Botohetne
Organ
w York. Viti 1 Nr. 3 Qmimi $3.00
i l{ishEs
affiofike l(atolike
Shqiptare
"Zoja
e ShkodrEs"
- New
York
/eta. Katah6z
t/l
Konik - Shtator 1996
tfuktinl
l,irta*n Blrr/" aq i bujshem i zgjedhjeve ne Shqip€ri, J)erfundimi nga komentet e tepruaradhe insinuancat (pavarlsisht nderkombetare,sidomostd gazetareveliberal, sigurisht Ime qdllim te caktuar,pro osekunderseardhmessepopullit shqiptar deshmonpdr njd konkluzion te verte€ historik te cilin, vete populli shqiptare ka pritur me koh6. Mirpo dihej, mbeturinate fundit td diktaturesgjakatare,ne pamundesite ri-nembimit te pushtetit,do te benin gmos,se paku ne fushatdne dezinformimit nderkombetarnd lidhje me votimet e lira n€ Shqiperi,kutiat e te cileve ata i braktisenvetem disa ore para mbylljes se tyre. Deziluzionii tyre ne keterasti ngjasonnje marshifuneberne fund e siperqe sikur ndillte vdekjenvete.Teserate kuqe q€ ata i mbajten neth 50 vjet ne xhepe qe (ne gdolaboratortd kujtesesnjerdzore dukeshennjollat e gjakut te pafajshem)e humbenper jetd magjinee dikurshmet€ "High class-it"komunisti cili mund ta fajtonte sipasoreksitte vet kombin shqiptardukekembyerkeshtu interesate atdheutme poste tE larta. Punistet e mbrame te rrezikshem,dhe gjithemonete djallezuar,kdsaj shpeshehere here qoftd edhete ndihmuarnga shqelmate policise,u larguan pergjithdmonenga skenapolitike e shteteroree Republikes Shqiptare.Tani e tutje s'do te kishte me "RepublikePopullore Shqiptare"ashtu siE nuk do te kete md "Republike Popullore SocialisteShqiptare".Ashtusi nuk do te kishte"vetizolim","luftd klasash","pushkatimeklerikesh","mbyllje institucionesh",' kulti 'Jete si nd rrethim", "aksion me godide perqenvigjilence", te drua","sigurim shtetibunker","spiunete rendomte"qe populli i quajti "kaleca", "ndErprerjestudimesh","armiq populli", "nen 55", "nddrhyrjepersonal(miq)", "tradhti"...,me fjale te dera, shkaterrimtotal. Ne fundte fundit,kimi i organizuar shtetbror(pasiqelcyer) mbaroi,ashtusigqe ndernrarngadalengaKongresine Kongrese nga "bemane beme'...Dhe ne nje mengjezG bukur me diell Tiranau zgjuabluh,neG kaltir ashtusi ditavetb,si qielli pe, si detettona...Por pervegsete natyrakjo dukejme shumene sy'tee perloturtb qinderae mijeranjerezveqd te mbledhurneth shtatorcs seheroittonekombbtar ne atbthirrjene fuqishmete dndnessd Gjery Kasfrioti,shpertlrenin hershmepti liri e qe pdrmblidhejne kushtrimine flaldvetashmate niohura:'TIRANA BLUH...TIRANA BLIIFI...TIRANA BLUH!"
Hapesirapopulloree deshiravetona te vjetra, fluturimi i nje avioni ne fantazine e emigranteve,ajri i pasterne gjoksin e foshnjes,murosjae sekuqesqd kun mos te shihetme ne koloritin njerezorte demokraciseqe persoset...ZOTI YNil KRISHT E NDIHMOFTE KETE.
EALENDERIM Administratori i Kishes Katolike "Zoja e Shkodres" Dom Pjeter Popaj me zevendsin e tij At Andrew Nargaj, O.F.M., Kdshilli i Kishds si dhe redaksiia e revistes "Jeta katolike"
FALENDERoJNE ME GJITSEzEuEn komunitetin shqipetar te New York, New Jersey dhe Connecticut p€r ndihmat e pakursyeramonetareqe ofruan pdr ndertimin e kishes sd re ne Hartsdale.Rasti i mbledhjes sd apelit, mbajtur me 25 gusht 1996 (pas mesheste sd diel6s)per mos nddrprerjene punimeveper ndertimin e kesaj kishe, ku brenda nje ore u grumbulluan mbi $426,000,perveg bujarise se njohur te shqiptardve te Amerikes, provon edhe faktin tjeter se asnjehere komuniteti shqiptar s'ka qend me i bashkuar dhe unik neth kishes se vet, dhe Zotit tone te gjithpushtetshdm JezuKrishtit. Krishti u bekoftd dhe u ndihmofte.
/eJn Kc,*"///?p Organ i Kishes Katolike "Zoja e Shkodrds" 361 W. HartsdaleAve. Hartsdale,New York 10530 Tel. (914) 761-3523Fax. (914) 949-2690 Drejtor P0rgjegjes: Redaktor: Graphic & Design:
Dom Pjeter Popaj LuigjQekaj Ismer Mjeku
Keshilli Botues: At Andrew Nargaj O.F.M., Luigi Cekaj, Pril Sinishtaj,Mark Shkreli, Marjan Cubi, Tonin Mirakaj, SimonVukli, Paloki Vulaj, Gjovalin Nikgi dhe PashkoCamaj. Dordshkrimet dhe fotografite nuk kthehen edhe ne qoftese nuk botohen.
Abonimiper I vir nd SHBA AbonimijashteSHBA-ve
.....$15 .........$30
Ddrgojeni gekunose money order nd kEtdadres€:
Our Lady Of Shkodra 361W. Hartsdale Ave. Hartsdale, New York 10530
Korrik - Shtator 1996
/eta. Kaza*;Az
lvien'willre@ mjerime ndodhin kur njeriu nuk mbetet apo mdkatar, i drejt apo gdnjeshtar. besnik ndaj Zotrt dhe Ligjit te tij. Duke Mjafton ai te pranojd gabimet e veta ndjekurkdshilline Sh.PalitAposhrllqethotb, dhe td fillojd ndreqien.Ai s'ka pdr tu i o l e n c a a p o "Beru besnikper vete e nder qellime td tua ngritur keshtu nd qiell dhe s'ka pdr tu forca sot eshtd nd JezuKrishtin", ateheremundtd besojmd varrosurkdshtund dhe por do td jetojO njd realitet i Zoti nuk naka krijuar meqendarmiq,despot ne nj€ paqd tE vdrtetEme vehten e tij ashp€rqd flet me ze td mbi natyre, por kujdestar besnik dhe dhe shoqdrinenjerzore. Sh. Pali thekson, "Ne jemi td grishur td jetojmd si pergjithEka. larte, jo ne favor td peryjegjes bij e bija te Zotit;' Per ketE e.ieSh. pajtimit por per kundrazi armiqdsie ndar- ArmiqdsianUmesnieriut dhe Augustini thotE, "Zemrat tona nuk pushojne deri qd te pushojn€ nd ty o je nd mes njerezvetE Panumert.Kjo Zot." tij vehtiis su armiqdsiegzistonne mes njerdzvedhe natyres,nd mes individit dhe vehtdssd Armiqds.ianE mesft vet, dhe ne mes popujvetd terO.Kdto tre ShumdhereY,sizate identitetit e konfunnJerzeve ndarje i ndjen dhe i kupton gdo nj6ri dojnd njeriun, e mundojnd shpirtdrisht jetes prej nesh. Tani shkurtimisht ta analizo- dhe e nxjerrin jashta ekuilibrit td papritmas jme kdtd fenomen dhe td ofrojmd idete normale. Kur kalojme nd historind e Njerdzit mund td bdhen td gmendur p6r njeri-tjetrin. tona qe mund td siellin mbardsie pajtim. njerdzimit,ballafaqohemime periudha armiq td ndryshmeprimitive. Gjatd kohdrave Duke filluar prej hinit te te vdekurve njeriu koncentrohejnd ushqim ne furrat e gazit ne Dachau te GjerArmiq4si.an(i mestUnieriut primitive jetonte pdr td md tepdr se pet Zotin' m a n i s e , k u f o m a v e t e g j a l l a t d dhe dhe natYrds M0 vond njeriu fillon njd zhvillim tE ri Kalkutds s€ Indise e deri gjakun e dhe gradualishtanin deri te civilizimi. pafajshdmtd derdhur n0 Shqiperind Psikoanalistii njohur Erik Fromm ka thdne Gjatd kdsaj kohe vendbanimibdhet pri- t o n e s i d o m o s g j a t d r e g j i m i t t d se ishte shumd i mdrzitur nd lidhje me oritet. Fuqija bdhet vule dhe luftdrat tmerrshdmkomunist provojme se deri ardhmerinee AmerikEs,ai shtonse"tepri- shkaktohenper mbrojden e vendit. Per nd g'pikd tragjike e solli njerezimin cat e gieravematerialekandpdrulur njerz- s h u m i c e n p u n a b e h e t s a k r i f i c d , e armiqdsia. Urrejtja nd botd shprehetmd sd miri imin dhee kan6berEjet6n e tyre td pardnd6- veshtiredhe aspake deshiruar. qellimin nd dy lufterat botdrore, nC bombat pas dore Ne kohdn ton€ moderne, njeriu sishme..Ne e kemi ldne p€so ne pti tb dominuarnatyr€rlperkundrazi k t h e h e t m b r a p s h t d u k e k e r k u a r atomike e mosmarrveshjete tanishme. jme kercnimeprej strkanrimitekologjik." plotdsimin e ndjenjavete veta egois- Qdo mbrdmje dy prej pesd personave personalevlereso- ne bote flejnd pa darkd dmth. te uritur. Shumenjerezbesojndgabimishtsene tok6, tike. Satisfaksionet nd det aponEqiell s'mundt6 rezistojembi- hen me se tepdrmi per njeriun e Per- Nddrsa vendet veriore te Atlantikut zoterjmine teknologiisdsdsotme.Pdrk€te paruar modern. Kjo gjeneratePre- me giashtmbedhjetdpErqind tE popgjd behetedhehumorpdr ndotjene ddbores tendon te rritet vetem ne pasuri mate- ullsise se botds kontrollojne tetdhiete nd qytetin e New York-ut.Nd 10,000kdm- riale duke k6rkuar prej te tjereve perqind te pasurisenderkombtare.Per bd." Njdkohdsisht,pergdovit Amerikatrete s h p d r b l i m e t e p a m i r a t u a r a . A t a ne krishterdt,ky problem nuk duhet te nd pleherame shumdseshtatemilion auto- kdrkojnd keshtu arrijtje qdllimeshpdr- konsiderohdtsikur td mos na perkiste bilion llomarinedhe sonalepa marrur parasyshkonsekuen- ne, por si njd problem qd ekziston mobila me sedyzetetetb md senjdzetmilion tonelateleter; gje qe td c a t q d s h k a k t o j n d v e t e m t e n s i o n , edhe nd mesin ton6, pra edhe duhet td mzrrrurasd bashkukdto formojnd me se pErEarjee shkaterrim nder td tjerEt. gjejmd rrugd dhe tu p6rgjigjemi nevomilion lon gaztane S o t , n j e r i u v u a n d h e e m u n d o n jtardvetand. nidqindeshtatdhjetedy e qehelmojnderiajrinqdthithim' v a z h d i m i s h t n j d l l o j d e P r e s i o n ii Ne, si td krishtere, duhet td dallojme atrnosferdn dheshkak- b r e n d s h d mq e a r r i n e d e r i n e s k i - nd dashuri dhe ne kujdes ashtu si Zoti Kdtashembujjandtd trneneshdm na don ne. Pajtimi bdhdt dhe mbaresia tojndarmiqdsime natyren.Kjo ngjandsi njd zofreni. Njeriu q€ nuk eshtEne Perkim me vjen kur zbatojmd urdhdrin e Krishtit paraleleme mallkimin biblik ne librin e "E mallki thot6: lsZottAdamit e vet nuk mund te jetd ne qe thotd "Duaje te afermin tdnd si velltdn Gjenezit iu larguar D;ke teje." prii strkak p6rkim me Zotin. Sherimi apo paj- vehten". Duke qend te ndieshemndaj toka as nareshtb behet md tepdr gdo e ditd timi bdhet vetem atehere kur ai i td tjereve ne pdrplotdsojmdedhe nj€ ketij realitetinjeriu td sdmundjeve bindur thot6: "Und jam kush jam", tjeter porosi td Krishtit: "Q'kado qd viktimd e rrethanave, pdrduke pranuar vehtdn terdsisht ashtu b e n p € r n j d r i n m e t d v o g l i n P r e j ndryshme,te abuzimitme alkohol,apo te drogave.Te gjithakdto sikur dshte,i talentuarapo jo, i paster vdllezervete mi, md ke ba mua". dorimitshkatdmres
(/'1\ 4)
/d4
Kaltl&e
Korrik - Shrator1996
Pa'i@h@ bukurkur thote:"Dy gjanae mbushingjithmonemendjent'eme: Qielli me hyje mbi t'eme." muee ligja moralene nderyjegjen Zoti na flet me gjuhdne misionarit qe vete natyra asht si nji shkonneprLtshkretinaprit mekthyetb pafete; liber i pamaseku duket murgeshavet qi punojneneperspitaleperme sikurashtshkrueditunia sherueplagete te smund€ve;njerzvete rregb u k u r i a e m i r s i a e t d ullt qi kalojndjetdn ne uratee ne pune,pra MadhitZot. hyjnore... kudoshohimflakdne dashtunis€ nji ShenBonaventura, poezise, ne Ne zanin e lirise e ne artin e nddr teologdtma te mddhejte kishes,ka tablotde pikturave,e nd gdhendjene monustrkruenji libbrtebukurmetitull "Itinerarium mentave,shndritdndpermesmendjevetona, Mentis ad Deum" - "Udhetimi i Mendjeste nezja e bukurisehyjnore. sesi mundemimekalue Zoti", ku pershkruen Vetdjeta, e sidomoslirija, fuqia e bashkiprej Bukurive toksorete Bukuria Qiellore. mi, pdrparimie qytetnimii popujvejane si Ketete vertetethemelorete krishtenimit, nji simfoni e kandshmeqe i napin lavdi poeti i madh anglezWilliam Blake e ka vu Krijuesit. ne poeziku thote: Qdondiesibujareqdlendnezemrent'ond To seea world in a grain of sand e kaburimin neZotin. Qdodriteqi shendritd And a heavenin a wild flower mendjent'ond menjoftdtd vertetenna vjen Hold Infinity in palm of your hand prej sdNaltit. And Eternityin onehour... Prandej,si mundetme pasenjerztE pae qd nd kuptiminshqipperkthehet:"Me pa Zot? Njerz apo humbdsajand keta?! mbarebotenne nji koken ranet- E qiellen Pergjigjenna e ep Shkrimi Shejtku thote: ne nji lule malit; Me mbajtd realitetin e "Dixit insipensin cordesuo,non estDeus" pamasdne shuplakete dores,e me pdrfshi - I marrithotene zemerte vet,s'kaZot! amshiminmbrendaores..." NdersaShenAugustinishton:"Vetemai qdshn- qe mohonZotin,ka interesme e mohue." Psepsh.dielli aqi madhnueshdm dritene qiell, e hanamisteriozeqd thyenter- NddrsaAt Gjergi Fishtapdryjigiejkdshtu: rin e nates,a nuk na bajndtd mendojmdse "Mosbesiminukfillon meBesojmdno dogkanjiZot?l matfetarepor fillon me UrdhnimeteZotit." Ne agim e ne perendim;ne ushtimdne Ai shkruen:"Njeriu i qefit e i panderyiegerese ne gjamene detit, shohimgjurmene je, koshii shpartadhuem, s'donZot...! Hyut. "Me Zotin, njeriu i qefit mund td gjejnd Po ti pyetnim malet e nalta e fushat e belane,pseZoti, posParrizitdo te vejnene gjana,kush u ka krijue, der njeriu ma i veprimedheFerrin,e neprltFee ligie Morale thjeshtde melr memendperyjigjene tyne... do t'i thonenjeriuL'?dr nddaEmosmeshkue Pyetnizogjt qe fluturojnene qiell; pyetni nefen,mosr,r4 mosvidh,mosbanbenenen, peshqitqe notojnene det;pyetnikafshetqe asperTurk asperte Kdshtdnl" levizin mbi toke, ato nji zanitkaneme na u "Moskomploto,mosinfigo, mosvilllope pdrgjegje:"Jemiveprate Perendise." asqe,mosfiadhtoFe asAtdhe;mosvill shtet Nder rrjedhete tmershmete ngiarjeve asmbret; 'Ndero prinddte te parete tu; moslen me njerzorembi toke; ne tragieditee luftnave padame perleshjen e nddrmjetpopujve;Ne f u nite thoni,asnevakuf asnefinance.! 'Mos ni gjithmon€me lugene breze me ndermjette Mirdse td Keqes,syniyne sheh gishtine ProvaniseHyjnore:ndeshkimine sy ne pilaf! Hiqe shejtaninper ndenkapelee te keqesdhedrejtmdsimitte semires. pernensylah,e besaedhepernenksule...! Ne ligjet moraleqe banojnenE zemrat "Mos vill, pra mosu banbatakEi,hajdut, tona,nddr vttytet qe stolisinjeten e njeriut brac,dylme,faqezi,rushauhi,e {eraksodore td mire, ne zanin e ndergjegjesqd denon eksofialesh,qdtb gjithajaprishinqefinnjeriveprate te keqit, vemere nji rrezete per- utte qefit...l plosimit te Zotit. "E Prandej,ky rUerii qefit,permosmeja EmanuelKanti ka lane nji shpretrjete
prishdveditterezinee qefit,kapetndpermjegullinat e Monizmit, e td Evolucionizmite jambushmendjen veditses'ka mundohetme prej Zotin shekullit, Zot, e kdshtu,tuezhdukd td vet" - pere zhdukeedheprej nddrgjegjes fundonpoetiynei madh. Nder kto shprehjete Fishtes,gjejmo pse tbdhimshme padyshimedhenji parapamje sinazistatmohuenZotin:Nat:nisht komunistat, nuk flasimpergiithekomunistat,por ma fort fi;r'"eshkaqejt e PopullitShqiptaf' si i quen P.Zef Pllumi drejtuesite tyne. Asht nji parimfilozofft qe thotese:"Prej asgjajetnuk bahetkurgja' e se"gjithgkalija nenkuptonnji shkas." methanesebota Tash,si ashte mundshme ashtbaprejhiEit?| Kur RobinsonCrusoe,i ffetunnenji ishullte largteshehgiurmene njeriut ne bregune detit,menjiherdpetfimdonse ktu paskanjerz,dmth.kajete,e cila egziston pormenji qofteedhenenji ishullG veffnuem. natyrete bukur,kijue ngai madhiZot. Rruzullimiashtsi nji sahati madhi mrckullueshem,akepat e t0 cilit jane te negulluem meperpiknie pdrfshijnegjithgka:prej atomit nderplanetare... e derite sistemet Gjithku shohimrend, bukuri, qellim. E $ititgGji*rgkahjakanji arsyeegzistencel ka shohimlyp nji mendjekrijuesie rregulluesi,sikurfialavjensahatikerkonmjeshtbrin e vet. Porsi dihetZotiashtkijuesii giithruzullimit. Pa Zot bota ashte pa orientueme. Ateistatndertojnenji ishull prej shkumene det,e mandejmohojnevet detin! Ashtu si ishulli nuk mundte kuptohetpa detin,po ashtunjeriu nuk mundte kuptohet paZotin e pranishemne shpirtine tij. Strkimtarii famshemGjermanSteintheksonse'koha e ardhshmeashtneduerte pop ujve qe kandnji Fe te ngulunmketeZot\." Por nuk ashte mjaftueshmeme njofte Zotinvetem me mend,por duhetme pasd edhenji zemerte paster,e te sinqerte.Fejae nderveprate mira. vertetdargumentohet Po e mbylli kOtshkrim te shkurteme dy prej vargjevematObukuraqefillojne kanget e kreshnikvete "Visaret e Kombit" e qd tingellojnesi Uratdte vertetane malettona: "Lum e lum per te madhinZo| Nuk jem kenee ZotrnakafalE;'
Korrik - Shtator1996
/eta Katot*
\an*ni i 4t SoradfKrr,hJ Fragment mos me e lane vendin nd anarki, dhe e pergatitjaserjozeper1etdn. t Donati Kur i tha kdto, shpertheunji stuhi quejti heroizem patriotik, mbasi as kishte pamnuk e bante kete pdr lavdi, as Pdr sulmesh nga ana e Prokurorit e trupit e nji I \en fitime personale,por vetem qd te gjykues. Veprimi i At Donatit u quejt njerit rigjid dhe ashmund t'i sherbentepopullit shqiptar nji tradhti e naltd, sepserinia kishte nd tu ishte: ma shume dore fatet e atdheut.I prune si shembull nd nji kohe aq te vdshtird. rigjid ndaj vehtes nga gjimnazin e shtetit, ku vetd profesorat Trupi gjykues u skandalizue dhe mandej edhe kdto pergjegje dhe i bani Pvetjen kishin dale nd mal me studentate ndaj tjerve. Asht njeri ma i perpiktd tjetEr: klasavete veta pdr shpdtimine atdheut. nd td gjitha drejtimet qe m0 ka takue - Si e konsideronti pushtimingjer- At Donati, i patranshemsig ishte n€ me njoft6 ne jetdn time. man? mendimeteveta,utha: Kundershtimi filloi qe nd pvetjet e - Gjithshka ishte nji gabim fatal. Ata At Donati u pergjegj se ai nuk para formale: ishte marre kurr me politike, por ato profesora kand tradhtue detyren e - Je beqar? shka ai vet€ kishte jetue mundej me e arsimtarit. Arsimtari ka per detyre me i - Pse me fyeni? Un nuk jam ai pohue publikisht se gjermandtnuk rranjose studentit dashunineper atdbeqarqd mendoniju, Porjam Meshtar kishin ardhe me pushtue ShqiPnine hene, por arsimi nuk asht politikd dhe Katolik qe don me thane se kam Prodhe as nuk nddrhyjshin nder Punet e as nuk duhet t'i sh6rbejekurrnji rryme fesion Eelibatin. mbrendshmetd shqiptarve.Ai tha se partiake.Politiken nuk e bajnd arsim- Je beqaraPojo? f o r m i m i i a n s e m b l e s en e T i r a n 6 , taret e studentat,por e bajnd politikanet - Jam Meshtar Katolik. zgjedhja e regjencesdhe e qeverise e ata politikan€ qd shfrytezojne rinind Ata e mueren shume inat. Pvetdn ishin vepra te patrioteveshqiptaredhe studentoresi mish pdr top, ata nuk jane njani-tjetrin:"Si ta shkruajmd?".Nji jo te ushtrisegjermaneqd interesohej te ndershem. prej tyne e Pveti: vetem pdr pikat strategjikegjat€ luftds - Po luftdn kush e bdri?Rinia e bdri, - Je i martuar? globale. rinia e shpetoiatdheunnga armiqtd!Sot - Ju e dini qd nji meshtar katolik Gjykatsittue ndie kdto fjald i bijshin rinia e ka ne dore!Shefti apojo?! nuk martohet. kres€me grushta:ishtee pakuptueshme - Un e shof mire, - tha At Donati Atdherd filloi akuza: "At Donati qd giindej nji njeri mund ne ate koh€ si por kete un e quej fatkeqsi kombtare. bashkepuntori At Anton Harapit dhe i gjermanetdhe nji regjim kuis- Kur vjen puna me mbrojtd lirine e atdmbronte giermandve.At Donati organizatori ling. Sa per gashtjene organizatave heut,luften do ta bajnetanepopulli e jo rinise femnore katolike antikomufemnore "Bijat e ZojEs" ai deklaroi se vetem rinia studentore.Un kam dhane niste, At Donati edukator i Kolegjit ajo ishte nji shoqnifetare e themelueme mdsimedhend Shkencate Natyrds,dhe FranEeskanqd ka rrite anmiq si ky qd para ma shumdse tridhetevjetesh,me kur nxansve u kam fold mbi bletdn, u kemi ketu para sYshd,Zef Pllumin, At qellim edukativ pdr me formue brezin e kam tregue se si ato me kujdesin ma te Donati drejtor i lyceut Frangeskan 'Illyricum', qe ka penguender studen- ri te nanave shqiptare me kulturd te madh e me dashunindma td madhe shdndoshee me karakter td fortd dhe u s h q e j n e e r r i s i n m b r e t n e s h a te ta idetd komuniste dhe ka marre masa me besim te ngulte ne Zotin. Ai si drej- ardhshme:pa mbretneshenuk ka blete, te rrepta ndaj studentave,qe pdrqafoi tor saj nd keto vjetdt e fundit ishte pdr- ajo qe nuk e ka do te zhduket. Kshtu jshin kdto ide". pjeke me td gjitha fuqite, qe ne kete ashtedheme shoqninenjerzore.ShkolAt Donati akt-akuzdnzytrate e fetare mos td depdrto- lat jane ato qd pregatisinudheheqsate hodhi poshtd me Perbuzje.Mandej, shoqatethjeshtd jnd politike e partive te kri- kombit. Ne kjofte se i shuejme keto i asnji rrymd kur filloi debatin Pdr akuzdn si jueme komuniste,e kemi ba atentat jetes e perparimit td e rinisd e aq ma ajo bashkpuntori At Anton Harapit, ai atd ne trajtat kombit: nji komb pa udhOheqsatd premoral shkatdnimin cila sillte e lavdoi si nji nga njetzit e rralle qe pohoi se Po ketd gatitun kurr nuk do td perParojd. k a p a s d S h q i P n i a e s e n d j e h e j i ma te dukshme.Ai i Mbas kdtyne fjalve shperthyen nderuem me kene bashkPuntori tij. drejtim kishte mbajtd edhe si drejtor t d l Y c e u t t e f r a n E e s k a n e s h k o l l 6 s ishte vite breshnitd shamesh: Edhe tregoi se Per shumd - Monarkistl, tradhtar!,gomarl A kene bashkpuntorne edukimin e rin- barazuem "Illyricum", sepseishte i nuk duhej qe rinia studentore mendimit ise shqiptare. Kur erdhi Puna dhe e nuk e shef se sot qe e ka ne dord rinia e pveten per At Antonin si regjent, ai u te merrte pjesdne asnji rryme politike e opinga, populli e gezon lirind?! Reakpdrgjegj se At Antoni me sakrifica se detyra e tyne ndaj vetes, familjes, sjonar i qelbur! - bile prokurori i bani kishte pranue at detyrd td nalte pdr shoqnisee atdheutishte vetdm studimi, edhenji shenjkdrcnimit... A Ll
(6 )
n-*'r--
/eta' Kazale6z
5t /?pl"^rrtlrlilt *4 ff taot4/rtis@ deshmonte vertetenqe ne kdte rast djeg, bojkotuennga myslimanete Postribes, b i l e d h e m b , r r d n o n e p o k a , T R O N - te cilet s'dihet se persenisennji lufte te DITE... deri vete Shqiperine... Por sig parakohshmedhe te pakoordinueme.', mbi shkembin tragjik theksontSokrati: "Duhet te ddgjojmd Ideologjia "revolucionare"e importuar te letersisese ndaluar g'thone njer\zit e ditur (qofte edhe nga Moska, e adaptuarsigurishtme s h q i p e , P a t e r Z e f p€rkujtimet) dhe jo budallenjt," qe ne mekanizmate verbertamund te konP l l u m i n a k u j t o n rastin tone jane thjeshteindividet me te siderohetnjera nga shpikjetm€ te dhem"Hamletin" shqiptar korruptuartE shekullit. bshuraG ketij shekulli nd dem te popul"S'mund te ndertohetnje demokraci lit shqiptar. Atehere mbetej i hapur te kujtimeve, qe deri me titullin e librit te duke u mbeshteturne harrese,"thote vetem problemi i zhdukjes fizike te tij te sapobotuar,"RRNO VETEM PER South Worth, njeri nga historianet e intelektualeveshqipetare,shumicae te ME TREGUE" i eshtdpdryjigjur si nal- medhejte Amerikes moderne. cildve, per fatin tone te keq, i perkisnin le kush tjeter monologut te famshem udheheqesise shpirt€rorete religjionit shekspirian"To be or not to be, this is O'KARTAGJENADUHET katolik me qenderne Shkoder. the question."Po-jae thandqe ne koperKjo qe njera nga "arsyet" me te paTE SHKATERRoHET,' tinen e librit qd shqyrtojme,tingellon arsyeshmeqe eshtepar€ ndonjehere,e dhe si njd vendim i marrur me kohd, qe ata s'kishinkoheper te pritur me: filKeshtu, Partia komuniste shqiptare luan reprezaljetqe diten pare edhesi nje kurord drite per shpirterate e te "glirmafiirizuar,edhe si nje mesazhgjaku i im-pushtimit"te tyre te ri... S'vonoi ardhur nga ferri yne real ku, si thote shumedhe ambiciozii ri, njefar Arianit Patdr Zef Pllumi, "Nuk ka gja tjeter, Qela, i veshurme kapotenushtaraketd veEvaje e kercllim dhambesh..." p r o k u r o r i t t e s h t e t i t s a d i s t ,n d e r s a "Kur erdhen partizanEtne kishen e denonteme vdekje At Gjon Shllakun,i Frangeskaneve- shkruan Pater Zef spjegonteatij se "Komunizmi s'kishte Pllumi - gjaja e pare qe bane ishte a s g j e k u n d e r u s h t r i m e v et e r i t e v e zevendesimii flamurit kombetarme fetare...perkundrazime armiqete popflamurin e tyne te kuq me yll... Ma ullit, Po." Megjitheseu pa me vone se vone kerkuen nji ganxhe te dyte per numri i armiqevete popullit u rrit aq flamurin jugosllav qd, sig dukej, shumesa pothuajseinfiniti i tij qe popkerkonte toa sundojd pak kohd ulli vet! Shqipnin..." "Se paskenilexue deri ne fund Kdshtu,qe me vendosjene flamurit Marksin tuej zotni" qe pergjigjur atehere jugosllavmbi kompanjelete kishavete Gjon Shllaku,duke ikur drejt gropesse Shkodres, duket sikur bie perpushkatimit,lidhur dore per dore me At fundimisht Rozafati i fundit i qenDanjel Dajanin,At Gjon Faustin,Mark d r e s e ss h q i p t a r e .A t d q e s ' k i s h i n Qunin, Gjergj Bicin, GjeloshLulashin, mundur ta benin lufterat shekullorene Fran Miraken e Qerim Sadikun, qe te gadishullin e Ballkanit, do ta bente githe te akuzuarper themelimin e orgatradhetiame arkitekt te kuq, shfaqur n i z a t e s s e r e z i s t e n c e sm e e m r i n papritmasne Urale, si perandorindian. "Bashkimi Shqiptar". "Por - thot| Zef "Qe koha - rrefen Zef Pllumi - kur P l l u m i - d u h e s h i ne d h e k u r b a n et e pafiizanEte armatosunderi nd dhambe tjera." Pervegnjerezveduhej te shkaterkendojshin ate kangen e tyne rohej edhe kultura, duhej te rrembe(oj,oj) e themeluar, perkrahur dhe heshin poshtenuese per veriun, e kur vargjet: arkivat, te mbushej kisha me udheruarnga Beogradi,kesaj rradhe, arme, duhej te vriteshin meshtaret,bile sikur thame,kishte vendosurte shkater- ne buke te vet, duhej qe Luaje,luajegocekemben. krimi te shkonte r o j e p e r f u n d i m i s h t S h q i p e r i n e . deri ne fund... T'ia#@ @#@gegesmemen. Kryengritjet anti komuniste tE male"Kur me arrestuan- rrefen P. Zefi - i i nguleshinShqipnis€mbas shpine si sorevete veriut, u mbyten me giak njd torturuemper vdekje nga grushtate hetthika..."Por q'te lexoshe g'te kujtosh nga njd. Kelmendi ra i pari me tradheti. uesise,nga varja te nji kumbull, nga me pare?Ke vraseste shpalleshe ke Me vone u shua Levizja e Koplikut, therja e mija thikave elektronike te "ndersa forcat e Mark Gjon Markut - eneryjiseelektrike, jo?! Cilin Jargote denosh? nga gjithgka,mbrenkujton Patlr Zef Pllumi - sie duket u da nji rafti t€ vogel mu ba Megjiihat6, Patdr Zef Pllumi vetem sikur ndigjo-
Korrik - Shtator1996
/eta. Kazahz0o
Denojne udhheqsit kryesor te kishte vetem 300 gram bukd pdr fryme kryengridessd Kelmendit, Gjeke Selcdn thotd PatdrZefi." QE,sigurisht,e krahae Gjergj Luldn, avokatin e Pater Gjon suar me kete pesh6,ne ket€ qYtet md Shllakut Myzafer Pipa, gruPin e renddhiqnin prangatnd duart e banorve deputetdve,profesor Kol€ Preldn,Mark rd rij. "Ndihmoje o Zot kerc PoPull," qe Gjon Markun ed, etj, liste teper e gjatd ne lashtesi Medauri. Por komulutur e njd shkrip€r ne komizen t'u futur kjo kishin v€ne Partind mbi Zotin, nistdt n j d h e r e : mi modest. Por e than0 prandaj Shkodra errej pa buk€ dhe pa Kartagjenaduhej t€ shkatdrrohej,bile deri nd fund... te foshnja dhe te shpirti. mikpritjen e dikurshme per te cilen Dhe tani kur mendon se urdhEri s'qe bardi i vjeter pati shkruarvargjet: "MirembramaShkodrajon€ dhdnd nd Romen e lashte Por ne A ke buke ti me na dhand Beogradine ri dhe se "Kartagjene" aso Saka deti ujd e ran6... kohe qe vet Shqiperia,ateherdthem: Mirembrama...." Pllumin gjalld Zef PatEr e la YetEZoti qd te ndfejd gjithEka,si njdrin nga deshE megjithatd Shkodrdsse ndeshkuar mitaret me td devotshdme te besueshem rend€, si kishte mbetur asgjeprej kretd kdsajgi6me..." sd vet. "Qdndruem mbi kodrat e DJEMT E KOSOVESMBI narise Ajastmesdhe pame rreshtin e gjatd te URENB er511$flr" ushtarevete Earmatosunqe zuni td ngjitet ngadaldmbi uren e Bunes,e qe "Per iza te Zoit na jepni nji coPd nd atd gast na u duk si Ura e Siratit buke," murmuriti njd ushtar€i garmato- dmth. si Ura e fundit qe lidh boten e sur! "Per iza tE Zotil na jepni nji cop0 gjalleme botdne pertejme."Por g'donin bukd," murmuriten dy ushtardt€ gar- djemt e Kosovesmbi Uren e Siratit pyet matosun,njimbedhetdushtarete gar- vehten lexuesi i tronditur! Dhe perse matosun,nji qind, dy mi ushtare,te kalontepikdrisht mbi kete ure t€ dhembgjithe, aq sa murmurima e tyne - shenon sur FATI I TYRE?! "Pas pak ditdsh Patlr Zef Pllumi - na kujtoi trokitjen e spjegonPatdr Zefi - mordm vesht se ne letd td gekigit mbi kapakune arkivolit." anen tjeter te kufinit, forcat paft.izane "Po ktheheshimnga kisha e Zojes sd k i s h i n p d r g a t i t u n" M A S A K R E N E Kdshillit te Mir6, qd gjindet rranze TIVARIT" qd perfundoime pushkatimin kalaseRozafat e ku kishim thane nji e rreth 4000 shqiptarevete pafajshdm lutje shpdtimipdr popullin shqiptar- vetem e vetdm se ishin shqiptard!"Te rrefen Patdr Zefi - ku ndeshdmat kar- gjithe te uritur dhe tE rinj njdkosisht!Td vanin e pafund te ushtareveqe ikshin glith bij nenash,njerez! s'di seperku!" "PEr iza G Zotit na jePni nji coPe "Ne fillim patemfrige Por thin- buke." ja e tyne pdr bukd na kujtoi sekemi "O Zot me trego - lutet Pat1t Zef td bajme me nji marshimjo fort te Pllumi - g'fare mdkati ka ba ky popull zakonshemnjerdzish,td vume nd qe meriton ddnimekaq te mddha!?" rresht per katdr dhe te shoqnuem me roje anash.Nuk ka gja ma td FRA ZEF RRNO VETEM trishtueshmese sa te shohishnji pEn ME TREGUE...PRAPE ushtri td thyeme apo td dorzueme; por ata ja kalojshin Edo mjerimi!" Me fjald te tjera, nd te tridhjetd Djem td gjate e te hajthem, si hije, e trgimeve td jetuara tdPardr Zef kapituj kalonin para frengiive td kalase se pothuaj se dshtbthende prekun Pllumit, Shkodressi parakameravetd vdekgjithgka. Mjafton psh. td kujtosh trajjes. gjakmarrjes, td pershkruarme timin e "Pdr iza te Zotit na jePni nji njerezore te td dhembshura ngjyra aq copebuk6!"...Ja kjo qe e gjitha.Ja Mark Shytani,i Gjon Pepajprej Nikajve deri ku kishte arritur njeriu. qe eshtene gjak me bajrak"Prandaj dhe e ndjemd veten td Merturit, Papa Gjon PaIi -il- dhe Pater Zef Pdllumbi' nE ngusht€,sepseaso here qyteti Ynd vijon nUfaqen 8 Shqipdri,prill 1993
va zanine njoftun tE Guljem Sumes,qd e kishin vaffosunaty pdr sd glalli." Patdr Pali nd njd moment krizash nervore,qe hedhurnga ilritarja e katit te dytd td hetuesisd,ne kishdn franEeskane te cilen magiia e "Pilatit" e kishte shendmrar nd burg. "Atehere - rrdfen Zef Pllumi - mbasi qe Patdr Pali theu njanen kambd dhe vehtes(ishtetepdri s'mundt'i sherbente qelind tij derguennji te bure nE vjeter), Drita Kosturi njoftun e gosunme emnin e cila kishte qend e fejuemja e Qemal Stafes,e qd kishte studiue mjekdsi nd Itali." "Drita Kosturi - porositi Patdr Pali vetdm disa dite para se td vdiqte - duhet te konsiderohetpdr jetd mike e urdhnit franEeskan." "Nga ana tjeter - vazhdon Patdr Zef Pllumi - oficeri i sigurimit t€ shtetit Dul Rrjodhi, mbantene dord stilografin e At Gjergj Fishtes" (pas shkat€rimit tE dhomesse tij muze) dhe nuk eshtdgudi qe me stilografin e poetit tond kombetar, asokohe pdrbinddshii kuq firmoste dhe ndonjdprogesverbalarrestimi' Kur ra pdrseri fjala: Arrestimet, pushkatimet, shfarosjetnepdr kampe, jane si tE thuash lejtmotive i tregimeve E, At Zef Pllumit. Nga Tiranapsh. vjen lajmi i vrasjesse Patdr Anton Harapit, kurdsend Shkoderddnojndme vdekje At Pal Dodaj, Priftin gjerman Dom Alfons Tratskin, prizerenasinPaterFran Pantaline,fretdr italian, gjerman,austriak, mjafton td ishin meshtarekatolik dhe te sherbeninnd ShqiPdri.
6$ \:-/ vijon ngafaqja 7 tarin e qe pas vendosjesse komunizmit n e D u k a g j i n . p o t h u a j s ee p r e l m e padurim qastin e dhenjes se gjakut vetem e vetem.temos u sherbejeatyre me ta... dhemos te bashkepunojd "Mark Shytanine vrand - thote Pater Zefi - por po ate dite vritet dhe gjaksi i tij, i cili ishte nji mirditor qe se njihte askush,e per te cilin thoshinse edheai kishte dale ne mal per nder e per burrni, kunder'Jenigereve"te Enver Hoxhes. Me qene se simbasrregullave te kishEs und s'mundta pranojshambrenda(sepse ishte vrasds)ateherei vdekuni qendroi gjithd natenjashte te dera e kishes, vetem per vetem me hanene Merturit. Te nesermenerdhennji grup i vogel njerzish dhe e varrosenmu ne mes te rrugesse madhe,gia qe se kishim pa as ndiekurre." Patlr Zef Pllumi pershkruangdo gje me saktesinee nji mjeshtritte tille, duke filluar nga sallate gjyqeve,apo kampet e njohura,e duke mbaruarte rrenimi shpirterori popullit shqiptar.Bile ne kete kuptim si thote prof. Aurel Plasari, "PaterZef Pllumi e ka sfiduarkohenme
/aa KazaUAz tregimete tij." Ai here pas here ne rrefimet e veta ngre ura miqesie midis besimevete ndryshmefetare qe ekzistoninne Shqipdri aso kohe, ura te cilat Patdr Zefi vendose mbi kolonat e pathyeshmete shpirtit njerezor qe mbahet te i Madhi Zot. I tilld, fjala vjen, eshte Xhabir Dibra, shoku i dikurshemi te njejtave prangadhe i te njejtit "rrebelim". "Kur erdhi Hafiz Derguti ne burgun e madh - tregon P. Zef Pllumi - na e vume ne krye te vendit, ngaqe ishim gjithseit 29 meshtar katolik. Gjithashtu i lame edhe 51 centimetershtroje,megjithse ne na takonte vet6m nga 29 centimetervend per njeri..." Faktin qe komunistet shqiptare i luftuan te gjitha besimetfetare, mjafton qe ato kundershtoninvendosjen e diktatures,PaterZefi e ka ilustruar me shembuj tragjik, duke permendur fj ala vj en, fatin e Krygjyshatâ‚Źsboterore me qender ne Shqiperi,qe vetem se perkrahukishen o r t o d o k s en e S h k o d e r t h o t e a i " e pagoi me tre te pushkatuemdhe njizet
Korrik - Shtator1996 te arrestuem..." "Komunizmi, shkoi aq larg ne krimin e tij kunder Krishtit - thote Pater Zefi - sa na bani thirrje te pdrc a k t o j m e n j i s t a t u s t e v e E a n t dt e kishes katolike shqiptare. O Zot i Madh! Ata kerkojshin keshtu nji si pune Fan Noli te ri katolik per ndamjen e kishes sone nga Vatikani, dmth. na duhej ta shkatrrojshim kishenvete me duerttona!" Ne kete pikd teper te tensionuar ngjarjesh qe flasin per shkaterrime totale, siE kemi thene me siper duket sikur marrin fund tregimet aq te dhemshurate PaterZef Pllumit. iishte viti 1948kur PaterZef Pllumi sapo eshte liruar nga burgimi i tij i pare, dhe lind pyetja: Mos valle ketu mbaronte glithEka? Vetem kaq kishte per te me treguar meshtari yne i vjeter?! FraZef, do t'me pelqentet'i lutesha atij ne fund te kâ‚Źtij shkrimi: Rrno vetem per me tregue prap6. Te gjitha ato qe ju dini e qe s'duhejte ndodhnin me ne, por qe edhes'duhette harrohen Kurr, perjete te jetes.
/aa. Katole6z
Konik - Shtator1996
Bi,lrlae f2nrnpnb l/rifnn e B eqendseashtu sikunddr thote Frederick KenYon: "Themeli i fundit i I'do lloj dyshimi, nesejane ruajtur thell€sisht shkrimet ne atd menYreqe jand shkruar, tashti eshte zhdukur", atdherdvetd Bibla Shenjtd si njeri nga shkrimetmd te vjetra e md serioze te trasheguarprej lashtdsisee qe ka sot nd dore njerzimi e provon kete aksiom€si asnjd shkrim tjeter' Sidomos n0qofteseu referohemimijdra e mijdra koPjevete saj nga me td vjetrat, fillimisht ne gjuhdn hebreje e m€ vone ne greqisht, ateherdme td vdrtetd,s'mbetetasgjdpdr td dyshuar
Madhe' Duke perjashtuar te ashtuquajturat shkrime pra " apokrife" sh k r i m e t dyshimta (f she hta), qd
ilDRe letersindboterore.Evolucioni i gjatd i td shkruarit td saj qd nga papirusetnd pergament,e me von€ nga Pergamenti, ne shkrimin e pdrfek-
s'dukeshin W E dhe aq te ,' frymdzuara nga ne kete Pike. Hyu, 27 librat e "Bibla"' si fjald rrjedh nga letersiseme td afdrt fjala greke biblion q€ nd shqip do te m e k r i s h t d r i m i n f o r thote librez6 ose ne njd kuptim m€ te m o j n E t h e m e l e t e sionuarte thjeshtelibdr i vogdl xhepi'M0 holle- " B e s d l i d h j e s s e R e " , t d kohrave sisht Shkrimi Shenjtd, Pra Bibla, u cilen Kisha e Pranon,e mbron moderne, jo shkruadhe u shperndagjatd shekujve dhe e predikon E'Prej dY mijd vetem qe se ka nd 73 libra te tille gjithsejt,e qd libri vjetdsh me Pard kur HYu, kesaj deformuare si ka humi pare i tyre ka qend "Zanafilla" dhe here pdrjetesisht ndpdrmjet ardhjes bur asai vlerat koherante te larget rreth dhe mundimeve te Krishtit, u lidh kohe njd pSrkon me ^:SOO por P0rkundrazie kane bdre, u3"t me par6'Motivet e shkruar- pdrgjithdmoneme mbarenjerdzimin si te *tuash,librin e td giithdlibrave, dhe zuri vend nd gjithe familjen njerjes sd ketij libri te pashoq,siEduket nd td vetem dhe te Pakrahasueshem zofe. nd fillim ishin td ketd botd, si mardhdnjet libdr nje t h u a s h te hyjnore td HYut Kuitimit td pdrhershdmtd Buzukut,td Matrengds,te Budit' e Bibla suprem. garitrit. td Boedanitdhe td mbareklerit katolik shqiptarq€ me me poPullin e ana nga pare te zgjedhur ja kushtoi fjalds s0 Hyut dhe ngritjesse k o m p o zi c i o n a 1e dashuritd patregueshme Izraelit, PeriudjetEn' simbol eshtd njd kombit dijen, Pendendhe he mjaft interegjinishd vdrtet i Msgr. Simon FiliPaj sante kjo, q6 u letrare, m j e t e s h e Pdrkthyesi Biblds nga origjinali ne shqip trajtu a ne 46 j ane harmoku e librat e Pare, e kand nizuar Te Bibla si gjithmone shkrimi ae me vond eshtdquajtur"Beslidhjae njerezore metodat gjitha paraprirdte quhet i shenjtdper arsyene thjeshte Vj etdr" siE thame Per arsYe te drama nga fillur qd trajton ne td td shkruarit, duke Beselidhjesqe Hyu pati vendosurme te problemevekardinale boteroree njerdzimit,ne momentete pergjithesiaPone momentetme te popullin e zgjedhurt€ Izraelit nepdrparalajmdrimitte ardhjesse Mesisee rdndesishmete haPavecilesorene mjet Moiseut, dmth. te derguarite Tij der te poezia e bukur shpirtdroree td relacioninshpirterorte botese q€ nd toke. ardhmes se amshuarqe duket sikur konsiderohetviti i I-rd i epokdssd Ne ciklin e dYtd dhe md td buron nga Misteri i Jezu Krishtit. Nd Krishtit. Bibldn e shkruanshume rdndesishemte shkrimevete shenjt6' qoftese pdr njd libdr te zakonsh€mte pra Bibles, hyjne 27 librat tjerd td saj' autoretd frymezuar, nxitur e drejtuar b o t u a r v e t e m n e d i s a m i j d r a k o P j e ' nga nje insPirimhYjnor shfaqur shkruarnd nje kohd me te von€, Pra mund te pdrcaktojmdsi "best-seller" sd shekuj.Bibla dshteperkthyer' ardhjes te nepdr ne kohdn Pregatitore atdherdse dimd me E'fjale aPo botuar e ribotuarnga popuj te tere e Jezu Krishtit nd tokd e mbraPa qe superlative tjeter do te shpreheshim nd gjuhd td tera, por n€-thelbmbetet sipas Bibl6s eshtekoha e fundit' "Bibldn" botimi i dhe e se fundi pdr vetd largPamese e pandrYshuar, definitive, pdrfundimtare e cila na cilds sd te ekzemplareve Edo vit kapin ne Diten e pdrveEmesi asnjdkryevepertjeter ne Eon nd Diten e GjYqit, koPjeve. milionave shifrate
bun,44i/d
Koligi -
aa
r fzcrnP W
d^hAe/i aA Ro4t;d ai Ka:dana/ r.ir#sffisiis*qffi$*8
:::^;::
NEPER
::-::;:
RRUGET
:
E DHIMBJES
egjithese shekulli i te bleruarame shermashek;kopshtet keshtu padashurne nje enciklopedi e saj qe pushtoninrrugicatme aroma te gjalld pdr vendin dhe kombin e XX-tE lulesh; historia e lavdishmee shkru- vet. d a l e n g a d a l ep o i a r m e shpata e hobe ne muret e Deshiron te lexosh nje libdr te afrohet fundit te Rozafes; liqeni me brigjet,e stolisura historise shqiptarete ketij shekulli? vet, Kardinali me diell mbi te cilin bene histori T a k o j u m e K a r d i n a l K o l i q i n d h e shqiptar Mikel dikur lebmet luftarake te mbreterve mund te zavendesosh gdo tekst histoKoliqi, i ngjiti nje nga nje shkallete ilir si Bardhyli dhe Teuta e degjuar; rie, sepse historine e ketij shekuili ai ketij shekulli qe nga fillimi i tij... N d p e r k e t e u d h e t e p e r t e g j a t e e kengdt e kreshnikevedhe kenget me e ka jetuar vet. Dhe e ka jetuarjo do tragjike si nje trajektore ferri, ai te reja qe ngrinte fisi per trimat e si do, por ashtusi din ta jetoje e t'a kaloi madherishtanes se lumenieve r€ne nEperluftra; besa,mikepritja qe gmoje intelektuali me nje kulture qe e deteve tane, neper ka themelete lugina, shpate e qafa tjer a, te malesh, neper qeli td mbeshtetur errta e te ftohta ne shkebenjet e rende te burgjesh.neper terrin e zi shfaroseste kamkultures peve te internimit. Ajo boterore. ishte nj€ rruge paralele Don te informe historine mohesh per e f illimet S h q i p e r i s e .P a r a l e l e e me letersine, me muzik€s muziken, me zhvilmoderne limet e tmerrshme te shqiptare? pdrndjekjeve te mddMund te ha, e sidomos fese shkosh tek kristiane ne trojet e ai, sepseai mogmeilire. vet eshte Pa asnje zhurem, nj eri nder pa asnje buje nisi kjo themeluesite udhe qd me vone do te saj md te hershem. Ke komplikohej deri ne interes te madheshti.Kane kaludish digka a r n e n t e d h j e t ee d y vjet qe atehere.Ishte data 29 shtator, n€ malet perreth kishin selite e tyre m e t e p e r p e r S h t j e f e n G j e g o v i n , dita e Sh6n Mehillir te vitit 1902. te vjetra mbi gur; binomi i famshem Gjergj Fishten, Ndre Mjeden, Ndoc Pikerisht per ketd familja e njohur e "Fe e Atdhe" qe e rrenjosennEbreza N i k a j n , M i g j e n i n , V i n g e n c p r e n Koliqeve te Shkodresfemijes te pos- p e r s o n a l i t e t et e s h q u a r s i F i s h t a , d u s h i n , A n t o n H a r a p i n , K o l e alindur i vuri emrin e ketij shenjti. Gjegovi, Mjedja e shume td tjere. Idromenon, Laz|r Shentojen,Justin K e t e e m e r M i k e l K o l i q i d o t a Ndoshta ishin kdto mbresa te forta Rroten, Donat Kurtin, Simon Rroten, m b a n t e m e n d e r g j i t h d j e t e n d h e qd do ti jepnin Kardinal Kotiqit drej- Bernardin Palajn, Prengd Dogajn, shume shpejt do ta bente te njohur timin e je{eisnen devizen "Fe e Atd- B e n e d i k t D e m e n , G j o n S h l l a k u n , Fulvio Kordinjanon, Marin Sirdanin nd Shkoder e nE tere Shqiperine. hd'. T e m b a s h m b i p o t h u a j s e s u p e e Ambroz Marlaskajn? Dom Mikel Mbresat e para te jetes se tij ne vitet e nje,shekulli eshte peshe nje Koliqi i ka njohur ata, bile i ka njoqytetin mbi kater mij vjegar ishin mali. Por ne te njejten kohe eshte h u r t e g j i t h e n g a a f E r .A i k a q e n e m b r e s a t j o t d z a k o n s h m e :I s h t e Shkodra e lashte me mure te larta e edhe nje pasuri e madhe dhe e pag- meshtarne Shkoderkur ata ishin ne m u e s h m e . N j e r i u i d i t u r k t h e h e t kulmin e krijimtarise sd tyre. Disa
Korrik - Shtator1996
/eta
Kdti&lp
me shpalljen e PavardsisdKombdtare. Shenjt€ e krijoi Kardinal. Njd titull i Gezonte Shqipdria, gezonle Riviera larte i hierarkisd kishtare qd pdr her€ mbushme portokalle: Ndn hijen e tyre td par€ i jepet njO shqiptari.Nd fjaldn pushonin ata qe rane. Ja kdshtu si njd e falenderimit qd mbajti ne Rome, ne lirikd e bukur eshtdruajtur dita e fla- mes kardinaleve tjere td lindjes qd e murit ne zemren e Kardinalit g'Prej moren kdte titull, kardinali shqiptar jepet tetedhjet€e dy vjetesh.Ishin pik€risht Mikel Koliqi tha: "Ky titull i luftrat zdmddha te shqiptardve qe e Shqip€rise." kishin bdre t€ njohur e tE respektuar kdtOvend t0 vog€l nd botdn kristiane BARIU I SHPIRTRAVE... tC Europds.Ndaj n€ kolegjin Vilorezi n€ Monza, ku studionteMikel Koliqi me te tre vllezerit, sa here qd vinte p€r Njdzet e ca vjet te riniso sd tij Mikel vizitd Kardinal Ferrari pyeste p€r ta: Koliqi i kaloi n€ Itali. Nd Breshia, "Ku jane nipat e Skdnderbeut?"KY Bari, dhe Milano. Ne kdto qytete ai Kardinal ishte njd nder njerzit e med- mori dije, mori kulture u be njeri me hej td Selis€ s€ Shenjte te asaj kohe, horizont t€ gjerd. Por kurr nuk e harmik i shqiptarvedhe i historisese tyre roi atdheun,nuk i harroi malet e tij ku td ddgjuar. Md vone ai u shPall nga ne Edo shkemb e ne gdo gur te tyre o'i eshrenje histori. Shqip€riaishte malli Seliae Shenjt6 bekuar". i tij, qellimi i tij nd jete. Per te i donte medhenj te Mardhdnjet me njerez jetds gjate dijet, pdr td e donte kulturen, sePse te sd jane nje faqe e pasure ishte i bindur se vetdm bijt e saj t€ ai Kardinal Koliqit. NE kolegjin Arici pati shok klase td nderuarinMontini. ditur mund ta venin persipdrne udh€n Nxdnes te td njejtds klase, Por fate e qyteterimit qe e pati humbur dikur krejt te ndryshme.Nddrsa shenjtdriae nen pushtimete huaja. tij Montini u bd PaPd, Mikel Koliqi Prandaj matura qd mori nd Bari ishte kalonte nga burgu pak, ndaj plot pasion mori udhen e n d b u r g , n g a Milanos dhe u regjistrua ne fakultetin n d e inxhinerisd se atij qyteti. Magjia e internimi i n t e r n i m . M b i formulave dhe integraleveishte pdr td dyzet vjet i ra me nje magji e vertete.Por megjithatepas p a s h " F e r r i t " t c dy vjet studimi ne kdtd fakultet ai Dantes dhe md nd mori vendimin td bdhej meshtar.Zoti f u n d d o l i n g a e therriste td behej bari i shpirtrave 28-5636th Street, Astoria , LIC NY 11103 r r a t h e t e t i j t e n j e r e z o r . S i i n x h i n i e r a i m u n d t e t m e r s h e m m d i ngrinte pdr njerezit e tij fabrika, punpapdrkulur, me i ishta, rruge. Por si bari shpirtrashdo pervuajtur, me i te lehtesonte dhimbjet e botes s h e n j t d r u a r .P o r s h q i p t a r e , d o t 0 n g r i n t e v e p r a t e Zoti nuk i harron pavdekshmeshpirterore,per td cilat bijtd e tij te mire, kane aq nevoje shpirterat e trazloar. te devotshdm e te Rektori ia pranoi kdrkesen. Rruga e d i t u r . S a d o v o n e misionarit fetar u hap pdr td, dhe ai iu fatin e vet ta rez- v u k d s a j r r u g e m e P e r k u s h t i m t d garancione , notari,dokumenta- ervon edhe atYre. madh. Pdrkthime, Meshtardt zakonisht shugurohen td Kdshtu edhe Dom Export-lmport cionpdremigracion, Mikel Koliqit. Ne atje ku mbarojnd shkollen e lartd dhe etj"' ndihmdpdrpundsim, malldrave, fillim te vitit 1992, atje thone edhe meshene Pare. Por kur kisha shqiPtare Dom Mikel Koliqi qd ishte i mbrujtur Thinni agjentin tuaj po ringjallej, nga si atdhetar i flakdt Pasi u laurua ne Papa Gjon Pali i t e o l o g j i d h e f i l o z o f i k 6 r k o i q E dytd ju dha titulli shugurimin meshtareta bEj nd Shko"Imzot". Dhe dy dren e tij t€ dashure te paharruar.Kjo vjet md vone, ne gjd td kujton nje vitin 1994, Selia e varq te Ndre ViionnEfaqen12
prej tyre ishin edhe me td rinje se bom Mikeli. KY 6shtd nje Privilegj jo i vogdl, nje Privilegj qE shum€ pak njerdz kane arritur ta ken€. Nddrsa Mikel Koliqi i vogel studionte ne kolegjin e etenvejezuite nd Shkoddr, Malet e Malsise sd Madhe ushtonin nga krismat dhe gjdmimet e topave.Krismat qe pdrbdninnje melodi te vrazhdd, por plot shpreselirie shpertheninnga armet e djemve te Hotit e Grudes,Kelmendit, Kastratit e Shkrelit qd ndn udhdheqiene trimit te shquar te Traboinit Ded Gjo'Luli i kishin vu Pushkdn Perandorise Osmane. Ne vitin 1911,kur trimat e Ded Gjo'Lulit me 6 Prill, e ngritdn flamurin kombdtar nd majdn e DegiEit' Mikel Koliqi s€ bashku me td vdllain, Ernest Koliqin, kaloi Adriatikun p6r te vajtur nd kolegjin Arici td Breshias. Shqipdris€ i duheshin burra te pushkespor edheburra te pendes.Filiimet e vitit te dYte ne ketd kolegj gjithashtu pdrkojn€ me njd ngjarje tieter te madhetC historisd shqiptare
. Biletaudhdtimi
NewYork- Tiran6,ShkuP,Ohdr, Prishtin6,etj... . TEgiithalloiete sigurimeve'
Isa Smailai
Tel:718/626'75557181626'0690 Fax:718'626-6004
@
/eta Katoh6z
Mjedds nga poezia "Shtegtari" ku t'i kushtonte,jo pak, po mbi dyzet e thote:"Edhe zogukerkonlisin." ca vjet burgje te tmerrshme dhe Ne mengjes te 30 majit te vitit internime. 1931kur mbi pika veseneperlivadhe perthyheshinrrezet e diellit dhe shendroheshinne ngjyra ylberesh,pikerisht n€ ketd dite te bukur pranvere,nd kishdn e jezuiteve ne Shkoder, arqipeshkevii ddgjuar i Arkidiogezit Ne albumin e j etes dhe te te Shkodres,atdhetari i njohur Imzot v e p r i m t a r i s e s e M i k e l K a r d i n a l Lazlr Mjedja shtriu duart e tij td Koliqit faqe te shkelqyera zen mlzibekuara mbi koken e Mikel Koliqit ka e frymzuar kryesisht nga historia dhe e shuguroi meshtar.Imzot Laz1r e l a v d i s h m e i l i r o - s h q i p t a r e . A i Mjedja me veprat e veta fetare e atd- shfaqet para publikut shqiptar me hetare ishte i mbuluar me lavdi. Por k o m p o z i m e t p l o t f r y m z i m t e t r i atehereaskushnuk e dinte se ne gjunj melodramavete Dom Ndre Zadejes: para tij rrinte njd misionar feje dhe "Rozafa", "Rrethimi i Shkodrds"dhe nje atdhetarepo aq i flaket sa edhe ai " R u b a e k u q e " . N j d r i n g a i n t e r vet. Ne ate ceremonite paharruarpata pretuesit e ketyre melodramaveqe p o p u l l i t t e S h k o d r e sI m z o t L a z e r eshte akoma gjalle dhe plot vitalitet Mjedja shuguroiDom Mikel Koliqin. eshte edhe fotografi i shquar shkoRastesite tilla jane te mrekullueshme. dran Angjelin Nenshati.Ai kujton se Madhdshtiaishte perpjekur me mad- si i gohej salla nd kembd dhe duarheshtine.Ani se njera nga keto mad- trokitjet nuk pushonin kur kengetari heshtiishte e njohur nga i gjithd pop- qe luante rolin e Bajram Currit tek ulli, kurse tjetra ishte diku pertej "Ruba e Kuqe" shqiptonte: Te nesermenme viteve te ardheshme. Prehjem'jepni nddr keto biga 31 maj Dom Mikeli tha meshene pard Ne vitin 1936 emerohet Per Kosovennder veriga. ne Katedrale. Zoti n'qiell me pastegjykue famullitar i ketij qyteti. Me vone si Mos ma leni me lengue! bir i sigurt i Selise se Shenjtebehet Vikar i pdrgjithshdm. Kujtime ka dhe interpretuesi Kardinali shqiptar Mikel Koliqi eshte deshmitar i dy luftrave tjeter Qesk Jakova. Ai kujton se "Rrethibot6rore.Ai e mban mend mire diten efektet korale margiale tek mi i Shkodrds"arrinin kulmin e tyre kur Shqiperiau rreshtuadinjitoze nd kur kori kendonte: aleancen shpetimtareAmerike, Angli, Bashkimi Sovjetik kunder Mbi shkambe gur nazi-fashizmit. Po pas kesaj lufte Valo flamur! idealet e demokracisedhe te pluralizmit u tradhtuan.Kete gje sig duket Keta dy jane te vetmit qe mund s h k r i m t a r i E r n e s t K o l i q i e k i s h t e t'i pyesnim sepsete tjeret nuk jetokuptuar.Kishte kuptuar gjithashtuse j n e m e . N u k j e t o n m e n x e n e s i i misionarete saj i priste nje fat teper shkelqyer i Dom Mikel Koliqit ne tragjik qe do te zgjaste afro njd muzike, kompozitori Prenke Jakova, gjysem shekulli. Edhe Dom Mikeli e autori i operasse pare shqipetare.As kishte te qarte kete dhe nuk u Eudit nxenesitjeter po aq i njohur, artisti i aspakkur nje nate te vitit 1944 i dol| famshemPjeter Gjoka, qe i la populperparanje makine me mesazhine te lit shqiptar nje galeri te terd rolesh vellait per te lene Shqiperine sig e n e s h k e n c € n e t e a t r i t d h e k i n o kishte lene edhe ai vete. Por pergjig- matografi, nuk jeton me. Por jeton ja e Dom Mikelit qe e prere: "Une dhe mbahet i forte akoma mesuesii nuk vij. Nuk largohem nga detyra. tyre Dom Mikel Koliqi si per te sfidNuk largohemnga atdheu." S'ka gje uar sistemin qe e shkeputi nga puna se ky vendim prej prifti te devot- kishtare e krijuese per me teper se shem dhe prej atdhetari te vertet€ do dvzetviet.
DHE ARTISTI
Korrik - Shtator 1996 Krahas vleresimit te atyre qe moren pjese ne interpretimin e vepravemuzikore te Kardinal Koliqit le t'ia leme fjaldn dhe shtypit te kohes per te pare se qfare thoshteai per keto vepra: "Pjeset muzikore te melodramesi ka muzikue shum6 bukur Dom Mikel Koliqi, nje prift qe ka pasion te madh per muzike dhe ka formua njd kor qe eshte me te vertete per tu admirua." (Fletorj a "Drita" 30/04/1937). "...akti sublim i 'Rozafes'dhe tradhetiae vllezerve bane nje pershtypje te thelle ne zemrat e spektatoreve. Se sa here eshteduartrokitur vepra nuk dshte pune qe mbahet ne mend vetem duhet dijte se nd mbarim u kerkua me insistim dalja ne palk e autoreve me duartrokitje dhe brohoroitje dhe brohori frenetike." ("GazetaShqiptare",Bari 1936). "Pjesamuzikore,siq thame,eshte v e p e r e b a s h k e q y t e t a r itto n e D o m Mikel Koliqit, i cili mesa dime ne, eshtei pari kompozitorshqiptarqe po paraqetveprene vet origjinale ne nje cope teatralete shfaqur." ("Cirka", Shkoder 1936). Pas gjithe ketyre vler€simevete shtypit te kohes per tri melodramate Dom Ndre Zadejes te muzikuara dhe te vena ne sken€nga Dom Mikel Koliqi me korin e "Scola Canttorum" te Katedralesqe e kishtekrijuar dhe e drejtontevet, duam te biem edhe definicionin e ipeshkvit te sotem te S h k o d r e sI m z o t Z e f S i m o n i , i c i l i duke folur per keto melodramaka thene:"Dom Ndreu e Dom Mikeli do te ishin si dy krenate shqipesmbi nje cohete kuqe shqiptare." Si dy krenat e nje shqiponje shkuan ata drejt fese, drejt artit por edhedrejt burgut. Me 3 shkurt 1945i arrestuante dy se bashku. I ndau vetem nje bresheri e mallkuar krimesh q€ u zbrazne gjoksin e Dom Ndreut. Ne ate gjoks ku vlonin endrra, ku vlonin ndjenja kombetare.Ai po ngjitej si nje sfinks ne kujtesen e kombit, ndersaDom Mikeli niste kalvarin e gjate te burgjeve dhe internimeve.Neper rruget e dhimbjes s ev e t . . .
Konik - Shtator1996
)dfu
,eh
Karali%p
t"ra i rtrid i 4,idhil dd^hJAie/h aeJa
njerzit e mddhej? KundErshtaret e tij e dind ne, mire seFishta ashtgjigand ne art por edhe ne Pashaore e shtojzovalle qdndresd.E dine se ai erdhi nd kdtebote e ndr- Pashat'ritd e pashaverdn te mohue faktet per te cilat, vetd roj jetd pa u kushtua asnjd fjald lavderuese E pdr bjeshkete lule sleren mohimi, do t6 "thonte" Jo deri kaq! atyne qd ia ulen vleren artistit. Pdrkundrazi Ma fisnike vashenuk ke, keq antaret e kdtij shembulli pa Fishta asht hymnizuesi i njerezve td thjeshtd Kah bjen dielli e hana le. te PEr fat pregedencd,thone sejand edhe shqiptar! E dhe njikohsisht herojve si, Oso Kuka, Marash und mendoj se ata shqiptarekane vetem nen- Uci, Dede Gjon Luli e Abdyl Frashdri. Prej Fishtds si prej pak autoreve td medhej shtetesineedhe ate haram, ngase qdndrimi i Mbrenda atij teftrokeshitte ngushtevetdm pLt te letdrsisd botenore, veprat e tij mbet€n pasqyrd e aktualitetit te kurdohershem nd ryne ndaj figurave tona madhore si Fishta, u ata qe nuk dine te shkruejnd si Fishta, gjejnd Shqipni. qd nuk do td deshirogiithe atyne te shdrben shembuj poezish te tilla qd do ta Euditshin Sigurisht asht qesharaketd mendohet se jshin te ishte shqiptar njd artist kaq i madh, cilindo poette botes: jand te ndame ne percaktimin e shqiptaret si ashtpoeti yn€ kombdtar.Fishta vdrtete asht poetit kombetar. Kjo i jep botes t0 kuptojd si dielli, qe e p€rshkruen vehten mOdrite ma Thond se plumbi n'te nuk ngulet, se ne na mungon sensii vlerdsimit. E kush mire se kushdo tjeter. E diellit nuk mund t'ia E tagani n'ta perkulet, ne bot€ do td pranonte lokalizimin t€ mirauldsh vlerdn, qoftd edhe perparanj€ td ver- Top me i'ra shpirti si zhgulet. tojd poetin kombdtar?! Sikur t'ia lame nd tFri. Por mua md guditbajo manezi qe i ndmdor€ te ardhmesvleresimin e Fishtds,ajo do ben keta pseudointelektual, t'i bajnd Cila skeneluftarake mund t€ pershkruhet n€ te na quante brezi ma i pakulturd i sd kaluem6ss0 saj. Shqiptardtnuk duhet te hutovleresimet e tyne "peshore", me t€ cilat menyre ma epike se: hen nga paradoksdtdhe shvendosjete per"peshohen" ata vete, nganjetzit qe dind ti sonaliteteven€ hapEsind. prae verteta. Si vlerat shpirt me peshojnE Qe pra, tjergulla, gur e trena, Puna ma e mire qe mund t€ bajnd shqiptaret personazhet e satires bahen td k€ta vete nojne Kambe e ffupa, krah e krena, sot, ashtte lexojne veprenmadhoretEFishtes, s€ vete Fishtes?!Sd pari dua t'i pyes keta Hi e tym e flak e shkdndija, nga e cila ne mund te mdsojmd glithEka qd zoteni: Me gfare argumenteshi hedhin poshtd Deri me Viri i hodh duhiia. na duhet pdr vehte dhe atdheuntone. vlerdsimete bame ne vdllimet kushtueFishtds Se fundi falenderoj Z.Luig Qekaj qd md nen titullin "Fishta pas vdekjes" ku spikasin Si mund t0 bahet ma e lavdishme bukuria sugjeroj kete shkrim, gjithashtu te gjithe figurat td tilla lefare qd jane jo vetdm figu- femnore se: drejtuesite revistes"Jeta Katolike" qd band te mundshmebotimin e tii. rat ma td medha te kohes, por shume prej tyne td pa-anitshme Pdrjete. Ardhun shtatit si berSa vende ballkanike kand pase dhe kand shana, nderin t€ kend nji poet, kanditat pdr Syninyll, ballin si hana gmimin Nobeld deri n0 kohdn kur u Digka njeth si molla propozua poeti ynd kombetar? Sa vende n'rrem ballkanikepatennderin te kenenji antar€nderi Porsi lulja shpOrthye ShtepiaBotuese"InternationalPublishingdo te bototd nji akademie aq te famshme sa akademia n'gem, jd njd Antologji me Poezite poetdveshqiptareme Italiane? Cila asht vepra ma e madhe epike e Dal meka ashtute dera banimjashteShqiperise. popullit shqiptar? Cila asht vepra ma e madSi kur ban me qile Poetetduhet td kene te njohura keto pika: he satirike? Cila veper me poezi lirike, deri prandvera, . Td kenejetuar te paktennjd vit jashtd Shqiperis€, ne botimin e Mrizit tl,Zanave, mund td kraSi kur ban dielli me . Td kend adresete stabilizuar p6r informim td mundhasohetme te? Cili ashtprodhuesima i madh dale, shemnga ana e redaksisd, i vargjeve shqipe? Cili krijues shqiptar ka Ndperahabrej e hal€ . Td kuptojne se vetdm vlera e poezisdua garanton fjalorin ma te pasun ne veprat e veta? E kjo Kaqgjat'mirdTntt eka gjandsifjalori u arrit atOher€,kur gjuha shqipe fale. botimin; jo fama, emri, apo volumet e botuara md ishte ma e ndrydhun se kun? Me gjithe kdt6 pare... thesartejashtzakonshdmqe i dhuron atdheut Cilafantazipoetimund . Botimi i librit do td paguhetnga redaksia ' te tij, Fishtaakuzohetper'ksenofobizdm dhe te na bajd ma te Ddrgoni pesdosemd pak poezi ne gjuhen shqipe,nd epitete tjera turpi si shpikdsit e tyne. Ndersa besueshmegjuhen e adresdne meposhtme.Nd gdo faqe te jetd adresadhe Fishta asht shqiptar e bobror si te gjithd njerz- zanaveseketo botime telefoni i poetit. it e mddhej, qd i ddrgon Zoti ne toke per teryne: Adresa: Attn. Gjek6 Marinaj, kryemjen e misioneve td medha. Kush mund Paj per lila e karafila, "International Publishing" te jetd poet kombbtarprdrvegseautori i epopes Per bylbyla e zymbyla, S444PatersonLAne, No. 10L0 kombetare dhe a ka ndonje vepdr poetike E per gurra neper curDallas, TX75240, shqipe,epopekombetare perveg "Lahutes se fZ' Malsisd". Ai q€ ban zbigen e vlerave te tije USA E p6rhije nepervrije, sulmon nji lavdi q0 nuk e arrin kun vete! Si E perflufranep€rlivadmund tejesh i madh kurnuk din t'i vlerdsosh
LajmErim
u4\ \_7
O-t-
il44
l\atou;ae -
?-z-n.1
Olerlfae S/*n /VletJ M
Korrik _ Shtator lgg6
nit nhruf/rA
Shqiperi. "Krygla e Shenjte,simboli vuajtjevee i Shkdlqesia e Tij, Msg. RrokMirditambasi periudhavete idhta ete zyntatd ketij poppershendeti mysafirete shquarprezent,ne ulli, simboli Kalvarit qdkaloi, sikurseasnje meste tjerashtha: popull tjeter,simboli Golgotes,simboli mundte mendoheje ku mordnpjeseqindera "Eshtender i posagemme paseketu, vdekjespor edhesimboli ringjalljes...,mbi e mijeranjerez,te fri besimeve,ngate giitha mjeshtrine ceremonivetd Atit te Shenjte, kete majemalit, edheshpresaedhepremtianete Shqipdrise. Ne malinSebaste neLag, PapesGjon Pali i Dyte, Shkelqdsin€e Tij mi m€ i sigurtei ringjalljes shpirterorete mbi te cilin gjindetkishae mrekullueshme MonsignorMarini, i cili me praninee Tij popullit shqiptar, e kjo pasqyrohetne e shenjtitaq te dashturper te gjithe shqip- evokonnjerenngangja{etmeterendesishme menyren md te gjalld ne ketevend sekudo taret,ShnaNdoutte Padoves,shiheshinbes- nehistorinee kishterimit tone,datbn25 Prill tjeter, ne Atdheunt'one te dashur." imtardtd gdomoshetek ngjiteshinmrge e 1993,kur Ati Shenjtdputhi e bekoi,per te R i n g j a l l j a s h p i r t e r o r ee p o p u l l i t pa mrge, ne drejtim te kishes,tue formue pardnheretokenShqiptare..." shqiptarfilloi me fitoren e demokracise, pamjetepabesueshme. Ab ditedukejsekreNe ke$ kremtim arriti per te parenhere,e ndersaringjallja e kishesmori hov me jt populli shqiptar vizitdn e Atit te Shenjtend Shqip€ri, kishteardhunneLag, prej te cilit u formua Hierarkija e pdr te adhurue Kishds Katolike, dhe filloi aktiviteti Shenjtine vet, me i organizuarkishtar.Sot ne Shqipdri rastine 801vjetoritte funksionojne135 famulli me 55 lindjessetij. kisha. Janene ndertim 14 te tjera. PerparaAltarit, ne Gjinden 30 kapela,24 pika misionplatformen e posa are, 10 kopshtee azile per femijd nd€rtuar,gjindeshin dhe 33 ambulanca.Funksionojne meth5000 njeftz, qE r r e g u l l i s h t :S h k o l l a t e t e v j e E a r e kishinzenevendaty "VinEencPrendushi"ne Durresme gjatenates,ndersate 425 nxanes,shkolla e mesmene tjeret neth e rotull Korge, shkolla per infermier ne kishes, mbi gur e Elbasan, Seminari Papnor ne krepa,te cilet thuai Shkoder,Instituti Katekistprapene ruante vete Shenjti Shkoderdhe Karitasi Shqiptar me nga aksidente qe Nga ceremoni.ae Festiis sUShnu Ndout nU Kishdn e Lagit qenderne Tirane.Nder kisha,shkolmund tu ndollnin! la, ambulancae te tjera, sherbejne (shihfotografite). mbyllur nenje copezkristali transparent, nje 268 motra, 33 priften diogezan,93 Ne ora 11te mengjezitfilloi Litudia e pjes€e vogel nga kockat e fytit te Shna priften rregulltar, 4 priften laik te konShenjte.Ne Autoparlantete shumtaqeishin Ndout,marrengarelikate ShenjtitnePadova, sekruar,4 misionarlaik dhe 9 seminarvendosurneper kodrat e bleruemerreth e dhuruepopullit shqiptar,dhuratekjo qd u i s t a . K j o e s h t e n j e p e r m b l e d h j ee kishes,filluantekumbojnepjesete celebrimit be e mundur nga kujdesi i Atit Provicial aktivitetit te kisheskatolike ne Shqipdri, Eukartistik.Celebrantkryesori ditesishte Flavio, si dhe shume miqeve dhe qe drejtohetnga KonferencaIpeshkvnore Shkelqesiae Tij, Msgr. IvanDiaz, Nunci dashamirevete Shqiperise.Kjo dhuratee e Shqiperise,me presidentMsgr. Frano Apaostolikne Shqiperi.Merrtepjesene cerdo te qendroje peryjithmone ne Ilia, arqipeskdvi Shkodres,zevendes emonitee kesajdite,Shkelqdsiae Tij, Msgr. Emuar Shenjtoren e ShnaNdoutneSebaste dhevete president Msgr. Rrok Mirdita, P.Marini, Mjeshteri ceremonivete Atit te ky Shenjtsikur do te jete edheme afer me arqipeshkevi Durres-Tiranes,sekretar Shenjte,PapesGjonPaIii Dyte,i ardhurnga popullin shqiptar.Perketedhurateme vlera Msgr. Zef Simoni,ipeshkevi Shkodres, Vatikaniperte kremtuarfestene ShnaNdout shumete medhashpirterore,Arqipeshkvi i Msgr. Robert Ashta, ipeshkevi Pultit, Ishteprezentdhembabashkeme shqiptardt. Durres-Tiranes komentoi: Msgr. Ivan Diaz, Nunci Apostolik ne jti predikimine rastit,Shkelqesia e Tij, Msgr. "Kesaj shenjtorete famshmeshekullore, Shqiperi, dhe At FrancescoBotta, RrokMirdit4 Arqipeshkevi Dunes-Tiranes. simboli qendreses titanikete kedj populli Kancelier. (Shif. Anuarin e Kishes Mermin pjesdgjithashtunje numeri madh besnikndajSelisesdShenjtedheKrygjessd Katolike, 1996).Ne Tirand po ndertohet klerikeshtd ardhurngakishate ndryshmete Krishtit, i jepet kjo dhurateshumee gmuar, rezidenca e arqipeshkvise,e cila Shqipdrise.Nder keta ishte Provinciali qe e pasurondhee benme td qartdpranine parashihette perfundojebrendaketij viti. FrangeskanAt Flavio dhe shumeMotra te Zoljrtneketemajemali... Ngjitur do td filloje ndertimi i Konurdheravete ndryshemqe sherbejndne
Korrik - Shtator1996
/da
Kdta&%z
Katedraldstd dedikuar Shen jetd. Kishae ShnaNdoutndSebaste Palit, e cila parashikohette perfundojenga fundi i vitit te Lagit, u nderhratan€sishtnga 1999.Poashtune Tiranevazh- Enti b€mirds"ANTONIANO" i dojnd punimet e ndertimit te Bolonjds sd Italisd. "Nd shenj spitalit "Zoja e Keshillit td miqi*iefir tbgiithdpopullinshqip Mire", qe do td jete nje nder tar,qeshehtek Shenjtimbrojtbsin edhene momentet spitalet me moderne te e tij te veEante mdteveshtirat€ historise,"shkruBallkanit. Kisha e ShnaNdout nE Lag, ante'NOTZIARIO DEL ANTOu ndertuane tre vitet e fundit. NIANO" ne numdrin e vegante Kjo kishd e famshmeqe hed- "SHQPERIA", botuarme rastin hur ne ere me dinamit nga epLtfundimittdpunimevete kdsaj ateistdtnd vitin 1967, at9here kishe dhe vazhdon:"Shqipdria kur e shpall€n ShqiPdrind eshtepadyshimnjd vendp€r tu "shteti i pard ateist ne botd." zbulum.Levmesite historisd,arkete Diktatoret me te vdrtete i ologjisd,te ffaditavee zakoneve shkatemrankishat dhe institu- popujve,do te mbetenmd sete cionettjerafetare,Porkurr nuk kdnaqurne kdrkimete tyre,ndermunddnta largojnd Zotin nga saturistetmundte shfrytezojn€ dhedetet brigjete mrekullueshme shqiPtareve. -e zemrat e perveg peisazheve pasta, G ashGermadhae kdsajkishe vizitopra zonave malore." te hej fshehurazi naren, nga Dhe tamammbi nj6 peisazhtd qinderae mijera r4etez,te cilet rrezikonin vehtenme burg, till6te ashp&shqiptar,si shkruante italtanakishae ShnaNdout gjithemoneme shPresese njd gaz*,ta perjetb do tbvazhdojnd ne Sebaste dhe triumfoje te do ditl, Zoti e veta. mrekullite diktatura do td PermbYsejPer
ILIRIA TOURS 10306
Mexi0r
Rregullojm€ garancione' Pdrkthejm6 dokumente Pdr informata td tjera kontaktoni me agientin tuaj nE
tel. (718)667-7070 NU sh|rbimin tuai - nE giuhEn tuai !
PIiRFUNDOISii PIINKTHYERI
xE snelP LrBRIME AUToR PAPA PALIN E VI ipas njoftimeve qe kemi nga Shkodra,para pak kohe pdrfundoi sd perkthyeri ne gjuhdn shqipe prej italishtes libri me titull "Duke Kaluar Pragun e Shpreses"qd ka per autor PapaPalin e VI. Libri nd fiald eshteperkthyer nga Prof. Gjon Shllaku, njohds i mir€ i disa gjuhdvete renddsishmeboteroresi latinishtes,greqishtessd re dhe te vjeter, italishtesetj. Prof. Gjon Shllaku megjith€sene pension, sot per sot drejton Departamentine GjuhesFrancezene universitetin"Luigj Gurakuqi" te qytetit Shkoddr.Prof. Shllaku i ka qendruar besnik origjinalitetit duke shqipdruarqdogjd me korrektesine m€ td madhe,bile der hyrjen e librit shkruarnga Vittorio Messori. Duke patur parasysheeksperiencen gjysdm shekulloresi perkthyeste Prof. Gjon Shllakut qd i dha zE shqip Homerit me perkthimin e shkelqyer e Iliadds nd gjuhOntone amtare(Iliada u pdrkthyenE burg prej tij), shpresojmeqe ne doren e lexuesitshqiptardo td vij e plot€ njera nga vepratme td bukura te fundshekullit ryEzet.Versioni ne shqip eshtdi prodhuar prej shtepise botuese"Gjonlekaj PublishingCompany" me qdnderne New York, SH.B.A. qe pasi te ketd marrur miratimin e vet papes,pritet td dal n6 shitje nga fillimi i vitit 1997.
(f 6) \__-/
O-t7-t^/./ 7@a' l\dfrilrke
Korrik _ shtator 1996
r4Afu tyre kleriket, td cilet me autoritetin dhe pdryjegjesinde pasur,udheheqinsherbimet fetare,keshillojnebesimtaretdhe drejtojnd nivele te ndryshmeorgwizattve.Ne shume vende gjendet nje besim zyrtar dhe i favorizuarshteteror:Fejaislameeshtefeja shteteroree kanit, Lutheranizmi(relatuesi kishesprotestante)eshtefeja shteteroree Suedise, Budizmi,feja shteterore e Tajlandes, etj. Judaizminuk ka ndonjdpersonsi pare-
Teresia e besimeve fetarene bote pdrfshin mrjdraprej tyre,ndertd cilatsipasrradhessekrijimit te tyre jane: JUDAIZMI (Feja e zhvilluarmeshebrejve te lashtedhe e krijuar nga Abrahami); HINDUIZMI (Besimet fetareamtaretd Indisd);BUDZMI (Besimi i Azise lindoredhe qendroreqd lidhet me Buden,krijuesine tij); KONFUCIANZMI (Qdlidhet me filozofin kinezConfuciusdhe mesimete tij);TAOIZMI (Filozofikryesore perarritdhesistemfetari Kinesi shqetesuar je jetegjatesiedhe fat t€ mird); SHINTO (Besimivendasjaponezqe karakterizohet prej respektimitte shpirteravenatyroree stergjyshdrve dhemungeses sedogmesformale);KRISTIANZMI (Besimii kishtere i krijuar prej mesimeve te Krishtit); ISLAMIZMI (Besimimyslimani formuar prej Muhametit).Hinduizmi,Thoizmidhe Shintoqendzhvilluarne shumevendedhe nuk mund te gjurmohenper themelueste vegante.Secilangapesebesimetfetarete deraqethemeluarnganje personi veEante. Patrajtuardetajete disakarakteristikave sore,dhesecilikongregacion lokal drejton kryesorete besimitfetar,si besimindhyjni, geshtjete veta,zakonishtndn nje drejtues doktrinae shpetimit,kodi i sjelljes,perdori- (rabi)i pundsuarprej komunitetitfetar. mi i historivete shenjtaaporitualetfetare, Grupetkristianeorganizohen nedrejtime mundtd pdrgiithdsojme secilesitdkryesore tendryshme:N€ kishenkatolikeromakebeste besimitjane ruajtur e mirembajturnga imtardtorganizohen brendaqarqeve te thimrbrezrttane brezniprej burimevete quajtura ra famulli, te cilat u perkasinqarqeveme te "Autoritet" (peshae ndikimit), i cili ndjek medha,diogezaosepeshkopata,ku keto te vazhdimesinee pranimit si te shenjte. funditbejnepjeseneprovinca.Me kryesor"Autoritetet" me rc rendesishme fetarejane ja dioEezene secilenprovincethinet arqidshkrimete njohurasi "Shkrimete Shenjta", iogezeosearqipeshkopate. Prifterinjetose te cilat perfshijneBiblat e krishterdvedhe famullitaretdrejtojndfamullitd,peshkopet gifuteve,Kuranine myslimaneve,dheVedat ose ipeshkvitE,dioEezat,kryepeshkopet, e hinduve.Gjithashtuato plotesohenprej kryeipeshkviteosearqipeshkvitedrejrojne shkrimeve te personavete shenjdt dhe arqdioqezat. Papadrejtongjithe teresinee vendimevete keshillavee drejhresevefetar. kisheskatolike me ndihmene zyrtarevete lafid qejane kardinalet. ORGANIZNilI DISA BES. Disaemertimeprotestante, drejtohenprej IMBVE FETARE modelevete njejtatd nivelit autoritarte hierarkeve,disa te deraprej keshillit td klerit e Organizimii besimeve meter6ndesishme laikve oseprej komunitetitlokal. fetarevarion ngate thjeshtatderi nd ato me KonfucianizmidheIslaminukkanekler komplekset.Shumebesimekaneudhehe- dhedrejtimijepetprej personavete shkolluqesitee tyre shpirterorekleretme anetarete ar,osedijetareveqejapin mesimete besim-
it. PerShintodheThoizemnjesiathemelore dshtdpriftdria.NEBudizdmnjesiakryesore Eshtenje rendidei murgjeriequajtursangha. Hinduizmi nuk ka ndonje model t6 qendrueshemorganizimi,dhelutjet behenindividualeosetamiljare.
KUR MENDOTM,TSE LINDI FEJA Deshmiaregjistrueseme e hershmee aktivitetit fetar datohetne rreth 60,000vjet paraKrishtit. Ekspertetjand te mendimitse besimetprehistorike(parahistoriseseshkruar) linddn nga friga dhe gudiae ngjarjeve natlroresi ndodhiae stuhive,termeteve, lindja e femijeveapokafsheveetj.Dukespjeguar psedikushvdes,njerezitqendfillim krijuan superfuqinatyroremd te medhasevehdae tyre osebotaqe i nethonte.Njerezitprehistorik, perqendruanaktivitetin e tyre fetarne elementet md te rdndesishme te egzistences setyre si mireqeniae fisevedhe arridae ushqimitte mjaftueshemper te mbijetuar. Ata shpeshvendosninushqime,mjete zbukurimie veglane vaffezate tyre, duke menduarseataartikuj mundte perdoreshin dhedeshiroheshin nganjerezite vdekur,apo vizatonin piktura te ndryshme qd parashikoninzhvillimin e pjellorisesegrave e kafshdvedhe sigurimine nje gluetiete mbare. KeshtuJudaizmifilloi mesizraelitevete hershdmneLindjen e Mesme.Sipastradites inaehte,Abrahamikrijoi feneneth 1700vjet paraKrishtit, te parenfe te njohurqe mdson besiminnenjeZot. Me vonegjatekohesbiblike, izraelitetu konkuruanprej asirianeve, babilonasvee pertrrndimishtromakeve.Ne kohet e mevonshmeatau persekutuannga regjimi nazist,ku me 1945u vrane6 prej 10 milionizraelitvene Europe. Hinduizmifilloi neth viteve 1500para Krishtit. Nd atekohenjd popull i Aziseqendrorei quajturArjan, invadoidhepushtoi Indine.Kultura arjanegradualishtu kombinuamekulturenvendaseindianedhekeshtu hinduizmiu zhvilluasi njepdrzie{edykultureshe.Shkrimete shenjtame te vjetratd hinduvejane Vedat,te kompozuaraper m€ shumese 1000vjet, aq sashpeshkjo fazee historisdindianequhetperiudha"Vedike". Budizmi u zhvillua ne Indi gjatdviteve
Korrik - Shtator1996
/€h
Kdrd/416p
500 paraKrishtit, prej mdsimeve€ princit vitet 1900,kohendtd cilenfillimi i Neo-konBuda sipaste cilit, njerezitduhejt'i pdrkush- fucianizmitu be gjeresishtpopullor deri me ' tohenvehtessetyre dukegjeturlirim prej 1949,kur komunistetkinezfituankontrollin ruajdevetejeGsnga"niwana''(gjendjepaqe e venditdukee denuarzyrtarishtkonfuciane lumtune)dhet'i peishtatengjendjesse izmin si prapambetjee sekaluaresqe penndodhure te largohenprej d€shiravetdjetes. gonprogresine vendit.Taoizmifilloite zhvilNe kohene vdekjesseBudes483 Para lohet si besimi organizuarnd vitet 100para Krishtit, budizmi kishte formim te qen- Krishtit. Shinto,besimivendasjaponezfilloi nd drueshemnd Indi dhe pastaju perhapnd paraqit rreth vitet 500pasKrishtit, ku me vonezhvillimi u Kine -\zin€ qendrore.Ne i tij u influencuangabudizmi.Deri m€ 1882, kundershtuar pas duke viteve1000 Krishtit, japonezesponzoizoinje formdshinqeveria konfukineze: vendase e fese popullaritetin quajtur "shintoshteterore"e cila thektoje te neth viteve 500 Dhe cianizmite taoizmit. g budizemkinezu perhapneKoree Japoni, sonteceremonit€fetarepatriotike dhe prei cili tekjo e fundit,u bebesimikryesoredhe jardhjet hyjnoretd perandorit.Paskdtij viti, qeveriae ndauzyrtarishtshinton,ne shinto per 1000vite te tjera. kinez siPas shteterore(shtetadministrues)dhe shinto besimi Konfucianizmi, i vdiq sekretare,qe kishtepopullaritetper njerdzit cili Confucius td filozofit mEsimeve e thjeshtd.Pasluftes sedytd boterore,qeveidete para Krishtit, thekson rceth479vjet ria japoneze ndaloi ligjdrisht shinton ndaj politike, respektimin morale e qeveritare, doktrinenqd perandoriishte shteterore.dhe rtergjyshevedhe autoriteteve hyjnor. sipas te sundojne mdsonserregullatduhet Iftistianizmi,besimii laishterdi themelu.nndartevete lartamorale. prej ar Krishtit ne Palestine,ku td krishteret dhe taoizmi Konfucianizmi,budizmi besojnd seZoti e dergoiJezusinne toke si Kine, nder td cilat ne ishinbesimetkryesore dhe njerdzimi mund te anije patur m€ te madh shpetimtare ndikimin konfucianizmika nepdrmjes Jezusit.Kdshtupas shpetimin shteterore kineze:ai ishtebesimi neshoqerine misionine tij e td Jezu Krishtit para deri ne kryqdzimit Krishtit i Kinesprejviteve100
vazhduanapostujt.PasvdekjesseShenPalit psh.kristianizmifilloi te rritej pavaresisht prej presekutimitte romakeve,perandoriae te cildve mbulontepjesdnme te madhetd Europ€s,LindjesseMesmedheAfrikdsveriore.Nd fillim td viteve300,perandoriromak Konstandinii Madh u be kristiandhe nga fundi i viteve 300,kristianizmi praktikohej gjeresishtne perandoridhe gjatdviteve se mbreterisdsedj kishae krishterdu njoh si nje misherim ligjor: gjithashtu kishat ortodoksetd lindjese vlerdsuanaGsi te shenjdt. Shumdhistorianndpdrbotee njohin ate bir ballkanaste brigjevete MoravesseNishit si kdjuesi Bizantit(Stambollitte sotem) ku e riemeroiKonstandinopulkryeqytetine tij td levizur ngaRoma,e keshtufilloi histoiabizantine. Ai e ndertoitd parenkatedrale te krishtere ne Romd, shume kisha te famshmene Turqi, Siri dhe Jeruzalem. Kristianizmie njeh atesi te parinperandor td Romes qe u bd kristian...Ne 312 Konstandinipergatitejpdr nje betejedhe pak dite parabetejds,nd kohdnqe po flinte i paraqitetnje vizion,qe neseai do luftonte me shenjene njd kryqi, do ta fitonte betejdn; Td nesermenai porositdy germatgeke
vijon ndfaqen 18
-LOUIS :f - JVERSEAS -
. Domestic& Overseas. . Wholesalers to Tirana.
I
I@ry
. All AirlinesoTours. Cruises. o Honeymoons.
Translations.Affidavitso CourtInterpreterServices
2325ArthurAvenue ' Bronx,NY 10458 Tel:718fr33-6900 Fax:7181733-7015 Telex: 424249 Recdist
/i;\
@
n-
-v.
/eta, Katalade
Korrik - Shtator 1996
"chi" dhe "rho", td paratgermate Krishtit kristianizminperendimornd disatrungje. jashtdArabisedhe keshtupas 100viteve (Christ)dheudheronqe atote viheshinne Pjesame e madhee europianeveperendi- te vdekjes se Muhametit, islamizmi u mburojate ushtarevete tij. PaspErgatitjes mor mbetenKatolik Romak.Nje numeri perhapnELindjene Mesme,neperAfriken se mburojave,filloi betejame e rdnde- madh i europianevete veriut te njohur si verioredhe Spanje.Ne 732,ushtrite myssishmee atij viti, _sulmikunderMaksentius Protestant, formuankishatd reja.Nd fillim limane dhe te krishteraluftuan nje nder (rivali me i madh ne perendim) te ura te viteve 1500,misionardtkatolikekthyen betejatme te medhane qender te Frances Milvan qe kapercenlumin Tiberne Italine shumenjerezne Afrikd, Azi dheAmerike afer qytetit Tur. Myslimanetu shparlalluqendrore. Forcat e Konstandinit i te kristianizmi.Misionaretprotestantu bene an dhe Europa perendimore mbeti e shpdrthyenkeq rivalet. Me 315 nd Rome aktiv ne vitet 1600,dukeberebesimtaretek krishtere.Misionaretdhe tregtaretmyslisi kujtim dhe nderim i asajfitore, ndefio- besimi i tyre nd Lindjen eLarglt, AfrikE manee perhapdnIslaminne Indi dhepjese het nje qemeri madh,pra harku i madh, dheAmerikenveriore. te tjera te Azis6. Prej 1000 deri 1200, pdr nderte fitores seKonstandinitte Madh, Islamizmi,qe krijuar ne fillim te viteve islamizmi u perhapne Afriken perendii cili u be perkrahesi kristianeve. 600pasKrishtit ne Arabiprej Muhametit. more.SotEshtebesimikryesori pothuajse Gjatemesjetes(400deri 1500)mision- PerparaMuhametit, ryer1zitne at€ rajon gjithd vendevete Afrikes veriore dhe aretkristian kthyen ne besim te krishtere adhuroninAllahun (Zot), aqsadheperen, LindjesMesme.Ai eshtebesimikryesof shumefise barbareEuropiane,td cilat u dite tjera. MegjithateMuhametipredikoi ne Bangladesh,Indonezi,Malaizi dhe drejtuante influencapercaktuese e kishes seAllahu ishtei vetmi Zot. Sipastradites Pakistan. kristianenejetEneuropiane,pdr shekuj. islame,Muhametikishteparedisavizione Pershumevite filloi te zhvillohetnje e neth vitit 610.Vizioni ndodhine kohenqe qaremeste krishterevete Europesperendi- Muhametiishtedukesoditurnd nj6 shpelFEJA PJELLEE more dhe atyre td Europeslindore si dhe le ne kodrenHira afer vendlindjesse tij QYTETRIMIT Azise perendimore.Pdrfundimishtndarja Meka, qytet i ArabiseSaudite.Vizioni e ndodhine vitet 1000kur kishatne Greqi, komandoi ate te predikoje mesazhine Duke ju referuarshkrimit, si nje kariereqe Rusi dhe pjes€td tjeratE Europeslindore Allahut te njerEzite vendirt6 tij. Ai filloi terheqme shumenjerezsegdofushetjetere dhetd Aziseperendimore, u benete njo- predikimin nd Meka. Nje fis i quajtur artitryerezor, si arti me madheshtordhe i hurasi kishatortodoksete lindjes,dhekisha Qurayshshtinine doreMekendhekunderthjeshtdi shekujveqe kdrkonvegseletere ne Europenperendimoreu bd e njohur si shtoi Muhametin,i cili pdr t'ju shmangur laps,mundtekujtqme se,ky sistemi komukishakatolikeromake.Ne vitet 1500nje presekutimitprej Quraysh-veiku ne qytetin nikimit njerezorme simboletvizualeper te lOvizjefetare e quajtur Riformimi, ndau Medina. shprehfialdne folur, lindi para5000vjetEsh. udhetimi i Muhametit Paskesajkohe u shkruadhekultura fetare, prej Meka te Medina prateologjia.Td vjeteritkanethenese"asai (neth 300km.) thinet qe shkruanpendas'ka benassopata." E'i Hixhajra (fluturim Fejalindi bashkeme njeriune qyreteruprej rrezikut) dhe ar te shkrimit.Sae sa shkrimete shenita eshtdnjd prej nglar- i ka trashigimnjeriunEkohene sotmei E tEvolitshme per Qmime jeve q€ndrorene kri- ku do te ishteshoqeria njerezoresikur te Tiran6,Shkup jimin islamik.Nd 630, moskishteegzistuar feja?Padyshimmd Muhametidrejtoi nje shumdkrime e rrebelimedo te kishin dherelacione t0tjera... Garancione, P0rkthime, eti.. ushtri ne Meka. Ai u ndodhur!Shprehjae besimitre qenies ofroi njerezve te njerezorene respektimine forcesmbinqytetit marreveshje jerezorete njohur si krijuesi dhe sunduebujare, paqe, por si i universit,do te jetoje perjetdsisht me . Nd0rlma rezultoi seforcat e tij ndjenjate njerezve.Kudo ku ka njerez, pitshitje fteshtbpia . Sigurimte automobileve. , BEjnE ishin te aftate marrin ka ndjenje,ka besim.Ai eshtepjelle p0rndirtesa mangmenl . t€ nd€rtesave, e . qytetinme nje rezis- racesnjerzoredhe e percjellshmerise Rentdm0 banesa . te buzinesitetj... se ,Rryullojm0 dokumentc $rnd0rtesa tence te vogel. brezave,historise se njerzimit, dersa Muhameti e beri ateizmi eshte pjelle e nje shperthimi Mekente shenjtedhe breznor.Kush perfaqesonbesiminfetar qenderte Islamit.Pas nuk do te thotesereduktonbesimin vetvdekjesseMuhametit jak, perkundrazifisnikeron vehtendhe 632, ish shoku dhe shoqrinenjerezore. perhapesi i idevete tij Nd te gjitha besimetegzistuese, besNikolleZef Palushaj Ebu Bekri u bd koka imi katolik romak eshtepadyshimme i Zvezdan Dedvukaj(Danny) PjeterZef Palushaj e paree Islamit,i cili madhi dhe me i emancipuari.Atij, sot ne pasi shpartalloi nje bote i perkasinneth 1 miliard besimtare, rebelim te fiseve ndjekurnga ai islamik e hinduizmi,pas arabekundersundim- te cilave radhitenprotestantet,budizmi, it € tij, filloi fushatdn konfucianizmi,ortodoksete lindies.shinto. e pushtimit fetar taoizmie judaizmi.
i
lnc. BROTHEBBAKERY MADONIA
pi e buk6scilEsore suai me shijetd vendlindjes Shijoni byrekun e sht6pisdson6!
scotti,Breadsticks& Cookies
2348Arthur Ave. BRONX,NY 10458
(718) CY5-5573 PeterMadonia ?aapruztoo P6rvojae tre brezavend bukdpiekie!
/eta Kazalt6z
6D
Korrik- Shtator1996
tiprit,iJ ilrjnirrp e ai*tA, /oid/4aml,ohJ,." personalisht me te. Por Kole Cacajishte vetem tre vendelarg meje, dhe mua me egjithdseideja qd te shkruaja erdhi keq qe s'kisha arritur te lidhja same shumengajeta e komu- emrin me figuren e Koles. Ishim nd nitetit shqipdtarte New York- mbledhjene Kdshillit td Kishes, kur i ut me pat lindur me kohe, mundesiame thashdse kisha vetem 20 minuta pund qe dhdneme vone, vetem ateherekur me td, pune qe sig duket ai e mori me mend,dhe su be kurr... fillova redaktimine revistes"Jeta Katolike". Atehere domosdo. ne
kujtesentime trokiten me rradhe mbiemrafamiljesh td njohura qe ne Shqiperie qe sot pdr fatin tond kane hyrE nepdr skedat e regjistrave te gjendjeve civile amerikane. Medyshja se me cilen familje apo individ te komunitetit tone ta filloja kdtd rubrike, beri ate qd ne te dy numrate parevetemprita... Mirpo thone Newton zbluloi ligjin e Grheqjesse gravitacionit, rastesishttek qdndronte i menduarnen nje peme,ku per fat te tij u keput nje kokerr molle dhe i ra mbi koke, gjd qe e beri kurioz shkencetarine madh, dhe pyeti: "Perse nuk iku lart kjo kokdm molle, po ra poshtepikerishtmbi mua?!" DhezbuloiIigjin e dyte... Sigurishtne permasate z v o g e l u a r a ,u n e g j e t a e l e mentin njerezor per te hyre ne m a d h e s h t i n ee t h j e s h t e s i s e kristiane te komunitetit tone, si Newton-i (Njutoni). E gjeta tamamarc diG te diele kur nidri nsa meshtarettane. tha ne mikrofon prej Altarit se "tingujt e fuqishemte Kdmbanessd Kishes se re do te ddgjohen nga Hartsdalend Bronx, e kete kembane,si vazhdimishtzemerbardhdsia e tij, Kole Cacaj ja dhuroi famullisesond." Kole Preke Cacaj...Vertete une kisha degjuarper te. Kisha lexuar edhe te "ILLYRIA", per te dija pothuajse intimitete, per kdte malsore disi te vegantederi ne fatkeqesi... Pas meshesiu afrova Dom Pjeter Popajdhe i thashese si mund te takohesha me Kole Cacaj pasi nuk njihesha
Sidoqoftene pak dite une grumbullovakaq fakte per Kole Cacaj.I lindur dhe rritur ne Triesh, qe pasi i kishte rene kryq e terthor Europesme shume pdr liri sepdr buke, me valixhen e rende td te merguarit,ne dore kishte zbritur ne a e r o p o r t i ne C l e v e l a n d - i tn e O h i o (Klivdlendnd Ohajo)ne vitin 1968.Pas shumevitesh te lodhshmeKola ishte stabilizuar perfundimisht ne New York (Nju Jork). Por emri, prezencadhe ndihma e tij qe ndier shpejt kudo atje ku rindertoheshinkishat katolike shqiptare. Mbi njeqind mije dollar te financuar
neper faltoret tona te shenjtanuk jane pak. "Kisha eshteshtepiajond e perbashket"me tha Kol6 Cacaj nje nate n6 telefon, dhe shtoi: "Banesatjane stane dhe stanetndrrojne. Bile deri njerzit shkojne e vine, Kisha do te mbetet per gjithe jetdn. Kisha dshteedhe monumenti yne shpirteror,qofte edhen€ kuptimin arkitektural te ndertimit qe ne fund te fundit e kemi zgsedhur vet." Sig vura re, per Kole Cacaj nuk kishte rendesise ku ndihmohej. Rendesikishte te ndertoheshinkishat. Per te ishte njesoj si kisha e re ne Hartsdale,si kisha e vendlindjes se tij ne Triesh,si kisha e Tuzit, si Katedraljae Tiranes mjafton qe njerezit td kene vend ku te luten e te marrin bekimin. Nje pasditee mora perseri n€ telefon Z. Kole Cacaj,dhe i thashese e kisha pergatiteshkrimin...Kola s'tha 91e,vegseme kujtoj sete dielen martontevajz1ne tij te vetme Marien, qe ishte edhe fdmija i mbrame i tije dhe qe martohej... Por djemt...kishin dalur ndryshe:"Vdekja eshtesi nje vend i larget,nga ku njeriu nuk kthehet kurr" - thote Pablo Neruda.Dhe mua duke menduar per djemt e Koles s'di se si mu kujtua ky varg. E kisha derguar shkrimin ne shtyp kur ne krye te listes se njerezveqe dhurojne per kishen e re ne Hartsdale,pasheemrin e Nikolle dhe, tashme,Marie Camaj, qe me rastin e martesesdhan€$5,000per ndertimine kesajkishe... Tek shenojaedhekete gje ne rreshtat e fundit, mendovarastesishtse me cilin personazhnga letdrsisijaboterore mund te krahasohejKole Cacaj. Dhe megjithesene kujtese mu pershkrua romani "Njerez tE Pavarur" krahasimi mu duk pa vend, sepsenje maldsori origjinalsi Kole Cacaj.i mjaftonporlreri i vet per te sfiduar qoftEdhe ry'dpersonazhme dimensionbotror ne letersi.
Korrik - Shtator1996
/eta Kazalrbz
Merr/iaeMd,
,f
nbt*?lzM
(Mens sana in corpore sano) eshtu thote .1
"
i proverb j r et€r latin dhe keshtu duhet te jete. \e qoft€se, psh. i referohemi 9 qer'horit td kaluar. dhe kujtojmd vizitat m i e k e s o r eq e u b€ne aso prej dite. te rrupit rliekdve a n r e r i k a nd h e rhqiptare, se b a s h k u ,o r g a nga nizuar "Jacobi
,rlrrll
*F
\Iedical Center" dhe Kisha Katolike "Zoja e Shkodres"atdheredo te bindemi edheme shumeper kete. Do te bindemindoshtathjeshte nga fakti se ne pak ore,pothuajseu pershkuanje pjesee madhee komunitetit, se paku ne nje kontroll te thjeshte e vet mjekdsor.Dhe kjo ka domethanjen qd lidhet me gjenezentone te paster kombetaresi trashigimineapo kujdesin e n d n a v et o n a q e n e f e m i n i , s i d h e r r a n s m e t i m i nb r e z p a s b r e z i , t d n j d shendetite bukur qe gezonpopulli yne. Dhe si per te vazhduarketeide se ne kuptimin e mendjemprehtesisd shqiptareve,Ms. Ellen Welk, drejtoreshe e "HEALTH EDUCATION FOR W O M E N " ( H e l t h e d u k e j s h e nf o r uimen),tha: "Me kane habitur grupete mjeko-sanitorshqiptare, specialisteve sidomosme pregatitjene tyre teorike, qe sigurishtkushtezohetnga zgjuaresia n a t y r o r ee t y r e . " D h e s h t o i : " E s h t e pikerisht kjo zgjuaresi,e cila na ka befasuarkaq shum€,sa ndihmat tona per shqiptaretkudo qofshin do ti kalojne parashikimet e kontratave shteterore."Ku ra fjala tashmedihet,se emeri dhe ndihmat e "Jacobi Medical
I
Dom Pjetdr Popaj me njii grupnga Panairi Center" i kane kaluar brigjet e Atlantikut me kohe dhejane berd mjaft te njohura ne Shqipdrinepost komuniste. Pasi ne fillim kur Edo gjd ishte endeprojekt,eshGkisha katolike "Zoja e Shkodres"me Dom Pjeter Popaj dhe At Andrew Nargaj, qe ne bashkpunim me shoqatenhumanitare"Albanian AmericanCivic Association"ku punoj n e G a s p e r K a l a j e T e u t a Sa l a j , sebashkume themeluesindhe kryetarin e kesajeshoqateZ.Mark K. Shkreliqd hartuan kerkesenper kete dhe ia derguan The American International Health Alliance (AIHA) dhe US Agency for InternationalDevelopment (USAID) nd WashingtonD.C. Lidhja e ketij spitali me te Universitetit QendrenShendetesore te Tiranes (QSHUT) qendron me dheniengratiste eksperiences, dhe pregatitjes se mjekeve tond qe vine grup pasgrupi ne New York. Ne grupin e fundit qe perbdhej prej 14 vetesh,ishin dhe mjeket e njohur Dr. Ardian Hajdari, Dr. Domina Silipi e Dr. Lindita Ciu. Drejtori i "Jacobi Medical Center" Z. JosephOrlando (xhozef orlando)na spjegoise: "ky ishtegrupi i
trete (brenda nje viti) qd i jepej mundesiatd njihej dhe te ushtrohejme teknik6n e larte te mjeksiseamerikane qe dispononinmjedisete ketij spitali..." Por njeriu qe na la me teper pershtypjeate dite, ishte Vida Qataliq, per te cilen qe pak veshtireta percaktoje rolin qe kishtene kete panairt€ bukur shendetesor. Nuk dime neseqe mjeke, asistente,specialistemushkrishe, apo thjeshteperkthyeseme bluze te bardhe... ! Ne fund si gjithemonenjerezit me permasaboterore personeli i "JacobiMedical Center" sapombaroi meshae se dieles,thirri ne mesin e vet t e p d r n d e r s h m i nD o m P j e t e rP o p a j . duke na bere te gjitheve nje suprizete k e n d s h m eM . iss. Nancy Devoleme post te lartd sherbimi ne "Jacobi Medical Center" i dorezoi Dom Pjeter Popaj njd dhurate te bukur, pasi per koincidence,ai kishteditdlindjenpikerisht ate dite. Dom PjeterPopaji falemnderoi perseri amerikanetdhe shtoi se fakti qe ju u kujtuat per kete respekt, provon se pervegmjekevedhe pacienteve tuaj, gjithsekushka se E'td mesoj nga kultura dhe etiketa e njohur amerikane.
6 s;/
/aa
Kaala6n
Korrik - shtator1996
6lfuQdrwaa-eutm, Ka lindurme 1898ne FuenteVakeroste Granades dheeshtepushkatuar md 1936,ngafalangistEt frankist.Mes k€tyrevileve njEringazeralmetronditestd poeziseSpanjole. dshtddegluardheshpernda bile njdringazerarmd origiinalre poeziseboterore te shekullirniezet. "Poeziaeite bashkimii dy lialeve,pdrtd cilat njeriutsi kishtevajturmendjakune qe mundt€ bashkoheshin. dheqe p€r- thoshte bejnenje si punemisteri..." dikurFederico GarciaLorca...
NJU-JORKU (Detyrd dhe denoncim) Nen shifrate shumezuara ka nje pike gjak rose: nen shifrate pjesetuara ka njd pike gjak delari; ndnshumatnje lume gjaku td ngrohtd. Nje lumeqe vjen dukekenduar neperfjetorete lagievete humbura. qd behetargjend,cementose puhizd nd agun e nejshdm td Nju-Jorkut. Ka male,e di. Dhe dylbi pdr diturin$, e di. Po un€s'kamardhurpertd pareqiellin. Per te pare gjakun e turbullt kam ardhur. Gjakun q0 i shpie makinat tek ujevarat dhe shpirtin te gjuha e kobres. Qdo dite vriten nd Nju-Jork katermilion rosa. Pes€milion dena, dy mijd pellumba pdr ata qd jane ne grahma nje milion lope. nje milionqengja, dhedy milion gjela qe qiejt cope e therripe i len€.
ku rrahin zetnrat e kafsheveqe harrohen dhe ku do te biemte gjithe ne festene fundme te turjelave. I pdshtyj nd fytyrO. Gjysmatjeter me degjon duke brer6, duke pdrmjerre, duke f'luturuarne pastertinde saj si fdmijet o portinarive qd mbajnd shkopinj te brishte nd gollet ku ndryshken antenate insekteve. Nuk dshtdferri, 6shtenuga. Nuk dshtdvdekja, eshtedyqani i frutave. Ka nje botd lumenjsh td thyer dhe largesishte pakapshme nd puterzdn e atij maqoku te thyer nga automobili, dhe une ddgjoj kengene krimbit nd zemrdne shumdvogelusheve. Ndryshk tharm, toke e shkundulluar, toke ti vete qd nepOrnumra.te zyrave kalon Q'do td bitj? td serendis peizazhet? Td serendisdashuritd qe tani jane fotografi,
drurijane vjella gjaku? Lojola
'je lepurush
Yfg:z
nuk
rhdrkin dhe ua d
Korrik - Shtator1996
/"t* Kazrt*p
p"/, /4rrrttor,ni unnitr, e @ ..Ki]SHTJELLZA E BILLAVE'' psh. dal me te madhndbotdsesapdrnjd skardal Ee ne fund, sado qd i ngarkuar anglezeve...Pse a s'ju kujtohet skandalesh,nje skandalozme detyrontetd malli zinte e here se si, sa Alia, Ramiz l\ / I tepdr rdndd me Plot $328 mbi paguaja p€r $41... Gjirokastdr billi i telofonit sosi nd p€r komandantin, nisej I Y lturriz, Do td paguajedhe$99 td tjere,Pdrtd per fort'u si i thond per t'u gmalluar e "Harr", njd emigranttd vjetdr me banim n€ e bindur "Han" zakonishtund i them kutisd cuar "kater, pesdose giashtdciperisht" me kdndvdshtriminkohor lidhje nd i ridik- Texas, zipkodike t€ postes,qe tani s€ fundi per pastajkthehej ne Tirand, vertetd quajne der' me td cilin duhej pard Kanuni i Lekd respekt e kam quajtur ndrYsheedhe tatorizuar aq sa arritdn ta Dukagjinit sot.Miku im jo vetdmqd nuku "Kdshtjellza e Billave" thjesht pdr "njeriu me gjak te verdhe". Krahasimi dhe aq i gje- bind p€rkdtd,por md tha 13herdnd tdlefon, arsyene kavalerisese armatosurme ne kete rast ndoshtas'eshte se Londra "senuk eshteashtu,"bile shtoi"deri muapo faktin ditur duke borxhe td billave, td cildt shfaqengdo tur, mirpo md vjen marreqe sedini kdte, atedhe disa Komandante si dite ne Pelham ParkwaY (Pelam hiqet vertetd njd Eikdz gjdrate tjera,ndlidhje me zakonettona.Dhe q e n e t e parkuej). Kur thand erdhi billi sigurisht p e r E v r o p e n , d h e P o m o s sipdrtd ma shtuaredhemd tep€rdhembjen po td kisha qenene mrgd ose ne ndonjd a m e r i k a n e t q d n d v i t i n 1 9 1 3 P d r jo vetem qd e $99 tha i revoltuar: "Td parettane dhe office (ofis) shteteror,mendja do t'md Londren gdshtjashqiptare kaubojdte Amerikes,s'eshtegudi td kene kishte shkuarte ndonj€ vizitd e papritur dalurngai njejti tung i vjetdrnjerzorpasitd e PresidentClinton ne New York i cili si dy paldtpsh.po vravet€ wasine ...'Dacit'!" td them, mbasethjesht6ashtupdr "courAteheres'me mbetejgi6 tjet€rvegseti tesy" (kyrtdzi) votimesh,kalonte andej atij shperndarjene Kanunit ne rekomandoj nga anet tona sa per te thdnd "Hello!" por i thashdt0 kenikujdesnd tE Sh.B.A. Jug Te kisha qene nd Wall St., dmth. ne Pasii thashdketu n0 Veri e tij. zberthimin vendin e punes sime td dymdhjetdfjala pervegindividdvegabojneedhegazetatmd Bill do t'md kujtonteemrin e Bosit tim, t€ medhatd botes si New York Posti ne i cili pdrveg emOritte tij integrueska keqkuptimine tij i cili permendimintimdshtb dhe njd karakteristiketjetdr mjaft te njome te verte6 nje kryevepdrligjerish td vjehur e te quditshmene Amerike sikur tra dukepdrjashtuarteprimetnd gjakmarrje. thone,sepseAi gjithmondeshtdbusy ......Pastaj......bisedate gjatae td (bizi) pdr vehte! Mirpo me qene se ishte (sipo i don)tek-tukndoqjdofshame strkurlbra data17,dhe nuk ishteasnjeringa Billat rastitashkushedimeg'qdllim,pdrshdndetje e siperpermenduratdhere,mbetej verp6r tendencioze me te njohura,hulumtime sioni i tretd dmth. e mesmjaarithmetike td u lidhur me njefar regjisori td filmit sene presidentplus bos, ku nida e taksave sacional"L'America" i cili duke hamrar ekzistonte por te s'do nE raport G zhdreit me pagesdn,sipas do td vonohej, qd ze vendin e parend bote pdr nga gabim Italind te ndonjd nje arithmetikepopullore e bdne vleren fare, atdherethem s'ka i emigranteveme meth 28 milion numri rende ketu, po g'ka se si ngat6rresa e Eekuttd ikd drejt zeros...Nejse. td djal- vetdve,ikjet gati biblike te shqiptarvedrejt Kur hapa zarfin resitat e thirjeve, ashtudhe diktatura,ujd me mulli perendimiti vdshtronme sy nristi... kdrcyen mbi tavoline si me magji, thua lit, gojne.... Sidoqofteq'do minutqdtani ishtekttryTelefonatae dyte qe nje thirrje e ngutse ishin nd ndonjd mbrdmje valldzimi! e konsiderova er ne monedhari, me kujtonte digka. AtyEmrat e krYeqYtetevete EuroPessi: shmengaStokhohni,tEcildn kishteshprema bente kdtu sidomosgiatdmesazheve, cilen te dhe manesizh', Roma e Parisi, gati sa nuk psherdtinend "ulerimd besmungese besim, nostalgii, patia. hje respekti, qd vdekur i kishte sytE e mij, te entuziasmuarme shumd njd ish i njohuri im vemendje, terheqie levdata, supozime, imi, prej meje g'do kusht nga kollektet e.tyre se sa nga ato te Ai kerkontetd dinteme e "Watergate- "Go ahead","ThankYou","Stop".Bisedae per skandalin td vdrtete digka pas qe vetem famshmet "Soxhorno" € ri td funditqenjdkdshillimgruajee cila mezemer pesdvjetdvearriten t'ua garantojneemi- it'', bile me p6rmendidhenje skandal megjithse te plasurne doree me vella desidentpasiqe grantdveshqiptardte atjeshdm.Londra quajtur"Whitewater",per td cilin jetojaneSH.B.A.s'kishadegiuarasgie.Mbaj burgosur7-vjetn€ Shqipdri,vetdmsekishte si gjithmond ne pune ngatresashzinte i patashfryrd mesuaranglisht,jepteudhdzimenelidhjeme vendin e Pare, ne krYe td listes sd mend sene minutin e 18-te td skan- qendresdnqd duhette mbanteRevistajone gmendur te thirrjeve aspak"very important", me nje keshtukoleksionistit vetemqd serespektojepor me ca"gazetdza"qe'here daline herenuk bisede te detyruar qd llogaritej me dalevetd cilinjo 'T know for your dalin;" e qd sipassaj "ishin si bostani,kuq shifren $62. Fundi s'qe kushedi se Efare do ta unej. haveno time to goneto go in work." brendae jeshiljashte." ndonjd shPenzim Prrallor Pdr t'u scandalman,becauseI Hollsirat ne numrin e ardhshdm. s'kishddgjuarskankdnaqur aq shum€ me krYeqYtetine Kaqdheky...Prapseprap
.l
O-t- 4-z-(4t" il%a. l\drtoQee
(1,1\ E7
Konik _ Shtator 1996
bashkepunim me komunitetin shqiptar Yorkutrne teNew ffethe
piezentoni
Festivalin e.Gjashtd Shqiptar TEdieldnm€ l0 n€ntor,1996nii ortn 5:00 pas dite .
profesionist0 Kenge evalle tradicionale shqrptare, interpretuar nga artiste dhe amatore tdkoLnunitetit shqrptar teNew Yorkut me nethe, rrt.
.'
ll
1r
I
Paspjesd5pqogr4qor'teFes.'tiY€h.ttEciithe.tepra4.ishmitqr'undtbslrtrtEhenmeust1qime9hqiptaredhepijefeskuesemegmimetevo1itshme servohdnne sallene ushqimeve,pas Festivalit.Gjatbkohesseushqimeveorkesta dhe artistbtpjes6mantxtEfestivalitdo tb ekzekutojnek6ngde valle perte pranishmil
HYRIA: $10.00
Festivalido te mbahetneriile^n^L".o^*ri^thr'J"*r. ne_Fordham University . Fordham Prep's . The Leonard Theatre FORDHAM UNMRSITY Rose - Hill - Campus (Southern BIvd. E ntra n ce)
Piir informatathirrni nd tel. 914-761-3523, 718-547-8909 dhe212-288-3722
Korrik - Shtator1996
/efa
Kdtal,c76p
nit hlfin W /Va*r;i1enc.7n gazetat,do t0 jetd pdrkrah em6rit te: Winston Churchill, is kryeminister i Anglise gjate Luftds sd ytd Botdrore, Raoul Wallenberg, diplomat suedez nddrhyrja e te cilit bdri t0 mundur shpetimin e n g a jetds p a k n j d r a d i t e s h , Para te rreth njezete mije D h o m a t e P e r f a q s u e s v e t e hebreive nga kampet e terrorit n e nazist, si dhe i bashkeshortdve Amerikan Kongresit Washington, D.C. votoi njezeri William dhe Hannah Penn qe hisme te 405 an1tardt pjesmarres t o r i k i s h t t h e m e l u a n s h t e t i n dhe i akordoi Nend Terezes tit- Pennsylvaniate SH.B.A. ullin "QytetareNderi e SH.B.A." Gjithashtu ky nderim i pdrket tep€r i njd nderim Ky dshtd tere popullit shqiptar nE ralle q€ i behet Nene Terezes, pdrgjithdsi, Zotit tond,td gjith6pasi ajo do tdjete keshtune listdn pushtetshdmJezu Krishtit, rrugds supreme td katdr personalitet-eve se td cilit Nend Tereza i kushtoi md te medha botrore respektuar jeten, dhe mbare njerdzimit perparimtar qe e pranon, e respekton nga SH.B.A. nd te giitha kohrat. Keshtu emeri i Nene Terezds - dhe e kupton si njeri tE jashtlzaGonxhe Bojaxhiu, ose i shqip- konsh6m Sh0njtneshdntond td tards me te famshme, si e quajnd gallii.
TiJ KATER PERSONALITETEVE TiJ MI]DHA BOTIiROREME TE RESPEKTUARNGA SH.B.A.
Njd mbishkrimnUmurin ShishuBhavan- KalkutU
VITI(E'S lmmigration Criminal Defense Real Estate Personal Injury
Nd dispozicionintuaj p6r gdo nevoj6apo k€shillEligiore apo kdshillUjuridike ndihmd Qdo nEgjuhdn shqipe! 325 Broadway, Suite 300'
New York,NY 10007
Tel.2I2 -608-4140
DELI
. Specializing inthebe$imported Cex or FETTA cheeses. . Homemade CnBBSB Mozarella allaMike. . Thebe$Catering . ONrv . Bulgarian . Cheese
$60
WnurHrsAD MikeandDavidGreco 2344ArthurAvenueMarket Bronx,NY 10458
Tel.(718)CY5-5003
7,-\ ()6\
r7--- U-_-h%& Teca' /\n zu'&e
\7
Korrik - Shtator 1996
..GABIMI I NAPOLEON BONAPARTIT''
tar partie, lexonte "Kapitalin e Marksit". E'ka thote?" Nddrkohe kleriku i tronditur nxori nga Ky thote ndryshe zotni u pergjigj "Bibel" nje prifti! te vjetdruar dhe nisi ta Ky thote se kush hap varrin e Eanta shfletoje dhe ai. Pastaj e pyeti komu- dikujt, hap varrin e vet zotni! Dhe kdte Nd fillim te njd marshimi ushtarak, mos e harronikune... Perandori i Frances Napoelon Bonaparti, dha ketd urdher: "Dijetaret dhegomardtnd mes,ushtriaanash!" Sapo arriten ne destinacion,dijetaret e fyer nga ky cinizem derguannje Thond se nje kritik i madh angTez, perfaqesite perbereprej tre vetesh,per dergoi nje kartoline urimi ne Franceme te ditur shkakune fyerjes nga Perandori. kete shenim: Shkrimtaritme te madh "Perkundrazi tha Bonaparti,duke Francez,Paris. vene buzen ne gaz - une ju vlersova, Postapasi e mori me mend adresen sepsepermbi gomare ka qene ngarkuar e kartolines, vendosit'ia dergoiHugo-it. thesari i shtetit Frances." ari, d.m.th. Hugo-i posa e lexoi, tha me modesti: "ilshte shkruarper Balzac-un,pranKUSH HAP VARRIN E nistin:"Q'ka thotd ai liber zotni!" daj ja dergoniatij." DIKUJT... Ky thote se "proletariatiesht€varNddrsanje ore me voneprej Honore rmihesii borgjezise"tha komunistiduke deBalzac,postierimori ketepergjigje: Nje klerik i d€nuar shqiptar,po q e n e i b i n d u r s e k i s h t e d h d n d n j e "Sigurishtme ngaterronime Victor kthehej nga burgu me tren. Pdrballe tij pergjigje befasuese.Pastajiu drejtua Hugo-in,td cilit besojdo ta keni miresne ndenjese,sigurishtndonjdzv. sekre- bashkfolesitte panjohur:"Po ai libri yt ine t'ia dergonitrofenee vet."
NJERIiZvEnrnrE rii UEnHEJ
TE PARET NE FINANCIM Td specializuar nii shirbimet e llojllojshme, nddrtesa multi-familjare dhe sigurimin e financimit kooperativ n6 rajonin e New Yorkut - metropolitan Munddsojmd financimin dhe tirheqien e td hollave pdr ri-financim n€ afat prej 5,7, l0 dhe 15 vjet me kiste tE ul6ta Kontaktoni drejtdp€rdrejt me profesionist t€ dor€s sd par6 PEr quotat dhe informatatE tjera, thirrni A. Blakaj
FaxQl2) 850-4881
aqcd0h
Durrds - OhEr
urat......$1000Mini-kombi(vans)..$1500 116ra1...................$SO pOrm/3 nsporti ajror......999pgrpound
shum€t€ lira pdr kontenier Bileta udhdtimi pdr vendlindje dhe pdr t6 giitha destinacionet, transferim td t6 hollave pdr Shqipdri dhe Maqedoni, Income Tax, Pirkthime t€ dokumenteve, Dokumente emigracioni, Notari, etj.
WonlnREsouncES LrD.154LincolnAve.Hawthorne, NJ 07506
Tel.201 I 427-5020Fax.201 I 427-0836 -3322 Tel.201 I 427 & 201 I 427-3535
/eta. Katoh6z
Konik - Shtator1996
Ne shitoren e kishes ton€ e cila gjindet nE 4221Park Avenue, Bronx, NY nd mes shume artikujve fetare mund te bleni edhe libra ne gjhen shqipe. Shitorja eshtde hapur gdo t€ diel prej ores 10 te mengiesit deri ne ordn 2 pas dite ose mund ti porosisni permes revistes ton€. At Anton Harapi Dr. Jup Kastrati Ismail Kadare Ismail kadare Ismail Kadare Ismail Kadare Drita - Ferizaj Drita-Ferizaj G.Gardin Xh.Kallajxhiu Martin Camaj
Vatra At Gjergi Fishta At Gjergl Fishta Dom S. Filipi S. Krasniqi Pal Dukagiini Mons. J. Oroshi JoaoS. Cla Dias
Vlere Shpirtdrore Faik konica Peshae Kryqit Vepra I Vepra II Prej nje dhjetori ne tjetrin Besoj nd Zotin Jetoj me Zotin l0 Vjet burgimi ne Shqipdrr TingdllimeteZEmres Karpa Flamurtar i Kombit
MrizirZanavet Shqiptar6tdhedrejtat... Bibla (e kompletuar) Mic Sokoli PrelTuli i Salcds Kat6rUngjijt... The motherof Good CounselofGenezzano Prej FatimesnEMegiugorje Dr. Alush Gashi The denialof National& Human Rightsof Albaniansin kosova
$10 $30 $20 $30 $30 $20 $10 $10 $10 $20 s) $6 qt
$30 $15 $5 SJ
S25 $3 $10
Gjateperiudhes
prill-shtator 1996, Famullinetond u Victor Perpepajmez. Hana Gjelaj Mariano Sati me Z. SinderellaVuksani Victor Dreshaj me Z. Sofia Palushaj Marish Nikaj me Z. Ornela Matushaj Donat Shkozamez. Edelira Rushaj Mark Llesh Tarazhimez. MargaritaKrasniqi DanielIvezajmez. Nora Dedvukaj Fran Lulgjuraj me Z. SuzanaL. Vataj Nikoll Fran Preldakajme Z.Luce Leka John Zhivanaj me Z.EnkeIeida Mandi Aleksander Zadrrmame Z. Viktoria Perlleshi PetarShkreljameZ. ElizabethLekocaj Simon Kalevic meZ. Victoria Rukaj Arben Mrijaj mez. Floria Rrasi Petar Lulaj me Z. Alma Simoni PetarBerishajmeZ. Lena Nicaj Nikoll JankovicmeZ. LeonoraPopovic PeterVuksanajmeZ. Ljiljana Dushevic Rudolfi Gjonaj mez. Katrina Dedvukaj Anton Camaj meZ. ElizabethGrishaj Gjovalin Gjoni me Z. VeraHoti Ljuvic Iv ezaj me Z. Marina Gjeloshevic Mark Nikci me Z. Hana Vucinic Anton Gjuraj me Z. Mirlinda Paloka Marjan Gjuraj meZ. PranveraMarleku Pal Lleshi meZ. Drita Pergjokaj Nikolla Dokic me Z. Violeta Rukaj Leka Vucinaj me Z. Katrina Camaj Paul Nikac me Z. Vilma Krasniqi PjeterStanovicmeZ. Age Lucaj Anthony Popovicmez. Merita Gjuraj
/eta Kazalt6z
6il
{lra"r7rn o P
Konik - Shtaror1996
,,,.,.,f@.. Maj - Shtator 1996
Andre Shkoza Prindet:FlamurdheAndrea Kumaret: Kol Manovic dhe Leze Pjetri RebeccaDushaj Prendit:JohndheDelina Kumaret:Nikolla dhe Katrina Gjonaj Nicholas Gjelaj Prindet:Lewis dhe Lindita Kumaret:Nik dhe Katrina Vuksanaj Peter Krasniqi Prindet:Mark dhe Drita Kumaret:Pashkodhe Lula Preldakaj Robert Lulgiuraj Prindet:Mark dhe Gjyste Kumaret: Gjon dhe ValentinaGojcaj Katrina Nikollaj Prindet:Gjergj dhe Lorene Kumaret: Gjerg dhe MagdalenaKolaj Nikolas Nikac Prindet:Gjeloshdhe Suzana Kumaret:Mark dhe Gina Vuksanaj
QERSHOR1996 Melissa Bridgette Curanaj Prindet:Viktor dheAna Kumaret:Nikoll dhe Dila Grishaj Prena Lulgiuraj Prindet:Mark dheLiza Kumaret:Gjergj Doda dhe Lula Camaj Ardiana Margegaj Prindet:Pal dhe Drita Kumaret:Mark dhe PrenaLulgjuraj Nikolet Preldakaj Prindet:Nikoll dhe Luce Kumaret:Vasil dhe Ariola Marku Monika Lula Perlala Prindet:Viktor dhe Lula Kumaret:John dhe Dila Nikac Jozef Tinaj Prindet:Rrok dhe Shaqe Kumaret:Nikoll dhe GjelinaHysaj Maria Gjuraj Prindet:Petrit dhe Marisa Kumaret:Tom dhe Vera Marku Joana Ulaj Prindet:PalokdheVevina Kumaret:Dod BogadheLena Gega Zef Aliaj Prindet:Prekdhe Bardha Kumaret:Zef Nilaj dhe Age Tinaj Paula Berisha Prindet:Pal dhe Maria Kumaret:Pal dhe Leze Gjokaj Lilana Lleshaj Prindet:MichealdheRoza Kumaret: Kris dhe TrasheNokaj Andrew Shkreli Prindet:Viktor dhe Angela Kumaret:Prenkadhe TerezeVelovic
Melissa Camaj Prindet: Kola dhe Vera Kumaret:LleshdheJuncaj Kristina Prenaj Prindet:Luz dheDila Kumaret: Zef dheLinda Vuksanaj Tatjana Gjonlekaj Prindet:Toma dhe Valentina Kumaret: Nikoll dhe ShaqeShaljanin Sabrina Perlleshi Prindet:Luigi dhe Aferdita Kumaret:Pashkdhe Victore Biqiri Monique Marie Curovic Prindet:Frano dhe Mrika Kumaret: Ivan dhe File Curanaj
KORRIK 1996 Daniela Stanovic Prindet:PaladheMaria Kumaret:Zef dheGjystina Dobrecovic Nicolette Daka Prindet:Fnok dhe Liza Kumaret:Zef dheliza Lulgjuraj Melissa Jakaj Prindet:Martindhe Rregina Kumaret:Anton dhe Gina Gazivoda Robert Markolovic Prindet:Gjergl dhe Drira Kumaret: Pjeterdhe TerezeJakaj Rrok Kocaj Prindet:Robert dhe Prena Kumaret: Kol dhe FondaShkreli Elizabeth Nikollaj Prindet:Prenkdhe Liza Kumaret:Josephdhe Lula Nikollaj Nicoleta Perpepaj Prindet:Pali dhe Gladiola Kumaret: Nikolla dheZoja Balaj Anthony Cotaj Prindet:Pjeterdhe Rita Kumaret: Georgedhe Ana Simolacaj Gabriella Mrijaj Prindet:DugagjindheMerite Kumaret: Martin dhe Maria Gojani Nicholas-Anthony Rukaj Prindet:Vata dhe Maria Kumaret:Vasel dhe Victoria Nikprelaj Anton Lulaj Prindet:Nikolla dhe Leonora Kumaret:Marko dhe PrenaPecovic
GUSHT1996 Kristina Dushaj Prindet:Gjeto dhe Pashka Kumaret:Deda dhe Lena Dedvukaj Victor Rrapi Prindet:Qun dhe Kristina Kumaret:Gjon dhe Florinda Laskaj
John Shkreli P r i n d e tN: i k o l l ad h eB r i g i r t e Kumaret: Poul dhe Maria Rudovic Jozef Berisha Prindet:Gjon dheVera Kumaret:Gjon dheDraneBerisha Nik Curanaj Prindet:Zefdhe Gjyste Kumaret:Nue dhe Maria Shala Erik Troshani Prindet:Lorencdhe Gjyela Kumaret:Gjon Troshanidhe PashkaGjelaj Liza Cotaj Prindet:Augustindhe Maria Kumaret:Precdhe Dila Gjonaj Jozefina Preci Prindet:Marjan dhe Sidole Kumaret:Vincensodhe TerezaPetrone Cristopher Djonovic Prindet:Nikoll dhe Leze Kumaret:MarjanJuncaj Nue Hasanaj Prindet:Nik dheJane Kumaret:Mark dhe AngjelinaKabashi Arton Dokic Prindet:Luig dhe Violeta Kumaret:Leonarddhe DelinaBerisha Zana Dokic Prindet:Luig dhe Violeta Kumaret:Leonarddhe DelinaBerisha SHTATOR 1996 Anthony Marashevic Prindet:Ljubo dheLula Kumaret:Vaso Ivanaj Marie Syku Prindet:Vasil dheLuizime Kumaret: Alfonz dhe Vera Pali Martin Sinishtaj Prindet:Gjeloshdhe Kristina Kumaret:VaseldhePreneIvezaj NicholasAlbano Ulaj Prindet:Vaseldhe Elizabeth Kumaret: Fran dhe Maria Dedvukai JacquelineShahini Prindet:SebdheLirie Kumaret: David dhe Vera Dashi Nick Lelcaj Prindet:Pjeterdhe Vera Kumaret: Gezim Vushaj Frank Antonio Camaj Prindet:Ded dhe Lula Kumaret:Tom dhe Valentina Gjonlekaj Rockey Vushaj Prindet:Luigi dhe Florinda Kumaret:Lazer dheKatherin Vukaj Amanda Elizabeth Selca Prindet:Ded dhe Gjyste Kumaret: Mark dhe ShaqeShkeli
Korrik - Shtator1996
/eta ktoh6z
PRILL-SHTATOR1996 Pjeter ZefYelai Linde me 1942-Ydicme 11 Prill96. u vatros ne vendelindeje Nika Curovic Linde me 1939-Vdicme 1 Prill96. u varros ne vendlindje Pashka Elezaj Linde me 1923-Ydicme29Prill96. u valros ne vendlindje Tereza Prekelezovic Lrndeme I92l -Ydic me 16 maj96. u \ arrosne vartezat,,Gateof Heaven" Tom Daka Lrnde me I926-Ydic me 3 Qershor96. u valros ne vendlindje Tonin Vataj Linde me 1938-Vdicme 9 Korrik 96. u varrosne vanezat,,Gateof Heaven"
Katrina Shabanaj Linde me 1942-Ydic me 29 Gusht 96. u valTosne varrezal..Gate of Heaven" Prec Luli Dedvukaj Linde me 19l4-Vdic me 13 Shtator96. u vanos ne vendlindje Mark Nikac Linde me 1938-Vdictragjikisht me 11Shtator1996. of Hsaven" u vulrrosne varrezat..Gate Rigoleta Nikac Linde me 1965-Vdictragjikishtme 11Shtator1996. u varrosne vaffezat..Gateof Heaven" Mrika Gjelaj Linde me 1947-Ydic me 14 Shtator96. u valTosn9 vaffezat..Gateof Heaven" File Curanaj Linde me 1913-Vdicme27 Shtator96. u varos nevarrezat..St.Ravmonds"
Epjau o Zot pushimin e pasosun E i ndrite drita e pambarueme! Pushofshinnd paqe.
@OOLONIALTO
oaaoooaooooaoaaaaaaaaaooaaaaoaaaaaoooaoaaaoaaaaaooo
-ffi lWm*wr Mffiumw ffiffiffiffiffi
Leon Gjoni Ilir Gecaj Mark Dedushi Arben Markaj
GeneralManager Financemanager Sales& Leassing Sales& Leasing
1lA BostonPostRoad Milford, CT 05460 Tel.2A3l87B^7 4AI Fax.2031877-6881
1-8(}{} -, 1-TO]aC}TA