë ish të burgosur

Prof. Dr. Guljelm Deda.

Dom Nikoll Mazrreku

Prof. Dr. Mitat Araniti

MOS E HUMBNI SHPRESËN! LEONORA LAÇI

“Shqipëria ka të ardhme. Mos e humbni shpresën! Tani po fillon gjithçka.” Këto ishin fjalët e Marianna Graf në një kohë të zymtë, që ia drejtonte shpesh njerzëve që takonte sa në një cep, në cepin tjetër të Shqipërisë.

Nga Bajame Hoxha – Çeliku

Sa e vështirë është ta ruash shpresën, e kur e ke humbur ta rikthesh atë, tek një popull që e kishte humbur atë rrugës e bashkë më shpresën kishin humbur dhe vetë në rrugëtime pa krye. Tek një popull që parajsa ia kishte mbyllur portat, dhe ferri ishte i vetmi që ata kishin njohur përgjatë diktaturës komuniste.

Marianne Graf njohu dhimbjen e një popull që ende ecte somnambul në postdiktaturë, ende shihte makthet e asaj kohe sa herë vinte gjumë në sy, si hije diktatura rendte pas tyre...Dimri i komunizmit kishte qenë më i gjati dimër dhe më i ashpri se çdo dimër stinor tjetër.

Barakat e kampi të Savrsë ku jetonin të internuarit, ndër ta intelektalë të lartë si dhe Prof. Dr. Gulkjel Deda, Prof. Dr. lazer Radi, Dr. Zef Gjeta,e të tjerë njerëz të ngritur.

Sa durimçare kjo grua ! Me një popull që nuk kishte më besim në aftësitë e veta, një popull që nuk e dinte më të ardhmen e vet, lëngonte në shtratin e vdekjes, nuk dinte as ku shkonte as pse shkonte, belbëzonte për “liri e demokraci” por pa e ditur se çfarë janë këto terma, apo si arrihen ato. Marianne nuk e humbi për asnjë çast besimin se do ia dilte të shëronte sado pak plagët e regjura të një populli si shqiptarët. Ajo tregoi dhembshuri, dashamirësi, durim, besim, kembëngulje që gjërat të çohen deri në fund. Bashkë me Mariannen edhe Willi e Skenderi. Skenderi si krah i djathtë i saj që zbatonte në praktikë ato që Mariana i jepte në letër e të dy i jepnin jetë projekteve të tyre, shpesh herë pa vënë gjumë në sy. Këta janë heronjt e heshtur që punuan për Shqipërinë pa pritur asgjë nga Shqipëria, pa pritur medalje e mirënjohje, bënë punën e institucioneve shqiptare kudo ku ishte e nevojshme.

Si nuk kanë hequr dorë?!- Kështu mendova me vete teksa lexoja librin” Marjana-Historia shqiptare e një austriakeje- e shkruar me mjeshtëri nga Lindita Sina dhe botuar nga Shtëpia Botuese Kompass.

Një libër që të ngërthen pas vehtës si roman por në të vërtetë asgjë nuk është e idealizuar, aty janë të vërtetat e një kombi, plagët e tij, dhimbjet e tij. Libri duke përshkruar kalvarin e Marjanës për të realizuar projektet e saj dhe pengesat që ajo haste, pa dashje na ka paraqitur një Shqipëri lakuriqe, na ka sjell përpara nesh edhe historinë e së djeshmës së afërt që ka kaluar përpara syve tanë dhe është ende e freskët, na paraqet kalvarin e një populli të tërë që vraponte drejt lirisë, sikur liria të mos ishte në Shqipëri por përtej kufijve politik të saj.

Baraka me llamarina ku punonin Lek Pervizi me Lazer Radin, Plu

Unë si lexuese e këtij libri pata një ndjeshmëri shumë të madhe teksa e përpiva së lexuari. Lexim dhe reflektim ndaj realitetit tonë të dhimbshëm dhe kur ky realitet është kaq afër meje e bënë që përjetimi të jetë edhe më i thellë dhe të bëj një retrospektiv me të sotmen. E të ngre disa pikëpyetje duke kthyer kokën prapa, se:- A ka ndryshuar Shqipëria?! A është në rrugën e duhur?! A e kemi marrë fatin tonë në dorë si duhet?! A kemi punuar mjaftueshëm me vetën tonë?! A e kemi shporrur mentalitetin komunist mes nesh?! Sa kemi punuar për lirinë e demokracinë që aq shumë e dëshiruam?!

Leonora Laçi Kur Marjana hodhi sytë nga Shqipëria unë isha një foshnje e porsa lindur dhe përshkrimi i ngjarjeve të ndodhura në ato vite pa dashje më bëjnë edhe mua të reflektoj për vitet e vështira në të cilat ndodhej Shqipëria, kolapsi ekonomik e social, kriza humanitare, kriza politike, paqartësia për të ardhmen, mungesa e politikanëve vizionar.

Sa e vështirë t’i emertosh ato vite ?! Ku lotët e gëzimit të rënies së sistemit komunist shpejtë u zevendësuan me lotë të pasigurisë së jetës.

Marjana erdhi në kohën e duhur në mesin e shqiptarëve që ende nuk po e merrnin vetën dhe nuk po shihnin dritë në fund të tunelit, ajo i ngrohu sadopak zemrat e atyre familjeve që patën fatin e mirë të ishin në vemendjen e saj. Po e ilustroi këtë mendim timin me një fragment nga libri saj-“ Takimi i parë me shqiptarët zgjoi tek ajo përshtypjen, që njerëzit që po haste, kishin kohë të gjatë pa parë dritë, sikur të kishin kaluar vite me rradhë të ngujuar diku. Edhe më trishtues ishte për te ky përjetim, kur kuptoi, se ishte dëshpërimi ai që u kishte grabitur këtyre njerëzve dritën e syve.”- përforcon znj.Sina mendimin e saj.

Ikja u bë kryefjalë për shpëtim, ikja drejt asaj varke që në te udhëtonin sëbashku vdekja dhe shpëtimi, dhe ti ishe në fije të periti, rrisku i atij që fija nuk iu këput...Por në malet e thella edhe lajmet e demokracisë shkonin me vonesë e Marjana ishte sinjali i parë për demokraci, për liri, për shpresë. Të shihje një të huaj dhe ai të mos ishte armik siç ishte mësuar diktatura t’i quante, ishte pra një ngjarje e pazakontë.

Autorja e librit Lindita Sina shkruan më të drejtë :-“ Në kontaktet e saj të para me shqiptarët Marianne kishte vërejtur tek cilido, që fliste me të, një lloj tendosjeje. Atmosfera e bisedës ndryshonte aty për aty. Në njërën anë entuziazëm për të folur me dike një gjuhë, të cilën e kishin njohur vetëm nga librat e vjetër. Në anën tjetër, pasiguria nëse ata po silleshin siç duhet. Këtyre u shtohej edhe mosbesimi mbi arsyet, që duhet ta kishin shtyrë atë person për të ardhur pikërisht në këtë kohë në Shqipëri, kur vetë shqiptarët përpiqeshin të dilnin nga vendi i tyre pa jetë e pa të ardhme.

Njëkohësisht ata ndjenin pafuqinë për të menduar dhe vepruar si të huaj dhe paaftësinë për të ndryshuar diçka. Tek e fundit besonin, se të huajt nuk do të ishin kurrë në gjendje të kuptonin shqiptarët dhe realitetin e tyre, ku çdo gjë dukej se kishte marrë fund.” Mjafton të analizosh këtë fragment kaq kuptimplotë për të kuptuar se sa dëme ka bërë komunizmi tek karakteri i shqiptarit.

Marjana ishte shpirti i aksioneve, e ndiqej këmba-këmbës nga Skenderi, që punët të merrnin drejtimin e duhur. Këta të dy ishin bashkëpunëtorë të pandarë, të besueshëm jo vetëm për njëri-tjetrin, por kishin fituar edhe respektin e banorëve ku shkonin për t’i ofruar ndihmë. Marjana përdorte diplomacinë për zgjidhjen e pengesave që dilnin ndërsa Skenderi përdorte përveç diplomacisë edhe autoritetin e malësorit aty ku ishte nevoja. Marjana kishte bindjen se aty ku lindnin probleme edhe zgjidhjet nuk ishin larg, veçse ato duheshin zbuluar.

Marjana e filloi nga A-ja, që ishte shkolla, pa edukim të një popullit s’ka ardhmëri, për të vazhduar me B-në shëndetin dhe mirëqenien fizike të këtij populli. Shkolla vendi ku kishte zanafillën edukimi i brezave, sa më në veri që shkonte aq më e thellë ishte

Dr.Marianna Graf Albania Austri Partneschaft dhimbja e varfëria. Në fjalën që Marjana mbajti për rinovimin e një shkolle në Fier tha mes të tjerash:- “Nëse femijët dhe të rinjtë marrin sot një arsim të mirë, ata vetë dhe gjithë Shqipëria do të kenë një të ardhme po ashtu të mirë duke iu përafruar gjithmonë e më shumë standarteve të Europës. Projekti i rinovimit të shkollës në Fier synon jo vetëm ndihmën konkrete dhe të menjëhershme në terren, por edhe përcjelljen e një mesazhi të qartë për nxënësit, prindërit dhe mësuesit: Shqipëria nuk qëndron e vetme në këtë kohë të vështirë.

Shoqata AAP, Partneriteti Shqipëri-Austri, do të bëjë çdo përpjekje për të dhënë ndihmesën e saj në këtë drejtim.”

Përjetimet dhe përkushtimi në atë që Marjana bënë, na përshkruhen në këtë botim me detaje, përmes librit unë nuk njoha veç Marjanen misionare por dhe dhembshurinë e shpirtit të saj, humanizmin, dashurinë për njerëzit, dobësinë e saj përpara atyre që vuajnë, Marjanen e perkushtuar tek familja, Marjanen që ka forcë dhe besim të madh tek vetja, që ka aftësi të bind çdo kend me fjalët e saj, Marjanen që i shkon problemeve në rrënjë. E ardhur nga një kulturë që lirinë e ka kryefjalë dhe përballja me një vend që kishte disa dekada që ia kishte harruar kuptimin kësaj fjale. Gradualisht Marjana i ktheu besimin njerëzve. Nuk e stepen dyert që iu mbyllën, as skepetikët, as arroganca e disave, as ngjarjet sporadike nga njerëz dashakeqës e përfitues.

Siç shkruan autorja e jetëshkrimit të Marjanes për raportin që ajo kishte me njerëzit:- “Ajo vepronte ndryshe. Puna e saj fillonte aty, ku për të tjerët ajo kishte marrë fund. Gjithkush ndihej i dobishëm dhe i përgjegjshëm, sepse ajo tregonte besim tek aftësitë e secilit.”

Marianne GRAF si themeluese e shoqatës bamirëse “Albania-Austria Partnerschaft” / “Partneriteti Shqipëri-Austri” që nga viti 1992 sëbashku me bashkëshortin e saj, Dipl. Ing. Wilhelm Graf për asnjë moment nuk janë ndalur nga puna e tyre bamirëse për shqiptarët. Për këtë ajo ka marrë shumë mirënjohje, vlerësime e çmime nga vende të ndryshme. Fokusi i punës ka qenë dhe është: Arsimi dhe kujdesi shëndetësor/ të drejtat e fëmijëve/ ngritja e urave në fshatrat malore/ hapja e puseve/ projekte për gratë/ projektet e paqes/ mbrojtja e pakicave/ nxitja e dialogut kulturor dhe ndërfetar/ ekologjia/ forcimi i fermerëve të vegjël.

Projektet në Kosovë: Ndihma ushqimore: Qysh prej fillimit të korrikut 1999 deri në tetor 2000 është shpërndarë një ndihmë ushqimore në sasinë prej 1.060.000 kg!! për 87.300 njerëz në Drenicë, Gjakovë dhe Deçan. Paketat familjare: Janë pajisur me paketa (veshmbathje, këpucë, artikuj tualeti, enë, lodra) gjithsej 5.570 familje, në 27 fshatra në Drenicë, Gjakovë dhe Deçan. Programi i kulmeve "Mbrojtja dhe nxehmja": Janë përshtatur për t’i bërë ballë dimrit 450 shtëpi në 4 fshatra - U shpërndanë për këtë qëllim: rreth 3.000 metra kub lëndë drusore, 1.000.000 tulla, 17 ton gozhdë. Projektet e ndërtimit:

a)Zhvillimi i Qendrës për 280 fëmijë dhe nëna të traumatizuar nga lufta / Prishtinë b)Ndërtimi i kopshtit për fëmijë dhe i qendrës për të rinj në Komoran / Drenas; c)Ndërtimi i kopshtit dhe i shtëpisë së infermiereve për Motrat e Kryqit të Shenjtë / Gjakovë; d)Ndërtimi i një kopshti multi-etnik për fëmijë në Gjakovë; e)Ndërtimi i një kopshti multi-etnik për fëmijë në Fushë Kosovë; Ndihma bujqësore: Pajisja me dhen e 3 fshatrave, sigurimi i farës mbjellëse për 4 fshatra në Drenicë. Projekt për zhvillimin e një turizmi eko-social-kulturor. Me synim zhvillimin e Kosovës në përgjithësi dhe për të përkrahur banorët në Bogë të Rugovës në veçanti.

Projektet në Shqipëri: Mbi 130 Projektet ndërtim: Shkolla, kopshte per femijet, qendra mjekësore, Pika të ndihmës së parë, Strehime sociale, shtëpitë e familjes dhe apartamente, Qendrat arsimore dhe sociale të të rinjve, Ura pasarelë, Puse uji, Rikonstruksion dige, Kanal-projekt i madh në Fushë Kuqe, Sallë koncertesh, salla sportive, salla kulturore, Qendër Zhvillimi dhe Promovimi te Turizmit & Infopoint “Info Kulla” , Bujtina ekoturistike, Terrene sportive dhe kënde lojërash.

Mbështetje te artizanatit “Mjeshtëritë” punime guri, punime balte, pastiçeri, punime me dore nga gratë, punime të leshit, etj. Programe trajnimi në TIK, gjuhë te huaja, kitare, valle, vizatim, të drejtat e grave, higjena familjare etj. Nga këto projekte pilot: Mbjellja e 30.000 pemëve në katër komunitete.

Qendra e parë e kulturore, pastorale dhe sociale në Rubik e ngritur në bashkëpunim me komunitetin dhe dioqezën në Rrëshen. Interneti i parë për Shqipërinë e Veriut ne Mirdita i vendosur në Qendren Kulturore në Rubik.

Takimi i parë i udhëheqësve fetarë per inagurimin e “Kupës së jetës”. “Rruga e Paqes". Shtepia e parë e strehimit social në Shqipërinë Veriore e ndertuar në Rubik. Programi ruajtja e Kullave i realizuar për herë të parë në Mat (8 kulla).

Projekti i eko-turizmit dhe eko-social-kulturor, i pari në llojin e vet.

Ndihma humanitare- paketa e ndihmës; Shpërndarë në 54 qytete dhe fshatra të Mirditës, Pukës, Shkodrës, Tropojës, Kukësit, Hasit, Matit, Durrësit, Kurbinit për më shumë se 32000 familje e pakove të mëdha me ndihma.

Ndihma për Refugjatë për kosovarët në Shqipëri; Maj 1998 - Mars 1999: Furnizimi mujore e 3,000 personave. Mars 1999 - Qershor 1999: Furnizimi mujor e 13,000 personave. Shpërndarja e 840 ton ne 42 rimorkio me ushqime. Shpërndarja e 190 ton ushqime të blera në Shqipëri. Shpërndarja e 4000 batanije, 2500 dyshekë, 1800 paketa familjare.

Ndërtimi i 3 qendrave të medha të refugjatëve:Mamurras: 300 kosovarë, Pukë I: 980 kosovarë, Pukë II: 250 kosovarë Bëra një pasqyrim të kontributit të saj për disa dekada ku ajo sëbashku me Willin dhe Skenderin kanë shkrirë gjithë energjitë e tyre fizike dhe kapacitetin mendor për shqiptarët.

Buzëqeshja në fytyrat e fëmijëve ishte shpërblimi më i madh që mori Marjana nga shqiptarët. Marjanë dje na the neve mos ta humbim shpresën e tani ne po lutem për ty që ti mos ta humbësh shpresën !

Dr.Marianna Graf, Engjëlli i Shqipëri

Nga Bajame Hoxha –Çeliku Abdullah Nela, burrë trim (i ati i Havzi Nelës) ... Më së fundi doli nga ferri, Avdulla Nela. Trimi u dënua dy herë.

Ishte ushtar në Gjirokastër gjatë provokacioneve të grekut në gusht të vitit '49. Pasi e mbaruan shërbimin e detyrueshëm ushtarak, datën e lirimit ua shtynë. Avduallai, djalë i ri, plot ëndrra, mezi priste të kthehej pranë familjes. I pyeti: “Pse nuk po lirohemi?” Pyetja u quajt armiqësore. Padurimi i kushtoi 101 vjet burg. I dënuari i përjetshëm humbi çdo shpresë. Një natë të gjatë dimri kur po dridhej nën një batanije të hollë në kaushin e ngushtë, sa po dremiste, e viziton në ëndërr dikush. Hije pa fytyrë.

I afrohet. Shtrinë krahët, ngre dy duart me gishta të hapura, e qëllon fortë mbi gjoks. Bërtet me sa zë kishte: dhjetë!

Ndoshta i ishin dashur disa ditë që t'i largohej dhimbja nga gjoksi.

Nuk shkoi shumë, i vjen dekreti i presidiumit: nga 101 vjet, i zbriste dënimi në dhjetë. Në vitin 1979, kur fushata e arrestimeve po bënte kërdinë, Avdulla Nela arrestohet në kampin e Savrës, për herë të dytë. Dënohet me 10 vjet të tjera heqje lirie. I vuajti në burgjet më të tmerrshme të diktaturës.

Pasi mbaroi burgun e parë, martohet me Biden, krijon familjen aq të dëshiruar. Nga martesa, pati dy djem e një vajzë: Gëzimin, Nesiben dhe Baftiarin. Kur familja Nela jetonte e qetë, rriste tre fëmijë të bukur si drita e diellit, brenda internimit, u ndodhi hataja! E shoqja, që fare e re i kishte provuar të gjitha kampet e egra të shqipërisë: nga Berati në Turan, në Tepelenë, dhe tani do të vuante burgun e të shoqit bashkë me fëmijët e mitur, duke hequr pikën e zezë në kampin e Savrës. Avdullai kishte një motër të bekuar, Hajrijen, martuar me një burrë zotëri, Ali Bashën nga Shishtaveci i Kukësit, që fillimisht, jetonin në qytetin e Tepelenës e më pas në Mamurras. Aliut nuk trembej syri nga sistemi komunist. Ai në burgun e parë, e ndihmoi pa pushim Avdullain, sepse asaj kohe, ishte beqar e nuk mund ta ndihmonte askush, ta ndiqte burgjeve përveçse motrës dhe të shoqit të saj. Gjithashtu, dhe në të dytin ai burrë xhymert nuk u kursye, sepse e keqja nuk kishte të sosur për të kunatin. Le vetë i ziu, që ishte syrgjynosur thellësive të burgjeve, por kishte lënë pas dhe gruan me tre fëmijë të mitur. Aliu duke i pasur tashmë fëmijët e tij të rritur, e të shkolluar mirë, nisën ta ndihmojnë jo vetëm atë brenda hekurave, po dhe familjen e lënë në internim. Ata, punën më të mirë që bënë, i tërhoqën vajzën nga kampi, për ta çuar atë në shkollë të mesme.

Si bijë armiku, asaj nuk i lejohej të ndiqte gjimnazin në Lushnjë, dhe duke e mbajtur aty, brenda gjirit të familjes së tyre në Mamuras, ajo mundi të mbaronte shkollën. Nga ana tjetër, herëherës, gjatë viteve, mundoheshin t'i dërgonin familjes së tij ushqime, pasi, fëmijët po rriteshin jetim pa baba. Nëna e drobitur mezi përballonte jetesën dhe punët e rënda, të tmerrshme, se të ishe e vetme dhe ca më shumë, me burrin në burg, të shtypnin me këmbë. E madhe qe ndihmesa e fëmijëve të tij, vajzave: Dudies, Selvies, Liljanës; djalit Mehmetit, inxhinier në fabrikën e superfosfatit në Laç. Fëmijët e Ali Bashës patën forcën, guximin, si rrallëkush, ta vizitonin dajën edhe në kampin e Savrës.

Dudija e Hyqmet Beqa, kushëriri i tyre, që sapo kishte kryer studimet e larta, nuk ngurronin të dukeshin më shpesh, po edhe vetë Ali Basha e merrte këtë guxim. Ndihej krenar Avdulla Nela kur shihte veten të rrethuar nga nipa e mbesa, që e donin dhe e vlerësonin si në barakën e kampit, edhe te shtëpia e tyre në Mamurras, kur u lirua.

Dhe të tjerë ktheheshin në kampin e Savrës, të paktën për disa orë, ku takonin të afërmit. Një ndër ta qe Sulejman Noka, të cilit shkurt i thërrisnin Sulo Noka, ndihmësmjek në spitalin e Tiranës. Me gjithë të birin, Osmanin, vizitonin shpesh familjen Çeliku, pasi ai ishte nip tek ata dhe më vonë, e bija, Sadete Noka, profesoreshë e gjuhëve të huaja, do të kontribuonte me dashuri e drejtësi, bashkë me të shoqin Abedin Shahinin, profesor fizkulture, që djali i Life Çelikut, Dritani, të fitonte konkursin për violinë në liceun artistik në Tiranë.

Shkëputur nga Romani " Vajet e Pranverës Mashtruese"

Një libër i ri

Tri stinët e Pervizit kundruall erës

FRANO KULLI Nëse stinët e moshës së Lek Pervizit do t’i matnim me nga tridhjetë vjet, ndryshe prej stinëve të motit që kanë nga tre muaj, Lekës tani do t’i binte të ishte në stinën e katërt të moshës së tij.

Një burrë i gjatë e i hajthëm, me flokët gjithashtu të gjata dhe me sytë e shikimin e butë ku prarohet paqja e qetësia, një mirësi kjo e dëshiruar për secilin njeri. ërehet thjesht se e tillë ajo ka qenë dhe është e përjetshme në gjithë qenien e Lekës dhe aspak si paqja e qetësia që sjell në rrëshqitjen e vet të njëtrajtshme rrokullima i viteve në moshën e cilitdo njeri.

PUBLICITÉ Ads by Teads 91 vjeç është tani Lek Pervizi. Qysh në fillimet e stinës së tij të tretë jeton në Bruksel. Aty ku i kishte mbyllë sytë i ati, në arrati, më 6 shtator 1977. Po tranzit edhe në Tiranë.

Leka është piktor, poet, studiues. Fëmijërinë e kaloi në Firence e Torino, teksa i ati kryente studimet e larta ushtarake. Në vitet 1938-1943 ndoqi studimet në Instituto Santa Maria, kolegj në Romë. Nxënës ekselent në të gjitha lëndët, thonë rezultatet dhe Leka, vetëm sa u referohet atyre, sepse Leka nuk i takon atij sojit të njerëzve gjoksrrahës, që secilën fjali të fillesës së një rrëfimi e nisin me përemrin pronor-unë. Por, edhe i dalluar për pasionin e tij për poezinë dhe pikturën që nuk e braktisi përgjatë trajektores aq shumë të përthyer të jetës….

Në vitet e para të pasluftës, “çirak” në Tiranë, në librarinë e Llambit, libraria “PepoKote”. Gjurmët që ajo kohë ka lënë në subkoshiencën intelektuale të Lekës duket që janë të forta dhe nuk janë shlyer edhe sot. Përpos librave, prej të gjitha gjuhëve dhe vendeve të ndriçuara të Europës, brendinë e të cilëve Leka e përpin dhe e gjithë ajo kulturë i është shtresëzuar në rrathët e kujtesës së tij, ashtu shumë e lakmuar gjallon ende sot. Në librari, aty qarkojnë edhe njerëzit më të iluminuar të atyre kohërave të tallazitura të Tiranës. Familjarë të Terenc Toçit, Lef Nosit, Hilmi Lekës, Aqif Përmetit, Tahsim Bishqemit, Koço Kotës, Mihal Zallarit, Tefik Mborjes etj. Të gjithë intelektualë të burgosun ose të pushkatuem nga regjimi i ri komunist.

-”Libraria më dha mundësi me njoftë disa intelektualë të tjerë të shquem, të cilët vinin kohë pas kohe me takue Llambin, mikun e tyne”, shënon Leka në faqet e librit të tij-jetëshkrim, që del së shpejti nga shtypi. Ndër ta ishte edhe poeti i mirënjohun Lasgush Poradeci… (Ishte kapërcyelli i vitit 1945?) Hyri dhe, mbasi u përshëndet me Llambin, pyeti për mue. Si mori vesh i kujt isha, më shprehu konsideratë për prindin tim. Më pyeti në konfidencë se ku gjendej, tue e kujtue të ikun jashtë shtetit. Kur mori vesh prej meje se im atë ishte në malet e Kurbinit, ai mbeti i befasuem.

– E kujtoja jashtë shtetit. Vërtet ishte një burrë trim, si të parët e tij… dhe mbasi e pezulloi pak fjalën, e vijoi fillin e bisedës: Do të dijë të ikë, djal’i mirë, -më tha Lasgushi.

-Ai është një ushtarak me përvojë të madhe dhe guximtar. Ka dhënë prova për këtë.

– Faleminderit, profesor,-i thashë – Kam lexue poezitë tueja. Janë shumë të bukura. Jeni një lirik i madh. A mund ta di se çfarë po shkrueni tani ?

– Djalkë, ja ku po ta them: Lasgushi tashmë është i paralizuar, i vdekur. Nuk mund të shkruaj më. Muza e poezisë më ka braktisur.

Duket se edhe ajo ka marrë malin, habitatin e saj natyror… …I biri i gjeneralit Preng Pervizi, i vogli, Leka, jetën e tij të derikëtushme preferon ta vizatojë si stinë. Me të gjitha ngjyrat që ka secila prej tyre, të theksuarat, të fortat e me ato të ndërmjetmet. Por që të gjitha interferojnë te njëra-tjetra, ashtu siç interferojnë e shpërfaqen në përjetimet e njeriut e bukura dhe e shëmtuara, e vrazhda dhe e buta, ledhatimi dhe e dhunshmja, vuajtja dhe shpresa… Dallgët e jetës, furtunë, e përplasin sa andejkëndej; punëtor në ndërtim, i regjistruar në shkollë e i përjashtuar nga shkolla, nxënës në lice i Abdurrahim Buzës, mik i hershëm i të atit e i Janaq Paços e i Sadik Kacelit. Jo shok klase, por në paralele me Kristaq Ramën e Vilson Kilicën, që i çmonin si nxënësit më të mirë… Pranohet në lice nga komisioni prej gjashtë profesorësh, më të shquarit e kohës: Odhise Paskali, Sadik Kaceli, Nexhmedin Zajmi dhe Abdurrahim Buza, Janaq Paço dhe Bukurosh Sejdini. Me vlerësim njëzëshëm si i talentuar. Pranohet mbas prapakthimeve të njëpasnjëshme për shkakun e vetëm se ishte i biri.. (i biri i armikut të pushtetit të komunistëve). Dhe kjo ndodh në një rrethanë të re të krijuar, tamam atëherë kur ëndrra ishte tretur.

Siç ndodhnin herë-herë të “papritura” të tilla që na e mbanin frymën gjallë. Nuk isha vetëm unë që doja të vazhdoja shkollën.

Edhe bashkëmoshatarë të tjerë të refuzuem nga shkollat e tjera, si Balto Bali, Renata Bumçi (mbesë e Imzot Luigj Bumçit), Jone Naraçi (vajza e violinistit Luigj Naraçi) etj., vinin me konkurrue.

Balto do të konkurronte për muzikë, kurse dy vajzat dhe unë për artet figurative. Siç kishte ndodhë, falë rrethanave edhe mundësia e largimit të Gorizias, nuses italiane të vëllait, Valentinit për në Itali…Për të ndodhur, kjo ishte dashtë firma e ministrit të Brendshëm, Koçi Xoxes. E kish realizuar Vrisidha, e shoqja e Llambit, pronarit të librarisë. Kur e kish marrë vesh se bëhej fjalë për nusen e djalit të Gjeneral Pervizit, ai kish rrudhur buzët, po, prej ndërhyrjes së fortë miqësore që kishin pasë familjet e tyre në Korçë, atëherë kur Koçi kishte qenë teneqexhi, kish qenë i detyruar ta firmoste…

-”Pikërisht pas liceut gjendej shtëpia jonë e Tiranës, nga e cila na kishin përzanë, duke strehue aty tri familje partizanësh, tashma me funksione të nalta”,-kujton Leka. “Kisha gjithherë emocion kur kaloja aty afër, saqë nuk mund t’i mbaja lotët. Megjithatë, në këtë gjendje unë duhet të shikoja përpara, të shtrëngoja dhambët me shpresë se diçka do të ndodhte për shpëtimin tonë, ndoshta ndonjë mrekulli.

dërkaq, jeta ime kalonte me ngjarje e ndodhi të ndryshme që më banin ta hidhja pas krahëve, për pak kohë, dramën tonë familjare.

Këto më kujtonin se unë isha diku dhe duhet të jetoja në kohën dhe vendin ku më kishte caktue fati im…

Derisa një ditë nga liceu plandoset në burgun e Tiranës… e më pas kalvari i mundimeve si i Jezu Krishtit për në malin e Golgotës… në kampin e Tepelenës. Me këtë rast kishin internue disa familje, që nuk i kishte kapë vala e parë, si ato të Qazim Mulletit, Mustafa Krujës, Abaz Kupit, Hysen Selmanit, Halit Maçit, Hasan Dostit, Mehdi Frashërit etj. Kjo masë përfshiu edhe familje nga qytete të tjera, veçanërisht nga Shkodra si e Nush Topallit, Zef Palit, Gjosho Vasisë, Karlet Lukës, Gjon Deshtanicës etj Nga kampi i Tepelenës, Leka sjell edhe një version të një meshe të veçantë, që paska pasë qenë mbajt aty për Krishtlindjet e 1951-it, sipas pohimeve të deritashme. Edhe pse pas gati 70 vjetësh, dëshmia e tij okulare thotë se mesha nuk ka qenë mbajtë siç thuhet për ato Krishtlindje ku na paskej ardhë një veturë sipër kampit, prej ku kishte zbrit nje trompist i njohun shkodran, i cili i paska ra trompës me “Stillen Nacht” dhe i gjithë kampi paskej dalë jashtë për të dëgjue. “Jo, jo, mesha është mbajt me 13 prillin e 1952, që përkonte me pashkët e 100 vjetëve më parë (13 prill 1852) dhe me mjete rrethanore e ka mbajt Dom Nikollë Mazrreku, i internuar në kamp. Duke qenë se mungonin sendet e duhuna për atë ceremoni, na vjen në takim Patër Zef Pllumi, akoma i lirë, i cili i bjen Domit, gjithçka duhej për kremtimin e meshës”, ngulmon Leka në variantin e tij krejt të bindshëm dhe në sinkron me realitetin, me kohën dhe vendin e ngjarjes së përshkruar e përfolur.

Atëherë kur kampi i shfarosjes në Tepelenë (1948-1954) e kishte kaluar edhe kufirin e durimit të ndërkombëtarëve indiferentë, të internuarit u spostuan në një tjetër kamp disi më të butë, në Gradishtë të Lushnjës, në Myzeqe.

Familja e tij, por edhe fisi, pësoi përndjekje të pashembullt prej regjimit komunist. Kullat e Pervizëve u dogjën në Laç e në Skuraj.

Pasuritë u grabitën dhe pronat u konfiskuan, ndër to edhe shtëpia në Tiranë. Janë 23 pjesëtarë të fisit që u burgosën, internuan ose u pushkatuan. E ama, nana Mrikë, bëri pesë vjet internim e vdiq në kampin famëkeq të Tepelenës më 1950, në moshën 90 vjeçe. E shoqja, Prenda, u internua që më 1945 për 32 vjet dhe vdiq në Pluk të Lushnjës, më 1977. Djali i dytë, Genci, vdes në kampin e Gradishtës më prill 1989, pas 10 vjet burg e 33 vjet internim.

Por nga kampi i shfarosjes ka për Lekën diçka si sfinksi që ngrihet prej hirit… “Poshtë nesh rrinin gra malësore nga Vermoshi me fëmijë të vegjël.

Ndër to ishte edhe një grue malazeze me një foshnjë që e thërrisnin Beba. Kur ndodhi vdekja masive e fëmijëve në Turan, për fat, ajo kishte shpëtue. Nga paniku që ishte krijue nga kjo ngjarje, t’amën e saj e pyesnin vazhdimisht: Si asht bebja? A shpëtoi bebja? Ose: Ja bebja që s’vdiq!. Kështu foshnjës i mbeti emri Beba, ndërsa emri i saj i vërtetë ishte Xhuliana. E, ama, me origjinë malazeze, quhej Zorka dhe ishte e martueme me Nikoll Prek Malajn nga Vermoshi, një i arratisun politik në Jugosllavi…

Dhe kjo, Beba, bebja që nuk vdiq atje në kampin e vdekjes, Xhuliana, me nënë kroate dhe babain malësor të Vermoshit, rreth njëzet vjet më vonë, në një tjetër vend internim në Lushnjë do të bëhej bashkëshortja e Lekës. Bash ato ditë kur asaj dhe së ëmës me vëllezërit i ishte miratuar riatdhesimi në vendin e tyre, mundësia e saj e artë për t’i shpëtuar përgjithmonë kalvarit të mundimeve në Shqipërinë-ferr bashkë me Lekën. Kjo ka ngjarë plot 55 vjet më parë.

Kurse noces d’or (martesa e artë) me solemnitet zyrtar me medaljen dhe letrën përshëndetëse të Mbretit e Mbretëreshës së Belgjikës e festuan në dhjetorin e 2015-ës në sallën mondane të komunës ku banojnë, Saint Gilles.

Kulti i familjes në mendësinë dhe në praktikën jetësore të shqiptarit “Është qëllimi i jetës së gjithkujt të përpiqet për nderin dhe mbrothësinë e njerëzve të vet.”

Eqrem Çabej Nga Anton Çefa Familja ka qenë dhe është një faktor psikologjik i fuqishëm në jetën e popullit tonë. Është folur, në përgjithësi, për karakterin patriarkal të familjes shqiptare, ngjyrimet e të cilit kanë ardhur deri në ditët tona, dhe i konstatojmë ende aty-këtu, diku-diku të zbehura e diku tjetër me tonalitete të errta.

Më mirë se kudo, në fjalët e urta, populli e zbulon vetveten, vetëdijen dhe nënvetëdijen e tij, virtytin e vesin, zakonin e normën, realen dhe vizionin, gjykimin dhe dëshirën. Në prehrin e tyre, ai ka shprehur qartë, drejtpërdrejt ose tërthorazi, në mënyrë figurative, konceptin e tij për familjen, për vlerat dhe rëndësinë e saj, rolin e saj në jetë e në shoqëri, për secilin pjesëtar të saj dhe marrëdhëniet mes tyre.

Mendësia popullore, e dhënë në proverba, në përgjithësi na del më përparimtare se praktikat jetësore; ajo kritikon dhe dënon mjaft sjellje e qëndrime patriarkale në familje, mbështet e përkrah një familje, në të cilën respektohen të drejtat e secilit dhe nderohen prindërit, ku kundërshtohen dhe nuk lejohen padrejtësitë; dënon zakone, norma dhe veprime që bien në kundërshtim me të drejtat individuale të secilit pjesëtar familjeje, hedh poshtë pushtetin e pakufizuar të burrit mbi gruan dhe pjesëtarët e tjerë të familjes.

Vlerësim të lartë ushqen populli për familjen si fole e dashurisë së vërtetë dhe harmonisë, si vendi ku ndërtohet gëzimi i jetës dhe lumturia. “Moj shtëpi, moj shtëpi, m’u duktë varri si ti” 1).

Koncepti themelor i familjes për urtësinë shqiptare është familja monogame, çka e dëshmojnë proverba të tillë si “Një burrë për një grua dhe një grua për një burrë” ose “Besa e kunorës – ma e madhja besë”. Ajo miraton sjellje e qëndrime që janë kushte të rëndësishme e të domosdoshme për krijimin e harmonisë familjare. Janë burri e gruaja, prindërit, që përbëjnë faktorin kryesor të mbarëvajtjes që është kusht i kësaj harmonie: “Burrë e grua, mish e thua”, “Gru e burrë si eshkë e unur”, “Gruaja me burrin ndan hallin dhe mallin”. Në mjaft gjykime të urtësisë popullore flitet për marrëdhëniet burrë-grua dhe për ndikimin e tyre ndaj njëri-tjetrit në dobi të mirëvajtjes familjare: “Gruaja e mirë e bën edhe burrin të mirë”, “Burri i mirë e bën edhe gruan të mirë”.

Kujdesi e respekti më i madh i takon më të voglit: “Ma i madhi në shtëpi asht fëmija”, një gjykim tejet human i shprehur në mënyrë kategorike. Vlerësohet drejt kënaqësia që krijon fëmija në rrethin familjar: “Fëmija asht bahçja e shpirtit”, “Fëmija asht pema e zemrës”, “Fëmija është gazi i shtëpisë”.

Duke iu vënë shpesh herë përballë praktikave konservatore, nënvlerësuese e të prapambetura ndaj gruas, rëndësinë më të madhe në drejtimin e shtëpisë, populli ia njeh gruas: “Gruaja është themeli i shtëpisë”, “Gruaja është shtëpia”, “Gruaja është kliçi i shtëpisë”, “Gruaja – dritë e shtëpisë”. “Buka është shpirti i shpirtit, gruaja është shpirti i shtëpisë”. Nuk mjafton me kaq, vlerësimi i gruas shkon edhe më tej, duke theksuar rolin e saj përcaktues në familje: “Vdes babai, s’prishet shtëpia, vdes nëna, prishet”, “Zjarri pa dru, si shtëpia pa gru”, “Babai të lë fukara, nëna të lë jetim”. Në proverba të tjerë kritikohen ashpër norma patriarkale të trajtimit të pjesëtarëve të familjes. Kështu, p. sh. përqeshen e ironizohen burrat qi shfrytëzojnë gratë dhe jetojnë në kurriz të tyre: “Tre burra në shpi, e grueja në mulli”, “Dy burra në shpi, hajt nuse në mulli”, “Gruaja nuk asht lopë qi shitet në pazar”.

Në një shtrat logjiko-emocional jepen vlerat e pjesëtarëve të familjes e të marrëdhënieve mes tyre: “Atë e nënë s’të bëhet

kush”, “Nanë e babë, motër e vëlla s’të bëhet kerkush”. Më përtej, e dhënë në formë sentence, dashuria ndaj prindit lidhet me dashurinë ndaj atdheut: “Kush s’do nënën e babanë, nuk e do as vatanë”, një dashuri që ka rrënjë të thella në zemrën shqiptare.

Ndër fëmijë, megjithëse ndaj vajzës praktikat jetësore kanë qenë më konservative, më të prapambetura, më patriarkale krahasuar me ato ndaj djalit, është ajo që urtia popullore e ka vlerësuar më lart: “ Vajza është për nënë e për baba”, “Vajza e vogël si masha në votër”, “Vajza është për amë e babë”, “Kush ka djalë pi zeher, kush ka çupë pi sheqer”, “Ta kisha nji vajzë – tha filani – mos shkojshe me qeshë, së paku me kja hall me te”. Kjo sepse vajza gjithnjë ka qenë dhe është më afër prindërve, ajo tregohet më e dashur ndaj tyre dhe vëllezërve, më e gjindshme e më e gatshme për të ndihmuar të tjerët. Gjithsesi ekuilibrohen me njëra-tjetrën dashuria dhe dhimbja e prindit ndaj fëmijës: “Sejcili gisht dham për vedi”.

Përballë këtij trajtimi e qëndrimi pozitiv, në mendësinë popullore konstatohet një mbivlerësim i hapët i djalit ndaj vajzës: “Djali si ari, vajza si hallka në vesh”, “Kur len djalë, gëzohet gjeth e bar”, “Djali është flori në mes të baltës”.

Populli, në fjalën e tij të urtë ka kritikuar ashpër zakonet regresive të fejesave të dikurshme që në djep, çka ka qenë zakon në viset e Malësive të Veriut, fejesat pa kombinim moshe, ato me shkuesi ose pa dëshirën e pëlqimin e fëmijëve: “Martesa në djep, e zeza e të vet”, “Arka plot, sytë me lot”.

Ka edhe proverba që ende sot e kësaj dite bartin mentalitete të gabuara të së kaluares, si p. sh. kur dënohet bindja e vërbët, nënshtrimi i paarsyeshëm i fëmijës ndaj prindit: “Babës e nanës nuk i kthehet fjala”, “Këmbëzat vurja kalit dhe frerin mbaja djalit”, “Babanë e mirë nderoje, babanë e keq duroje”, ose “Plaku është shtyllë e shtëpisë”, “Ku asht plaku, mbahet konaku”, që mund të intërpretohen edhe në kahjen pozitive, si këshillë për nderimin e prindërve dhe të pleqve.

Në të mirë të familjes monogame, populli e trajton si të drejtë e të arsyeshme ndarjen e djalit të martuar nga familja. Për më tepër, prej kohësh ai ka regjistruar në gjirin e fjalëve të urta, gjykime që dëshmojnë qëndrime pozitive e me vlera tejet aktuale ndaj të rinjve: “Po doli zogu nga çerdhjja, lere të fluturojë”.

Në funksion të harmonisë, populli këshillon që kur martohet djali, të ndahet prej prindërve dhe të krijojë familjen e vet: “Ndarja është e mira e të ligave”. Për të njëjtin qëllim, ai kërkon të respektohen me rigorozitet marrëdhëniet financiare ndërmjet vëllezërve: “Vëllai është ortak”, “Vëllezër jemi, po hesapi të eci”, “Kush s’ndau me vëllanë, ndau me djallë”. * * * Tradicionalisht familja shqiptare ka qenë një familje patriarkale.

Babai ka drejtuar dhe urdhëruar tërë pjesëtarët e familjes.

Urdhëri i tij ka qenë i padiskutueshëm. Të gjithë i janë bindur fjalës së tij. Gruaja, nëna , vajzat kanë qenë më të nënshtruarat.

Gjithsesi, veçoritë e psikës sonë etnike kanë ushtruar ndikimin e tyre edhe mbi mënyrën se si është konceptuar familja dhe, në njëfarë mase, e kanë demokratizuar atë; nëna, gruaja, motra janë nderuar e respektuar; babai nuk ka qenë ai patriarku i kanunit, përveç malësive ku është zbatuar ky.

Në Malësitë ku është qeverisur mbi bazën e kanunit, patriarkalizmi ka qenë i plotë, i padiskutueshën në konservatorizmin e vet, deri nga fillimi i gjysmës së shekullit të kaluar. Familja ka funksionuar mbi bazën e konceptit primitiv të superioritetit absolut të mashkullit. Por, edhe me nënshtrimin e plotë të gruas, humaniteti i vetëdijes njerëzore dhe tharmet etikomorale të psikës etnike të popullit tonë, nuk kanë mundur të pengojnë intimitetin në jetën familjare, respektin dhe konsideratën e ndërsjelltë, dhe jo vetëm kaq, po edhe një dashuri të sinqertë ndaj gruas.

Qëndrimin ndaj gruas, trajtimin që i bëhej asaj, e ka përcaktuar mirë e me objektivitet, Cordignano, kur flet për vlerën morale e shoqërore të saj në ligjin e psikologjinë shqiptare të maleve tona : “Gruaja përballë së drejtës nuk ka një personalitet të vetin dhe konsiderohet qenie, interesat materiale a ekonomike të së cilës i rregullon familja…; por është e qartë që shpirti i racës nuk ka

lejuar ta bëjë skllave, të lindur për kënaqësitë e mashkullit. Jo,… gruaja shqiptare ruan gjithmonë në fund një dinjitet të vetin që spikat mirë,… ajo ka në familje, si motër, si grua dhe si nënë një mision e një vend të rendit të parë.” 2). Ky vlerësim për dinjitetin dhe për misionin e saj si motër, si grua dhe si nënë, ka vlerë të përgjithshme për krejt gruan shqiptare.

Gjithsesi, në zonat malore, gruaja deri vonë, ka kaluar një jetë tejet të vështirë, e ngarkuar rëndë me punët më të ndryshme brenda dhe jashtë shtëpisë. * * * Gjendjen e familjes shqiptare në përgjithësi, nga fundi i viteve ’30 të shekullit të kaluar, na e ka dhënë shumë mirë Çabej: “Në lëmë sociale themelin e qendrën e jetës shqiptare e përbën familja e madhe. Shqiptari është për gjithë jetën e tij i lidhur përhera me të.

Kjo lidhje patriarkale ekziston jo vetëm për katundarin, por edhe për banorët e qytetit. Ç’është për malësorin fisi dhe familja e madhe është për qytetarin familja. Është qëllimi i jetës së gjithkujt të përpiqet për nderin dhe mbrothësinë e njerëzve të vet.” 3). Çabej, familjen e ka quajtur një shtysë të fortë në karakterin dhe qëndrimin shpirtëror të shqiptarëve, gjë që e ka pohuar edhe për ilirët. 4).

Për përkushtimin e shqiptarit ndaj familjes, autoritetin e babait a kryetarit të saj dhe respektin për të moshuarit, ka shkruar edhe Konica: “Një anë tjetër e karakterit shqiptar është përkushtimi i thellë i një njeriu ndaj prindërve dhe familjes. Kjo ndjenjë e natyrshme si kudo gjetkë, merr një formë më të mprehtë në Shqipëri, ku familja është një njësi shoqërore, që në një shkallë të gjerë zë vendin e shtetit në mendimin e njerëzve. Fëmijët rriten me traditat pak a shumë patriarkale për të respektuar më të mëdhenjtë, e mbi të gjithë, babanë, fjala e të cilit është ligj brenda caqeve të familjes. . .” 5).

Kjo lidhje e gjerë shpirtërore e shqiptarit me familjen, ky kult i saj në jetën familjare dhe shoqërore, është vënë re edhe prej të huajve që kanë rënë në kontakt me popullin tonë. Të tërheqin vëmendjen përshtypjet që i kanë bërë Miss Durhamit, në fillimet e shek. XX, disa probleme të familjes shqiptare: “Edhe në fiset më të egra, me gjithë punët shumë të rënda që kanë mbi supe, gratë nuk janë aq të shtypura sa duken. Burrat i trajtojnë me njëfarë fisnikërie të ashpër dhe i respektojnë.” 6). Për banorët e fshatit Postenan, (Leskovik), ajo thotë: “Ishin njerëz seriozë, me dinjitet, të matur, të fortë, të pashëm dhe të shëndetshëm. U mbaheshin shumë dokeve. Të rinjtë i respektonin shumë të moshuarit.” 7).

Udhëtarë të huaj kanë bërë edhe krahasime mes nesh dhe popujve fqinjë, për gjendjen dhe trajtimin e grave. Udhëtari anglez Hjuz shkruan: shqiptarët “nuk janë xhelozë për gratë e tyre dhe nuk i mbyllin ato si grekët e turqit.” Grekët femrën, me të arritur në moshën e pubertitetit, e izolojnë më me fanatizëm se një murgeshë katolike.” 8). Por duhet vënë në dukje se gratë e familjeve të pasura sidomos në qytete mbylleshin në shtëpi dhe kur dilnin mbuloheshin me ferexhe dhe shoqëroheshin prej shërbyeseve.

Durham ka vënë në dukje edhe mendësi të përparuara të qyteteve shqiptare lidhur me femrën. Kështu, ajo duke iu referuar Tiranës, shkruan: “Gratë me shkollë gëzojnë respekt të madh dhe shumë prej tyre janë të pavarura në mendime. Baballarët ngulnin këmbë që edhe vajzat të bënin po aq shkollë sa djemtë.” 9).

Përfundim. Në kohët tona të integrimeve evropiane e globale, në emër të lirisë së individit, në qytetërimin përendimor, po dobësohen lidhjet familjare, shpesh deri në çthurje të plotë. Për popullin tonë që nuk është ende psikologjisht i përgatitur për t’i bërë ballë kësaj situate, një gjë e tillë mund të sjellë pasoja të dëmshme. Prandaj, nuk duhet të harrojmë për asnjë moment që familja përbën themelet e shoqërisë, të shtetit dhe të kombit. Nga një familje e shëndoshë varet e ardhmja e tyre. “Asht gjykue me humbë njaj popull e njajo kulturë, e cila e ka bjerrë poezinë e pastrinë e jetës familjare, kur nuk i nderon njato ligje e njato caqe, mbrenda të cilave enden e përmblidhen tagri, detyra, morali e ndera e familjes.”, ka thënë Paulsen. 10).

Duke ruajtur çka kemi të shëndoshë nga tradita, të filtrojmë në filtrën e psikës sonë çdo të re që na sjell koha dhe rrethanat. Në këtë prizem, të përpiqemi nëpërmjet një edukate të studiuar mirë, të synojmë drejt një familjeje, në të cilën dashuria e kapërcen

interesin, ku secili duke gëzuar të drejtën e vet të plotë, të përpiqet për të mirën e të gjithëve.

Referenca 1). Proverbat e cituar janë përzgjedhur nga: “Fjalë të urta të popullit shqiptar”, etj.

2). P. Fulvio Cordignano S. I. “L’ Albania a traverso l’opera e gli scritti di un grande Missionario Italiano di P. Domenico Pasi S. I. (1847-1914), volume I, Roma 1933, p.108.

3). Eqrem Çabej, “Shqiptarët midis Perëndimit dhe Lindjes”, shtëpia botuese “MÇM”, Tiranë, 1994, f.28.

4). Eqrem Çabej, Po aty, f. 61, ref. 66.

5). Faik Konica, “Vepra”, Shtëpia botuese “Naim Frashëri”, Tiranë, 1993, f. 436.

6). Edith Durham, “Brenga e Ballkanit dhe vepra të tjera për Shqipërinë dhe shqiptarët”, Shtëpia botuuese “8 Nëntori”, Tiranë, 1990, f. 92-93.

7). Edith Durham, vepër e cituuar, f. 50.

8). Hughes, Th. S. “Travels in Sicily, Greece and Albania”, v. II, P. 35, London, 1835, Cituar sipas Shpëtim Mema, “Shqipëria dhe shqiptarët në veprat e udhëtarëve anglezë”, shtëpia botuese “8 Nëntori”, Tiranë, 1988, f. 119.

9). Edith Durham, vepër e cituar, f. 92.

10). Cituar sipas Pader Anton Harapit, “Kulla e Babelit”, “Phoenix– Shtëpia e librit”, Tiranë, 1999, f.12.

sëmundjet. Disa i zuni dizanteria dhe u semunë randë sa që i ruenim ditë e natë. Ndër ta, Musa Sina, një dibran i ri 16 vjeçar i internuem që në moshën 10 vjeçe, bashkë me familjen. Musa arriti në atë 27one27, që quhet e fundit. Mjek nuk kishte, as ilaçe, fare.

Gjendja e tij u keqësue tepër. Komandanti i kampit, njëfar rreshter Qaniu, kur erdhi të bajë apelin e darkës dhe u gjet para Musës të reduktuem në një grusht kockash e pa ndjenja, nuk e përmbajti dot urrejtjen kriminale e duke u tregue i ulët e mizor tej mase u çjerr: “Ç’prisni, kapeni këtë kërmë të ndyrë e hidheni në det!” Të burgosunit e tjerë mbetën shtang. Ç’përbindësh! Por Zoti kishte mendue ndryshe. Musa mbijetoi e ishte një mrekulli. Kaloi 45 vjet në burgje e në kampe. Pësoi tortura të tmerrshme e nuk u dorëzue kurrë as nuk nxori një emër e një fjalë. Ai vdiq pas dy vjetëve që përjetoi shembjen e komunizmit, duke 27one një kujtim të 27one, për të gjithë ata që e njohën. Përsonalisht e kam pasun shok e mik të ngushtë e tepër besnik! Njeri i sakrificës, bahej 27one për të tjerët. Kurse rreshter Qaniu mbeti i përbuzun përgjithmonë si njeri xhelat e katil. Mori vulën e pashlyeshme të turpit. Kishte kujt t’i ngjante!

Përshkrime të nxierra nga libri poetik “Ankimi i Zanave,, të Lek Pervizit.

Portopalermo Një grumbull gurësh që formojnë një kala të ndërtueme mbi një grumbull shkrepash të thepisun. Një siujdhesë që shtrihet midis gjinit të vogël të detit Jon. Strehim e skele piratësh që në kohnat lashta. Ali Pashë Tepelena e përdori si fortifikatë për të mbrojtun vilajetin e vet. Një vend i shkretë. Palermo do të thotë “shkretinë e vjetër”. Për rreth kodra e male shkambore. Shkurre, ferra e bezga, si dhe nëpërka helmatisëse. Ky ishte Portopalermo. Po të vinte njeriu dorën e mbarë mbi të, mund të kthehej në një vend turistik mjaft tërheqës. Por njeriu vuni dorë të mbrapshtë dhe e ktheu në një burg mizor. Mbrenda në atë kala, ku nuk pranonte të hynte as bagëtia, sepse errësina ishte e tillë sa ngjante si një skëterrë, diktatura komuniste pllakosi familje të tana: gra, fӫmijӫ, pleq e plaka, të rinj e të reja deri dhe foshnje djepi, si pengje e hakmarje ndaj kundërshtarëve 26one26t26 të arratisun, të konsideruem anmiq të përbetuem të regjimit komunist. Mbasi i hoqën prej aty 26one26 e fëmijët, duke i degdisun në kampin tjetër famëkeq të Tepelenës, e mbushën kalanë me burra nga katër anët e Shqipnisë, të dyshuem për rrezikshmëni. Aty u burgosën dhe djemt e të arratisunve ma të randësishëm. Mbrenda dy muejve, gjysma e të dënuemve, prej dobësisë dhe konditave kafshore, humbën shikimin. Sa afrohej mbramja ata që ishin të 26one26 duhet t’i shoqnonin për dore pse nuk shihnin. Buka prej thekne ishte krejt e qulltë. Supa, një spirilang si ujë i turbullt, ku fasulet apo makaronat notonin si peshq vetmitarë, ndahej me nga një lugicë nӫ ditӫ për njeri. Ky ishte ushqimi i përditshëm. Dikush që merrte ndonjë ndihmë nga familja, kishte mundësi të blente diçka nga fshatarët. Shumica mbanin barkun me dorë e vareshin vetëm nga spirilangu i neveritshëm dhe i pamjaftueshëm. Filluen

Portopaalermo me kalane burg mesjetare qe kudiktatura mbylli familjet me të mira shqiptare dhe burra patriotë. Vend i izoluar rrethuar me det. Sa që po të ringjallej Ali pasha, do të thoshte : Po unë kalanë e kam nderuar per te luftura dhe jo për burg të pafajshmish.

Kampi famëkeq i Tepelenës Tepelena u damkos me njollën e turpit nga komunizmi, që aty krijoi kampet më të tmerrshëm të internimit që kishte njohun ndonjëherë vendi ynë. Duke përfshi edhe Turanin, Memaliajn e Veliçotin, aty u mbyllën për gjashtë vjet shumë të gjatë, me mija qӫnje njerӫzore. Familje tӫ tana. Pleq e plaka, burra e gra, të rij e të reja, fëmijë të mitur dhe foshnje të varun pas gjinit të nanave të reja, që sapo ishin nda prej burrave të tyne të arratisun në mal ose jashtë shtetit. Nӫ kampin e Turanit konditat ishin tepër të këqia. Një mungesë e plotë e strukturave higjenike, krejtësisht primitive. Sëmundjet ngjitëse filluen të korrin viktima ndër pleqtë dhe fëmijët. Ishin këta që e paguen shtrejtë këtë gjendje 20one20t të një pakujdesie të pafalshme nga ana e 20one20t20s2020tes komuniste. Epidemitë shkaktuen një ekatombë të vërtetë foshnjesh të njoma. Vdekja nisi tӫ korrte si pas qejfit. Shumë nana mbetën pa fëmijë. Xhelatët përfitonin për t’i nxjerrë menjëherë në punë të detyrueshme. Puna ishte shtazore, me mbajtë mbi kurriz si kafshë ngarkese, barrë të randa

drushë, gurësh, etjerӫ 21one21t21s tӫ randa Me kilometra e me orë të tana, nëpër shtigje të pjerrta e të ngushta malore, me shi e me 21one, me vapë e me acar, pa ushqim e pa veshmbathje. Prej vuejtjeve e mundimeve, prej urisë e prej të ftohtit, vdiqën shumë të internuem, sa që u ba problem për vorret, që kishin mbulue fushën në hyrje të kampit tӫ Tepelenës e dalloheshin nga rruga automobilistike e binin në sy. Aty kishte kalue njӫ ditӫ vetӫ diktatori, qӫ kur mori vesh ç’ishin ato vorre, dha urdhӫr tӫ zhdukӫshin. Kështu u ndërmor nga komanda tranferimi i 21one i vorrëve e shumë prej tyne humbën. Vorret u çuen në grykën e lumit të Bënçës, një gjysmë ore larg, për t’i përdjerrë. Ato vorre do tranferoheshin përsëri ma vonë, në 1953, për t’i zhdukun krejtësisht. Prania e fëmijëve në këto kampe ishte ana ma 21one21t21 dhe e tmerrshme. Kur shpërtheu dizanteria apo kolera, ata vdisnin si mizat. Në një natë të vetme, në kampin e Turanit vdiqën 33 fëmijë. Si pas dëshmitarëve që përjetuen ato rrethana të llahtarshme, pothuaj çdo ditë vdisnin nga shtatë – tetë vetë, në Turan, Memaliaj, Veliçot e Tepelenë. Për t’u përmendun, vdekja e dy binjakëve të vegjël të nanës malësore Cuklina. Njeni në mëngjes e tjetri në darkë. I gjithë kampi i lemeritun dha kujën.

Vogëlushët ishin të bukur si dy engjëj dhe shtëpia e tyne dilte fare, sepse nuk kishte mashkuj të tjerë. Kjo ngjarje u kthye në tragjedi.

Motra tyne, që ishte arratisë nӫ Mal tӫ Zi, kur mori vesh lajmin, vrau veten. Ma vonë lirohet e ama, tashma e vejë e pa asnjë fëmijë e pa kërkend. Kur kthehet në kullën boshe e të braktisun e zen një dëshpërim i madh dhe e ther veten me thikë. Këto ngjarje të kobshme, njollosin sistemin e diktaturës, si një 21one21t nga ma të urryemit e ma kriminelët, që populli shqiptar pati fatkeqësinë të durojë për 45 vjet rresht, duke e pague me flijimin e mija e mija viktimave të pafajshme. Këto poezi vlejnë për të dhanë ma të qartë përfytyrimin e asaj vale terrori dhe persekutimi që përfshiu vendin 21one gjatë një gjysmë shekulli.

Tiranës nuk i la gja mangut atij të Kirit. Ndër të tjera, aty u pushkatuen figura e personalitete të larta të Kombit, si Lef Nosi, Patër Anton Harapi, gjeneralët Aqif Përmeti e Gustav Mirdashi, kryeministri Maliq Bushati, Sheh Ibrahim Karbunara e plot të tjerë. Ashtu ndodhi në brigjet e lumejve: Vjosa, Osumi, Shkumbini, Semani, etj., që u përdorën si vende të ekzekutimeve kriminale të njerëzve ma të mirë të qyteteve pranë të cilëve ridhnin. Ma e keqja ishte se nuk i linin t'afërmit që t'i varrosnin, por pllakosëshin në gropa të përbashkëta diku në skuta të panjohuna. As sot e kësaj dite nuk u gjendën vorret. Në ato vende mortore nuk lejohej qarkullimi e ruheshin nga sigurimi, për të ndalue çdo orvatje nga ana e t'afërmve për të marrë eshtnat e të dashunve të tyne. Që vendi i vorrimit të mbetej i pagjetshëm, mbuloheshin nga vetë ushtarët e togave të pushkatimit. Kishte raste që groposeshin edhe të gjallët, që nuk i kishte kap plumbi ose kishin mbetun të plagosun. Rojet kanë tregue se si përdokohë ndigjoheshin rrënkimet e të vorrosunve ndërsa gjaku gufonte mbi zallin apo ranën. Regjimi komunist po zbatonte politikën e pansllavizmit të Stalinit, duke zhdukun gjithë shtresën patriotike e intelektuale të Shqipnisë. Po përgatitej terreni i përfshimjes së Shqipnisë në kampin sllav si republikë e shtatë e Federatës Jugosllave me president Titon. Ishin këto arsyet që atdhetarët shqiptarë nuk pranuen të bashkëpunojnë me partinë komuniste shqiptare e cila ishte lidhun ngusht pas Moskës e Belgradit dhe zbatonte verbnisht urdhnat e udhëzimet e tyne antishqiptare. Si rrjedhim diktatura komuniste mori përsipër të spastrojë vendin nga të gjithë kundërshtarët politikë të saj, anmiq të përbetuem të sllavizmit e komunizmit , duke ushtrue terrorin ma të egër e kriminal ndaj tyne e duke mbushun Shqipninë me burgje e kampe internimi. Si pasojë vendi u mbyll hermetikisht dhe u izolue nga bota që të mos merrej vesh se çfarë krimesh të hatashme kryheshin brenda kufijve të tij, ku të drejtat ma elementare të njeriut, shkelëshin haptazi e pa ma të voglin pëndim, duke arritë në shkallën e krimeve kundër njerëzimit. Këto ishin pasojat e konferencave të Teheranit e të Jaltës, ku u vendos që Evropa Lindore dhe Ballkani të kalonin nën patronazhin e Bashkimit Sovjetik. Përfshimja e Shqipnisë në kampin komunist, ishte fatkeqësia ma e madhe që i ndodhi, ndër ma të kobshmet të historisë saj!.

Kampi I Tepelenës: Në të tilla barake gigante ishin mbyllur familje të tëra, ple, gra e fëmi, mija qenje njerëzore të pafajshme Vrasjet dhe ekzekutime Vrasjet dhe ekzekutimet e njerëzve, viktima krejt të pafajshme, pa gjyqe apo të dënuem me gjyqe speciale, kryheshin në të aguem të ditës në bregun e lumit të çdo qyteti. Zalli i Kirit në Shkodër do të mbetet i kobshëm për shumë breza. Aty u pushkatuen me qindra e qindra intelektualë, fetarë, oficerë, personalitete e figura të shqueme të historisë e të kulturës, qytetarë e fshatarë myslimanë e të krishtenë, nga ma i randësishmi deri te ma i thjeshti. Edhe bregu i Lanës i

Pushkatimet ishin në rend të ditës.

Thanas L. Gjika DYZIMI MENDOR I KRIJUESVE SHQIPTARË GJATË DIKTATURËS KOMUNISTE DHE PAS SAJ Prof. Guljelm Deda si hyri e si dolu nga burgu Kjo ese nuk synon të hapë polemikë mbi problemin e dyzimit mendor të krijuesveshqiptarë nën dikturën komuniste, por vetëm të verë në dukje dy dukuri:Së pari, se gjatë atij regjimi pjesa më morale e më kurajoze e shoqërisë sonëpërbëhej nga të përndjekurit e ndërgjegjes; Së dyti, se nga radhët e krijuesve që ishin në shërbim të diktaturës nuk doli asnjëdisident i vërtetë dhe se pas kapitullimit të sistemit asnjë krijues i këtij grupi nuk kërkoi të falur serioze për gabimet e krimet artistike që kishte kryer gjatë diktaturës dhe nuk evlerësoi sa e si duhej veprën e të përndjekurve të ndërgjegjesm, madje nuk shkoi as te varret ose memorialet e kolegëve të pushkatuar për të vendosur një tufë me lule.Regjimi diktatorial komunist arriti ta shtypte mendimin ndryshe më fort se çdoregjim që kishte sunduar në Shqipëri gjatë shekujve XIX-XX. Ky regjim e ktheu shumicëne banorëve të Shqipërisë në njerëz me mendësi të dyzuar, që ndryshe mendonin e ndryshe shpreheshin. Qeveria turke i ndoqi dhe i luftoi rilindësit tanë, të cilët përhapnin idenë e lirisëkombëtare, pra mendimin dryshe, por nuk arriti ta shuante lëvizjen e tyre që u kthye shpejt në një lëvizje mbarëkombëtare.

Kjo lëvizje kundër zgjedhës turke ndërgjegjësoi një pjesëtë madhe të popullit dhe më tej shpuri në organizimin e kryengritjeve të armatosura dhe së fundi tek akti i shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë. Fatkeqësisht, nën trysninë politikës sllavomadhe të Rusisë cariste, Fuqitë e Mëdha të asaj kohe krijuan një Shqipëri të lirë nëgjysmën e territoreve të banuara nga shqiptarët. Qeveritë shqiptare që u krijuan në vitet 1912-1913 dhe 1920-1939 e lejuanshprehjen e mendimit ndryshe nëpër gazeta, revista, libra dhe në debatet parlamentare. Nësaje të lirisë së shprehjes së mendimit ndryshe lulëzoi në Shqipërinë e atyre vitevegazetaria dhe letërsia përparimtare që iu kundërvu politikës së qeverive të kohës si dhemonarkisë Zogiste. Respektimi i shprehjes së mendimit ndryshe vijoi edhe gjatë viteve1939-1944, kur sunduan qeveri të ndryshme shqiptarebashkëpunëtore të pushtuesve italogjermanë. Në ato vite u botuan krahas organeve qeveritare që propagandonin politikën epushtuesve të huaj edhe gazeta, revista, libra që shprehnin mendime kundër kësaj propagande. U krijuan organizata patriotike si “Balli Kombëtar”, parti politike si “PartiaKomuniste Shqiptare”, “Partia e Legalitetit”, “Partia Social Demokrate” të citat botoninbuletinet e tyre ku propagandonin lirinë kombëtare.

Mbas ardhjes në pushtet të Partisë Komuniste Shqiptare mendimi ndryshe, pramendimi që nuk përputhej me propagandën e qeverisë në pushtet, u luftua shumë ashpër.Në fillim lufta kundër mendimit ndryshe u krye pa pasur ligje të shkruar, por shumë shpejtu sajuan dhe nene e ligje që dënonin këdo që i shfaqte ato.

Këtyre dënimeve iu dha emri“Për agjitacion e propagandë kundër shtetit”, kurse të dënuarit shpalleshin “Armiq tëPartisë e të atdheut” dhe dënoheshim me 3 deri 10 vjet burg. Ky dënim shoqërohej, krahas burgimit të personit, dhe me internimin e falijarëve. Shumë nga të dënuarit gjatë kryerjesë dëimit ridënoheshin me vite të tjerë burgu. Pas burgimit ata dërgoheshin në kampeinternimi për disa vjet, ose për gjithë jetën. Me të tilla dënime u mënjanua nga jeta

krijuesepjesa dërmuese e intelektualëve të formuar në shkollat perëndimore. Në popull u krijua njëgjendje frike e terrori.Shumë njerëz që kishin fituar një farë formimi demokratik para luftës, për tëmbijetuar u detyruan të mbyllnin gojën. Edhe pse në mendje mendonin ndryshe, kur flisnin në ambjente shoqërore ata aprovonin vendimet e partisë shtet, madje dhe i duartrokisninfjalimet e udhëheqësve të partisë. Frika stimuloi dyzimin mendor të popullit dhe të shumë krijuesve të letërsisë dhe artit. Ndër krijuesit u zhvillua një dukuri e re, autocenzura.

Kyvetëkontroll kryhej vullnetarisht për t'i krijuar veprat në përputhje me vijën politike të partisë, për të mos pësuar dënime.

Shumë pak krijues që mendonin ndryshe nuk vijuan tëkrijonin vepra të reja pas vitit 1944. Këtë rrugë ndoqën Lasgush Poradeci, Ali Asllani, Mustafa Grëblleshi e ndonjë tjetër.Krijues që kishin filluar të krijonin para vitit 1944, si Dhimitër Shuteriqi, Andrea Varfi, Aleks Çaci, Foto Stamo, Shefqet Musaraj, Fatmir Gjata, etj, të cilët morën pjesë nëLuftën Antifashiste në krahun e Nacional Çirimtares, pas vitit 1944 u bënë flamurtarë tëpolitikës së partisë në arte. Ata praktikuan metodën e re letrare, metodën e realizmitsocialist, e cila u importua prej Bashkimit Sovjetik bashkë me thënien e Leninit“ Shkrimtarët dhe artistët janë vidë dhe burmë e propagandës së partisë”.Propagandimi se shoqëria komuniste synonte barazi midis njerëzve dhe krijimin enjë shoqërie të re pa shtypje e shfrytëzim bëri për vete shtresat e varfra, si dhe shumëpërfaqësues të borgjezisë e mikroborgjezisë së dobët shqiptare, sidomos të rinjtë që po shkolloheshin. Trysnia për nënshtrimin dhe kthimin e gjithë popullit në popull tënënshtruar e servil ushtrohej në dy drejtime: nga njëra anë përmes terrorit policor me burgime e internime që kryenin Ministria e Punëve të Brendshme me organet e veta dheKomisioni i Dëbim-Internimeve; dhe nga ana tjetër përmes propagandës me gazeta ,revista, radio (më pas dhe me televizion), me botime veprash letrare, prodhim filmash,organizim festivalesh të këngës, ekspozita pikturash e skulpturash, etj. Trysnia që kryhej me anën e propagandës artistike ishte forma më frutdhënëse,prandaj shpërblehej me lejë krijuese, honorare, dërgime jashtë shtetit, tituj e gradashkencore në fushën e shkancave shoqërore. Ky lloj arti duke e pushtuar mendjen dhe zemrën e lexuesit, spektatorit, dëgjuesit me figuracionin artistik të krijuar me imagjinatëkrijuese e kthente popullin në simpatizant e rob të propagandës së partisë.

Këtu qëndron dëmi i madh i helmit të sofistikuar që përhapnin këngët, poezitë, poemat, romanet, dramat,filmat, tablotë murale, skulpturat e komplekset monumentale që realizoheshin me nivel tëlartë artistik, por me brendi ideore të gabuar. Përmes tyre propagandohej Partia Komunistedhe udhëheqja e saj si e vetmja forcë përparimtare që po e shpinte vendin nga fitorja në fitore, kur dihej tatëpjeta ekonomike, politike dhe morale që kishte marrë realishtShqipëria. Po kaq të dëmshëm ishin dhe studimet në fushën e shkencave shoqërore, ku shtrembërohej realiteti dhe e vërteta historike për ta përputhur atë me vijën politike tëpartisë shtet. Të tilla vepra shkencore bashkë me veprat artistike të krijuara sipas normavetë realizmit socialsit shërbyen për krijimin e botëkuptimit të gabuar të brezit të riNuk duhet mohuar se disa vepra letrare e artistike të krijuara sipas parimeve tërealizmit socialist kanë nivel të pëlqyeshëm artistike. Ato janë krijuar me frymëzim dheme imagjinatë të spikatur. Të tilla vepra nuk ishin krijuar nga zori e frika, si thonë sot disanga autorët

e tyre, por sepse të tilla ishin bindjet artistike të krijuesve në atë kohë. Niveli ilartë artistik i këtyre veprave dëshmonte dhe dëshmon se partia shtet duke e përdorurpolitikën e kulaçit e kërbaçit, i pati bërë ushtarë të ndërgjegjshëm të propagandës së saj, si anëtarët e partisë edhe krijuesit që nuk ishin anëtarë partie. Më vonë këtij grupi iubashkuan edhe krijuesit e rinj që filluan krijimtarinë pas viteti 1955, të indoktrinuar nëshkollat e kohës.

ASTRIT DELVINA Ndërkohë kontakti me vepra të letërsisë përparimtare botërore, kontakti me njerëz si Lasgush Poradeci, Ali Asllani, vepra e Mirtush Kutelit që nuk shkruhej sipas normave të realizmit socialist, etj, i nxitën disa shkrimtarë, piktorë, regjisorë, etj, të kalonin në trajtimin e tematikës historike të kohës së para krijimit të Partisë Komuniste. Kjo lloj tematike i shpëtonte ata nga detyrimi për të krijuar në veprat e tyre një hero pozitiv komunist ose sekretar partie. Në Bashkimin Sovjetik pasi Nikita Hrushovi dënoi kultin e individit dhe krimet e Stalinit, filluan të delnin shkrimtarë dhe artistë disidentë që e kundërshtonin parimin e realizmit socialist dhe politikën e partisë shtet. Në këtë kohë edhe në Shqipëri filloi të shihej me simpati ideja se disidenca ishte një mendësi pozitive, që ndihmonte ecjen drejt lirisë. Mirëpo, pikërisht në këtë kohë partia shtet e forcoi edhe më tepër ndjekjen dhe shtypjen e çdo shfaqjeje të mendimit ndryshe në shtyp dhe në shoqëri. U arrestuan krijues si Pjetër Arbnori, Trifon Xhagjika (këtë pas pak vitesh e pushkatuan në burg). Vala e përndjekjes u shtuan pas pleniumit të IV të PPSh-së (1973). U arrestuan Frederik Reshpja, Luk Kaçaj, Vangjush Tushi, Fatos Lubonja, Spartak Ngjela, Jamarber Mako, Maks Velo, Visar Zhiti, etj. Terrori arriti kulmin me pushkatimin e poetëve Genc Leka e Vilson Blloshmi më 1977 dhe me varjen në litar të poetit Havzi Nela më 1988 (një vit para shembjes së murit të Berlinit).

Krijuesit shqiptarë brenda atdheut ishin ndarë në disa grupe: Njëri grup përbëhejnnga të dënuarit politikë, të cilët formonin grupin e kundërshtarëve të regjimit, vepra e të cilëve u izolua e nuk ra në kontakt me lexuesin. Një grup tjetër përbëhej nga krijues, të cilët hiqeshin si neutralë, por kur vinte puna duarktokisnin bëmat e partisë edhe pse në thellësi të mendjes së disave prej tyre vlonin mendime kritike ndaj regjimit. Një grup tjetër përbëhej nga krijues aktivë të cilët përmes veprave të tyre mbështesnin hapur vijën epartisë, punë që helmonte masat e popullit. Kurse disa më të pakët përpiqeshin të luanin një farë roli disident në ato kushte të vështira. Këta krijonin herë pas here krahas veprave socrealiste dhe vepra me nëntekst kritik ndaj disa aspekteve të jetës e të propagandës së partisë. Kritka e tyre godiste disa aspekte të jetës e të propagandës komuniste, por nuk kritikonte thelbin e regjimit komunist, pra këta krijues nuk e mohonin sistemin, nuk arrinin të ishin kundërkomunistë. Më i guximshmi midis këtyre krijuesve ishte shkrimtari I talentuar Isamil Kadare, deputet në disa legjislatura dhe nënkryetar i Frontit Demokratik.Veprën e tij partia shtet filloi ta përkthente frëngjisht e botonte në Francë për të treguar se ishte parti liberale dhe jo diktatoriale. Bota perëndimore e pëlqeu dhe e përkrahu veprën e I. Kadaresë sepse ai ishte shkrimtar i talentuar që përdorte një stil tërheqës dhe që në disa vepra, sidomos te korpusi i veprave me temë nga jeta e popullit tonë nën zgjedhën osmane, kritikonte me nëntekst aspekte të jetës shqiprate nën diktaturën komuniste, si asnjë krijuesi tjetër shqiptar.

Në vitet 1990-1991 u pranua dhe në Shqipëri dështimi i regjimit diktatorial. Të burgosurit e ndërgjegjes u liruan dhe u krye

ndërrimi i sistemit socialist me sistemin pluralist me ekonomi të tregut të lirë. Ish-të përndjekurit e ndërgjegjes botuan veprat e tyre, metoda e realizmit socialist u hodh poshtë si metodë e gabuar. Disa krijues dhe studjues të shkencave shoqërore, që kishin krijuar në përputhje me vijën e partisë shtet në mbështetje të propagandës së partisë u çliruan nga frika dhe filluan të evoluonin drejt së djathtës. Këta filluan të hartonin vepra letrare artistike realiste dhe të kritikonin krimet e komunizmit, kurse studjuesit e shkencave shoqërore filluan të hartonin studime ku respektonin me objektivitet ligjet e zhvillimit të shoqërisë njerëzore.

Një shumicë e madhe e krijuesve të veprave të realizmit socialist, edhe pse ebraktisi këtë metodë krijuese dhe filloi të shkruante ndryshe, nuk mundi të evoluonte sa esi duhej. Këta nuk i kritikuan veprat e tyre të shkruara para vitit 1990, nuk i dënuan krimete komunizmit dhe nuk deshën t'i vlerësonin veprat e të përndjekurve politikë. Në krye të tyre qëndroi poeti e shkrimtari i talentuar Dritëro Agolli, ish-kryetari i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve, rreth të cilit u bashkuan mjaft krijues, sidomos poetë, regjisorë, aktorë teatri e filmi, piktorë, etj. Ky grup e konsideroi evoluimin si një kërkesë të panevojshme dhe nuk i dënoi veprat e veta të realizmit socialist.

Për fat të keq mosevoluimin e D. Agollit pas vitit 1992 e kritikuan shumë pak njerëz. Madje studjuesi i talentuar i Kosovës, Prof.

Rexhep Qosja, me rastin e largimit nga jeta të këtij krijuesi, e vlerësoi mosevoluimin e tij si tipar me vlera të mëdha: “Për jetëshkruesit e tij Dritëro Agolli do të mbetet i çmuar, shumë i çmuar edhe për një arsye: do të mbetet i çmuar përgjithmonë për qëndrimin e tij vertikal, të dinjitetshëm pas rënies arsyetohet për fare veprimesh a për farë shkrimesh që në kohën e shkuar mund të ketë bërë, siç iu ka ndodhur,

Kurse I. Kadareja pas largimit nga Shqipëria, pra pas tetorit 1990, u largua gjithnjë e më shumë nga ndikimi i klanit komunist. Duke jetuar në Paris ai pati mundësi të kuptonte se regjimi diktatorial komunist ishte i gabuar dhe në shumë aspekte të tjerë. U shpreh kundër terrorit komunist, kërkoi hapjen e dosjeve të Sigurimit dhe dënimin e krimeve të komunizmit, vlerësoi veprën e At Gjergj Fishtës, Faik Konicës, Ernest Koliqit,Martin Camajt, etj, të cilët i kishte përçmuar gjatë diktaturës nën presionin e propagandës së partisë. Shkroi vepra të reja ku thelloi kritikën ndaj regjimit diktatorial, ktheu sytë teknjë pjesë e të përndjekurve të regjimit komunist, por jo dhe ndaj të përndjekurve të vërtetë të ndërgjegjes që vuajtën ndër burgje e kampe internimi që nga vitiet 1945-1953. Praevoluimi i I. Kadaresë nuk ishte shembullor, gjë që u duk edhe në një intervistë të muajve të fundit ku pyetjes se a ndjente nevojë për t'i kërkuar të falur popullit shqiptar, ai upërgjigj: “Unë kam kryer detyrën si shkrimtar edhe në kohën e vështirë të diktaturës,prandaj nuk ndjej nevojë të kërkoj ndonjë të falur”. Ata që mbetën në shërbim të klanit Hoxha-Alia nuk e duronin dot evoluimin e I.Kadaresë dhe të të gjithë atyre që u shkëputën prej atij klani, prandaj u turrën kundër tyreme komente nëpër faqe gazetash e interneti si sambistë, tashmë jo me shkopinj, por mepenat e tyre të fëlliqura gjithë sharje e shpifje.

Sjelljen dhe veprën e I. Kadaresë po ekritikojnë sot dhe disa të përndjekur duke vënë në dukje se kritika e tij ndaj aspekteve të ndryshme të jetës nën diktaturë, apo e disa pushtetarëve ishte në shërbim të ngritjes sëfigurës së diktatorit.

Të kujtojmë atdhetarin, mësuesin, gjuhëtarin,Ilia Dilo Sheperi me rastin e 175-vjetorit të vdekjes Nga Anton Çefa

Rrugën e evoluimit e ndoqën shumë shkrimtarë, poetë, piktorë, skulptorë, muzikantë, etj, si dhe studjues të shkencave shoqërore.

Numëri i krijuesve dhe studiuesve që evoluojnë drejt së djathtës, që i bashkohen grupit të krijuesve dhe shtudiuesve të përndjekur, vjen duke u shtuar. Krijuesit dhe studiuesit e këtij grupi nuk vuajnë nga dyzimi. Ata përdorin figuracion të kuptueshëm, secili ecën në rrugën e vet krijuese si krijues i pavarur nga grupe ose parti politike. Ata lëvdojnë rrallë njëri tjetrin, por nuk ngurojnë të kritikojnë dhe dobësitë e njëri tjetrit. Kurse krijuesit dhe studjuesit që i qëndruan besnikë vijës politike të PS-së, vijueses së PPSh-së, mbetën të dyzuar. Ata përpiqen të tregojnë se nën diktaturë kanë qenë në pozita të shëndosha, se patën krijuar vepra me vlera artistike, madje dhe me tipare disidente, se u janë hequr nga shtypi një apo më shumë poezi e vepra, etj. Po ashtu dhe studjuesit e shkencave shoqërore të këtij grupi pretendojnë se studimet e tyre i paten hartuar në përputhje me ligjet e shoqërisë njerëzore me të cilat, sipas tyre ishte në përputhje vija politike e partisë shtet. Këta bënë shumë pak ndryshime në studimet e tyre pas vitit 1992. E ripunuan dhe e ribotuan “Historinë e Shqipërisë” së periudhës së Luftës së Dytë Botërore dhe “Fjalorin Enciklopedik Shqiptar” duke përsëritur shumë gabime tëbotimeve të mëparshme.

Sot dyzimi mendor i këtyre krijuesve e studiuesve nuk lidhet me frikën ndaj pushtetit, por me frikën ndaj opinionit shoqëror. Ata e mbështesin politikën e pushtetit, por hiqen sikur nuk janë shërbëtorë të tij dhe kritikojnë aty këtu ndonjë shkelje të të drejtave të njeriut, por jo thelbin enverist të këtij pushteti, me të cilin janë lidhur me fije të dukshme e të padukshme. Përpiqen të paraqiten si përparimtarë e modernë duke u maskuar pas figurash letrare e shprehjesh të pakuptueshme. Përpiqen të tregohen të ditur duke cituar shprehje e ide autorësh të shquar të botës, duke trajtuar shpesh tema kulturore elitare dhe rrallë tema që interpretojnë problemet e së sotmes dhe së ardhmes së popullit, gjë që I nxit të arratisen nga e sotmja me dëshirë.

Lëvdojnë njëri tjetrin për të krijuar tym e mjegull duke u veshur kolegëve të grupit të tyre epitete “i madh”, “i shquar”. U japin çmime miqve të tyre nëpër zhuri, nuk kritikojnë dobësitë e njëri tjetrit, kultivojnë frymën e grupazhit, si dikur frymën partiake.

Thënë thjesht këta krijues vijojnë të jetojnë me nostalgjinë e së kaluarës, pra të kohës kur ishin rrethuar me aureolën e lavdisë

prej partisështet.

Syze speciale për shkrimtarët komunistë, të shquar e të pashquar.

Lindi në vitin 1872, në Sheper të Zagorisë, në atë trevë të begatshme atdhetarizmi, plot vlagë ideali, ndjenje dhe vullneti patriotik. Jetoi në periudhat më kyçe të historisë sonë, vlerësoi me zgjuarësi detyrat parësore të secilës prej tyre dhe i ndriçuar nga ato, përcaktoi rrugën e vet të jetës e të punës, duke u rreshtuar gjithnjë në krahun më përparimtar të shqiptarizmës dhe, me përkushtim fisnik, nuk kurseu asgjë në dobi të Shqipërisë.

Në periudhën e parë të jetës, duke ndjerë jehonën burrërore të Lidhjes së Prizrenit, u bë shërbestar i gjuhës.

Tek dituria, që fillon me gjuhën e ëmbël të nënave, ai vendosi altarin tek i cili do të lutej dhe edhe do të flijohej, po qe nevoja, për lirinë dhe begatinë kombëtare. Vetëm kultura do të davariste mjegullat e iniorancës që kishte endur robërimi shekullor, do të dritësonte ndërgjegjet e tulatura dhe do të ndizte zjarrin e shenjtë të dashurisë për atdheun. Kështu, që në moshë të re, Ilia zuri vend në llogoret e arsimimit të popullit, edhe pse e dinte fort mirë se atje ai do të ndeshej, për jetë e për vdekje, me armiqtë e kombit: pushtuesit osmanë dhe Patrikanën e Stambollit.

Patrikana, armiku më i egër i gjuhës e i shkollës sonë- një nga armët më të rrezikshme në sendërtimin e qellimeve djallëzore të greqizimit të krahinave tona të Jugut- e ndoqi dhe e përndoqi me të gjitha mënyrat që dinte e që përdorte ajo dhe në të gjitha shtigjjet e liga dhe rrugët kriminale, që përshkonte ajo tinëzisht e haptas; por burri nuk jepej.

Atëherë ajo vendosi ta zhdukte. A nuk kishte dënuar e ekzekutuar në mënyrat më barbare sa e sa kolegë të shkollës e të idealit të Ilias?

Nën padinë se “mësonte gjuhën shqipe dhe se shkollën greke të fshatit e kishte kthyer në shkollë shqipe, Patrikana e dënoi me vdekje. Padia qe më se e vërtetë: megjithse, shkolla shqipe në Sheper u hap në vitin 1917, Ilia e pati kthyer shtëpinë e vet në shkollë, ku mësohej gjuha shqipe, që në vitin 1907.

Dënimit kapital të Patrikanës, mësuesi i urtë iu përgjegj me stoicizmin e idealistit të vërtetë: “Edhe kur të më prisni kokën, në grykën time do të gjeni një “a”, një “b’ dhe një “c”.

Nuk di ndonjë shkollë tjetër kombëtare që të jetë ndërtuar mbi themele të tilla të lavdishme vetëflijimi e heroizmi, por këtë dukuri kaq të thjeshtë e kaq të faktuar nuk e kanë pranuar dhe nuk duan ende ta pranojnë kojshitë tanë, të cilët edhe sot e kësaj dite, na e mohojnë gjuhën dhe shkollën amtare në Çamëri dhe gjithandej nëpër Greqi.

Mbas shpalljes së Pavarësisë, Ilia Dilo Sheperi e afirmoi veten si personalitet i fuqishëm në fushën e arsimit e të shkollës shqipe, duke bërë një punë të madhe për hartimin e teksteve dhe programeve mësimore të shkollave të shtetit të ri shqiptar, në përshtatje me kushtet e reja të krijuara në vendin tonë.

Idealin e përvojën e tij për ngritjen e shkollës kombëtare shqipe, ai e dëshmoi, gjithashtu, si pjesëmarrës aktiv i Kongresit Arsimor të Lushnjës (1920) dhe Kongresit Arsimor të Tiranës (1922).

Gjatë këtyre viteve, ai punoi pa u lodhur, si mësues në shkollat e mesme dhe si inspektor arsimi në zonat e Gjirokastrës e të Vlorës, duke i kushtuar një vëmendje të veçantë zgjërimit të rrjetit shkollor, pa lënë mbas dore përmirësimin cilësor të mësimit e të edukimit.

Veprimtarinë e frytshme në fushën e shkollës dhe të arsimit, Ilia, gjithnjë e shoqëroi me një aktivitet të dendur, në fusha të tjera në shërbim të çështjes kombëtare.

Në vitin 1919, më 23 nëntor, në prag të Kongresit të Lushnjës, ai qe në radhën e parë të atyre intelektualëve patriotë gjirokastritë, që themeluan shoqërinë “Vëllezëria”, në Gjirokastër, e cila zhvilloi një veprimtari të dendur “për mbrojtjen e kufijve të Atdheut, për njohjen e të drejtave tona kombëtare nga Fuqitë e huaja,… si edhe në drejtim të përhapjes së arsimit në gjuhën amtare. Shoqëria shënoi, gjithashtu, disa arritje sidomos në fushën kulturoreartistike, sportive, etj.” (Shefik Osmani, “Fjalor i pedagogjisë”, Tiranë, 1983, f. 705).

Dashuria e flaktë për gjuhën shqipe, aftësitë e shquuara intelektuale dhe përvoja e tij e gjatë si mësues u jetësuan në një hulli të veçantë të veprimtarisë së Ilia Dilo Sheperit, në atë të shkencës gjuhësore. Në vitin 1927, ai botoi tekstin: “Gramatika dhe sindaksa e gjuhës shqipe”, i vlerësuar si një nga tekstet më të mira të gramatikës sonë për arsimin e mesëm. I ndërtuar mbi kritere të rrepta shkencore, ky tekst ndikoi mjaft për të konsoliduar shumë pikëpamje deri atëherë të pastabilizuara. Për vlerat shkencore të kësaj vepre, prof. Enver Hysa ka shkruar: “Gramatika e tij plotësonte një zbrazti, dhe vinte një gur themeli në gramatologjinë shqipe. Kjo gramatikë është një burim me rëndësi për historinë e zhvillimit të gjuhës letrare e të terminologjisë shkencore gjuhësore të përdorur në të, ajo shërben edhe sot në punën e gramatikanëve si një vepër me vlerë të madhe që nuk mund të mos merret parasysh për idetë dhe mendimet e reja, për zgjidhjet shkencore që ka dhënë për probleme të veçanta, sidomos të morfologjisë, të fjalëformimit e të gjuhës letrare në veçanti.” (“Zagoria”, gazetë e shoqatës atdhetare-kulturore “Çajupi”, nr. 2, prill 1997, f. 3).

Mbas daljes në pension, në vitin 1933, ai iu kushtua punës shkencore. Me politikën, Ilia merrej kur atdheu dhe politika kishin nevojë për personalitetin e tij. Pavarësia qe fituar, shteti shqiptar i 1913-ës i shpëtoi copëtimit të plotë, sado që një pjesë e mirë e trojeve mbetën nën robërinë e fqinjve.

Kongresi i Lushnjës dhe Lufta e Vlorës i rivendosën themelet e Shqipërisë. Gjatë gjithë kësaj periudhe, ai kishte

dhënë ndihmesën e vet, ndihmesën e vyer të një patrioti të madh. Për Shqipërinë e robëruar i qante zemra dhe i dhimbte shpirti, por e mbante shpresa. Një ditë qe shprehur: “Shqipëri pa Kosovë nuk ka, ashtu siç nuk ka Kosovë pa Shqipëri”.

Pushtimin fashist e priti me fyerjen dhe urrejtjen e një atdhetari. Ftesën “e politikës” me shkue në Romë për t’i vënë Viktor Emanuelit kurorën e Skënderbeut, e priti me përbuzje dhe e hodhi poshtë në mënyrë të prerë. Jetoi, duke u gëzuar për luftën kundër pushtuesit dhe i kënaqur që djali i tij, Jani, pa u lajthitur si shumë të tjerë nga propaganda pansllaviste me lëvozhgë internacionalizmi e demokracie, qe rreshtuar në krahun e drejtë të atdhetarëve të vërtetë, në krah të Mithat Frashërit; por e pau, e ndjeu dhe e paralajmëroi rrezikun e madh komunist që po i kërcënohej Shqipërisë.

Në vitet e luftës përjetoi edhe një fatkeqësi: djegien e bibliotekës nga gjermanët, me hjekësinë tinzake të Dushan Mugoshës. Pau aty të digjet e të bëhet shkrumb puna shkencore e sa e sa viteve: botimi i dytë i përpunuar i Gramatikës, përfunduar që në vitin 1935, një tekst stilistike për shkollat e mesme, punën e nisur për një fjalor të gjuhës shqipe, shënime dialektologjike, materiale folklorike e etnografike të mbledhura me mund nëpër fshatrat e Zagorisë, një libër të përkthyer nga greqishtja dhe një tjetër të përkthyer nga anglishtja dhe, sidomos, dy vëllime me fjalimet e tij, letra dërguar Patrikanës, Papës së Romës, personaliteteve të ndryshme evropiane, albanologëve, etj., shumë dokumenta të historisë sonë - një pasuri e vërtetë kombëtare e pa zëvendësueshme.

Vdiq në vitin 1945 dhe u varros në fshatin e tij të dashur, në Sheperin e sofrës së madhe patriotike, i nderuem prej të gjithëve.

Fatkeqësitë do ta ndiqnin edhe pas vdekjes. Fanatizmi komunist, me veprime të huaja për natyrën dhe zakonet shqiptare, të huajtura nga sllavët, simbas mësimeve të Miladinit dhe Mugoshës, nuk mjaftoi që i varrosi gjithë vlerën e veprimtarisë patriotike të një jete të tërë, por i dhunoi edhe kufomën dhe varrin.

Në vitin 1979, me urdhër nga qarqet më të larta të diktaturës, i thyen varrin dhe mbasi i zvarritën kockat rrugëve të katundit, i hodhën në humnerë. Ky procesion i llahtarshëm u krye në sytë e banorëve të Sheperit, nën mbikqyrjen e forcave të sigurimit. (Sipas dëshmisë së Foni Dilos, nip i Ilias). µ$ Demokracia bëri përpjekje për vlerësimin e figurës së tij dhe i dha titullin “Mësues i Popullit”. Me jetën dhe veprën e tij atdhetare e shkencore, ai qe dhe do të mbetet mësuesi i të gjitha breznive të ardhshme shqiptare. Lapidari i tij, i ngritur me afsh dashurie e dhimbjeje, në zemrën e popullit të thjeshtë, që di të vlerësojë më shumë se të gjitha organizmat shtetërore dhe akademitë, pret një të ardhme më të qetë të atdheut, për t’u ngritur i mermertë mbi truallin për të cilin shkriu jetën. 1)

NË 50-VJETORIN E VDEKJES SË NEXHAT PESHKËPISË – LE TË NISEMI SË BASHKU – Një thirrje klasës politike anë e mbanë trojeve shqiptare Nga Frank Shkreli Viti 2020 shënon 50-vjetë nga vdekja e një prej figurave më të dalluara të diasporës shqiptare të shekullit të kaluar, në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Prof. Nexhat Peshkëpisë. Prof. Peshkëpia ishte dhe vazhdon të mbahet mend në komunitetin tonë këtu në Amerikë si një ndër kampionët dhe mbrojtësit e pazevëndësueshëm të lirisë dhe të demokracisë.

Prof. Nexhat Peshkëpia ishte një anëtar shumë aktiv i Komitetit Shqipëria e Lirë me qëndër në Nju Jork, që drejtohej nga Dr. Rexhep Krasniqi – organizatë kjo që mbështetej financiarisht nga Departamenti Amerikan i Shtetit. Ishte anëtar ekzekutiv i Komitetit due njëkohësisht edhe redaktor i gazetës “Shqiptari i Lirë”. Komiteti Shqipëria e Lirë gëzonte njohjen dhe legjitimitetin si një ent i sanksionuar nga qeveria amerikane, si përfaques i komunitetit anti-komunist shqiptar në Shtetet e Bashkuara gjatë luftës së ftohtë dhe, njëherazi, përfaqësonte Shqipërinë në komitetin e Përgjithëshëm të Asamblesë së Vendeve të Robëruara Evropiane, organiazatë umbrellë kjo, që si objektiv të veprimtarisë së saj kishte, përmbysjen e komunizmit në vendet e bllokut sovjetik të Evropës Lindore dhe Qendrore.

Nexhat Peshskëpia kryer shkollën e mesme dhe të lartë në Itali dhe Belgjikë. Më të këthyer në Shqipëri pas shkollimit jashtë, Nexhati qe emëruar mësues i matematikës dhe fizikës në Shkollën Teknike të Tiranës. Me pushtimin italian të Shqipërisë në vitin 1939, Prof. Peshkëpia iu bashkua forcave të rezistencës dhe ishte një prej organizatorëve të Ballit Kombëtar dhe një prej ideologëve të programit të kësaj partie. Me daljen e lëvizjes komuniste në skenën politike shqiptare dhe që ra nën ndikimin e shpejt të komunistëve jugosllavë, Nexhat Peshkëpia iu bashkua edhe luftës kundër komunizmit, duke shërbyer si redaktor i shtypit antikomunist dhe anti-fashist.

Ndonëse, fatkeqësisht, nuk ia kam mbërrijtur ta takoja sa ishte gjallë këtu në Amerikë po e kujtoj Nexhat Peshkëpinë me rastin e 50-vjetorit të kalimit në amshim – me fjalët e një prej miqëve të tij më të ngushtë, Karl Gurakuqit, i cili në një shkrim me rastin e vdekjes në vitin 1970, e ka kujtuar kështu mikun e tij Nexhatin: “Ishte Shqiptar i mirë Nexhati. Atdhetar i kulluet, shembull për të rijt, njeri i ndermë; i kjante zemra kur vrente përçamje e mosmarrëveshje në mes bashkëatdhetarëve, bij të nji gjaku.

Predikonte vëllaznim; për ‘të mjaftonte të ishe Shqiptar, prej çdo krahine dhe menjiherë e afronte dhe me të kjante hallet. Kur ia paten vra vëllain në Tiranë, Manushin e mjerë, më vjen keq më tha sepse nuk e kishte meritue, ka qenë shqiptar i pastër, e ka dashtë Shqipninë, do të kishte dhanë jetën për ‘të. E pra, u vra e u pushkatua, e për më tepër prej dorës së Shqiptarit”, i ka shkruar Nexhati, mikut të vet Karl Gurakuqit në lidhje me pushkatimin e vëllait të tij, Manush Peshkepisë ditën e 27 shkurtit, 1951, së bashku me 21 intelektualë të tjerë të pafajshëm, që i hodhën në një gropë të përbashkët pranë Urës së Beshirit, në fshatin Mënik të Tiranës, të akuzuar për incidentin e bombës në Ambasadën Sovjetike.

“Si njëni vëlla ashtu tjetri, si Nexhati ashtu edhe Manushi ishin burra të padjallëzuem”, shkruan Karl Gurakuqi dhe vazhdon: “Të dy predikojshin dashuni ndërmjet vëllazënve shqiptarë, bashkim dhe njisi. Ishin gati tu shtrijshin dorën edhe kundërshtarëve, mjaftonte që veprimet e këtyre të përkojshin me idealet e

kombësisë dhe të atdhedashunisë”, ka shkruar Karl Gurakuqi, albanologu, gjuhëtari, përkthyesi, dramaturgu, historiani dhe bashkpuntori më i ngusht i revistes Shejzat të Ernest Koliqit.

“Ishte përnjimend Shqiptar Nexhati, me të gjitha virtytet, me të tana vetitë e bukura të racës”, ka kujtuar Karl Gurakuqi 50-vjet më pare, mikun e tij Nexhat Peshkepinë, me rastin e kalimit të tij në amshim.

Nexhat Peshkepia, shkrimtar e poet, në disa prej shkrimeve dhe poezive të tija, shihet se sa mall e kishte Atdheun, se sa shumë vuante në mërgim për Atdheun e tij të largët: “O ti që vjen nga larg, Nga vendi i lindjes Më thuaj: Kur vjen vera Atje në kopshtin tonë?

Te shtëpia në atë vend të mjerë, Kumbulla dhe qershija Çelin gjithmonë lule Si njiherë?....”

Në çdo shkrim që lexoj për Nexhat Peshkepinë, ajo që dallon është fakti se ai e donte me gjithë shpirt Atdheun dhe i donte shqiptarët pa dallim feje, krahine a ideologjie, për derisa ata të ndanin me të, “Idealet e Kombësisë dhe të Atdhedashunisë”: Le të nisemi së bashku, e jo nji nga nji, i porosiste shqiptarët Nexhat Peshkepia sa ishte gjallë. Edhe sot 50-vjet pas vdekjes dhe 30-vjet pas shembjes së Murit të Berlinit, ai ka të njëjtën porosi për brezat e sotëm të shqiptarëve, si në trojet shqiptare ashtu edhe në diasporë! Lexoni më poshtë, “Le të nisemi së bashku”, nga Nexhat Peshkepia: Një thirrje nga Nexhat Peshkepia, megjithse e botuar në kulmin e luftës së ftohtë në gazetën e Nju Jorkut, Shqiptari i Lirë, organ i Komitetit Shqipëria e Lirë, në vitin 1970 — është gjithmonë një thirrje aktuale për shqiptarët kudo, që në kohë krize të bashkohen rreth interesave të Atdheut due të shqiptarëve -- jo një nga një --por të gjithë së bashku!

Eh, medet! T’i kishte sot Kombi Shqiptar vetëm 5 Nexhat Peshkepia, anë e mbanë trojeve shqiptare, besoj se ndryshe do të ishin punët e shqiptarëve!

Nexhat Peshkëpia ka lindur në Vlorë më 15 mars 1908 dhe ka ndërruar jetë më 8 shkurt 1970 në Dearborn të shtetit Miçigan, ku kishte shkuar nga Nju Jorku, ku edhe banonte, për të vizituar një kushëri të tijin që jetonte atje.

Nexhat Peshkepia i pari nga e djathta, në Romë për të marrë pjesë në ceremonitë me rastin e 500-vjetorit të Gjergj Kastritoit -Skenderbeut (Shejzat)

Covid-19, Diluv universal Redaksia

Prof. Nexhat Peshkëpia ulur midis Mons Dr. Zef Oroshit dhe Inxhinjer Vasil Germenjit

Nexhat Peshkëpia

Nga Kujto.al

Manush Peshkëpia

Financier, poet, publicist, anëtar i Ballit Kombëtar, delegat i Ballit Kombëtar në Kuvendin e Mukjes. Lindi në vitin 1910, në Vlorë. Punoi si financier në Bankën Kombëtare. Pas pushtimit italian të Shqipërisë, bashkë me të vëllanë, Nexhat Peshkëpinë, u transferua në Elbasan. Gjatë luftës qe redaktori kryesor i gazetës «Flamuri». Më 1944 drejtoi emisionin letrar të Radio Tiranës. U arrestua më 1945 dhe, më 13 prill të po atij viti, Gjykata Speciale e Tiranës e dënoi me 5 vjet burg dhe punë të detyruar si «armik të popullit». U lirua pas katër vjetësh. U arrestua sërish më 20 shkurt të vitit 1951, për incidentin e bombës në Ambasadën Sovjetike dhe, pas një jave torturash, duke u gdhirë 27 shkurti, u pushkatua pa gjyq së bashku me 21 intelektualë të tjerë të pafajshëm, që i hodhën në një gropë të përbashkët pranë Urës së Beshirit, në fshatin Mënik të Tiran

Jemi të vetëdishëm se se Univers, për ne si njerëz ne vetvete ndahet ne dy madhësi, makrokzmë e mikrokozmë. ku maktokozmi ë asht për ne univisual që ne përjetojmë e shofim e dallojmë me sytë dhe mendjen tonë. Dhe e studuiojmë e shpikim e gjithfarë mjetësh për të depërtuar në të. Asht austronautika që merret me këtë punë me mijëra shkencëtarë të lartë. Ky problem asht i pranueshëm e simpatik për njerëzit që zbaviten duke ndjekë këto orvatje për të arritë në nohjen e planetëve të tjerë të ngjashëm me tokën tonë. të bindun se ka të tillë planetë të banuem, a ma njerëz si ne, azpo tjetroj, s’prish punë. Mjafto që të jenë të baanueshëm, e dnoshta të merremi vesh ma banorët e tyne. problemi del me mikrokozmin e padukshëm ; ku njeroiu ss’arrin dot të depertojë fizikisht. Tashma dihet se mikrokozmi asht pjesa e tjere e universit, që shtrihet në infinit në përmasat ma të vogla që edhe ato shtrihen në pambarim. ky univesr mikrikozmik asht universi i virusëve e të tjea forma që njeriu s’ka përtë arrit kurrë të njohë. Sado që mikroskopet të çdo përmase e fuqie te jene. Tashti naJ del çeshtja, ç çduen viruset qe na vjne nga ky universi mikrokozmik ? E po kjo asht ana misterioze. Kush i shtyn e kush i drejton ? A thue janë qenje vepruese të organizuemme, ose ma mirë shqip ta themi, qytetnime të veçanta të pakotrollueshme. Shumë të organizue e të fuqishëm që suklmojn makrokozmin, ku ne jemi , në radhë të parë si racë njerëzore ? Pse mos ta zhdul kim ktë racë e të sundojmë vetë e aty të zhvillojmë e përsosim qytetnim tonë? Mos pô flasim përçartas pa kurrfarë ideje veç me supozime ? E po ndryshe nuk shpjegohet ky sullm i papritun i Covid-19. Ky virus patjetër që ka kohë që kërkon të ndërhyjë në botën njerëzore për të ia z zanë vendin. Por ka ndjtë e strukun diku, duke prit momentin e volitshëm, që ma në fun e gjeti të lakuriqët e natës, ku kishte gjet strehim. Kështu me atë që ndodhi e përpjestimet e mëdha me dëmtime të përmasave katastrofike, e me perspektivë të fuqizimit dhe zmadhimit të sulmit ndaj racës njerëzore , parshikimi janë pesimist në kulm. Covid-19 asht një fuqi e padukshme dhe e pakontrullueshme, që ndërrton dhe strategjinë e tij çdo çast.

Kështu rreziku asht tepër i madh për ne banoret e kësaj toke, ne qofte se shkenca nuk arrin të gjejë mjetin eficas që ta luftojje, mundë e asgjësojë.jemi pra ne një koflikt të përmasave universale. Makrokozmi e mikrokozmi janë në nisjen e një lufte të pambarim për supremaci. Mikroskopët gjigandë na japin pamje e virusit shumë të komplikueme. Kjo lent ë kuptosh se jemi para një forme të sofistikuar. Pra të një qenje, që tashtipërtashti mbete e padukshme. Supozojmë se ai virus merr përmasat e njeriut, si qenje përbindëshe ? E pse mos te supozojmë se ky asht qëllimi i Covid-19 siç e kemi quejtë ne. Po si e quajnë ata vetvetën ? Akanë udhëheqës e drejtues së veprimëve të tyre, apo shkojnë ashtu, të dalë ku të dalë ?Kjo që po shkruejmë do të duket si e teprueme. Ashtu ta lemë, sa me kalue kohën. Po rama rrezikun e kei te veshi, dhe frika na ka mbu yllun si të burgossun në shtëpitë tona, që s(‘guxojmë të nxi jerrim hundën jashtë. Në mbyllje, kemi besimin që njeriu do të ia dallë edhe kësaj emerhjence që e zuni krejt papritun. Në mos qoftë pjellë e nje mendje sakate, për të zhduk atë pjesë të njerëziùmit, që nuk përputhet si racë me të. Mos e thentë Zoti, se kjo kalon në katastrofa të papërmabajtuna konfliktesh me armë çfarosese. Apo dilu universal, lum kush të shpëtoje ! Mos e thentë Perëndia tyë ndodhë, por si i bahet që vetë Perëdnia të jetë i,natosun ndaj këtij njerëzimi që i ka kalue përmasat moralle duke marrë rrugën e degenerimi masiv, si dikur, kur vendosi diluvin universal me ujë, e pse mos ta vendosë me këtë virus të pamëshirshëm ? Zot i madh, na mshiro, se vetë na ke krijue me popullu tokën e me gëzue të mirat e saj. Amin.

Nënë Tereza ne revisten Kuq e Zi 1993-2020

Katedralja e Nënë Terezës në Prishtinë

N'përkujtim të Nânës Madhe Shqyptare

Gonxhe Bojaxhiu!

Nga Mergim Korça Të nderuar zoja edhe zotërinj, vëllezër edhe motra bashkatdhetarë të mbledhur sot për t’a kujtuar me nderim 100vjetorin e lindjes Nënë Terezës, Shqiptares së Madhërishme !

Fillimisht lejomëni t’a falënderoj nga zemra Këshillin e Kishës Zoja Pajtore me në krye të saj Dom Ndue Gjergjin e nderuar, të cilët ma besuan ndérin t’a mbaj para jush këtë kumtesë.

Nga ana tjetër nuk mundem me këtë rast mos t’ju a ve në dukje ndjenjën që kam sikur mes nesh, ndonëse i padukur, ndodhet edhe Shpirti i të ndjerit Dom Prêk Ndrevashës, themelonjësit të kësaj Kishe, i cilli më nxit këtë kumtesë timen t’a mbaj gegërisht që të jem sa më pranë jush !

Kudo me shkue nepër botë e kahdo që m'i kthye sytë, nëpër shtete e kombe të vogjël a të mdhaj qofshin, prej secilit synesh ke me ndigjue të flitet me krenari për bashkë-kombësit e tyne të lavdishme E kjo ndjenjë krenarie të ligjëshme, e trashigueme brêz mbas brêzi, flet shpesh për heroj gjurmt' e të cillëve hupin lerg në mjegullnajën e shekujve ! E megjithatê njerzit levdohen me ta edhe sot, me që ndoshta nuk kanë heroj mâ të rij synesh me të cillët ata ië munden me u krenue.

Me ne shqyptarët, për fat të mirë ndodhë disi ndryshej, sepse kena shka me thânë edhe për të tashmen. I dhame lashtësisë dijetarë e gjithashtu heroj. Nuk na munguenë statistët as e artistët. Por ajo që na shquen si për të mirë e fatkeqsisht edhe për të keq, âsht personaliteti prej mâ të mëdhajve të shekullit XX-të, Nânë Tereza ! Se për shka na shquen për të mirë, kam m'e trajtue në vazhdim tue u mundue mos me ra në përsritje të mërzitëshme për ndigjuesit. Për keq na shquen se sa kohë ishte e gjallë gjatë periudhës sistemit diktaturës, atdheu i Saj për faqe t'zezë t'komunistave, u mundue me i a mshehë prejardhjen. Edhe kur mâ s'fundi u lejue me ardhë për t'parën herë në Shqypni në vjeten 1989, m'e thânë një lut je edhe m'i derdhë dy pika loti mbi vorret e Nânës dhe Motrës së Saj, në vorret e Tiranës, u mbajt n'karantinë si fetare e përkushtueme që ish e që s'kish asgjâ t'përbashkët me Atdhen' e Saj ateist !

T'i referohena tash fakteve se pse, ne shqyptarve, na shquen për mirë të kênët bashkëkombës me Nânë Terezën.

Agnes Gonxhe Bojaxhiu, alias Nânë Tereza, pati një mision shurn t'vështirë gjatë jetës së Saj. Madje, bâ me i a hjedhë një shiqim mbrapavështrues, na duket edhe mâ e pabesueshme se si Ajo ia doli në krye me sukses detyrës së Saj. Atê e kish pasë prûe mbi tokë Zoti vetë si nji gonxhe të brishtë në dhetvjeçarin e parë të shekullit t'fundit të mijëvjeçarit të dytë. Në t'parat hapa të jetës Saj. Sytë i pane zjerm, zhgatrrime ~i edhe vrasje n'masë.

Veshët i ndigjuen veç grahma kudo. U ndërgjegjsue.Ajo atbotë edhe e kuptoise kishte një mision madhuer të cillit i duhej përkushtue me gjithë shpirt. Veshja murgeshë n'moshën 18 vjeçare si edhe peripecit'e jetës në spitalin e Bengalit eshoqnuene murgeshën t'onë të re në prag të luftës s'dytë botnore. Prep dhunë, mizori edhe hekatombe, i panë sytë e i ndigjuene veshët murgeshës fizikisht të vogël që sa vite rritej, piqej e forcohej !

Shërbimi si misionare në Calcutta e ballafaqon me kategorinë mâ t'përçmueme të shoqnisë indiane : njerzit e braktisun të "plehnave". Aty e gjên edhe mbarimi i luftës së dytë botërore. Po aty edhe sëmuhet e kur del prej sëmundjes, konvaleshente, bân të ditun vizionin që i ishte paraqitë "Zoti e

kish pasë thirrë me i shërbye vet'Atij midis mâ t'vorfënve prej t'vorfënve ". Dhe ç'prej atij çast ashtu u bâ ! Ajo Gonxhe e brishtë kishte marrë Urdhnimin Madhnuer edhe kishte fillue me u hapë si nji luledielli e cila, me xetësinë si edhe ndriçimin e saj, mâ të vorfënve prej të vorfënve kish me u dhânë pshtetje shpirtrore. Kah e pvetshin ... si ke me i a dalë n'krye detyrës vështirë që po i vên vedit ? Ajo gjegjej : ... Rrugët e Të Madhit Zot janë sa të misterëshme po edhe po aq të pafunda. Në vjetën 1950 Nâna Terezë themeloi Urdhnin e Misionareve të Mëshirës. Vjetet kalojshin e Ajo naltësohej, e sa mâ shum e çmote bota aq mâ fort Atdheu i Saj nuk e përfillte. Ç'ishte vjeta 1979 kur Nânë Terezës i u dha çmimi Nobel për paqën, (simbas komunistave), përpara vjetës 1967 që ishte aj që komunistat e quejtne vjeti lapidar kur Shqypnia u vetëshpall shteti i parë ateist në botë (?) E megjithatë, Nâna sa vite naltësohej. Me personalitetin e saj, kjo shqyptare e brishtë, i a mbërrini që në 1982-in t'i bindëte si palestinezët e gjithashtu izraelitët t'i ndërprejshin luftimet në Bejrutin e rrethuem që ajo t'i xirrte prej njênit spitalesh dhetna fëmijë me mangësi mêndore edhe t'i merrte me vedi që s'bashku me motrat e Saj t'u përkushtohej.

Por Ajo nuk ndalet këtu, ose e thânë mâ saktë, respekti për Tê nuk njef kufij. Presidentët mâ t'shquerri të botës si J.F.Kennedy, Ch. De Gaulle, etj. bâjnë gara se cili t'a vlerësote mâ nalt Nânë Terezën.

Presidenti Regan në 1985-ën i akordon Dekoratën Amerikane të Lirisë. Por krahas vlersimeve edhe nji garë tjetër vazhdote, ajo midis Nânë Terezës, m'njênën ânë, si edhe Atdheut të saj komunist, m'ânën tjetër. S'bashku e filluen rrugën e vështirë mbi rrenojat e luftës. M'njênën ânë Gonxhja e brishtë por me frymëzimin e Saj Qielluer, inauguron të parën shtëpi të "Zêmrës Pastër" ku strehon edhe i mbushë me shpnesë n'Zotin të pastrehët që vetëm nji hap i date prej ... vdekjes toksore, kurse m'ânën tjetër Atdheu i Saj q'e fillote ndërtimin e shtetit të diktaturës proletare, që drejtuesit e tij e quejshin si forma mâ demokratike e qeverisjes që kish m'e transformue, simas tyne vêndin në shêmbull begatije edhe mirëqenjeje për të tânë botën(?). Rrugët e zgjedhuna kjene të ndryshme po aq sa të ndryshme ishin edhe forcat që u baliafaquen: Nji shtet me nji murgeshë ! Rruga e zgiedhun prej shtetit proletar ishte nji parabolë që në gjysën e përshkimit pati edhe pikën e infleksionit që i paraprin ramjes, bash nj'atëherë kur u vetëshpall shteti i parë ateist në botë. Pikërisht ky kje edhe fillimi i fundit të këtij eksperimenti në shkallë kombëtare.

Kurse rruga e zgiedhun prej Nânë Terezës, ajo rrugë që dukej mâ e pakrye, e udhëhoqi atë Gonxhe të brishtë të çelej si luledielli që sa vite e mâ shum rrezatonte dashtuni kristiane në botë edhe e udhëhoqi mbi nji krah hiperbole që sa mâ nelt e çote ... aq mâ shum'i diftote botës se edhe në shekullin e fûndit të mijëvjeçarit të dytë ku njeri jeton n'mjes paradokseve, (m'njênën ânë mundohet me shkue në Mars e m'ânën tjetër ka mizerie marramêndëse ), dashtunia për njerin e panjoftun, pa marrë parasysh përkatësinë as kombëtare dhe as fetare, vetëm ajo del fituese n'kët garë që duket sikur âsht'e pabarabartë e sikur fitues ka me dalë vetëm i forti. Ky âsht mësimi i madh që na përcjell Shqyptarja e Calcuttës së cilës Presidenti Clinton i dha Qytetarinë e Nderit Amerikane tue e cillsue Atê me nderim madh.

"Gjiganten e Kohëve Tona" !

Pak konsiderata paradoksale lidhun me qindrime të shtetit të Saj âmë edhe vetë Nânës Terezë dje ... si edhe sot.

Kush nuk ndërhyni që të lejohej Nâna Terezë me shkue e m'i tokue s'gjallit Nânën si edhe Motrën e Saj. Mâ s'fundit, ndërhymjes Sekretarit Përgjithshëm të UNO-s, U-Thant-it diktatori i u gjegj pozitivisht, por me kusht që nânë Tereza të vite jo e veshun me uniformën e Motrave Misionare të Mëshirës Kristiane, (i bindun se Nâna Terezë nuk kishte me pranue). Por Ajo pranoi. E kur Ajo pranoi, Enver Hoxha e hângri premtimin e tha JO! E Nânë Tereza i u nenshtrue

vullnesës Zotit edhe priti ... derisa mbas dy dhetvjeçarësh erdhi në vjetin 1989 sa m'i derdhë dy pika lot te vorret e njerzve aq të dashtun të Saj e me u vûe edhe ka nji tufë Iule përsipër. Jo vetëm kaq, por edhe kur i u propozue m'e vêndos'edhe nji tufë lule te vorri i ish diktatorit mizuer, Ajo jo që pranoi edhe e vûni por i tha shoqnueses së saj, Zojës Marije Kraja (Paluca) " ...

Un lutem për njerzt'e mirë por aq ma shum'i lutem Zotit për t'këqijtë, se atyne u duhen lutjet mâ t'shumta !

Kaluene dhetvjeçarë e para tri javësh e shoqja e diktatorit, Nexhmije Hoxha, shprehet : "Edhe unë që mendoj sejam komuniste e ven dos ur nuk do të kisha bërë aq shumë për njerëzit sa çka bërë Nënë Tereza"!

E un, me drejtpeshimin mâ t'skâjshëm, nuk kam se shka thom tjetër rreth këtij pohimi, veçse: Sa e përkorë kjo komuniste, hiç levduese e vetvedit, e pikë krahasimi t'vetën guxon e merr njerin mâ t'çmuem të botës, hiç mâ pak por Nânën Terezë !(?)

Ky pohim tamam i pahijshëm i asaj prej s'cillës Messalina e Neronit kish pasë shum se shka me mësue lidhun me dreqni, krime të hapët si edhe të mshehun, më detyron me ju njoft'edhe me nji shêmbull konkret se si ideologjia komuniste e predikueme prej diktatorit edhe së shoqes tij u transmetoheshin vartësve tyne. Në nji spital shkoi nji herë sekretarja e par'e partisë e rrethit edhe bâni nji mblêdhje shum të tensionueme me mjekët e spitalit tue u bâ trysni të skâjshme lidhun me uljen e ditqendrimeve të pacientve në spital si edhe me uljen e normativave të hilaçeve që ata u nepshin të smûenve. E gjitha kjo në kuadrin e nji fushate partijake lidhun me kursimet në ekonomi. Me kaq sekretarja e parë i dha direktivat edhe u largue e shoqnume prej drejtorit të spitalit i cilli i urdhënoi mjekët të mos u largojshin. Kur u kthye ai, i përsëriti edhe nji herë porositë shum t'vyeme, simbas tij të sekretares parë edhe veç kur u kujtue se u dojshin shtërngue rrypat edhe nji herë me shêmbull konkret e u thotë mjekëve ... e shkoni i thoni asaj doktoreshës "fi/an" (e cilla kishte pas kênë mjeke roje 24 orëshe edhe e kishte dorzue shërbimin e pa ardhë në mbledhje kishte pasë shkue në shtëpi), t'ua verë veshin mirë porosive të partisë e të mos na bëhet Nanë Tereza! Me pak fjalë Nâna Terezë, në Atdhén'e saj ishte nji shêmbull i keq i cilli jo që nukduhej ndjekë por ishte edhe kundra porosive të partisë së komunistave ! Âsht'e kjartë se për Nânë Terezën, kët Shqyptare me përmasa botnore, shum' âsht shkrue e ndoshta aq mâ shum ka m'u shkrue. Fati e desh qi Kjo Krijesë e Perendisë, pavarësisht se me përkatsi në seksin e ashtuquejtun "të dobët" e njikohësisht e huej në Indi, Ajo në syt'dhe zêmrat e indianve u bâ s'gjalli simbol i Mëshirës Hyjnore! E ku se, pikërisht aty ku gandizmi i kishte pasë pushtue zêmrat e vendasve por, siç e përmêndi Dom Lush Gjergji studjuesi mâ i njoftun i figurës Nânë Terezës, i cilli pohoi se âsht shum'e vështirë me u a mârrë arkivolin e Nânës Madhe prej Indije e m'e transferue në Prishtinë, (megjithse përpjekjet janë kah zhvillohen). Pikërisht ky moment dëshmon se tue mos njoftun kufij dashtunia e Saj për t'vorfënit edhe t'braktisunit, êmni i Saj u bâ me plot kuptimin e fjalës sinonim i forcës së Mëshirës Hyjnore an'e kând botës!

Prandej Nânë Tereza âsht përtej përmasave edhe kornizës së shekullit në të cilin jetoi, punoi edhe vuejti. Ajo nuk kje e shekullit të teknikës, Ajo i përket përmasës quejtun gjithëshekullore sepse pohimet e Saja janë tamam thânje lapidare!

Me tre synesh due m'e mbyllë kët fjalë t'êmen sot. Nâna Terezë ka pohue se: Vetmija si edhe ndjenja e të kênunit i padishruem janë vorfnia mâ e madhe qi egziston! Ajo gjithashtu ka pohue se: Dashtunia fillon te shpija, e s'ka të bâjnë me sa bâjmë por ... me sa dashtuni e bâjmë na at që bâjmë! Kurse thânjen e tretë të Nânës Madhe Shqyptare e kam të shkrueme me dorë t'vetën prej Dom Prêkës n'albumin e Nânës Terezë që Aj vetë m'pati dhurue :

Nuk ash e frutshme jeta po nuk u jetue për të tjerë

Nënë Tereza me papën Gjon P&ali II Vojtila, dhe me Priceshën Diana 33

Në muajin Shtator të Nënë Terezës paraqesim pullat përkujtimore kushtuar asaj të në shkallë n botërore.

35

Libri i Zi i Komunizmit. është një vepër e shkruar nga një kolektiv akademikësh, botuar në 1997 nga Éditions Robert Laffont. Shkruar për të shënuar përvjetorin e tetëdhjetë të Revolucionit Rus në 1917, ai synon të bëjë një vlerësim të viktimave të regjimeve komuniste.

Sukses komercial me më shumë se një milion kopje të shitura në të gjithë botën2 (përfshirë dy botime me kapak dhe dy botime me format xhepi në Francë) dhe më shumë se 26 përkthime në verën e vitit 2011.

Autorët janë Stéphane Courtois, Nicolas Werth, Jean-Louis Panné, Karel Bartošek, Jean-Louis Margolin dhe Andrzej Paczkowski.

Rémi Kauffer, Pierre Rigoulot, Pascal Fontaine, Yves Santamaria dhe Sylvain Boulouque gjithashtu bashkëpunuan.

Libri përshkruan mbi 840 faqe krimet e kryera nga shtetet, sundimtarët e të cilëve pretenduan të ishin komunistë: shtetet leniniste ose "marksiste-leniniste". Pjesët kryesore kanë të bëjnë me BRSS nën Leninin, më pas me Stalinin dhe Kinën nën Mao Ce Dun. Konkretisht, faktet e përshkruara në libër përfshijnë:

Bashkimi Sovjetik, URSS :: gulag, një sistem i kampeve të punës së detyruar, kryesisht nga 1930 deri në 1953; • uria e madhe e viteve 1921-1922, 1932-1933 dhe 1946-1947; • arrestimi i komunistëve anti-stalinistë (përfshirë jo-rusët), vrasja e mijëra prej tyre nga viti 1934 (kryesisht në BRSS por edhe jashtë saj); • "Pastrimet e Mëdha" të viteve 1936-1938; • pushtimi i Polonisë gjatë zbatimit të Paktit Gjermano-Sovjetik (1939-1941); • zhvendosja e detyruar e popullatave.

Në veçanti, studimi i sistemit sovjetik kërkon të tregojë ekzistencën e një vazhdimësie në politikat shtypëse të qeverive që rezultojnë nga revolucioni i tetorit 1917 gjatë gjithë historisë së BRSS, duke konfirmuar se procesi e terrorit u shtri në Rusi menjëherë pas marrjes së pushtetit nga bolshevikët, me krijimin e Cheka, ndalimin progresiv të • o gazetat e opozitës, arrestimi dhe ekzekutimi i fisnikëve, borgjezëve, Menshevikëve, PS të majtë, anarkistë dhe fshatarë, shtypja brutale e grevave të punëtorëve ose revoltave (Kronstadt). Autori i kësaj pjese të Librit të Zi, Nicolas Werth, specifikon se ai "nuk pretendon të paraqesë zbulime mbi ushtrimin e dhunës shtetërore në BRSS" e cila "ka qenë tashmë, për një kohë të gjatë, të hulumtuara nga historianët ”3. Faktet ishin studiuar tashmë, në veçanti nga Jacques Baynac4. Sidoqoftë, çështja e vazhdimësisë midis Leninizmit dhe Stalinizmit, përfshirë përsa i përket dhunës shtetërore, vazhdon të debatohet (shih artikullin Revolucioni Rus). në Evropën Lindore: gjyqe politike (për shembull gjyqi i Slansky), kampe të punës së detyruar (kryesisht nga 1948 deri në 1956), shtypje e demonstratave popullore: në RDGJ në qershor 1953, në Hungari në 1956, në Çekosllovakia në 1968; • në Kinë : o uria e paparë e viteve 1959-1961, një pasojë e dështimit të "Hapit të Madh përpara"; o Laogais, kampe të punës së detyruar, kryesisht nga 1954 deri në 1978; o "revolucioni kulturor", i përshkruar si një "luftë civile, e hapur ose zvarritëse"; pushtimi i Tibetit.

Në veçanti, autorët konkludojnë se komunistët kinezë kryen gjenocid kulturor kundër tibetianëve. Jean-Louis Margolin deklaron se vrasjet ishin proporcionalisht më të rëndësishme në

Tibet sesa në Kinën e brendshme dhe se "dikush mund të flasë me ligj për masakra gjenocidale për shkak të numrave të përfshirë"; • në Korenë e Veriut: shtypja e ushtruar nga regjimi diktatorial i "Republikës Popullore Demokratike të Koresë" që nga themelimi i saj në 1948; • në Kamboxhia: dëbimi, pastaj eliminimi i një pjese të madhe të popullsisë urbane nga regjimi i Khmer Rouge, në pushtet nga 1975 deri në 1979; • në Kubë: burgimet dhe dënimet me vdekje që nga marrja e pushtetit nga Fidel Castro në 1959. Puna paraqet njësitë e ndihmës së prodhimit ushtarak si kampe përqendrimi: këto kampe pune janë prezantuar prej kohësh nga Qeveria Kubane si pjesë e shërbimit civil 5. ; Stéphane Courtois u mor me një llogari të numrit të vdekjeve. Ai pohon se "[ai] gjithsej po i afrohet njëqind milion shenjave të vdekura" 6. Shifrat e përdorura dhe vetë parimi i shtimit të vdekjeve nga shkaqe nganjëherë shumë të ndryshme kanë qenë objekt polemikash.

Krahasimi midis nazizmit dhe komunizmit [redakto] modifikoni kodin] Artikulli kryesor: Krahasimi midis nazizmit dhe komunizmit.

Në hyrjen e tij në Librin e Zi, Stéphane Courtois bën një krahasim midis nazizmit dhe komunizmit, pjesë e krimeve të këtij të fundit, sipas tij, e asimiluar në një "gjenocid klasor" të barasvlefshëm me "gjenocid racor". Sipas Stéphane Courtois, "Uria e një fëmije kulak ukrainas të shtyrë me dashje nga uria nga regjimi Stalinist" është e barabartë me "urinë e një fëmije hebre në geton e Varshavës".

kampit komunist, në krahasim përqindjeje, të një poulli me 2 million banore, rezulton më mizorja dhe criminalja. Më poshtë japim një krahasim ne shifra konkrete të krimeve komunite, naziste e fashiste. Këto shifra tregojn viktimat e shkatuara nga keto diktataura në shkallë njerëzish, pa dalimm e racore.Pra se ehstë numeri i viktimave në njerëz për secilin kamp diktatorial, Krahasimi ehste numerik, pa koment. *kampi Komunist me 100 million viktima *kampi Nazi-fashist me 10 milon viktima *Nazi-fashizëm e komunizëm 1:10 Kurse në shkalë qytetarësh të shtetëve përkatës. *Në Bashkimin sovietik, vikjtima qytetraë rus; 20 milionë *Në Gjetmani, viktima qytetarë gjerùanë, 1 milion, pra 1:20. *Në itali, vikima qytetarë italianë, 10 mijë, pothua j krahasim 0. *Ndërsa në kampin komunist, qytetarë viktima, 100 milionë *Në kampin nazi- fashist, qytetarë të dy shtetëve vikitima, 2 mionë krahasimi 1:50.

Këto janë disa krahasime numerike, për viktima në njerëz,qyetetarë të thjeshtë popull., pa dalime racore.

Ndërsa si vuiktima racore, Nazismi gjerman është I vetmi vend që e zbatoi me 6 milionë hebrej, me zero në krahasim me vendet e tjerë diktaorialë. e mbyllim me përsëritjen e thenjës së Stepah Courtois ;

"Të gjendur para Librit të Zi, shumë komunistë tani pranojnë se komunizmi i vërtetë ka qenë" monstruoz ",

Edhe nëse ky nuk ishte qëllimi i Stéphane Courtois, kjo çon në minimizimin e fenomenit nazist, sepse, me të mbërritur, "shfarosja e gjashtë milion hebrenjve zbehet në krahasim me" njëqind milion viktimat " të komunizmit " Stéphane Courtois kundërshton me forcë idenë se ai e barazon nazizmin me komunizmin, një akuzë e bërë sipas tij për të diskredituar çdo qasje krahasuese35. Ai iu përgjigj keqbërësve të tij se "Të gjendur para Librit të Zi, shumë komunistë tani pranojnë se komunizmi i vërtetë ka qenë" monstruoz ", madje edhe vrasës masiv, por ata pohojnë se ideali do të ishte i sigurt dhe i përjashtuar nga çdo përgjegjësi në tragjedi. "Ai citon Jacques Julliard:" Të shohësh marksistët e fundit në këtë vend të strehohen në një moral të qëllimit do të mbetet, për ata që duan të qeshin, një nga shakatë e fundit të shekullit. "

Vlerësimi i numrit të viktimave[

Qendrat kryesore të gulagëve n të Bashkimit Sovietik, 1923 1961, sipas studimëve të Fondacionti Memorial.

Në seksionin hyrës, redaktori Stéphane Courtois pohon se "...regjimet komuniste... i kthyen krimet masive në një sistem qeverisje të plotë".[3] Ai tregon se totali i vdekjeve në shtetet komuniste arrin në një total prej 94 milion individësh.[4] Numri i viktimave sipas shteteve është ky:

        

65 milionë në Republikën Popullore të Kinës 20 milionë në Bashkimin Sovjetik 2 milionë në Kamboxhi 2 milionë në Korenë e Veriut 1.7 milion në Etiopi 1.5 milion në Afganistan 1 milion në shtetet komuniste të Europës Lindore, perfshirë Shqipëria.

1 milion në Vietnam 150,000 në Amerikën Latine, kryesisht në Kubë

Shqipëria, ndonse si birë e fundit e kavallit, është përshirë në këtë libër si diktaturë komuniste mizore, në një popull të vogël, ku Enver Hoxha cilësohet si një dikttaor i egër e gjakatar, që ndonse shifra prej 100 viktima duket i vogël ndaj milionëve të

Dhomë Gulagu (kamp internimi rus) me krevat dy katësh,

37

ndryshe nga kazermat e Tepelenës,, me më së 600 të I,nternuar të stivosur si thasë me lecka.

Të përfshirë në këtë sëmudje virale të rrezikshme japim një historik të shkurt të shfaqjës dhe të përhapjës së saj.

Marrë nga Wikipedia Pandemia e Covid-19 Listen është një pandemi e një sëmundje infektive në zhvillim, e quajtur sëmundje koronavirus 2019 ose Covid-19, shkaktuar nga koronavirusi SARS-CoV-2, i cili u shfaq në Wuhan më 17 nëntor 2019, në provincën e Hubei (në Kinën qendrore), përpara se të përhapet nëpër botë.

Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) paralajmëron së pari Republikën Popullore të Kinës dhe vendet e tjera anëtare të saj, pastaj shpall një gjendje emergjente të shëndetit publik me shqetësim ndërkombëtar më 30 janar 2020. Më 11 Mars, 2020, epidemia Covid-19 u shpall një pandemi3,4 nga OBSH, e cila bëri thirrje për masa thelbësore mbrojtëse për të parandaluar ngopjen e shërbimeve të kujdesit intensiv5 dhe për të forcuar higjienën parandaluese (eliminimi i kontaktit fizik, puthjet dhe shtrëngimet e duarve, fundi i turmave dhe ngjarjeve madhore si dhe udhëtimet dhe udhëtimet e panevojshme, promovimi i larjes së duarve, zbatimi i karantinës, etj.). Kjo pandemi globale po shkakton anulime serike të ngjarjeve sportive dhe kulturore në të gjithë planetin, zbatimin nga shumë vende të masave të kontrollit për të frenuar formimin e burimeve të reja të infektimit dhe mbylljen e kufijve të shumë vendeve. Ai gjithashtu ka efekte në drejtim të paqëndrueshmërisë sociale dhe ekonomike për shkak të pasigurive dhe frikës që paraqet për ekonominë botërore.

Kronologjia e pandemisë Covid-19 Artikulli kryesor: Afati kohor i pandemisë Covid-19.

Që nga shfaqja e SARS dhe më pas MERS, një pandemi e re koronavirus pritej dhe ishte shpallur nga ekspertë të ndryshëm në këtë fushë (p.sh .: Hung në 2013) 6.

Sipas studimeve filogjenetike, sëmundja u shfaq midis tetorit dhe dhjetorit 20197, dhe më saktësisht në fund të nëntorit8,9.

Pacienti i parë i diagnostikuar (pacienti zero) u identifikua më 1 dhjetor 201910 në Provincën Hubei, Kina qendrore. Ai është rreth 70 vjeç, rrallë largohet nga shtëpia e tij dhe nuk ka frekuentuar tregun e Wuhan; ai ka sëmundjen Alzheimer11,12.

Më 16 dhjetor 2019, u shënua shtrimi i parë në spital13.

Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) së pari lajmëron Republikën Popullore të Kinës dhe vendet e tjera anëtare të saj14, pastaj shpall një gjendje të shëndetit publik emergjent me shqetësim ndërkombëtar në janar 3014.

Më 13 janar 2020, një rast i parë u zbulua jashtë Kinës kontinentale.

Dy anije turistike (MS Westerdam dhe Diamond Princess) janë prekur gjithashtu. Numri i përgjithshëm i njerëzve të sëmurë jashtë Kinës kaloi 1,500 në mes të shkurtit.

Nga janari 2020, qeveria kineze po zbaton procedurat e kontrollit dhe vendos disa qytete dhe më pas një rajon të tërë në karantinë, duke mbyllur shumë site publike dhe duke vendosur burime shëndetësore.

Që nga 25 Shkurt 2020, numri i rasteve të reja të raportuara çdo ditë jashtë Kinës është më i lartë se në këtë vend15,16,17.

Më 11 Mars, 2020, epidemia Covid-19 u shpall një pandemi3,4 nga OBSH, e cila bëri thirrje për masa thelbësore mbrojtëse për të parandaluar ngopjen e shërbimeve të kujdesit intensiv5 dhe për të forcuar higjienën parandaluese (eliminimi i kontaktit fizik, puthjet dhe shtrëngimet e duarve, fundi i mbledhjeve dhe ngjarjeve madhore si dhe udhëtimet dhe udhëtimet e panevojshme, promovimi i larjes së duarve, zbatimi i karantinës, etj.) rts21.

Kjo pandemi globale po shkakton anulime serike të ngjarjeve sportive dhe kulturore në të gjithë planetin, zbatimin nga shumë vende të masave të kontrollit për të frenuar formimin e burimeve të reja të infektimit, mbylljen e kufijve të shumë vendeve, dhe një Përplasja e tregut të aksioneve për shkak të pasigurive dhe frikës që paraqet për

ekonominë globale. Ai gjithashtu ka efekte në drejtim të paqëndrueshmërisë sociale dhe ekonomike dhe është preteksti për shpërndarjen në internet të informacionit të gabuar ose të teorisë së konspiracionit [ref. e nevojshme] Më 21 Prill, më shumë se 2,500,000 raste kumulative u konfirmuan në të gjithë botën, duke përfshirë gati 680,000 njerëz të kuruar dhe gati 180,000 vdekje18, a.

Më 11 maj, u grumbulluan më shumë se 4.1 milion raste, përfshirë 283,000 njerëz të vdekur dhe më shumë se 1.4 milion njerëz të kuruar20. Nga kjo murtaje nuk u kursye as Shqipëria, kujane marrë masa mjaft të mira, ppr gje,ndja vazhdon të jetë seruioze.

Kërkohet që qqytetarër t’I përgjigjën normave të vetesigurimit, ku ku kryesorja eshte higjena e larja e duarve me sapun. Mbajtja e maskave dhe I largësisi një meter nga njeri tk jtyri. Të evitohen grumbullimet massive, festat etjera akativitete sportive e kulturore. Me këto mas, Italia ka arritur ta ulë përhapjen, pra vetruejtja personale ka randësi të madhe. Ne historikun që kemi paraqitur, jemin ndaluar te 300.000 të vdekur në botë, porn ë çastin që po shkruajme ka arroitur në dy milionë viktima. Vetëm në Shetet e B ashkuara ne 205.000. Po punohet intesivisht ne gjith qendrat shkencore per te gjetur Vaksine antivirus, por kjo don do kohë. megjithat ë disa prova po behën për efektin e tyre.

Rusia kia shpallur se e kane vaksinën, pork an gjetur nje skepticizëm në vendet perendimore.

Të vjen keq, me keto moskoordinimme midsi shteteve per kete rezzik planetar, që kërko, si askurrë njeherë bashkimin e mbar shtetëve për të dfituar m këtë luftë me bpotën virusale, kas t a të rrezikshme e Covid-19 për besimtarët, ata kërkojnë mëshirën e Zotit që ta shpëtojë njerëzimin nga ky diluv virusal. ndërsa ateistët, s’kanë kujt t’I luten, dhe ia ngarkojnë fatit e natyrës, ku dashje pa dashje, shembëllejn Perëndinë, tëcilin ekanë mohuar të paekzistueshëm. nuk eszhtë here e pare që bota kalon të tilla rrezqe pandemike. ¨Para rretna 8000 vjet plasi murtaja e zezë, (Peste near), qëbani këërdinë në Europë gjat gjashtë vjet. Si dhe me 160, me Pste bubonika, , veçanërisht në Itali, Milano e Li Lombardia, ku popullsia e Milanos u përgjysmua, dhe ne gjithë lombardine e rrjedhë e lumit po, pati mbi një mioon viktima.

Në një kohë kur mjete mjeksore ishin fare primitive. Edhe ne belgjikë, rreth vitit 1360 plasi nje murtaje e keqe, ne qytetin Turnua (Tournois) që zgjati 6 vjet me pasoja tëë randa ne vdeklje të popullisës. Prë sigurisht ne zona të caktuara, shtete të veçantë, ., krahina e qyete të veçantë, kuse kjo e Covid-19 ka përfshirë gjith planetin. Urojme që njeriu, që ka arritur një zhvilliùm të madh ne te gjithjë fushta, dhe posaçerisht ne ato të shkencës kërkimore, të arrijë të bejë ballë e të fitojë këtë luftë të madh botërore e të riktheje njerëzimin në jetën normale të tij. Ana tjetër mjaft e truishtë është se njeriu vetë I ka shkatuar vetvetes, katastrofa të tmerrfshme ishin luftat e ngjarje e shekullit njezet, ku huùmbjet në vitima njërezore kan arritur mbi 200 milionë të vdekur, ku vetem dikattaurat nazi- komuniste I kanë kalua të 100 milionët. Thërrasim , bërtasim e ulurijmë, “mos u përsëritszhin më kurrë të tilla katastrofa njerëzore. Ku mjerisht u përfhsi edhe Shqipoeria jon e vogël, e mbyrir në gjak e lkrime nga një terro I madh e monstruoz, që kërkojnë të ia zvogëlojnë krimet. Kjo nga ish komuniqstët dhe pasardhësit e tyre. E përsëruim thenjën e historianit Stephan Courtois ;

"Të gjendur para Librit të Zi, shumë komunistë tani pranojnë se komunizmi i vërtetë ka qenë" monstruoz ", Ndërsa ne kemi intelektualë e shkrimtarë që mbahen të shquar komunistë, që fjalën “monstruoz” nuk begenisn të ia mbështesin sistemit komunist kriminal të partisë e të të Enverit të tyre xhelat.

Italia pregatitet të kujtojë me madhështi 500-vjetorin e vdekjës së Dantes. Aktiviette nisin që në këtë vit, sepse data e vdekjës bie më 14 Shtator 2021.

Shesh sportiv r, me krevate për të sëmurët ne Covid-19

Ruuga e boshatisur e Tmes Square ne New York me 24 Prill 2020. Qyetti u izolua disa javë.

Portret i Dantes nga piktori Giotto.

Dante Alighieri (Durante degli Alighieri i njohur si "Dante") është një poet, shkrimtar, mendimtar dhe politikan fiorentin i lindur midis mesit të majit dhe mesit të qershorit 1265 në Firence dhe vdiq më 14 shtator 1321 në Ravenna.

"Babai i gjuhës italiane" ai, së bashku me Petrarkun dhe Boccaccio, është një nga "tre kurorat" që imponuan toskanishten si gjuhë letrare.

Një poet i madh ("Il sommo poeta" ose thjesht "Il poeta") i Mesjetës, ai është autori i Komedisë Hyjnore, shpesh konsiderohet vepra më e madhe e shkruar në këtë idiomë dhe një nga kryeveprat të letërsisë botërore.

Prifti Reginaldo Manzotti, thotë meshën e Pashkëve në internet ne Ciritiba, Brasil. Mbi bankot të reshtuara fotografitë e besimtarve, jo të pranishëm nga Covid-19.

Më 21 maj, më shumë se 5,000,000 raste kumulative u konfirmuan në të gjithë botën, duke përfshirë më shumë se 2,000,000 njerëz të kuruar dhe më shumë se 330,000 vdekje.

Pasojat e pandemisë Covid-19, benë që qytette të boshatien nga qarkullimi i banorëve dheiI makinave,. Dyqant e e lokale t tjera të çdo lloji të mbullur. Njerzit të ngukuar nështëpitë e tyre, pa guxuar të dalin jashtë. Në raste qarkullimi të gjith me maska, nën kontrollin e policisë që marr masa gjobitësa për ata që s’ mbajnë maskën. Pra si shetet rrfethi në rates lufte.

Kjo gjenje e rend nisi të zbutet, por serishim pas disa muejve, tan nga sh tetoro filloj rritja e të sëmurëve të shtrua në spitale.

Një alarm I ri botëror. te masa më të rrebta, ndaj popullsisë, dhe gjithë lokalëve tregtare e aktivitetëve kulturore e sportive, Ndalimi i ùanifestimëve he aktivityetëve massive.

Dante takon Beatriçen në Pointe Vecchio, në Firenze, nga piktori anglez, Henry Holiday

39

Edhe ne shqiptarët kemi respekt e admirim të madh për Danten. Ai ka qene i pranishmë gjithë kohën në shkollat shqiptare.

I vlerësuar sa s’ka më. por duke qene se një pjesë e intekekta ualëve tanë kishin mbarue studimet e larta në Itali, par që danten e lexonin e studionin në gjuhën italiane, nuk ndermori kush ta përkthente shqip. Vetëm në prozë e pat përkthye Ernest Koliqi, disa pjesë të Fferrit. Në Komedinë Hyjnore, eshtë luibri i parë Ferri që ka më randësi, për forcën ne poetike të përdorur për të përsshkruar temmerte që pësonin mekatarët në Ferr. Me kalimin e sitemit shtetror në duart e komunstsëëve, që vendos diktaturën e egër të tyre. prapsëprap Dant mbeti në shkoillat. por me kohe, më i kufizuar, veçse gjithmonë i pranishëm. Në këtë periudhë, regjimi komunist zbatoi një politikë kriminale mbi popllin e vet, me pushkatime burgje, kampe shfarosje e kampe internimi.

Populli në përgjithësi si dhe vetë komunistët, e ndienin peshë, e terrori komunist.

Kështu që vepra e Dantes, kryesiht Ferri, u bë si pasqyrues i gjendjës së terrorit, krimlëve, torturave emundimëve, Dante u bë dashje pa dashji poeti që ma Ferrin e tij fatastik, i përgjigjej njç ferri real toksor të që përfhsinte gjithë vendin. Por ishin të burgosurit e të internuarit, që danten e konsideroni poetin e tyre, që u qante hallet, dhe i përh gjigjen tragjëdisë që ata po përjetonin. Dhe ishte pikërisht një i burgosur, itelektual i lartë, Pashk Gjeçi, që qyshë në burgune Burerlit nisi y të përkthejë Ferrin e Dantes. Pse ? Patjetë se ai ishte një profesor që kishte kryer studimet në itali, por ,në atë punë e shtyri pikërisht nfjasimi alegorik, i Ferri të Dantes me ferrin komunist që ai po përjetonte në kurriz të tij.

Kjo punë u muer vesh, dhe ai nuk pati bdonjë problem gjatë kohës së burgut.

Kështu më t’ulirue, Ferri i dantes u botua, dhe pati sukses. S E thamë se shqiptarët e ndjenin veten të përfaqësuar prej në veprën e mundimmeve të Dantes. Tashti, edhe unë,

në kampin e Tepelenës, që një oficer italia, kolonel, me kishte dhanëë një libë të kHyjnore të Dantes, dhe për çudi, bash atë që unë kisha lexue e studiue ne Romë. Se si mu dha, dhe nisa ta përkthej, ashtu si kot. pastaj me hyni në qejf e vazhdova deri në tre kangët e para, në do fletore shkollore që mi binin nxanësit që vazhdonin shtatvjeçarën në Tepelenë. Përkthimi im ishte i mirë, dhe gjeti aprovimin e intelektualve që ishin me ne ne atë kamp.

Krys esisht klerikë katolikë, si Patër Viktor Volaj, sekretar i Fishtës, Dom Nikoll Mazrreku dhe itliani Jak Gardini, që u çudit se sa mirë e njohja gjuhën e Dantes.

Por ketë punë e ndërpreva, kur mora vesh se po e përkthente Pashk Gjeçi në burgun e Burrelit, nga një i burgosur që sollën prej andej në tep kampin e Tepelenës. Pra edhe shtytja ime, ishte si një ngushullim se dikuish po i qante hallet tona, pavarësish se ata që vuenin te zezat e ullirit ne VFerr ishin mekatarë, kriminelë, të hurit e të litarit.

Ndërsa në ferrin e burgjet e diktaturës ishin të pafajshmit që torty urohëshin e mundohëshi, ndërsa kriminelet e mekatarët ishin ata që kreynin punën e djajve të fundi të ferrit. Të shembëllyer ne rojet, policët, rreshterëte kapterët, në në oficerët e sigurimit. Ku rolin e kryedjallit, pra të Luciferit e kryente vetë diktatori, me rrethin e shtabin e tij madhor të djave të tjerë në krey të vendit. Pra dante u bë e njihej si poet i të përdjekurve, sa që italianë do të çuditëshin, ,për simpatinë që Dante kishte në shoqërinë shqiptare.

Kështu që me rastin e afrimit të 500-vjetorit të ndekjës, që ësjtë viti i ardhshëm 2021, t’i paraprij, siç po veprojnë edhe italianët e tij, që këtë përvjetore inay uguruen me një koncert të madhe, para Presidentit dhe gjith elitës së lart kulturore, dhe të qeverës e isntitucioneve të larta shkollore. Koncerti me orkestrën kombëtar me dirigent Muti, një ndër më të randësishmit në shkallë botërore. E shoqërojmë këtë shkrim me disa vepra figurative, nag piktori i shquar Gustav Doré, e ndonjë tjetër.

Ilustrime të ferrit të Dantes nga piktori francez Gustav Doré.

Mundimet e ferrit komunist, mbi të pafajshëm

Mundimet e ferrit dantesk mbi mekatarët

.

Avni Delvina Montazh I kampit të Teelenës..

41

Montazh për një takim virtual me Danten para vizatimëve të kampit të Tepelenës Or, tue son queste scene disegnate, come mai tanta povera gente inerme, vecchi, donne e bambini e madri disperate

Di tanto strazio l’anima mi duole, nelle mie terzine sia vfissato, se per grazia sua Dio vuole,

ammucchiati in tali mostruose caverme.

Qual spirito maledetto, orrendo criminale, colui che di simili empiétà si concerne.

ch’io in questa terra sia arrivato e raconti in versi tanta tragjedia, da un popolo dal tridste fato,

Nel mio Inferno tra terribili torture, peccatori, criminali, truci e miscredenti nei cerchi infernali tra pene dure.

simile all’inferno della commedia ch’io scrissi, divina denominata compilata di fantazia egregia.

Invece qui io vedo tanti innocenti, tanti bambini e tante madri disperate, in tali miservolie condizioni sofferenti.

Sarei tanto a Dio, persona grata, se per miraacolo io ritorni in vita, a scriver la misria incontrata,

Mostro, chi tali pene ha concepito, su tante vittime innocent indifese.

La mia maledizione gli va diffilito.

in questa valle di lacrime infinita, che tanto il mio cuor ha perturbato, apprendo una dolorosa ferita.

Che Dio si mostri a me cortese, a ritornarmi I vita che in poesia, racconti tal’inferno senza pretese.

Contento io son d’aver incontrato, colui, che non con versi e poesia, l’inferno con disgni ha fissato.

Pianti, lacrime, lamenti in frenesia, rantoli di vecchi, urlar di madri sole, senza figli, che la morte porta via.

Për argëtim: E paraqitem këtë takim virtual me Danten, duke rreshtue edhe disa vargje modeste, sipas stilit të tij poetik të përkryere të paarristshëm.

Lek Pervizi Poem : Pëllazgët e motit Kur në qiellin de dlirtë të Shqipnisë mbi malet mahdështore mbi kreshtat e larta gurore fluturinte e lirë shqipja krenare shqiptarët gëzonin lirinë e begatinë si popull i lashtë si popull i parë i trungut europian qendisnin historinë e tyre me vepra madheshtore monumente të përjetshme blloqet të pathueshme cikloipike shkambore.

Ishin Pëllasgët e motit populli i parë e themelues i qytettërimit njerëzor në kontinentin e vjetër që emrin mori Europë dhe ishte pellasge princesha e bukur bijë e mbretit të Kretës, Europa që ia dha atë emën grabitur nga Zeusi olimpikn si një dem të bardhë kaloi detin shkeli kambë mbi kontinentin pa emën dhe i dha emnin e saj Europa kështu tregon mitologjia e kështu u shkrue historia.

Zanafilla e popujve europianë ishin Pëllasgët popull i fuqishëm luftëtarë të paepur lundërtarë të mëdhej themelues qytetesh me mure të pashembëshme në gjithë botën e vjetër përfshiërë Euroipa Mesdheu brigjet afrikane Azia e vogël Greqia

Shqipëria Ballkani ku Pëlalsgët shpikën shkrnjat e para krjiuam alfabetin që i dha zhvillim qytetërimit njerëzor.

Pse mos të krenohet shqiptari ? për stërgjyshët e lashtë Pellasgët hyjnor, siç i quenin shkrimatarët e lashtësisë ata Pëllasgë që i mesua njerëzit akoma primitive si të hanin si të vishëshin si te sterhohëshin si të ndërtonin si të shkruenin e te jetonin.

Por bota e harlisun nga qyetnimi i fituem u tregue bukshkalëse mohuese ndaj atyre që krijuen popujt europianë dhe u hapën rrugën e qytetnimit që tashti në kulm të tij s’duan të ia dijnë se si u krijune si u zgvilluan 43

si përmaruen aq ma ne shqiptarët qe me përbuzje me fodullek me falisje mohojmë trahshegimi historik i shkruar ne gjakun e damarëve tanë ne çdo qelizë të trupit të trurit tonë e kjo asht pabësia e madhe që i bajmë vetvetës.

Shkunduni shqiptarë nga paragjykimet të injektuem nga të huajt që nuk na e duen të mirën !

Vërtet se na ndoqi një fat i keq me pushtime shekullore njeni ma i zi se tjetri dhe ma i ziu skëtyerr pushtim turk 500 vjeçar një katastru fë ose diluv shkatërrues përmbytës për të shue rr raacën tonë racën ma të vjetër të kontinentit Europia që edhe emni e ka prej një vajze të bukur pellasge Europa.

Shqipja fluturon krenare mbi qielli e Shqipnisë mbi malet te nalta mes kreshtave të thepisuna ku ndërton çerdhen e saj prej mija e mija vjetë mija shekuj dëshmitare e gjithë historisë së popullit arbnor e do të vazhdojë të flutirojë gjithmonë krenare ajo e njeh mirë historinë tonë të ruejtun në rrjedhën e shekujve i njhe Péllazgët e motit që në lindje të tyne në zvillimin e tyne

në tarsgigiminë e tyne dëshmitare e gjithë historië që përcolli atë popull ndë mija vjeçarë mija shekuj nga lartësia qiellore sundimtare flururo fluturo shqipe mbi trojet shqiptare fluturo gjithmon krenare e perjetshme !

Ishin këto citatet që po rreshtojmë më poshttë, që me dhanë frymëzimin t’u kushtoj një poem modest, Pëllasgëve të motit, siç i quente Fishta.

Ma tepër si kundërvenje të disa të ashtuqujtun historianë shqiptarë, që me çdo kush kërkojnë t’i presin rrenjët e trashigimisë së lashtë të historisë së prejardhjës si popull e komb autokton shqiptar. Ndërsa ka nga ata që shkruejnë duke kërkue se ku i ka rrenjët parttia e tyre famëkeqe e kriminele.

Tukididi në historinë e tij (libri I - § 3): "…. Para Helenit Deucalion, ky emër (Hellade) nuk ekzistonte fare: Popujt e tjerë dhe veçanërisht Pellazgët, i kishin dhënë vendit emrin e tyre, në një shtrirje të gjerë ".

Historiani tjetër Pausanias, në veprën e tij "Arcadia" (libri VII, 4, 6) shpjegon: "Arkadianët thonë se Pellazgji ishte njeriu i parë i lindur në tokën e Arkadisë. Kur Pellazgu u bë mbret, vendi u emërua Pellazgji për nder të tij… .Pelazsgu mësoi Arkadët të ndërtonin banesa, të vishnin lëkurë kafshësh, të mos ushqeheshin me barëra dhe rrënjë, të kultivonin tokën etj . " Dhe Pindar në “Carmina Sélecta”, I, v. 240, këndon: "Si një dhuratë e bukur, toka së pari krijoi njeriun dhe, Arcadia krijoi" Pellazgët Hyjnorë ", shumë më herët se Hëna".

Herodoti: "Historitë", Libri I - § 57: "Unë nuk mund të them saktësisht se në çfarë gjuhe flisnin Pellazgët res .rezultati që Pellazgët flisnin një gjuhë barbare (të huaj). Duke qenë se populli pellazg ishte mjaft i tillë, atëherë populli atik, duke qenë pellazg, ndërsa ishte shndërruar në helene, madje ndryshoi edhe gjuhën ...

Herodoti para 2500 vitesh më parë, në "Historitë" e tij, VIII - § 44: "Kur Pellazgët banuan në territorin që tani quhet Hellades (Greqi), Athinasit ishin Pellazgë të linjës së Kranoi (…) por kur u helenizuan, ata ndryshuan emrin. " Plutarku, në fillim të "Historisë së Romës" I, 1, shkruajti: :„ Ndёrmjet historianёve ka disa mospajtime rreth fakti se prej kujt e pёr çfar arёsye qytetit tё Romёs i ёshtё dhёnё njё emёr aq madh, i pёrhapur midis gjithё njerёzve. Disa mendojnё se Pellasgёt, pasi udhёtuan nё njё pjesё tё madhe tё botёs e pasi nёnshtruan shumё popuj, u vendosёn ne kёtё krahinё dhe nga shkaku u forcёs sё tyre (rhom) i dhanё emrin qytetit.“ , Virgjili, i cili në veprën e tij “Eneida” (kap.

VIII, v. 62 - 63) pohon: “… Thuhet se Pellazgët ishin banorët e parë të Italisë sonë. »

Pёrsa i pёrket Italisё parahistorike dijetari Emidio Luzi, pati pohuar mё 1874, mё me shumё forcё: "Pellazgët, ishin banorët më të vjetër të Italisë sonë ... Megjithatë aborigjenët: Hijet, Ausones, Oskes, Rutules dhe Enotres, ishin emrat e parë që do të thotë një popull ... Pellazgët, të quajtur" Hyjnitë "nga Homeri, i cili ndërtoi qytetet latine, sabinat, ausonët, osket, enotrat, lukanet, bruzat dhe azilet, pak nga pak e panë veten të dërrmuar dhe të frustruar edhe nga nderi i të qenit civilizuesit e parë të Italisë, dhe krijuesit e arteve dhe zanateve . " Le të shohim se çfarë na shpjegon Larousse Classique, 1957: «Pellazgët, një emër i përgjithshëm që u jepet popujve që, në kohërat parahistorike, u vendosën në Greqi, në Detin Egje dhe në brigjet e Italisë dhe Azisë së Vogël. …

Pellazgët kishin rrethuar qytetet e tyre me mure të mëdha dhe praktikisht të pashkatërrueshme. " Enciklopedia e Madhe Greke, vëll. XIX, f. 873: "Thus. Kështu, paraardhësit e shqiptarëve të sotëm, Pellazgët, kanë banuar në pjesën më të madhe të botës së njohur që nga kohërat parahistorike, duke zhvilluar një civilizim shumë të rëndësishëm dhe duke ndërtuar vepra me vlera të jashtëzakonshme. " Enciklopedia "Nouveau Petit Larousse", Paris 1950, f. 1599: "Pellazgët, popujt më të vjetër që jetuan në periudhën parahistorike në Greqi, në Arkipelag, në brigjet e Azisë së Vogël dhe Italisë ..."

“Në përgjithësi, thrakasit, frigasit, lidianët, etruskët, ilirët, italikët (samnitë, oske etj.) Dhe shqiptarët e sotëm konsiderohen të jenë degët kryesore të pellazgëve. " Victor Duruy, i cili në veprën e tij voluminoze "Histoire des Romains", Paris, 1879, intr. f. XXXVI, shqiptohet: “Më e vjetra nga këto popullata (e Italisë), duket se i përkiste njerëzve misteriozë të Pellazgëve, të

45

cilat ne i gjetëm me hutim në krye të kaq shumë historive, megjithëse ai la vetëm emrin e tij dhe ndërtime të pashkatërrueshme. " Fjalor Enciklopedik Quillet, Paris, 1938, f. 201: "Emrat e Pellazgjike ose Ciklopike u janë dhënë disa ndërtimeve të lashta që gjenden në vende të ndryshme në Greqi, Itali dhe Azinë e Vogël.

Grekët ua atribuuan Ciklopëve; sot ata zakonisht u atribuohen Pellazgëve, një popull origjina e të cilit është jashtëzakonisht e diskutueshme, por që në kohërat parahistorike pushtoi tokën e Greqisë. " Emidio Luzi, në veprën e tij “Epoque Héroique”: “Pellazgët… ishin banorët e parë të Italisë sonë, që e përshkuan duke luftuar. , duke mbretëruar dhe besuar. Erdhën tek ne të ndarë në fise të ndryshme, ata u vendosën në shumë vende të Gadishullit, duke i dhënë secilit rajon emrin e shefave të tyre. " Nermin Vlora Falaschi, në librin e tij “L’etruscan Modern Language”: “Alfabeti fonetik u shpik nga Pellazgët. të cilët e transmetuan atë në vendet e ndryshme ku arritën me anijet e tyre të shpejta dhe të përsosura. " Profesori i historisë dhe filozofisë antike në Universitetin e Perugia-s, Livio Rossetti: “Pellazgët ishin një kompleks i tillë etnik, gjuhësor dhe kulturor, saqë identiteti i tyre i saktë mbeti i pakapshëm, por me të cilin lidheshin kujtimet greke. më e vjetra (e ngarkuar me tradita gojore dhe modele legjendare, e pakapshme).

Ndoshta ata kishin ruajtur një shtresë kulturore para-indo-evropiane, në të cilën ishin mbajtur gjurmët në epokat historike të mëvonshme në "ishuj" (etnos), me një gjuhë dhe kulturë absolutisht jo greke dhe jo indo-evropiane. " Sipas dy historianëve të tjerë të periudhës Romake, Plini Plaku dhe Diodori nga Siçilia, mësojmë se Pellazgët gjithashtu kishin shpikur alfabetin e njohur si "pellazgjik" (10 - 5000 vjet para Krishtit). atribuar rastësisht fenikasve, pasardhësve të tyre, të cilët e përhapën atë në të gjithë botën antike.

Disa shenime mbi Pellasgët nga Wikipedia franceze Etimologjia e këtij emri mbetet e pasigurt. Ndoshta lidhet me atë të greqishtes πέλαγος, pelagos ("detet e hapura") [ref. e nevojshme] Literatura përmend Në Iliadë, Homeri flet për të si një popull me origjinë nga Thesalia: "fiset e Pellazgëve me shtizat e mira, të Pellazgëve, banorë të bursës Larisse1".

Autorë të tjerë më tepër i bëjnë ata popuj me origjinë nga Kreta, Etruria ose Anadolli. Herodoti deklaron se emri i parë i Greqisë ishte Pellazgia (Πελασγία) dhe u jep një origjinë Pellazgjike Eolianëve2. Argos quhet "pellazgjik" nga Homeri3, dhe Dodona, në Epir, nderon Zeusin pellazgjik. Ndërtime të caktuara, të tilla si muret ciklopike të Athinës, janë cilësuar gjithashtu si pellazgjike. Nga një këndvështrim tjetër, sipas përkthimeve të Herodotit i cili citon Hekateun e Miletit, Athinasit nuk janë Pellazgjikë, por i dëbuan Pellazgët nga ultësira të cilat ata ende i okupuan në këmbët e Akropolit, sepse në Akropoli asgjë nuk u rrit dhe ata nuk kishin asgjë për të ngrënë: Athinasit fillimisht do të kishin lënë në Pellazgë këto ultësira të formuara nga kënetat e Cephise të cilat ata i besonin sterile, nën Hymettus, para se të kuptonin se në fakt ata dhanë korrje të bollshme. Ata më pas i dëbuan Pellazgët. Ai do të mbetet vetëm në ishullin Lemnos, të cilët gjithashtu u dëbuan më vonë nga Miltiades, i biri i Cimon4.

Pausanias flet për një Pellazg i cili do të kishte qenë njeriu i parë që zbarkoi në Arcadia5; Diodorus Siculus thotë se letrat që quhen fenikase do të ishin importuar nga fenikasit në Greqi dhe se ato mbajnë më shumë emrin e pellazgëve sepse pellazgët do të kishin qenë të parët që do t'i kishin përdorur ato6.

Në veprën e tij Jetët Paralele, Plutarku përmend Pellazgët si paraardhës të mundshëm të Romakëve: «pasi kishin udhëtuar në pjesën më të madhe të tokës dhe zbutur disa kombe, ata u ndalën atje ku është Roma sot; dhe, për të shënuar forcën (Romën) e krahëve të tyre, ata i dhanë këtë emër qytetit që ata ndërtuan atje. "7 . »7 Historiografia Termi përdoret akoma për të përcaktuar popujt që pushtojnë Greqinë para pushtimeve të mëdha indo-evropiane të shekullit të 18 para Krishtit [ref. e nevojshme] Rekomandohet sot në gjuhësi, në mënyrë që të shmanget çdo konfuzion, të përdoren termat "Pellazgë" dhe "pellazgjikë" vetëm për të përcaktuar popullatat parahelene8, dhe jo për të gjithë banorët e Proto-Greqisë. akean Mbishkrimet e stelave (që datojnë nga viti 600 para Krishtit) të gjetura në Lemnos, një ishull i banuar ende në atë kohë nga Pellazgët sipas Herodotit dhe Tukididit,

tregojnë afinitet anadollake. Protokronizëm Protokronizmi është një rrjedhë moderne pseudohistorike e nacionalizmit kulturor. Ai përcakton si "Pellazgët vinciens" (ose "Vinciens") banorët që mbajnë kulturën e Vinça dhe si "Pellazgët zvogëlojnë" ata të kulturës së Dimíni, gjithashtu para-helene, ndërsa në etnologji, Makris dhe Aris Poulianos i konsiderojnë Saracatsanes si një popull "Pellazg" para-neolitik që do të kishin mbijetuar deri në kohët moderne9, megjithëse ata nuk paraqiten në dokumente deri në fund të shekullit të 1810 Bibliografi • 1960: (de) Fritz Lochner von Hüttenbach, Die Pelasger, Vjenë, Austri, Gerold & Co, 1960 (ASIN B0000BL727). • 1984: Dominique Briquel, Biblioteka e shkollave Franceze në Athinë dhe Romë, Shkolla Franceze në Romë, 1984 (ISBN 2-7283-0059-3, ISSN 0257-4101, DOI 10.3406 / befar.1984.1217, lexo në internet [arkivi ]), “Pellazgët në Itali. Kërkime mbi historinë e legjendës ”. • 2002: Jean Faucounau, Protojonistët: historia e një populli të harruar, Paris, Budapest, Torino, L'Harmattan, 2002 (ISBN 978-27475-2427-8, OCLC 470414315). • 2003: Mathieu Aref, Albanie (Histori dhe Gjuhë): Apo odiseja e pabesueshme e një populli parahelenik, Paris, Mathieu Aref, përplas. "Mnemosyne", 2003 (ISBN 978-2-9519921-0-8, OCLC 54880975). • 2004: Mathieu Aref, Greqi: (Mycéniens = Pélasges) ose zgjidhja e një enigme, Paris, Mathieu Aref, përp.

"Mnemosyne", 2004 (ISBN 978-2-9519921-1-5, OCLC 55664766). • 2009: (en) Gilles de Rapper, “Takimet Pellazgjike në Kufirin Greko-Shqiptar”, Berghahn Books, vëll. 18, nr 1, 1 mars 2009, f. 50–68 (ISSN 1755-2923, DOI 10.3167 / ajec.2009.180104). • 2016: Mathieu Aref, Les Pélasges: pararendës të civilizimit Greko-Romak, Paris, Connaissances & Savoirs, 2016 (lexo në internet [arkivi]).

Protochronisme Le Protochronisme est un courant pseudohistorique moderne du nationalisme culturel. Il désigne comme « Pélasges vinciens » (ou « Vinciens ») les habitants porteurs de la culture de Vinča et comme « Pélasges diminiens » ceux de la culture de Dimíni, eux aussi pré-helléniques, tandis qu'en ethnologie, Makris et Aris Poulianos considèrent les Saracatsanes comme un peuple « pélasge » pré-Néolithique qui aurait survécu jusqu'à l'époque moderne9, bien qu'ils n'apparaissent pas dans les documents avant la fin du XVIIIe siècle10.

Bibliographie   







Historiographie Le terme est encore utilisé pour désigner les peuples occupant la Grèce avant les grandes invasions indo-européennes du XVIIIe siècle avant notre ère[réf. nécessaire].

On recommande aujourd'hui en linguistique, afin d'éviter toute confusion, de n'utiliser les termes « Pélasges » et « pélasgique » que pour désigner les populations pré-helléniques8, et non pour l'ensemble des habitants de la Grèce protoachéenne.

Les inscriptions de stèles (datant de 600 avant notre ère) trouvées à Lemnos, une île encore habitée à cette époque par les Pélasges selon Hérodote et Thucydide, montrent des affinités anatoliennes.







1960 : (de) Fritz Lochner von Hüttenbach, Die Pelasger, Vienne, Autriche, Gerold & Co, 1960 (ASIN B0000BL727).

1984 : Dominique Briquel, Bibliothèque des écoles françaises d'Athènes et de Rome, École française de Rome, 1984 (ISBN 2-7283-0059-3, ISSN 02574101, DOI 10.3406/befar.1984.1217, lire en ligne [archive]), « Les Pélasges en Italie.

Recherches sur l'histoire de la légende ».

2002 : Jean Faucounau, Les proto-ioniens : histoire d'un peuple oublie, Paris, Budapest, Turin, L'Harmattan, 2002 (ISBN 978-2-7475-24278, OCLC 470414315).

2003 : Mathieu Aref, Albanie (Histoire et Langue) : Ou l'incroyable odyssée d'un peuple préhellénique, Paris, Mathieu Aref, coll. « Mnémosyne », 2003 (ISBN 978-29519921-0-8, OCLC 54880975).

2004 : Mathieu Aref, Grèce : (Mycéniens = Pélasges) ou la solution d'une énigme, Paris, Mathieu Aref, coll. « Mnémosyne », 2004 (ISBN 978-29519921-1-5, OCLC 55664766).

2009 : (en) Gilles de Rapper, « Pelasgic Encounters in the Greek-Albanian Borderland », Berghahn Books, vol. 18, no 1, 1er mars 2009, p. 50– 68 (ISSN 17552923, DOI 10.3167/ajec.2009.180104).

2016 : Mathieu Aref, Les Pélasges : précurseurs de la civilisation greco-romaine, Paris, Connaissances & Savoirs, 2016 (lire en ligne [archive]).

47

Botuar në Belgique e digitalizuar në Sitin Calameo dhe në Bibliotekën Marin Bar leti, Shkodër.

49