JK # 48

G Ë Z U A R K R I S H T L I N D J A • M E R RY C H R I S T M A S

Botues Kisha Katolike “Zoja e Shkodrës” New York Viti XLII • Nr. 4 • Çmimi $5.00

Në Lehman College me sukses u zhvillua Festivali i 17të Shqiptar

2

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

Jeta Katolike • Viti XLII • Nr. 4 • www.jetakatolike.com

Dom Pjetër Popaj: Krishtlindjet.........................................................................................3 Zef Gashi: Krishtlindja 2007 .............................................................................................4 Dom Nikolin Pergjini: Christmas 2007 .............................................................................5 Nga Famullia Jonë..............................................................................................................7 Beqir Sina: Edhe një organizim i pashoq i Kishës Zoja e Shkodrës .................................8 Pierre-Pandeli Simsia: U zhvillua Festivali i 17-të Folklorik i Diasporës Shqiptare në ShBA .........................9 Intervistë me Drejtorin e Festivalit Folklorik z. Mark Shkreli.......................................17 Mark Shkreli: Një hap më afër shenjtërimi .......................................................................22 Saimir Lolja: Nënë Tereza, katër vjet më pas....................................................................24 Anton Çefa: At Zef Pllumi – Institucioni që u rezistoi kohërave ......................................26 Jovalin Dedaj: Let us joyfully prepare for the coming of our Savior and King Jesus Christ ................29 Dr. Dom Nikë Ukgjini: Shën Gjergji buzë lumit Buna .....................................................30 Gjekë Gjonlekaj: Pse u harruan martirët e Grudës dhe Zef Miliqi ...................................2

www.JetaKatolike.com

Peter Prifti: Jesuits in Albania............................................................................................35 Lëvizje demografike ..........................................................................................................37-38

Dom Pjetër A. Popaj - Drejtor Mark K. Shkreli – Kryeredaktor Klajd Kapinova – Redaktor (shqip) Simon Vukel – Redaktor (anglisht) Peter Saljanin – Koordinator për të rinjtë Ismer Mjeku – Graphic Design Martin Smajlaj – Marketing & Internet Boton Kisha Katolike “Zoja e Shkodrës”, New York ADRESA E REDAKSISË: 361 W. Hartsdale Ave, Hartsdale, New York 10530 Tel. (914) 761-3523 · Fax (914) 949-2690 E-Mail: ShkreliM@aol.com

Këshilli Botues:

Kryebashkiaku i Stamford zoti Dannel P. Malloy dhe ai i Ulqinit, zoti Gzim Hajdinaga

Ata që dëshirojnë të abonohen në Revisten Jeta Katolike abonimi vjetor është: $30.00 (SHBA).

Dom Pjetër A. Popaj, Mark K. Shkreli, Klajd Kapinova, Simon Vukel, Peter Saljanin, Ismer Mjeku, Martin Smajlaj, Pashko Rr. Camaj, Gjon Chota, Tomë Paloka, Lekë Perlleshi, Gjeto Turmalaj, Mhill Velaj »Gjithçka u krye«

Grupi i Marketingut: Martin Smajlaj, Lule Gjokaj, Prena Berisha Të gjitha shkrimet dhe artikujt i nënshtrohen redakturës.

Dorëshkrimet dhe fotografitë nuk kthehen edhe nëse nuk botohen.

Ju lutemi na e dergoni pagesën në: Our Lady of Shkodra 361 W. Hartsdale Ave, Hartsdale, New York 10530

Mbi 3000 spektator përcollën Festivalin e 17

JETA KATOLIKE

Gëzuar Krishtlindja

P

ër çdo vjet kjo Festë madhështore celebrohet me gëzim të madh. Çdo besimtar e ndien praninë e Krishtit që lind në zemrat tona.

Migjithatë ka mjaft të tjerë që nuk besojnë edhe e përdorojnë këtë Festë për qëllime të tyre. Bota ndahet në ata që e duan Krishtlindjen, në indiferenta dhe ata që e mërijnë. Ata që e urrejnë bëjnë çmos për ta shlyer emrin e Krishtlindjes. Ata pretendojnë gjoja mos me bërë dallime me besime tjera nuk thonë “Gëzuar Krishtlindja” por “Gëzuar Festat”. Për çudi, çdo festë tjetër jo të krishterë e përgëzojnë me emër. Por, Zoti prap lind në këtë botën të ftohtë dhe na tregon se na don aq fort sa që bëhet njeri, përulet vetë për me na ngrit ne.

Ai vjen vit pas vitit me na i fal mëkatet duke na çliruar prej djallit. Trokitë në dyertë e mëshelura që të hyjë brenda për t’i ndriçuar mendjet, për t’i mbushur zemrat me dashuri dhe jetën me paqe.

Gjithkund nëpër qytete dëgjohen këngë Krishtlindjet por njerëzit me hezitim përmendin emrin e Tij. Është krijuar një frikë se gjoja me thënë “Gëzuar Krishtlindja” ofendon tjerët. Qysh kur janë bërë Krishtlindjet fyese? Apo ndoshta është djallëzia e disave që e mërijnë Emrin Zot. Krishtlindja për ta është vetëm vegël tregëtije, me sjell më shumë myshteri për business. Sa profit mund të sjellin Krishtlindjet sivjet në krahasim me vitin e kaluar. Shtiren sikur të përshpirtshëm, me këngë të Krishtlindjes, por sytë i kanë të uritur.

Thuhet se historia e përsërit veten. Para dymijë vjetëve Krishti ka lind në një kasolle jashta qytetit, sepse nuk u gjend vend për Të në shtëpia e bujtore. Sot, disa e lejojnë Ate në shtëpia e dyqane por jo në zemër. Dekorimet, ndriçimi, pema e Krishtlindjes nëpër rrugë të qytetit, nëpër shtëpi, shkolla, dyqane, të gjitha shprehin Krishtlindjen, por goja e tyre ngurron, nuk ka vend për “Gëzuar Krishtlindja”. Mos të harrojmë se Krishti ka pasur armiq qysh në lindjen e Tij e deri sot. Për atë Ai thotë duani armiqët tuaj.

Vërtetë bota është e përzier shumë. Nganjëherë edhe ne mund të habitemi. Edhe ne bëjmë lista të gjata të emrave për të blerë dhurata. Atëherë fillojmë edhe të ngushtohemi se ndoshta mungojnë të hollat dhe biem nën ndikimin e botës materiale. Duhet të bëhemi vigjilentë për këtë gjë që mos të biem n’atë nivel. Nuk është dhurata materiale që duhet të koncentruar, por Ai është Krishti.

| TETOR - DHJETOR 2007

3

Tash dymijë vjetë me radhë Krishti lind në zemra tona.

Për çdo vjet lind paqa e Tij në ne. Si atëherë, qysh prej lindjes së Tij, e deri më sot nuk ka paqe në botë? Tani, sidomos me sulme terroriste situata botërore është bërë edhe më shumë e pasigurt. Për çdo ditë dëgjojmë për luftra më shumë se sa për paqe. Më tepër është qëllimi për të dominuar se sa me çliruar të tjerët. Njerëzit dëshirojnë të fitojnë votimet duke përulur, maltretuar e ndoshta edhe vrarë të tjerët. Kjo mund të përshkruhet si botë e pa paqe. Kur bota nuk kërkon paqen e Zotit të Mishruar humb vetën.

Mungesa e paqes në botë ka prekur edhe familjet e sotme. Sa raste ka që pa mbaruar dasma e martesës shkurorëzohen—me vrap duan të martohen dhe me vrap të ndahen. Për ta mungon duresa, apo qëndrueshmëria. Njeriu pa paqe në vete nuk mund të jetojë në paqe me tjetrin.

Statistikat na tregojnë se prej vitit 1973 e deri më sot, në Amerikë janë bërë afër pesëdhjetmilion abortime. Këtu egziston mërija ndaj foshnjeve duke u formuar, ende pa u lindur.

Prindi bëhët katil i evladit të vet, duke ia marrë jetën pa hyrë në botë. Çfarë fatkeqësie! Po çka i ka bërë kujt ajo foshnje e palindur? A thua bota është e vogël e nuk ka vend për të?

Atëherë, sa vetëvrasje e vëllavrasje ndodhin e sa maltretime bëhen me fëmijë e me të moshuar nëpër nursing homes? Sa e sa krime tjera të përditshme, që nuk të bëhet të shikojsh lajme në televizion. Nganjëherë bëhet e pamundshme të mendosh për paqe. Por, megjithatë, paqa egziston, sepse Zoti egziston. Aty, ku është Zoti mbizotron paqja.

Njeriun e ligësht e tërhjek më shumë djallëzia, ateizmi, fanatizmi, gjelozia, smira, se sa jeta e virtytshme. Njeriu me karakter të fortë, i vendosur dhe i qëndrueshëm me fe të gjallë në Zotin rilind me Krishtin për çdo Krishtlindje dhe ringjallet me Të për çdo Pashkë. Atë e tërhjekin virtytet dhe jeton me ndershmëri e në paqe me të tjerët.

Ne nuk e festojmë Krishtlindjen me ftohtësi e me indiferencë sikur një datë e vitit, një traditë, apo sikur ushqim grepit për business për të zënë më shumë myshteri.

Por, për çdo vit si një mrekulli e re na jepet mundësia që jo vetëm Krishti të lind në zemra tona por që edhe ne të lindim në zemrën e Tij. Fjala e Mishëruar e Zotit, dërgohet prej Atit për ta marrur natyrën tonë njerëzore që t’na bashkojë me natyrën e vet Hyjnore. Lind për t’na sjellë dritën e paqen dhe për ta zhdukur terrin e mëkatit. Prandaj si bij drite, të lutemi vazhdimisht që bota ta njohë Atë e ta pranojë në zemër dhe ta dëshmojë me gojë: “Gëzuar Krishtlindja.”

Dom Pjetër

POPAJ

Lindja e Krishtit – duhet t’i jep botës një njerëzim të ri në Krishtin Shpëtimtar

J

ezusi është Mesia: është prandaj ai, që ka ardhur tek ne nga misteri i Zotit – për të plotësuar dhe përmbushur çdo pyetje, për t’u afruar si përgjigje në të gjitha pyetjet, për t’i tejkaluar të gjitha dyshimet tona me thjeshtësinë e sigurisë së qëndrimeve të veta.

Ai është Biri i të Amshueshmit, i cili duke marrë natyrën tonë, na ka ngritur në denjësinë e përgjasimit të Imz. Zef Gashi, Arqipeshkëv i Tivarit gjallë e të vërtetë me Zotin dhe në një mënyrë e ka hyjnizuar natyrën njerëzore dhe njerëzimin në përgjithësi.

Ai është Njeri i përsosur, i cili përmban dhe përfaqëson mbarë njerëzimin: me atë “po”-në e vet vullnesës së Atit dhe me kërkesat absolute të drejtësisë, ka pranuar deri në heriozëm të vdekjes në kryq, ka tejkaluar dhe ngadhënjyer atë “jo”-në, e Adamit kryengritës.

Nëse pra ai është Mesia, është Mesia për mua; nëse Ai është Zotëria, është Zotëria për mua; nëse ai është Shëlbues, është Shëlbues për mua; sepse është fjala për shëlbimin tim.

Nuk jam vetëm shikues i ngjarjes së dikujt, por jam i interesuari i drejtpërdrejt i ngjarjes.

Në Kishë vepron Shpirti Shenjt, i cili është Fuqia e Zotit me të cilën (në saje të së cilës) Fjala e Amshuar Hyjnore u mishërua në kohë të paraparë dhe të paralajmëruar nga ana e profetëve. Fjala u bë Njeri dhe banoi ndër ne, pasiqë më parë ishte vendosur në trupin e Virgjërës Mari.

Jezusi i lindur në Betlehem zgjon dhe ndërton realitetin e kishës dhe vetëm nëpërmjet tij pasqyrohet ekzistenca dhe qëllimi i jetës së njeriut.

Pranimi ose refuzimi i tij përcaktojnë kuptimin dhe domethënien e jetës njerëzore.

Ai është Zotëria – Zoti, dhe si i tillë kërkon hapsirë në mendimet tona, në vendimet tona, në jetën tonë. Ai është Zot, dhe nuk mund të jetë i përjashtuar nga asnjë kënd i ekzistencës sonë. Ai është Zot, dhe nuk i imponohet askujt, gëzimi pse ai ekziston, ngadhënjen mbi çdo trishtim të mundshëm të ditëve tona.

Sytë që e kanë shikuar Atë me fe, nuk mund ta shohin botën dhe historinë me dëshprim. Zemra që i është hapur Atij, është e hapur universit dhe nuk mund të mbyllet në zemërgurtësinë e vet. Për arsye se ai ekziston i mishëruar, ne jemi të shëlbuar, për faktin se ai ekziston i ringjallur ne jemi Kishë – popull i Zotit, për arsye se Ai jeton në të gjithë, ne duhet të ripërtrihemi. Lindja e Krishtit – duhet t’i jep botës një njerëzim të ri në Krishtin Shpëtimtar.

Për shumë mot festa e Krishtlindjes! + Zef Gashi Arqipeshkëv i Tivarit

JETA KATOLIKE

Christmas 2007

I

t is November 2007, the eve of Thanksgiving Day. It is a very quite and peaceful time. The silence of this evening helps me to reflect peacefully and comfortably while writing my faithful Christmas letter. I find a tremendous joy sharing with you my dear friends and family something very unique, very intimate to my heart and soul.

It is an experience in which I deeply feel the presence of Christ and the desire to communicate this presence to all of you, known and unknown, this powerful presence of Christ in my life. In these moments I envision and try to embrace with my limited human imagination all of you, people who are dear to me and with whom I am united in this spirit of Christmas. How beautiful and powerful it is to be a part of this wonder and grace!

Rev. Nikolin

PERGJINI

Geneva, Switzerland. My Christmas letter this year reflects a very special bond between myself and Geneva. Geneva is not only a most beautiful Swiss city for my wonderful and unforgettable friends whom I dearly love, but also the city where I first began the spiritual crisis that led to my vocation to the priesthood. You can see the small Church, Saint Hyppolite, located in Grand Saconnex, Geneva, in this Christmas letter. It is a sacred place very dear to me that stirs my heart and holds many memories. It brings to my mind and soul moving memories of my vocation to the priesthood.

Vocation to the priesthood! As a child I thought about becoming priest, but where I lived it was unthinkable and unimaginable and very dangerous to have such a forbidden vocation. It was in Geneva, in one of those chilly Swiss evenings during Fall season of 1990 that a Jesuit priest, Raimond Brechet S.J. whom I knew, asked this powerful and engaging question: “What do you want to do in your life Nikolin?” It was a very deep silence and a very demanding eye contact between him and me. Even today after many years I feel his gentle voice in the core of my being. At that moment I certainly knew where he was heading with that question. It was the priesthood. Inside myself I was shaking and disturbed to hear this demanding question. I simply said that I wanted to get married and have a family. He smiled and wished me the very best. From that evening the idea of priesthood never left me alone. I didn’t have the courage to discuss or share the spiritual crisis of my vocation with him or with other friends. It was unwillingness on my part to respond to God’s call. It was only within the thick walls of this small Church that I confided the spiritual crisis of my vocation. The church was only five minutes walking distance from where I worked and lived. It was located on top of a beautiful hill surrounded with trees and flowers. In silence I climbed the stone stairs into the courtyard of the Church. On the left were

| TETOR - DHJETOR 2007

5

the tombs of the pastors who served at that ancient parish.

I always stopped and said a prayer for them and asked them to pray for me. And then, I opened the heavy wooden door of the Church. Inside of that lovely chapel always was an inviting atmosphere for prayer. I always felt that the sacred place was waiting for my daily visits, and I was eagerly looking to rest and pray. Inside was dark except the vigil candle of the Tabernacle and the light of a few candles lit before the statue of Our Lady. I always stood in the back of the church. My eyes were directed toward the powerful beauty of this concentrated light in the darkness of church. In those moments of prayer I begged and invoked God’s mercy for help to discern my vocation, to find His way of peace and tranquility for my mind and soul. I have to admit that I feared an experience of an unknown future.

Priesthood — What did I know about priesthood? Nothing. It would be impossible here in this letter to describe the depth of my fears and concerns during those days. I spent hours of prayers and silence in that intimate sacred place. The Tabernacle, the old wooden Crucifix and the statue of Our Lady were my dear companions

6

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

who looked at me and I found refuge in them.

They were waiting for my response in silence. My prayers often were interrupted by the beautiful and moving sounds of the Church bell for the Angelus. It was a very strong and powerful sound. I knelt surrounded by the fullness of this ancient harmony and quietly spoke the words of the Angelus. The rest was wonder and silence. The time heals and the time also destroys.

Fortunately, those divine moments of prayers in Geneva prepared me for healing, trust and love. I left Geneva to join my family in the United States. The insisting presence of my vocation crossed the Atlantic Ocean within me. The idea of priesthood never let go of my mind and soul. It took a long time for me to come to a final decision. It was a time of a very strong conviction filled with God’s grace. It was in New Jersey, December 6, Saint Nicholas day, my feast day, that I took the courage with an unshakable conviction to write to the Jesuit Father Raymond Brechet. That day will remain one of the unforgettable days of my life. I regret even today that I do not have a copy of my letter written to him, but still today after many years that letter is written in my heart. I wrote to him that the Holy Spirit had placed him on my path along the way, to awaken in me the seeds of my vocation to the priesthood. It was Christ who through the voice of Fr. Brechet had spoken to me. I said to him that the parish will be my family and the parishioners will be my children. Here I am, a Roman Catholic priest. I am privileged and proud to be a priest.

This year, in August, unfortunately Fr. Raymond Brechet left this world to join the Eternal Rest. A few weeks after his death, I stopped at the cemetery of Carouge in Geneva where Fr. Brechet is buried. In silence I stood before his grave. It was a very simple grave with a wooden cross surrounded by beautiful

flowers. I thought of that chilly evening when the seeds of my vocation were planted in me thanks to this holy priest. I became deeply absorbed in the silence of that peaceful and powerful memory. My heart was filled with gratitude and thanksgiving to our Almighty Father for placing me under the guidance of this holy man. In those moments of silence I deeply and powerfully experienced his presence, his voice. I asked him to pray for me.

Merci Raymond Brechet! Beautiful was his past, and now more beautiful and powerful is his future without End. Amen. I was surrounded and embraced by silence and wonder.

Yes, in this spirit of silence and wonder of Christmas I wanted to share with all of you the story of my vocation to the priesthood. In my heart, it is forever linked to Fr. Brechet, the beautiful Church of Saint Hippolyte, my dear Swiss friends, and of course to the beautiful city of Geneva. Since his death, I think of him and those who have gone before us, and in silence I pause during the divine moments of the celebration of the holy sacrifice of the Mass. In that power, beauty, and wonder of the divine Sacrifice of Christ on the Altar I find your presence, you who have the patience to read my pains and joys, you who are known and unknown, alive and gone to our dear Lord. And this is the wonder and silence of Christmas, the story of Christ, forever old and forever new, who powerfully and joyfully illuminates our lives, our human history, and our universe right here, every day on the Altar of every Roman Catholic Church in the world.

Amen.

May the power of Christ who humbly descends on the Altar to become our Divine Guest bless all of you this Christmas and every Christmas, and may He fill your life with many and wonderful blessings for the coming New Year 2008.

God Bless, Love and Peace .

JETA KATOLIKE

◊ Më 8 Tetor 2007 – Për të parën herë, komuniteti shqiptarë, i udhëhequr nga Qendra Nëna Tereze e Kishës sonë, mori pjesë në Parakalimin e Ditës së Kolombit, e cila përshkroi pothuajse të gjithë segmentin e avenysë së pestë (5th Avenue), duke u nis nga 47th Street, kaloi para Katedrales “Shën Patrik”

| TETOR - DHJETOR 2007

7

N G A FA M U L L I A J O N Ë

(Saint Patrick’s Cathedral), mes 50th & 51st Streets dhe përfundoi në 86th Street. Grupi Rozafati, nën drejtimin e koreografes Angjelina Nika, si dhe Prena Berisha, etj., me dinjitet e pëfaqësoi komunitetin shqiptar të metropoles. Për më shumë lexoni shkrimin e gazetarit Beqir Sina në këtë edicion. ◊ Më 11 Nëntor 2007 – Për të 17-ën herë, në Lehman Center for the Performing Arts, nga Qendra Nëna Tereze pranë Kishës “Zoja e Shkodrës”, u organizua Festivali i XVII Shqiptar. Për më shumë lexoni shkrimin e zotit Pierre-Pandeli Simsia në këtë edicion. ◊ Më 24 Nëntor 2007 – Në City Center të Stamford, Connecticut, u bë motërzimi (vëllezërimi) i Ulqinit me Stamford, në praninë e qindra njerëzve, shqiptarë dhe amerikanë. Kryebashkiaku i Stamford zoti Dannel P. Malloy dhe ai i Ulqinit, zoti Gzim Hajdinaga mbas fjales përshëndetëse, nënshkruan dokumetin e marrëvershjes së motërzimit. Zotin Hajdinaga e shoqëronin deputeti në Paralmentin e Malit të Zi, zoti Luigj Shkreli dhe disa anëtarë të Parlamentit komunal të Ulqinit. Zoti Malloy, me ftesën e zotit Hajdinaga, në Prill të 2008 do të vizitojë Ulqinin.

Ceremonia u përcoll me valle nga grupi “Rozafati” i Kishës sonë. Në mbrëmjë, nën organizimin e Këshillit Kombëtar Shqiptaro-Amerikan, u shtrua darkë festive në nder të Ditës së Flamurit. ◊ Më 25 Nëntor 2007 – Në Qendren Nëna Tereze u shtrua darka tradicionale në nder të Krishtit Mbret.

Rreth dyqind veta moren pjesë në këtë darkë me ambijent familijar. Argëtimi u bë nga Fran Vulaj me grupin e vet.

Pamje nga një pjesë e grupit Rozafati në Avenunë e 5të gjatë marshimit në “Columbus Day Parade”

Pamje nga një valle në festivalin e 17të

◊ Më 28 Nëntor 2007 – Për nder të Ditës së Flamurit, në Kateralen Shën Patrick, nën drejtimin e Arqipeshkvit të New Yorkut, Edward Cardinal Egan, u mbajt një lutje ndërfetare, me pjesëmarrjen e tre besimeve kryesore shqiptare. ◊ Më 30 Nëntor dhe më 2 Dhjetor 2007 – Ipeshkvi i Kosovës, Imz. Dodë Gjergji, i shoqëruar nga meshtarët e dioqezës së Kosovës, Dom Lush Gjergji dhe Dom Fran Kolaj, bëri paraqitjen e projektit për ndërtimin e katedrales së re në Prishtinë, dedikuar të Lumtures Nënës Tereze. Pas paraqitjes, famullitari ynë, i përndershmi Dom Pjetër Popaj, hapi fushatën për rritje fondesh. Thirrjes së Dom Pjetrit dhe Imz. Gjergjit, të pranishmit iu përgjigjën bujarisht, duke dhënë ose premtuar më se $170,000.

Nga darka tradicionale në nder të Krishtit Mbret Flamuri Amerikan dhe ai Shqiptar valojnë në City Center në Stamford

8

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

Hera e parë në historinë e diasporës tonë në SHBA, që në Columbus Day Parade, të parakalojnë edhe shqiptarët

Edhe një organizim i pashoq i Kishës Zoja e Shkodrës në New York Shqiptarët e Amerikës shpalosën në mënyrë dinjitoze, madhështore e mahnitëse, disa nga vlerat dhe traditat tona kulturore artistike

B

ashkëngjitja dinjitoze dhe mahnitëse e shqiptarëve, në paradën e italo-amerikanëve në ditën “Columbus Day”, është motivuar nga pamundësia e shqiptaroamerikanëve për të zhvilluar deri tani, ata vetë një paradë të këtillë, përmes një përvoje të drejtpërdrejtë. Parada e Ditës së Kolombit, përshkroi pothuajse të gjithë segmentin e rrugës së pestë (5th Avenue), para Katedrales “Shën Patrik” (Saint Patrick’s Cathedral), mes 50th & 51st Street, ku filloi Parada duke u nisë nga 47th Street dhe përfundoi në rrugën 86. Është më e madhja në SHBA-ës. Në këtë paradë defiluan rreth 100 banda muzikore, me rreth 35 mijë pjesëmarrës (defilues). Ndërsa e kanë ndjekur, gjatë gjithë rrugës, sipas shtypit lokal, atij njujorkas, rreth një milion spektatorë, të cilët, vazhdimisht kanë përshendetur defilimin e grupeve të ndryshme, mes tyre edhe të një grupi shqiptarësh, i cili erdhi në këtë paradë nën

kujdesin e Kishës Katolike Shqiptare në Nju Jorkut, “Zoja e Shkodrës”. Të gjitha radiot, gazetat dhe rrjetet e kananlet televizive amerikane, drejtëpërsëdrejti dhe me kronika, e kanë ndjekur në çdo “hap” marshimin e pjesmarrësve, ku mes tyre ishin dhe figurat më të larta të shtetit dhe qytetit të Nju Jorkut.

Thelbi i kësaj pjesmarrje të shqiptarve është shumë i thjeshtë, e ai është uniteti ndërkomunitar, shpalosja në mënyrë dinjitoze, madhështore e mahnitëse, e disa nga vlerat dhe traditat tona kulturore artistike, të demostrura nërpërmjet flamurit tonë kombëtar, kuq e zi, ngjyrave të bukura e të larmishme të kostumeve popullore, melosin burimor shqiptar, dhe hijeshinë dhe bukurinë e madhe që sollën grupet e vallëtarëve dhe këngëtaërve popullorë, të komunitetit. Ideja kryesore është që pas kësaj parade të italo-

Beqir

SINA

amerikanëve, një ditë t’iu mundësohet edhe shqiptaro-amerikanëve, një gjë e tillë.

Sipas ish kongresmeni njujorkas Joseph J. DioGuardi, presidentit të Ligës Qytetare, si dhe bashkëshortes së tij Shirli Klojes, Këshilltare e Çështjeve Ballkanike, të cilët prinë grupin e shqiptarëve, “Ky defelim i shqiptarëve, sot, në Ditën e Kolombit, shihet edhe si shans për të gjithë shqiptarët e Amerikës, që ndoshta me rastin e 28 Nëntorit - Ditës Kombëtare të Flamurit, Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, komuniteti shqiptarë të zhvillojë praradën e tij”.

Kështu që, në të dy anët e rrugës, të shumtë qenë ata që u bënë pjesë e këtij gëzimi dhe hareje të madhe shqiptare, duke përshëndetur grupet e vallëtarëve dhe këngëtarëve të muzikës popullore shqiptare, dhe duke dëshmuar këtë ngjarje të veçantë, dhe të parë para një shikuesi kaq të madh, në historinë e shqiptarëve të Amerikës.

Kjo ishte padyshim hera e parë në historinë e diasporës tonë në SHBA, që në Columbus Day Parade, të parakalojnë edhe shqiptarët.

KORRIK-SHTATOR 2007

JETA KATOLIKE

| TETOR - DHJETOR 2007

9

Pranverë Shqiptare në Lehman Center for the Performing Arts, Nju Jork

U ZHVILLUA FESTIVALI I 17-TË FOLKLORIK I DIASPORËS SHQIPTARE NË SHBA Mijëra bashkatdhetarë mbushin plot sallën e madhe mbi tremijë vendëshe në Lehman Center for the Performing Arts, në Bronx të Nju Jork-ut.

E

dhe nëse Qendra Kulturore “Nënë Tereza” e Kishës Katolike “Zoja e Shkodrës” në Harrtsdale në Nju Jork, si dhe zotëria i nderuar i Komunitetit Shqiptar të Amerikës, zoti Mark Shkreli të mos kishin njoftuar para pak kohësh për Festivalin e 17-të Folklorik Kombëtar tëDiasporës Shqiptare në Amerikë, Komuniteti Shqiptar e di vetë tani atë Aktivitet Kulturor-Artistik-Folklorik në pragmbyllje të çdo viti, sa të larmishëm aq edhe të

daulleve, zërat e ëmbël dhe melodiozë të këngëtarëve, hapat e valltarëve dhe kërcimtarëve si flutura në mes asaj lëndine

Pierre-Pandeli

SIMSIA lulesh shumëngjyrëshe, ku në sfond të skenës i printe Ai, Flamuri ynë i Shenjtë Kombëtar

Dom Pjetër Popaj duke përshëndetur festivalin me Korin e Kishës i cili e hapi festivalin me këngën “Gloria”

rëndësishëm, për të mos munguar. Si çdo vit edhe ditën e diel, më 11 Nëntor 2007 Qendra Kulturore “Nënë Tereza” e Kishës Katolike “Zoja e Shkodrës” në Harrtsdale në Nju Jork, zhvilloi Festivalin e 17-të Folklorik të Diasporës.

Arti, Kultura, Folklori Shqiptar u shpalosën në sallën e madhe të koncerteve mbi tremijë vendëshe në Lehman Center for the Performing Arts në Bronx të Nju Jorkut.

Mijëra bashkatdhetarë nga të gjitha trevat e Shqipërisë, jo vetëm nga Nju Jorku, por edhe nga shtete të tjera të Amerikës kishin ardhur për të marrë pjesë në Festën e madhe të Kulturës dhe Folklorit Shqiptar.

Në atë skenë të madhe, pranvera shqiptare erdhi e larmishme me të gjitha ngjyrat e saja.

Gjithë ngjyrat e jetës shpalosi Shqiptaria në atë aktivitet artistik.

Xhubletat, fustanellat, tirqet, opingat me xhufka, kostumet e ndryshme kombëtare shqiptare, jataganët, ... krijonin një lëndinë të bukur shumëngjyrëshe, për të shijuar tingujt e ëmbël të çiftelive, fyejve, lahutave, sharkive,

me Shqiponjën dykokëshe krahëhapur.

Edhe vetë Flamuri ynë Kombëtar dukej sikur qeshte në atë mbrëmje të gëzuar, në festën e madhe dhe të larmishme të kulturës shqiptare.

Organizatorët e festivalit, Mark Shkreli, Gjon Chota, Palok Rudaj, ... si të “zotët” e shtëpisë, para se të fillonte festivali, ishin ata

Rasim Hasanaj duke lexuar telegramin përshëndetës të kryetares së parlamentit shqiptar Jozefina Topalli

që i uronin mirëseardhjen spektatorëve, që grupe grupe ecnin drejt sallës së koncerteve, duke ecur mes kopështit të bukur dhe të gjelbëruar që të ofrojnë ambientet e këndëshme dhe shlodhëse të Lehman Center for the Performing Arts. Përpara hyrjes për në sallë mijëra bashkatdhetarë kanë ardhur dhe rrinë në radhë për të hyrë.

E ndërsa hyjmë në sallë, pak para se të fillojë festivali, takohemi me miq dhe shokë artistë, disa nga të cilët janë në provat e fundit

Konferensierët: Angela Zagreda dhe Kreshnik Zhabjaku

në skenë. Aktori i mirënjohur i Humorit Koço Devole është ndër të parët që ka ardhur.

Gazetarja Mimoza Dajçi bashkë me vajzën e saj simpatike është nën “ethe”. Edhe pse këtë vit nuk është regjisore e festivalit si vitin e kaluar, përsëri Mimoza jeton me festivalin...

Zotin Mark Shkreli, që është edhe drejtor i festivalit e shohim përherë në lëvizje, sa në skenë, në sallë. Në lëvizje është i gjithë grupi organizues i festivalit, skenografi Fran Shala, drejtori i skenës Ludvig Çotaj, drejtori organizativ Gjon Chota, koordinatorja e reklamave Lule Gjokaj, Astrit Tota, ... Salla vazhdon të mbushet me spektatorë; shohim të vijnë personalitete të larta, përfaqësues të Shtetit Shqiptar, kryetarë dhe anëtarë të shoqatave të ndryshme. Vijnë Ambasadori i Shqipërisë pranë Organizatës së Kombeve të Bashkuara me seli në Nju Jork, zoti Adrian Neritani me bashkëshorten e tij, Kryetari i “Vatrës”, zoti Agim Karagjozi, zëvendësi, zoti Agim Rexha, Presidentja e Shoqatës së Gruas Shqiptaro-Amerikane “Motrat Qiriazi”, Dr. Anna Kohen me bashkëshortin e saj, nga Shoqata “Çamëria”, zonja Vera Gjata, zoti

10

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

Valle për hapjen e Festivalit të 17të. Grupi i vallëtarëve të rinjë të Rozafatit. (vallja e koreografuar nga Angjelina Nika)

Sali Bollati me bashkëshorten, Sekretari i Akademisë së Shkencave ShqiptaroAmerikane Dr. Namik Shehu, Avni Mustafa, Famulltari i Kishës Katolike “Zoja e

Haxhi Zeneli

Mirlinda Bytyçi

Valentina Dedvukaj

Shkodrës” i përndershmi dhe i respektuari Dom Pjetër Popaj, Dom Nikolin Pergjini, Dom Viktor Dedaj, ..., bashkatdhetarë të ndryshëm, zotërinjtë Gjeto Sinishtaj, Dedë Dedvukaj, Zef Bala, Pashk Dedvukaj, Gjon Dedvukaj, Kolë Popaj, Nue Camaj, Gjergj Kalaj, Prel Sinishtaj, zonjat Nermin Daja, Myrvete Shehu, Margarita Salani, Kadrie Nela, Jorgjia Prenka, Mimoza Tahiri, Mimoza Mëhilli, aktori i humorit Arjan Rrapushaj, Skënder Liço, Shyqyri Rapi...

Festivali i 17-të Folklorik i Diasporës u mbajt në vitin e 10-të vjetorit të vdekjes së Shenjtores Shqiptare Nëna Tereze, shpirti dhe personifikimi i vetë Kombit Shqiptar.

Salla është e mbushur plot me pjesëmarrës. Fiken dritat e sallës dhe ndriçimi i vetëm i skenës tregon fillimin e festivalit. Pas një heshtjeje të shkurtër, salla shpërthen në duar-

trokitje. Vogëlushët shqiptarë valltarë, si zogj të bukur, si flutura krahëlehta vallëzojnë dhe fluturojnë në skenë, të veshur me kostume kombëtarë. Koreografja Angjelina Nika, sig-

Xhelal Gjurkaj Luljeta Pëllumbi

Nik Çarku

kompozitorit Agim Kola, këndoi një këngë të shoqëruar me lëvizjet e tyre; na dhuruan kënaqësi.

Prezantuesit tashmë të njohur, avokatja

Klementina Morina

John Krasniqi

urisht, ka jetuar emocione të mëdha, kur ndiqte lëvizjet e vogëlushëve të “saj” në skenë të shoqëroheshin me duartrokitje të spektatorëve.

Një grup tjetër fëmijësh, nën drejtimin e

“Kënge me tepsi” interpretuar nga Ansambli Rugova

Dile Gecaj

Koço Devolle

Angela Zagreda dhe tenori Kreshnik Zhabjaku nga skena, njoftojnë fillimin e festivalit.

Në skenë u ngjit Famulltari i Kishës Katolike “Zoja e Shkodrës”, i përndershmi dhe i respektuari, oratori Dom Pjetër Popaj.

“Vëllezër e motra! ... Falenderojmë të madhin Zot që jemi shqiptarë... Gjuha Shqipe është e jona, jo e huaja, prandaj të gjithëve ne me forcë na takon ta rruajmë dhe ta kultivojmë për ta përcjellë brez pas brezi. Nëse ne shqiptarët, në familjet tona i mësojmë fëmijëve gjuhën tonë të bukur, jemi zot shtëpie, ndërsa kur i flasim vetëm gjuhën e huaj, mbetemi mysafirë... Ne jemi vetë jeta e kombit, e kulturës dhe e gjuhës... Sakrificat e mëdha që janë bërë në përgatitjen e këtij festivali dhe komisionit organizativ, ka ndikuar edhe tek juve të gjithë spektatorë të dashur, të

JETA KATOLIKE

Dom Pjetëri, Dom Nikolini, Dom Viktori dhe Gjon Chota duke ndjekur festivalin

Ambasadori i Shqipërisë z. Adrian Neritani

Këngëtarja Agime Lajçi Sinanaj e shoqëruar me instrumentistë të Ansamblit “Rugova”

madhin Zot e duke frymëzuar njëri tjetrin me fjalët e bukura, O sa mirë që jam shqiptarë...”

- tha ndërmjet të tjerash i përndershmi, oratori, Dom Pjetër Popaj.

Festivali ishte ndarë në tre pjesë. Në për-

| TETOR - DHJETOR 2007

11

Juria: Agim Kola, Pandeli Simsia, Fadil Berisha dhe Adem Belliu

Humoristët Luvigj Tinaj dhe Tomë Smajlaj

skenë grupi i valleve “Rozafati” me koreografi Angjelina Nika, këngëtarët Haxhi Zeneli, Luljeta Pëllumbi, Xhelal Gjurkaj, Klementina Morina, Dile Gecaj, Mirlinda Bytyçi, Valentina Dedvukaj, Grupi “Bashkimi” me koreografi Bashkim Braho.

Pamje nga salla e Lehman College “Mallë për Çamërinë” valle e interpretuar nga Grupi i Valltarëve “Bashkimi

fundim të pjesës së tretë, pas tërheqjes së jurisë, në pjesën e katërt kënduan këngëtarët e njohur të komunitetit, Kreshnik Zhabjaku, Arbërie Ethemi, Morena Reka, Paulin Trieshi.

Në pjesën e parë të festivalit u ngjitën në

Një foto mbrapa skenës

ndodheni sot në këtë sallë të madhe të festivalit... Në javën tjetër këtu në Amerikë është festa e falenderimit; ne sonte e kremtojmë atë festë, duke e falenderuar të

Paulin Trieshi, Ludvig Çotaj, Morena Reka Nik Çarku dhe Edmond Xhani

Në pjesën e dytë u ngjitën në skenë “Sh.K.A. Kelmendi”, Ansambli “Rugova”, duke interpretuar disa valle popullore, melodi me gjethe (fletë), lojë me tepsi, këngë lirike, këngë humoristike, këngëtarja Agime Lajçi Sinanaj dhe Grupi “Bashkimi”.

Valltarët e Ansamblit “Rugova” vallëzonin në skenë, valltari prijës mbante në duar një flamur ku ishin shkruar “Ansambli Artistik Rugova”. Duke parë lëvizjet e tyre me flamurin në dorë të dukej se ndodheshim në krahinën e Rugovës, në Grykën e asaj natyre të magjishme, me ata njerëz të mrekullueshëm. Në pjesën e tretë të festivalit u ngjitën në skenë këngëtarët Nik Çarku, John Krasniqi, humoristi i mirënjohur Koço

12

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

Devole, Grupi i valleve “Rozafati”, instrumentistët në çifteli dhe fyell Ejll Rexhaj dhe Kreshnik Smajlaj. Këngëtari vogëlush Albert Stanaj dhe përsëri Grupi i Valleve “Bashkimi”. Këngëtari vogëlush Albert Stanaj me zërin e tij klasik, të kthjellët, voluminoz, timbrik, për vetë moshën e tij, bëri që spektatorët t’i dhuronin duartrokitje të fuqishme dhe të pandërprera.

E bukur dhe interesante ishte edhe loja me tepsi. Një grua e Ansamblit “Rugova” Agime Lajçi-Sinanaj rrotullonte pa ndërpreje tepsinë me gishtat e saja, ndërsa grupi i grave e shoqëronin në këngë.

Si gjithmonë i suksesshëm dhe plot humor ishte edhe në atë festival edhe i mirënjohuri Koço Devole, i cili gjatë gjithë kohës së interpretimit u shoqërua me të qeshura dhe me duartrokitje. “Mirëmbrëma gra!” - e filloi humorin e tij Devole, “Epo, gjithë jetën themi mirëmbrëma burra. Pa ta kthejmë njëherë Mirëmbrëma gra...”

E papritur dhe tepër emocionante ishte edhe përshëndetja e Kryetares së Parlamentit të Shqipërisë, zonjës së nderuar Jozefina Topalli. “Të nderuar organizatorë të festivalit!

Ju falenderoj përzemërsisht për ftesën që më keni bërë për të qenë edhe unë aty mes jush, por më vjen keq, angazhimet e shumta të punës shtetërore ma bëjnë të pamundur ardhjen time... Jam e bindur se pjesëmarrja në këtë festival të organizuar nga Kisha Katolike “Zoja e Shkodrës” si festivali i mbarë bashkatdhetarëve tanë nga të gjitha Shtetet e Bashkuara të Amerikës nga të gjitha trevat shqiptare, nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi, Çamëria, do të jetë e madhe... Gjej rastin të vlerësoj ndihmesën tuaj... - tha ndërmjet të tjerash në përshëndetjen e saj zonja Topalli.

“Nënë moj do marr një udhë, moj nëna ime/ do kaloj male me gurë moj nëna ime/ ... këndonte Luljeta Pëllumbi. Të gjithë e ndjemë atë këngë, sepse të gjithë e kemi lënë atdheun tonë, njerëzit tanë. Kemi kaluar jo vetëm male me gurë, por shtete të tërë, dete oqeane...

Interpretimi dinjitoz i këngëtares Dila Gecaj me këngën për pavarësinë e Kosovës ishte si një ogur i mirë për të shumëpriturën, shumëëndëruarën, Pavarësinë së shpejti të Kosovës së vuajtur...

“Valle me motive tradicionale”,... “Valle Çame” u interpretua nga Grupi i Valltarëve “Bashkimi” me koreografi të Bashkim Brahos. Ata djem dhe vajza valltarë, të rinj në moshë, herë të qeshur në fytyrat e tyre e herë të dhimbshëm, siç ishin edhe vetë vargjet që shoqëronin vallen, na bënë edhe neve, spektatorëve të bëheshim një trup me valltarët, të ndjenim dhe të jetonim dhimbjen çame: /Çamëri na morri malli, se neve u ndamë për së gjalli/ U ndamë për së gjalli, s’njohim njëritjetrin/ Motra s’njeh vëllanë, i riu të vjetrin/

Këngë e interpretuar nga SHKA “Kelmendi”

Valle e SHKA “Bashkimi kombëtar”

Çamëri, moj Çamëri, na mbeti loti në sy/ Përjetë të ndarë, s’ka mbet lot pa të qarë.../ Plot dhimbje dhe humor ishte edhe pjesa humoristike-sarkastike “Fukarai” e interpretuar mjeshtërisht nga dy bashkatdhetarë, Tomë Smajlaj dhe Luvigj Tinaj, ku ishin përballë dy shqiptarë të ardhur në Amerikë me dy jetë ekstreme; njëri ishte i pasur me biznese të ndryshme, ndërsa tjetri shëtiste rrugëve me karrocën e tij të mbushur me thasë plastike me kanaçe pijesh freskuese.

I papunë, pa shtëpi, fukaraja kërkon ndihmën e bashkatdhetarit të tij të pasur. Por, siç doli edhe vetë nga ajo pjesë humoro-satirike, e luajtur me mjeshtëri nga dy bashkatdhetarët tanë, nuk duhet të ketë midis nesh ndarje dhe përçarje fetare, krahine... Shqiptarët janë një, pavarësisht se janë nga Shqipëria, nga Kosova, nga Maqedonia, nga Mali i Zi, nga Çamëria, pavarësisht se me cilën kulturë fetare janë edukuar për të besuar edhe pse ka shumë shqiptarë që i besojnë dhe i respektojnë të gjitha fetë...

Këngët e festivalit u shoqëruan nga orkestrina tashmë e njohur dhe famoze e Komunitetit, Grupi Muzikor “ALBA”, nën drejtimin e kitaristit Edi Xhani. Në pozita të “vështira” u ndodh edhe Juria e Festivalit e përbërë nga Fadil Berisha, Kryetar, PierrePandeli Simsia, Valentina Gorvokaj-Curanaj, Agim Kola dhe Adem Belliu.

Duheshin zgjedhur “katër” lulet nga ajo “lëndinë” e bukur shumëngjyrëshe për të vlerësuar vokalistin më të mirë, koreografinë

më të mirë, kostumin më të mirë, grupin valltar më të mirë.

Juria e Festivalit vlerësoi: Kostumi më i mirë: Grupi “Rozafati” Grupi më i mirë: Grupi “Bashkimi”, Koreografia Bashkim Braho Koreografia më e mirë: Angjelina Nika Këngëtari më i mirë: Albert Stanaj Festivali i 17-të Folklorik i Diasporës Shqiptare u përcoll nga njerëzit e njohur të shtypit dhe televizioneve shqiptare këtu në Sh.B.A. dhe nga media dhe televizionet e tjera amerikane.

Përveç pjesëmarrësve nga Komuniteti Shqiptar i Diasporës, kishin ardhur edhe amerikanë.

Organizatorët dhe artistët pjesëmarrës në atë festival na sollën pranë Shqiptarinë, sepse Shqiptaria vjen atje ku ka shqiptarë, Shqiptarinë e sjellin vetë shqiptarët, atje ku punojnë dhe jetojnë shqiptarët.

Zërat e këngëtarëve, kostumet popullore shumëngjyrëshe, hapat e lehtë si fllad pranvere të valltarëve, tingujt e ëmbël të instrumenteve popullorë, skenografia..., duke krijuar atë mozaik brilant ngjyrash dhe tingujsh, artistët e mrekullueshëm shqiptarë të diasporës na sollën pranë në atë sallë të madhe gjithë Shqiptarinë, për të na “shëtitur” në të gjitha trevat shqiptare. Festivali i 17-të Folklorik i Diasporës, si rruajtës dhe përkrahës i traditave të shkëlqyera folklorike dhe muzikore shqiptare, tregoi edhe njëherë vlerat e larta kulturore-artistike që kemi ne si Komb, folklorin tonë të pasur, humorin e “kripur” shqiptar, këngët dhe vallet tona pambarim me Gurrën e pashtershme Popullore.

Qendra Kulturore “Nënë Tereza” e Kishës Katolike “Zoja e Shkodrës” ka një meritë të jashtëzakonshme, një vlerësim të veçantë nga mbarë Komuniteti Shqiptar i Amerikës me këtë aktivitet kaq të larmishëm dhe të rëndësishëm që zhvillon çdo vit, dhe aktivitetet e tjera kombëtare, duke mbajtur përherë gjallë vlerat e larta të Kulturës dhe Folklorit tonë, duke na bashkuar të gjithë së bashku pa dallim feje dhe nga cila krahinë jemi.

Ai aktivitet i rëndësishëm ishte një orga-

JETA KATOLIKE

KOMISIONI ORGANIZATIV I FESTIVALIT TË 17-TË.

Famulltar: Dom Pjetër Popaj, Drejtor i festivalit: Mark Shkreli, Drejtor organizativ: Gjon Chota, Udhëheqës Artistik dhe Regjisor: Gëzim Nika, Këshilli Artistik: Edi Xhani, Astrit Tota, Fran Çotaj, Drejtor i skenës: Ludvig Çotaj, Koordinator i mediave: Simon Vukel, Koordinatore e reklamave: Lule Gjokaj, Skenografia: Fran Shala, Prezantues: Angela Zagreda dhe Kreshnik Zhabjaku, Orkestra “ALBA” me Drejtues Edmond Xhani.

ANËTARË: Prena Berisha, Marjam Cubi, Idriz Çelaj, Flamur Husaj, Alex Lulaj, Elsa Lulaj, Tonin Lumaj, Luc Malota, Ismer Mjeku, Angjelina Nika, Fran Pllumaj, Hila Popaj, Palok Rudaj, Gjok Selca, Gjergj Simolacaj.

nizim i shkëlqyer nga organizatorët e festivalit. Urimi që del nga thellësia e shpirtit: “J’u lumtë! Urime! Suksese! Keni bërë një punë të shkëlqyer! J’u jemi borxhlinj dhe mirënjohës për gjithshka bëni...”

Faleminderit gjithë organizatorëve të Festivalit, të cilit, sapo i festuam moshën e tij të bukur të 17-të.

Faleminderit Qendra Kulturore “Nënë Tereza” e Kishës Katolike “Zoja e Shkodrës” në Hartsdale në Nju Jork.

Faleminderit gjithë artistëve pjesëmarrës në festival.

Faleminderit gjithë pjesëmarrësve që mbushën plot atë sallë gjigande në festën e kulturës, traditës, folklorit tonë.

Faleminderit punonjësve të palodhur dhe të kudogjendur të shtypit dhe të televizioneve të ndryshme të diasporës sonë dhe të huaj, që përcollën atë aktivitet të rëndësishëm kulturor.

Mirutakofshim në festa dhe gëzime të tjera në Komunitet.

THANË PËR FESTIVALIN: Dr. Namiku: Dëshiroj të jap mendimin tim për Festivalin e 17-të mbarëkombëtar që sapo mbaroi dhe që ne ndjemë një kënaqësi tepër të veçantë. Për mua, ky festival ka qenë më i mirë, më i plotë, vallet, këngët e bukura popullore...

Dua të përmend të përndershim famulltar Dom Pjetër Popaj. Kam pasur disa herë rastin ta dëgjoj në shumë aktivitete që zhvillon komuniteti ynë. Është një njeri jashtëzakonisht i përgatitur.

Dua ta falenderoj dhe kam kënaqësinë ta dëgjoj shpesh në aktivitete të ndryshme. Ndërsa për drejtorin e festivalit zotin Mark Shkreli, pasi e njoh nëpërmjet aktiviteteve të ndryshme dhe shkëmbimit të e-mail-eve, dua të them se e kam një dobësi të madhe. Si vazhdues i festivaleve, zoti Mark Shkreli ka meritën e tij se çdo vit sjell të reja të veçanta...”

Zoti Sali Bollati: “Ishte një kënaqësi e veçantë që na solli ky festival dhe e ndjemë veten tonë për aq orë sa ndodheshim në atë sallë, sikur ishim atje, në atdheun tonë, sepse, që nga Kosova e deri në Çamëri, artistët ishin përfaqësuar nga të gjitha anët. Kjo është merita e organizatorëve të festivalit, e Kishës Katolike “Zoja e Shkodrës”, sepse, të them të drejtën gjatë këtyre kohëve të fundit

| TETOR - DHJETOR 2007

13

kam marrë pjesë në tre takime që ka zhvilluar Kisha, si përvjetori i Nënë Terezës e deri tek ky i sotmi. Këto aktivitete Kisha Katolike i zhvillon me një frymë kombëtare bashkimi, pa dallim feje.

Ashtu siç ishte vetë Nëna Tereze, nëna e të gjithëve edhe këtu Kisha Katolike e Nju Jorkut po tregohet nëna e të gjithë bashkatdhetarëve.

Na kënaq shumë me këto aktivitete që zhvillon... I uroj suksese...”

Lule Jonuzi:” Kam ardh në Amerikë qysh në vitin 1999 në kohën e luftës në Kosovë. Due me falenderu tan organizatorët e ktij festivali... Nuk di ç’a me thanë. Jena knaq shumë, shumë..

Ishte vërtet nji festë shumë e bukur. Suksese organizatorëve të festivalit...”

Shkurte Avdija: “Edhe unë kam ardh qysh në vitin 1999 në Amerikë. Na ka pëlqy shumë ky festival. Jena kënaq. urime organizatorëve të festivalit, urime Kishës katolike...”

Elisabet Stein (Stain): ...”Edhe pse nuk e kuptoj gjuhën tuaj u mrekullova me ç’pashë sonte këtu në këtë sallë të madhe, me veshjet e artistëve shqiptarë... Arti i bukur dhe i vërtetë di të flasë vetë edhe pa e njohur gjuhën e shtetit se nga vjen ai art... jeni popull i mrekullueshëm... Edhe tani që po flas me Ju, i kam parasysh ata djem e vajza të bukura me moshë të re që vallëzonin...

Congratulation!

Debby Anderson: “...Është viti i tretë që vij e shoh festivalin shqiptar... Në zyrën e punës sonë punon edhe një shqiptare, Adelina... Ajo na ftoi të shihnim një festival shqiptar. Më ka pëlqyer shumë festivali i para tre vjetëve dhe çdo vit nuk mund të rri pa ardhur e të shoh artin e bukur shqiptar. Edhe sonte ky festival ishte një kënaqësi, befasi, mrekulli... Congratulation!

Nju Jork, 13 Nëntor, 2007

Two Star Restaurant

Homemade Mediterranean Cuisine

Izet (Danny) Kolenovic 718 East 187th Street, Bronx, NY 10458 • Tel 718-220-8780 Open 7 Days A Week

14

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

THE NEW ROYAL REGENCY HOTEL

Jemi të specializuar për dasmat dhe ceremonitë shqiptare!

Stafi i specializuar shqiptar në shërbimin Tuaj!

Salla e Kristaltë - 350 persona • Salla e Diamantit - 500 persona

Kitchen renovations

by Jimmy and Harry

(914) 476-6200 Ext. 329 or 330

165 Tuckahoe Road, Yonkers, NY 10710 Lokali është shumë afër jush!

Lokali gjindet : 10 min nga Bronx-i, 10 min prej Kishës së re Shqiptare, 10 min. nga Connecticut, 20 min. nga Manhattani, 20 min. nga New Jersey, ...

1060 Washington Avenue Bronx, NY 10456

Phone: 718-585-9411 Fax: 718-585-9651

JAMES J. THEISS AGENCY FOR ALL YOUR INSURANCE NEEDS! Contractors • Commercial Insurance Home • Auto • Life Tenant / Apartment Buildings General Liability • Restaurants Stores

For All Your Insurance questions: Nationwide® Insurance & Financial Services

Call: 914-948-2144 30 Yr. experience

Mbi 30 vjet në shërbim të komunitetit shqiptar

THEISS INSURANCE AGENCY 641 N. Broadway • White Plains, NY 10603

Nationwide Mutual Insurance Company and Affiliated Companies / Home Office: Columbus OH 43215-2220 Nationwide® is A registered Federal Service Mark Of / Nationwide Mutual Insurance Company.

JETA KATOLIKE

| TETOR - DHJETOR 2007

15

16

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

JETA KATOLIKE

| TETOR - DHJETOR 2007

17

KUSH DO T’I DËGJONTE KËNGËTARËT SHQIPTARË NË NJU JORK PA KOMUNITETIN SHQIPTAR? Intervistë me Drejtorin e Festivalit Folklorik të Diasporës në Sh.B.A. zotin Mark Shkreli Nga Pierre-Pandeli Simsia

S

iç edhe jemi njoftuar, ditët e fundit në “Lehman Center for the Performing Arts” në Nju Jork u zhvillua Festivali i 17-të Folklorik i Diasporës Shqiptare, organizuar nga Qendra Kulturore “Nënë Tereza” e Kishës Katolike me qendër në Harrtsdale në Nju Jork. Ky aktivitet shumë i rëndësishëm kulturor në pragmbyllje të çdo viti, si rruajtës dhe përkrahës i traditave të shkëlqyera folklorike dhe muzikore shqiptare, ka si qellim të mbajë përherë gjallë vlerat e larta të Kulturës dhe Folklorit tonë, duke na bashkuar të gjithë së bashku pa dallim feje dhe nga cila krahinë jemi.

Në fund, pasi përfundoi Festivali i 17të Folklorik i Diasporës, Drejtori i Festivalit zoti Mark Shkreli pranoi të më jepte këtë intervistë interesante për lexuesin

P. Simsia: - Si lindi ideja nga Kisha Katolike “Zoja e Shkodrës” për të zhvilluar festivalin e parë folklorik në diasporë dhe për ta vazhduar atë çdo vit, deri te ky i sivjetmi?

M. Shkreli: Fara e festivalit e ka origjinën që nga viti 1974, kur me inisiativën e

P. Simsia: - Zoti Shkreli, sapo ka përfunduar me sukses Festivali i 17-të Folklorik i Diasporës, zhvilluar në Nju Jork dhe Ju keni qenë drejtor i festivalit. Do ishte në interesin e lexuesve të dinim për punën tuaj dhe të gjithë organizatorëve të atij festivali.

M. Shkreli: Për të organizuar një ngjarje me përmasa sikur është Festivali Shqiptar, duhet një organizim shumë intensiv, duhen njerëz të aftë dhe të vullnetshëm, të cilët nuk e kursejnë as kohën as mundimin, e as që kërkojnë ndonjë shpërblim material. Për këtë, ne, sikur çdo vit, edhe sivjet kemi pasë fatin të kemi një numër të mjaftueshëm vullnetarësh entuziastë për të cilët suksesi i Festivalit kishte më shumë rëndësi sesa koha e lirë e tyre. Hapat paraprakë janë marrë që nga viti i kaluar me sigurimin e sallës, orkestres dhe të fonisë, kurse komisioni i gjerë është formuar dhe ka filluar punën në shtator. Pothuajse të gjithë që kanë marrë pjesë edhe në të kaluaren, gjë që e bën edhe punën më të lehtë. Që në fillim, ne formojmë grupe pune me detyra të caktuara, si Grupi Artistik, Grupi i skenës dhe Grupi organizativ, të cilat udhëhiqen nga ekspertë. Unë, si drejtor i Festivalit, koordinoj aktivitetet e këtyre grupeve dhe kujdesem që çdo gjë të bëhet me kohë.

Mark Shkreli

klerikëve shqiptarë, të përndershmit Dom Zef Oroshi, Dom Rrok Mirdita dhe Imam Isa Hoxha, një grup entuziastës nga i tërë komuniteti, filluam bisedimet për organizimin të një shfafqje kulturore, për mërgimtarët tanë, numri i të cilëve vinte duke u rritur dita ditës. Kisha jonë atëherë ishte në 4221 Park Avenue në Bronx, ku edhe u mblodhëm. Mbasi që ky synim u shpall, shumë artistë popullorë na u lajmëruan dhe ashtu filluan përgatitjet. Në këtë përpjekje ndihmë të madhe kemi pasë nga Ethnic Folk Arts Center nga Manhattan.

Sipas këshillave të tyre ne morem pjesë në Festivalin Ballkanik, i cili u mbajt në Clinton High School, në Bronx, me praninë e shumë bashkatdhetarëve. Që nga ajo ngjarje, që u prit shumë mirë nga

publiku, kemi bërë shumë përpjekje, nganjëherë shfaqje, koncerte dhe pjesëmarrje në spektakle të ndryshëm, nga të cilët dallohen 200-vjetori i pavarsisë së atdheut tonë të ri, Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe 100-vjetori i Shtatores së Lirisë. Ama, akoma nuk kishim një ngjarje kulturore që mund ta quanim tonën. Kjo ndodhi në Nëntorin e viti 1991 kur, me inisiativën e Famullitarit Dom Rrok Mirditës (tani Arqipeshkëv Metropolit i Tiranë-Durrës) dhe Nd/Famullitarit Dom Pjetër Poaj (tani Famullitar i Kishës Katolike “Zoja e Shkodrës”), u organizua Festivali i Parë Shqiptar, në Clinton High School. Drejtor i Festivalit ishte z. Tonin Mirakaj. Një vit më vonë, nën drejtimin e z.

Prelë Sinishtaj, u zhvillua Festivali i Dytë, kurse më 1993, drejtimi i festivalit m’u besua mua, gjë që e bëj edhe sot me përjashtimin e atij të gjashtit, që për arsye tragjedie familjare, nuk mund ta bëja, por festivali nuk humbi gjë, sepse mejshtërisht e drejtoi z. Marjan Cubi.

Dua të theksoj se lista e atyre që kanë asistuar në organizimin e festivaleve do të ishte tepër e gjatë, por do të përmend vetëm ata që kanë marrë pjesë që nga fillimi dhe marrin pjesë edhe sot, sikur Fran Shala, Ismer Mjeku, Marjan Cubi, Nik Gjuravçaj, Hila Popaj.

Gjatë gjithë këtyre viteve, përkrahja e pakursyeshme e Dom Pjetër Popaj ka qenë një nga arsyet që festivali ka vazhduar dhe, jam më se i sigurtë, se do të vazhdojë, sepse ai jo vetëm se është dashurues i folklorit por është edhe atdhetar i flakët dhe është dëshira e tij që traditat e mira shqiptare të trashigohën nga breznitë e reja.

P. Simsia: - Mund të na thoni kush kanë qenë pionierët e parë të festivalit, meqenëse më sipër përmendët origjinën e tij që e ka që nga viti 1974 dhe Ethnic Folk Arts Center nga Manhattan?

M. Shkreli: Po, sikur e theksova më parë, ishin dy persona nga Ethnic Folk Arts Center, Ms. Ethel Raim dhe Mr. Martin Keonig (me origjinë hebreje), të cilët na e kanë përkrahur që nga shfaqja e parë, më 28 Nëntor 1974. Me ta ishte edhe profesoresha Jane Sugarman, e cila ka dok-

18

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

toruar në artin popullor ballkanas dhe ka vizituar trevat shqiptare të Kosovës dhe Maqedonisë. Por do të ishte e padrejtë sikur të mos përmendim edhe pionierët nga komuniteti ynë. Nuk po kthehem rishtas në vitin 1974, por vetëm në vitin që filluam t’i njehsojmë festivalet, pra 1991. Nuk e kam listën e plotë të oragnizatorëve por më kujtohën disa emra, si Tonin Mirakaj, Shpresa Uli, Fran Shala, Prelë Sinishtaj, Marjam Cubi, Vera Lekoçaj, Zoja Gjuravçaj, Marjan Marku, Ismer Mjeku, Drita Perezaj, Vasel Gjolaj, që ishin që në fillim, Më vonë duhet përmendur Simon Vukel, Gjon Chota, Gjon Dedvukaj, Mimoza Dajçi, Astrit Tota, Edmond Xhani, avokaten Agela Zagreda, Idriz Çelaj, Lekë dhe Elsa Lulaj, Palok Rudaj, Gjok Selca, Gjergj Simolacaj, Xhavit Limani, Kreshnik Zhabjaku, Tonin Lumaj, Luc Malota, Flamur Husaj, Prena Berisha, etj, etj., që tani s’po më kujtohen. Puna e tyre ka qenë shumë e vleftshme për ç’ka ju kemi boxh mirënjohje dhe respekt ne dhe i tërë komuniteti shqiptar i Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

P. Simsia: - Ju personalisht, sa kohë keni që angazhoheni me festivalet folklorike?

M. Shkreli: Unë kam marrë pjesë që nga takimet e para, më 1974, dhe nga Festivali i Parë, më 1991. Siç ju tregova më parë, personalisht kam drejtuar të gjithë festivalet, duke filluar nga i treti, me përjashtim të të gjashtit. Për mua është kënaqësi të punoj me dashamirë të folklorit nga të gjitha trojet tona, pa kurrëfarë dallimi, por vetëm si vëllezër të një gjaku që jemi.

P. Simsia: - Brenda Komunitetit tonë në Nju Jork dhe jashtë tij njohim shumë këngëtarë, artistë të skenës shqiptare që japin koncerte në festa të ndryshme dhe në gëzime familiare, që festivalit të fundit i munguan. Si e spjegoni mospjesëmarjen e tyre, nuk kanë pranuar të marrin pjesë në festival, apo nuk kanë patur ftesa nga organizatorët e festivalit?

M. Shkreli: Është e vërtetë se shumë munguan dhe kanë munguar në të kaluarën. Arësyeja është dollari i gjithëfuqishëm. Disa nga artistët nuk e ndjejnë obligimin që kanë ndaj komunitetit nga i cili edhe jetojnë. Imagjinoje një këngëtar ose këngëtare shqiptare në New York pa komunitetin shqiptar – kush do t’i dëgjonte. U bëj ftesë të gjithë artistëve që të bëjnë një sakrificë të vogël – një herë në vit, dy orë t’ia dhurojnë komunitetit. Ia kanë borxh! Dua të shtoj se askush nga organizatorët nuk merr asnjë lloj shpërbli-

mi për punën që bëjnë.

P. Simsia: - Çdo vit festivalet folklorike kanë qenë të një niveli të lartë, këtë e tregoi edhe numri shumë i madh i pjesëmarrësve, por ky i fundit, sikurse u tha edhe nga disa bashkatdhetarë ishte më i bukur, më i plotë dhe për këtë, sigurisht, që kanë meritë të madhe jo vetëm organizatorët, por edhe artistët pjesëmarrës. Ka ndonjë përzgjedhje të grupeve artistike nga ana juaj organizative, apo grupet konkuruese i zgjedhin vetë pjesët e tyre me të cilat do të konkurojnë?

M. Shkreli: Vërtetë ftesa për pjesëmarrje është e hapur për të gjitha grupet dhe individët. Është vullneti i tyre nëse marrin pjesë apo jo. Është e ditur se ndonjëherë të paraqiten më shumë se sa lejon koha për festivalin, atëherë bëhet një përzgjedhje, kryesisht bazuar në nevojen për reprezentim gjithëkombëtar. Kurse pjesët e propozuara nga grupet, miratohen nga orgnaizatorët.

P. Simsia: - Festivali i 17-të ishte vazhdimësia e aktiviteteve të ndryshme që Kisha Katolike në Nju Jork i zhvillon me një frymë kombëtare, pa dallim feje apo krahine për të mbajtur të bashkuar komunitetin tonë. Edhe kohët e fundit në aktivitetet e ndryshme të Kishës pjesëmarrja ka qenë shqiptarçe, pra pa dallim feje.

M. Shkreli: Merita për këtë u shkon, në vend të parë, prijësëve të Kishës, të cilët, duke filluar nga themeluesi i kishës së parë katolike shqiptare në SHBA, Imzot Zef Oroshi, dhe duke vazhduar me ishfamullitarin, tani Imz. Rrok Mirditën dhe famullitarin e tanishëm Dom Pjetër Popaj, kanë bërë ç’është e mundur që të mbajnë kontakte me prijësit fetarë të dy besimeve të tjera shqiptare. Ne, si një ent besimi që jemi, për çdo ngjarje kemi ftuar komunitet fetare shqiptare. Besoj se kjo gjë është vazhdimësi e traditës së bukur të klerit katolik shqiptar ndër shekuj. Si parim ne ç’doherë kemi fjalët e Ungjillit, “Duaje të afërmin tënd porsi vetëveten” (Mt. 22:39), sikur dhe thënien e Dom Pjetrit, “Të kultivojmë ata çka na bashkon e jo çka na ndanë”.

P. Simsia: - Si është bashkëpunimi artistik i Kishës Katolike me Grupin Muzikor tashmë të Njohur “ALBA”, i cili shoqëroi edhe këngët e festivalit të fundit?

M. Shkreli: Udhëheqësi i grupit “Alba”, Edmond Xhani, me përvuajtërinë e tij i ka

pushtuar zemrat e të gjithë anëtarëve të grupit organizativ. Është vërtetë një kënaqësi të punosh me Edin. Ai, me grupin e tij, bën shumë sakrifica për ta bërë festivalin sa më të sukseshëm. Grupi “Alba” është gati që në çdo kohë të improvizojë provat, duke udhëtuar me orë për t’ua bërë artistëve më të lehtë përgatitjen për festival. Është dëshira e të gjithëve, që edhe në të ardhmen, Grupi Muzikor “Alba” të jetë “grupi zyrtar i festivalit”.

P. Simsia: - Jeni Kryeredaktor i revistës “Jeta Katolike”, por për vetë emrin që mban ajo revistë, shpesh herë në faqet e saja të brendëshme zenë vend shkrime nga autorë të të gjitha feve dhe krahinave shqiptare, madje edhe shkrime dhe foto të klerikëve të feve të ndryshme, të cilat e bëjnë revistën të pëlqyeshme dhe të lexueshme nga të gjithë. Mund të flisni, ju lutem?

M. Shkreli: Tradita e shtypit katolik shqiptar ka qenë gjithmonë e tillë. Duke shfletuar revistat e moçme, ne gjejmë shumë emra autorësh të besimit Islam. Jeta Katolike është revistë fetaro-kulturore, por jo edhe polemizuese. Ne botojmë artikuj fetar që i përkasin besimit kristian por nuk lejojmë artikuj që për qellim kanë përuljen e besimeve të tjera. Personalitet e ndershme shqiptare, pa dallim feje, janë gjithmonë të mirëseardhur për bashkëpunim. Kjo është filozofia ime dhe e udhëheqësit të kishës sonë, Dom Pjetër Popaj.

P. Simsia: - Mendoni se Revista “Jeta Katolike”, duhet të jetë më shpesh pranë lexuesit, nga një herë në tre muaj që botohet tani të botohet dy herë në muaj, ose edhe më shpesh?

M. Shkreli: Po. Por (kjo fjalë “por” është gjithmonë e pranishme) mundësitë janë të vogla. Puna është në bazë vullnetare, e punëtorë janë pak. Mandej është edhe mundësia financiare. Shtypi në Amerikë kushton shumë, kurse lexuesit janë të pakët. “Shqiptarët janë qitap-suza” thoshte Imz. Zef Oroshi, i cili është edhe themeluesi i revistës, të cilën e botonte atëherë kur nuk kishte kompjuterë. Për disa vite revista u pezullua dhe falë vullnetit të famullitarit tonë Dom Pjetrit, ajo rifilloi botimin e rregulltë më 1996. Me gjithë vështirësitë, ai dhe Nd./Famullitari Dom Nikolin Pergjini, vazhdojnë ta përkrahin pa rezervime. Unë dhe bashkia katolike e SHBA ju jemi mirënjohës për këtë.

JETA KATOLIKE

P. Simsia: Ju faleminderit i nderuar zoti Shkreli për këto që thatë dhe j’u uroj suksese në punën tuaj fisnike dhe të palodhur që bëni në shërbim të komunitetit tonë në Sh.B.A. I uroj suksese vazhdimësisë së festivalit folklorik të përvitshëm të Diasporës, si rruajtës dhe përkrahës i traditave të shkëlqyera folklorike dhe muzikore shqiptare . Urime dhe revistës “Jeta Katolike”, revistë e dashur dhe e lexuar nga lexuesit e shumtë, duke na bashkuar të gjithë së bashku pa dallim feje dhe nga cila krahinë jemi.

M. Shkreli: Kënaqësia është e imja, zoti Simsia. Është vërtetë kënaqësi për të gjithë neve të jemi gjithmonë të bashkuar ndër të mira, ama është detyrë të jemi së bashku në ditë të vështira, kur Kombi ka nevojën tonë. Shpresoj se këtë mëndim e ndajë me të gjithe bashkëkombasit, pa dallim.

Në fund, edhe një herë i ftoj të gjithë shqiptarët në bashkëpunim për të mirën e diasporës dhe kombit në përgjithësi. Mos t’i harrojmë klithjet e Nolit, “Mbahu nëno, mos ki frikë…”.

Drejtori i Festivalit, zoti Mark Shkreli dhe Pierre Simsia Festivalit të 17-të Folklorik të Diasporës Shqiptare i kanë ardhur shumë urime dhe përshëndetje nga bashkatdhetarë, Shoqata, biznesmenë... të ndryshëm.

Më poshtë janë disa nga emrat e shumtë të urimeve ardhur në adresën e organizatorëve të festivalit.

- Familja Ndoc Mati Gjonaj nga Reçi i Ulqinit - Andrew Glass Brokerage, INC - Two Star Restaurant, 718 East 187-th Street, Bronx, NY - Harry Bajraktari &Rustem Gecaj bajraktari mangement corp.

- Adriatic Artisan Work, INC 907 Pierce Avenue, Bronx, NY 10452 - The Greentree Country Club Michael&Dennis Gramas & From all of us at Green Tree - DNC Management, LLC Doda Curanaj me familje 718-365-3150 - VTS Realty INC Frank Çotaj Sales Representativ 2578 East Tremont Avenue, Bronx, NY 10461 718-863-4000 - All State Scaffolding, Inc. All Types of Roofing 150 Mill Street, Brooklyn, NY 718858-7770 Owner Ilber Pilku - P.D. Income Tax Service Peter Dedaj 2322 Arthur Avenue, Suite 11, Bronx, NY 10458 718-364-9178 - The Pan-Albanian Federation of America

VATRA (The Hearth) Founders: Fan S. Noli & Faik Konica - Sabri (Sam) Gjoni Attorney At Law 212625-8333 - Gojçaj Foundation Lekë & Pashko Gojçaj - Oil Heats Best Boiler&Tube repair President Tany Ulaj 718-401-1166 - Europa General Contracting Co the better custom building 79 Windom Street White Plans, NY 10607 914-347-3254 - Welcome to “ILLYRIA” The only AlbanianAmerican Newspaper 481 8th Avenue. A-9 Suite 937 NY 10001 212-868-2224 - “Bota Sot” Albanian Daily Newspaper Albanian American Media Center 2322 Arthur Avenue #12 Bronx, NY 10458 718-733-4000 - Vuksanaj Realty CO Nik & Marash Vuksanaj 718-033-9980 271 E. Kingsbridge Road, Bronx, NY 10458 - Mërgimtari Meat&Grocery 565 East 187th Street Bronx, NY 10458 Flamur Mushkala 718-562-4234 - WRA Properties, INC 234-19 41st Avenue Daglaston,NY 11363 718-224-9500 - Micali Terrace Lokal i specializuar për ceremonitë familiare shqiptare 1521 86th Street, Brooklyn, NY 718-3313533 - NCC Design Quality Comes First 193 Yonkers Ave. Yonkers, NY 10701 Nick Camaj 914-375-3400 - Country Wide Home Loans Joseph Gega Regional Manager, 203-4969959, Ilir Osmëni Home Loan Consultant 917-574-2213 - Income Tax Accountig 1809 Paulding Ave. Bronx, NY 10462 Pashk Berisha 718-8921000 - Henry Djonbalaj Realty&Associates 655 McLean Avenue Yonkers, NY 10705 914376-1000 - I &J Cubi Construction Corp Ilir Cubi,

| TETOR - DHJETOR 2007

19

President. 51 Flowler Ave. Yonkers, NY 10701 - Age Ivezaj, LUTCF Financial Services Executive 718-267-3600 - SHKA “Bashkimi Kombëtar” 2342 Arthur Avenue, Bronx, NY 10458 718-933-4141 - Zef Balaj & Sons Associates, Inc Sales, Rental. Management, Consulting Mortgages.

718-654-1319 3062 Bainbridge Ave. Suite 1F, Bronx, NY - Albanian Yellow Pages 2322 Arthur Ave. Suite # 10 Bronx, NY 10458 718-584-1620 - Gruda Enterprises, Inc. Custom Home Builders Luigj Berishaj 271 Devon Farms Road Stormville, NY 12582 914-588-7747 - Queens Albanian Travel Travel Agency and Western Union 6101 Catalpa Ave. Ridgewood, NY Abdyl Ali Koprencka 718-417-3175

20

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

JETA KATOLIKE

Gjon Dedvukaj Broker / Owner

Tel: (718) 519-1100 Cell. 718-496-7710 Fax: (718) 881-1829 WWW.ALBUSAREALTY.COM e-mail: albusarealty@aol.com

261 Gun Hill Rd. Bronx, NY. 10467

| TETOR - DHJETOR 2007

Specialized in multifamily residential and other income producing commercial properties.

• MANAGEMENT • RENTALS • SALES

MORTGAGES Na kontaktoni nëse planifikoni të bleni ose shisni çfardo lloji Real Estate në shtetin e New Yorkut

21

22

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

NJË HAP MË AFËR SHENJTËRIMI Nëna Tereze mund ta ketë kapërcyer pëngesën e fundit drejtë kanonizimi

N

jë meshtar i Aqipeshkvisë Guwahati në Indinë lindore, Atë V. M. Thomas, më 27 Gusht 2007, duke pasur dhimbje të mëdha, ka kërkuar ndihmën e mjekëve dhe më 4 Shtator është shtruar në spital.

Testimet kanë konfirmuar praninë e një guri të madh në kanalin e majt urinar. Sipas mjekëve, ky lloj guri nuk mund të shkrihet me anë të ilaçeve ose të “bombardohet”, por vetëm mund të largohet me anën e ndërhyrjes kirurgjike. Madhësia e gurit ishte 13 mm (pak më shumë se ½ inch), që

do të thotë e pamundur të kalohej. Dita e operacionit qe caktuar më 6 Shtator.

Më 5 Shtator, që është festa e Nënës Tereze, meshtari ju lut mjekëve ta lejonin për të kremtuar Meshën. Fillimisht doktorët e refuzuan por më vonë iu nënshtruan lutjeve të tij dhe e lejuan të dalë nga spitali vetëm për një orë.

Shpejt e shpejt, Atë Thomas ka shkuar në shtëpinë e fëmijëve “Shishu Bhavan” të themeluar nga Nëna Tereze. Prifti në Meshë ka kërkuar ndërmjetësinë e Nënës Tereze për operim të sukseshëm dhe shërim të shpejt. Njëkohësisht ju është lutur edhe besimtarëve që t’i luten Nënës Tereze për të.

Më vonë Atë Thomas shkruan: “Këtë gjë unë e kam dëshiruar me forcë të madhe

për arësye të shoqërimit tim të ngushtë me Nënën Tereze nga 1979 deri në 1997”.

Mbas kremtitmit të Meshës, Atë

Mark K.

SHKRELI Thomas është kthyer në spital, për pergatitje për operacion, por tani ai e ndiente veten mirë dhe ka fjetur shumë mirë.

Më 6 Shator, sikur është zakon para çdo operacioni, kanë bërë edhe një radiolgji dhe, për çudi, filmi nuk ka treguar asnjë gjurmë të gurit. Ishte zhdukur tërësisht. E bënë edhe një radilogji, por me rezultat negativ. Negativ ishte edhe ultrazëri, që u bë nga i njejti doktor sikurse ai më 4 Shtator.

Sipas shënimeve të Atë Thomas, kirurgu i spitalit ka ardhur në përfundim se “zhdukja e gurit është përtej shpjegimit medicinal”. Kirurgu, në kartelën e pacientit (Case summary), ka shënuar: “Vërtetë është dukë si një mrekulli dhe ngjarje unike, që guri, i cili nuk ka mund të shpërbëhët me ilaçe, është zhdukur pikërisht në këtë ditë” (Ditën e festës së Nënës Tereze, MSh).

Atë Thomas-i beson se ai është shërua në Meshën e tij në Shishu Bhavan, me ndërmjetësinë e të Lumtures Nënë Tereze.

Procedura Kishtare e Kanonizimit Një person, për tu shpallur i lumtur ose i shenjtë, duhet të kalojë nëpër procedurë kanonike për çështje të lumturimit dhe kanonizimit. Normat kanonike në lidhje me procedurën që duhet ndjekur për çështje shenjtërimi gjenden në Kushtetutën Apostolike “Divinus Perfectionis Magister”, shpallur nga i ndjeri Papa Gjon Pali II, më 25 Janar, 1983.

Për t’iu shmnagur ndjenjave të momentit dhe për hir të paanshmërisë, së paku duhet të kalojnë pesë vjet nga vdekja e kandidatit, para se të fillojë çështja.

Përgjegjësinë për fillimin e hetuesisë e

ka ipeshkvi i dioqezës ku kandidati ka vdekur. Grupi përkrahës (Actor Causae): dioqeza, famullia, etj., kërkon nga ipeshkvi hapjen e hetuesisë, kurse ipeshkvi, mbasi që fiton “nulla osta” nga Selia e Shenjtë, formon gjyqin dioqezan për këtë çështje.

Gjyqi, mbasi që të ketë bërë hetuesitë e nevojshme dhe të ketë arritur në përfundim, me fakte konkrete, se kandidati ka jetuar një jetë me Virtyte Kristiane, të cilët konsiderohen heroike, sikur janë tre virtytet teologjike: feja, shpresa dhe bamirësia, dhe katër virtytet kardinale: urtësia, drejtësia, vetëkontrolli dhe qëndrueshmëria, bën dokumentacionin e nevojshëm. Në këtë kohë, kandidati shpallet Shërbëtor i Hyjit dhe i jepet titulli “i/e Nderuar” (Venerable).

Mbasi që gjyqi dioqezan ta përfundojë hetuesinë, aktet dhe dokumentet e grumbulluara i përcillen Kongregatës për Çështjen e Shenjtorëve. Kongregata, tani, përgatitë kopjen publike. Postulatori, me banim në Romë, nën drejtimin e Relatorit të Kongregatës, përgatitë një përmbledhje (Positio) të dokumentacionit, me të cilin provohet se kandidati ka ushtruar virtytet në mënyrë heroike. “Positio” shqyrtohet nga nëntë teologë të cilët votojnë. Nëse shumica e tyre votojnë në favor, çështja i përcillet për shqyrtim të mëtejshëm kardinajve dhe ipeshkvinjve-anëtarë të Kongregatës. Ata mblidhen dy herë në muaj dhe, nëse janë në favor, Prefekti i Kongregatës ia paraqet zhvillimin e çështjes në tërësi Atit Shenjt, i cili jep miratimin e tij dhe autorizon Kongregatën të përgatisë dekretin përkatës. Pastaj vijon leximi publik dhe shpallja e dekretit.

Për lumturimin, është e nevojshme që Shërbëtori i Hyjit, mbas vdekjes, të ketë bërë një mrekulli të vërtetuar. Mrekullia duhet të vërtetohet përmes shqyrtimeve përkatëse kanonike, duke bërë procedurën analoge me atë për Virtyt heroik. Edhe kjo procedurë përfundon me dekretin përkatës.

Kur të dy dekretet janë shpallur (Virtyti heroik dhe Mrekullia), Ati Shenjt vendosë për lumturim (beatifikim), që është leje zyrtare për nderim publik, kufizuar në një territor të veçantë, si për shëmbull një dioqezë, një shtet ose një rajon. Me lumturim kandidati merr titullin “i Lumtur” ose “e

JETA KATOLIKE

Lumtur” .

Për kanonizim (shpallje shenjt) duhet edhe një mrekulli, që i ngarkohet ndërmjetësisë të të Lumturit dhe që ka ndodhë mbas lumturimit të tij. Metodat për vërtetimin e mrekullisë janë të njëjta sikur ato për lumturim. Kanonizimi ose shpallja shenjtor është leja për nderim publik në Kishën Univerzale, domethënë në çdo kishë katolike në botë. Kanonizimi ka të bëj edhe me pagabueshmërinë e Papës. Me kanonizimin, i Lumturi fiton titullin “Shenjt”.

Është mirë të theksojmë se kanonizimi nuk e bën dikë të shenjtë: është vetëm një shpallje publike se një person është shenjtor dhe që ka qenë shenjtor edhe më parë se të kanonizohej.

Kanonizimi i Nënës Tereze me hapa të përshpejtuar Normalisht procedura për ta shpallur një person “Shenjt” zgjatë me dekada ose shekuj. Por, në rastin e Nënës Tereze, pas

| TETOR - DHJETOR 2007

23

vdekjes së saj më 5 Shtator 1997, Papa Gjon Pali II, ka përjashtuar rregullin për pritje pesë-vjeçare, duke lejuar ipeshkvin e Kalkutës, që, në mënyrë të përshpejtuar të fillojë procedurën e kanonizimit. Hapi i parë, ai i përcaktimit të “Virtytit heroik” ka vazhduar me shpejtësi.

Më 2002 Vatikani e ka pranuar si mrekulli shërimin e një tumori në barkun e një gruaje indiane, Monica Besra, i cili është zhdukur mbasi që ajo ka vënë një medalje të Nënës Tereze mbi të. Monica ka treguar se ka parë një dritë, e cila ka rrezatuar nga medalja dhe aty për aty është ndijer e shëruar.

Mbas vërtetimit të kësaj mrekullie, Papa Gjon Pali II, i cili e ka pasë për zemër Nënën Tereze, më 19 Tetor 2003, në praninë e rreth një milion njerëzve, ndër të cilët edhe shumë shqiptarë, të të gjitha besimeve, duke përfshirë edhe 135 vetë nga Famullia jonë “Zoja e Shkodrës”, e ka shpallur të Lumtur. Njëkohësisht, Papa ka caktuar festën e saj më 5 Shtator.

Tashti, nëse Kongragata për Çështjen e Shenjtorëve dhe Papa Benedikti XVI, do ta pranojnë si mrekulli shërimin, në mënyrë të pashpjegueshme, të Atë V.M. Thomas, Nëna Tereze mund ta ketë kapërcyer pëngesën e fundit drejtë shenjtërimit.

24

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

Nënë Tereza, katër vjet më pas Saimir Lolja Më 19 Tetor 2007 mbushen katër vjet nga fillimi i shenjtërimit të Nënë Terezës, i cili do të pasohet në vitet që vijnë me një cermoni tjetër që do të shënojë përfundimin e shenjtërimit. Vepra dhe mirësia e saj botërore e ngriti shumë lart shpirtin Shqiptar. Ajo i tregoi botës sa i çmuar është shpirti dhe gjeni Shqiptar, sa thesare përmban ai shpirt dhe sa kulturë dhjetra-mijëvjeçare përcjell ai gjen.

Në faqen e Vatikanit në internet, www.vatican.va/news_services/liturgy/sai nts, në jetëshkrimin për të, shkruhet qartë në gjuhët Shqipe, Anglisht, Frëngjisht, Italisht dhe Spanjisht fjalia e saj e virtytshme: “Me gjak jam shqiptare; me nënshtetësi indiane. Përsa i përket besimit jam murgeshë katolike. Sipas thirrjes i përkas botës. Por zemra ime i përket plotësisht Zemrës së Krishtit”. Ajo i gjallëroi zemrat dhe i ngriti krenarinë e Shqiptarëve kudo ku janë.

Gonxhe Bojaxhiu, Nënë Tereza, rrjedh nga një familje shkodrane e zbritur nga Fani i Mirditës që pasi u shpërngul në Prizren kaloi në Shkup. Ajo ishte fëmija e tretë e prindërve Kolë dhe Drane Bojaxhiu.

Ajo lindi në Shkup, ku i ati merrej me tregti dhe mblidhte në shtëpinë e vet artistë dhe atdhetarë shqiptar. Ditëlindja e saj është 27 Gusht 1910. Gjashtë vjet më parë i kishte lindur e motra, Agia, dhe tre vjet pas Ages, i vëllai Lazri. Mësimet e para i bëri në një shkollë shqipe të Shkupit, ndërsa gjimnazin po në atë qytet në gjuhën serbo-kroate. Familja e Nënë Terezës zhvendoset në Tiranë pasi i ati i saj vdes i helmuar nga sllavët gjatë një udhëtimi për në Beograd ku kishte shkuar për të hapur një shkollë shqipe. Dëshirat e saj të rinisë ishin të bëhej mësuese, të shkruante dhe të këndonte poezi, të hartonte dhe të muzikonte. Emrin Tereza e mori në moshën 18 vjeçare kur u bë murgeshë në Institutin Motrat e Loretos në Irlandë.

Sipas Artistes së Popullit Marija Kraja dhe njëkohësisht mike e familjes së Gonxhe Bojaxhiut, Nënë Tereza e ka quajtur ditën më të bukur të jetës së saj ditën kur për herë të parë pas 50 vjetësh vizitoi Shqipërinë në vitin 1989. Prejardhja

e saj shqiptare bëri që të jetë shoqëruese e Papës gjatë vizitës së tij në Shqipëri më 1993. Fqinjët e shtepisë së prindërve të saj, që vonë e kishin mësuar emrin e saj, çuditeshin kur shihnin gruan e vogël por me famë të madhe që shkelte në rrugicën e tyre me këmbët e zbathura, tregon Marija Kraja. Nënë Tereza haste vështirësi për të folur rrjedhshëm Shqip pas një largimi prej 70 vjetësh dhe qëndrimi në ambjente joshqiptare, por ajo kurrë nuk e ka mohuar origjinën e saj shqiptare. Në shkrimet e saja në Shqip përmenden letrat saja të rinisë, letrat e shkëmbyera me familjen, përshëndetja drejtuar popullit shqiptar pas fitimit të çmimit Nobël më 1979, lutja në Shqip përcjellur nga Zëri i Amerikës më 17 Qershor 1978, etj. Kur ishte e re ajo ka shkruajtur edhe poezi në gjuhën Shqipe dhe për këtë shkrimtari i nderuar Naum Prifti na jep si shembull poezinë e mëposhtme që ajo e shkruajti gjatë udhës për në Indi kur ishte 22 vjeçe.

LAMTUMIRË Po lë shtëpinë zemërfanar Vendlindje e farefis Po vete n’Bengalin dergje-vrarë Atje, në të largtin vis.

Lë të njohurit në mejtime Të afërmit e vatrën shqim, Më tërheq zemra ime T’i shërbej Krishtit tim.

Nënë e dashur, lamtumirë Ju le shënde’n miq të mi Më djeg, o, një fuqi e dlirë Drejt të përflakurës Indi…

Dhe anija lehtë lehtë lundron Pret valët e detit të trazuar, Për herë të fundit syri vrojton Brigjet e Evropës së hakërruar.

Qëndron në anije e galduar Fytyrë e përvuajtur gjithë hare E Krishtit flijetarja e vluar Nuse e njomë e botës së re, Një kryq hekuri n’dorë shtërngon Shpëtimi lëvarshëm kumbon në të,

E shpirti i gatshëm pranon Blatën e rëndë fli për të, Pranoje, këtë flijim, o Zot, Dëshmi e përbetimit që të dashuroj, Ndihmoi gjallesës Tënde sot Që emrin do të madhëroj!

Si shpërblim, Të lus o i Hirt’, O Ati ynë plot mirësi Të më japësh vetëm atë shpirt Atë shpirt që-veçse Ti e di.

Dhe t’imtë, të pastër si n’ag vere vesojnë Të valët lot rjedhin qetë, me mall, Që betimin për Ty prore e madhërojnë Për të madhin blatim që tani u shpall.

Nënë Terezës për të ardhur në Shqipëri iu desh të dërgonte tri letra. Ajo i kish dërguar më parë letër Komitetit Shqiptar për Marrëdhëniet me Jashtë, por nuk mori kurrë përgjigje. Një tjetër letër ia kish nisur ish-Presidentit të Republikës në vitin 1989, të cilit i theksonte se: “për 60 vjet kam vizituar shumë e shumë vende jashtë atdheut tim”. Kurse letrën e tretë ia kish drejtuar kryetares së Frontit Demokratik, të cilës i lutej që ta ndihmonte për të ardhur në Shqipëri pasi donte të shihte varrin e nënës së saj. Më në fund, e para pashaportë (për këtë rast ishte diplomatike) e dhënë për nënshtetas të huaj me origjinë shqiptare iu dha pikërisht Nënë Terezës, e cila vizitoi Shqipërinë më 1989. Nënë Tereza kishte gjithashtu pashaportë nga India, Vatikani, Britania e Madhe dhe Italia. Kur i thanë për pashaportën Shqiptare ajo u përgjegj: “E pranoj me kënaqësi, sepse është pashaporta e vendit tim; atje kam nënën dhe motrën, atje kam miq e të njohur, atje shumë shpejt do të hapim misionin tonë e unë do të jem vetë aty”. Kur mori çmimin Nobël në vitin 1979, shteti Amerikan i ofroi nënshtetësinë amerikane dhe pashaportën, por ajo nuk pranoi. Në vitin 1991 presidenca shqiptare krijoi dekoratat me titujt Urdhri Nënë Tereza e Artë dhe Nënë Tereza e Argjendtë.

Ky urdhër u synua t’i jepej veprimtarëve të cilët do të jepnin ndihmesë të veçantë në shërbimet njerëzore. Ramiz Alia e ligjëroi një urdhër të tillë por nuk e dha

JETA KATOLIKE

ndonjëherë, ndoshta me nënarësyen se në Shqipëri nuk kish të varfër e nuk kish vend për shërbime bamirësie. Sali Berisha pas tij e dha aq shumë këtë urdhër sa e shpërdoroi fare. Rexhep Meidani gati e harroi. Sot nuk dihet nëse egziston apo jo.

Në çastin e marrjes së Çmimit Nobël më 1979, një nga klerikët që merrte pjesë në sallë e pyeti Nënë Terezën se nga ishte.

Ajo foli hapur dhe qartë: “Kam lindur në Shkup, jam shkolluar në Londër, jetoj në Kalkutë dhe punoj për të gjithë njerëzit e varfër në Botë. Atdheu im është një vend i vogël me emrin Shqipëri”. Gazeta Uashington Post, 16 Tetor 2003, shkruante qartë se Nënë Tereza ka lindur në Shkup në kohën kur nuk kishte IRJM dhe Shkupi asokohe ishte qytet i perandorisë Otomane.

Më tej artikulli vazhdonte me fjalën e Nënë Terezës që sipas gjakut ajo është Shqiptare.

Bile artikulli përmendte edhe një përpjekje të kotë atë verë të një skulptori sllavomaqedonas që kishte krijuar një shtatore të Nënë Terezës me mbishkrimin “Një bijë e Maqedonisë” (IRMJ) më synimin për ta dërguar në Romë me rastin lumturimit të saj.

Nënë Tereza u bë kultura më e lartë ndërlidhëse e njohjes së shqiptarëve në botë. Duke qenë një Shqiptare trupvogël por një legjendë e madhe ajo i kaloi kufin-

25

Nëna Tereze në Tiranë, me Papën Gjon Pali,1993

jtë Shqiptarë duke u bërë përkatësi dhe qytetare e botës, e popujve, e feve dhe qytetërimeve. Në vitin 1950, ajo themeloi urdhrin e saj të murgeshave të quajtur Misionaret e Bamirësisë që i shërbejnë tërësisht të varfërve. Vetëm sipas të dhënave të vitit 1980, ajo ishte kujdestare e 7500 fëmijëve në 60 shkolla, mjekonte 960000 të sëmurë në 213 spitale, ishte e vetmja në botë që trajtonte 47000 viktima të lebrozës në 54 klinika, kujdesej për 3400 pleq të braktisur e të lënë rrugëve në 20 shtëpi pleqsh dhe kishte birësuar 160 femijë jetimë. Sot, Urdhri i saj ka më shumë se 700 streha në 132 vende. Presidenti Bill

JAGODA REALTY CO. • APARTMENT RENTALS • PROPERTY MANAGEMENT • Mark Perlleshi Mhill Perlleshi TEL. (718) 655-3500/02 748 Astor Avenue FAX. (718) 655-3630 Bronx, New York

• Burek të shijshëm 7 ditë në javë •

•ME MISH • ME DJATH • ME SPINAQ • Tel. (718) 822-8955 758 Lydig Avenue • Bronx, NY 10462 Albanian For ‘YUM’ Marjan Kolndrekaj with a cheese-filled burek at Dukagjini Burektorja.

| TETOR - DHJETOR 2007

Pranojmë porosi për festat tuaja familjare!

Klinton u shpresh hapur në Qershor 2002 se: Nënë Tereza ishte e para ajo që më bëri ta dua kombin shqiptar dhe tani ndihem shumë krenar që plotësova një detyrë morale ndaj saj dhe ndaj vlerave të lirisë.

Ndër titujt që i janë nderuar Nënë Terezës rrjeshtohen: Pamada Shir, Gjoni XXIII për Paqe të cilën ia dorëzoi vetë Papa Pali VI, Samaritani i Mirë në Boston, Shpërblimi Ndërkombëtar Xhon Kenedi në Uashington, Nëna e të Gjithë Nënave, Balzan, Çmimi Nobël për Paqen, Medalja e Lirisë si shpërblimi më i lartë Amerikan, Medalja e Paqes si shpërblimi më i lartë i Rusisë, etj.

Nënë Tereza ndërroi jetë në Kalkuta të Indisë më 5 Shtator 1997. Një komision dioqezian u krijua në Korrik 1999 kur Papa Gjon Pali II dha leje të posaçme që kjo murgeshë me origjinë shqiptare të hynte në rrugën e shenjtërimit të saj. Një raport prej 35000 faqesh për jetën e Nënë Terezes iu dërgua Vatikanit nga Kalkuta si pjesë e proçesit të shenjtërimit. Fillimi i shënjtërimit të Nënë Terezës u bë më 19 Tetor 2003 në Sheshin e Shën Pjetrit në Vatikan dhe u ndoq nga mbi 250000 njerëz, pa llogaritur filmimet e drejtpërdrejta nga të gjitha televizionet e botës. Paralelisht me atë ceremoni madhështore dhe të rrallë u organizuan veprimtari nderuese në Tiranë, Prishtinë, Shkup, etj. Më 17 mars 2004, piktori i talentuar shqiptar Artan Shabani i dhuroi Papa Gjon Palit II portretin e Nënë Terezës. Nga ana tjetër, për Nënë Terezën po ngrihen përmendore në Tiranë, Prishtine, Bratislavë (Sllovaki), Strasburg (Europë), Tenenerife (Madagaskar), Johanesburg (Afrika e Jugut), etj. Qoftë i lëvduem shpirti i saj! ___________________ Artikulli është marrë nga Forumi “AlbShkenca” (www.alb-shkenca.org).

26

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

At Zef Pllumi – Institucioni që u rezistoi kohërave

P

ata fatin ta njoh dhe disa herë të shkëmbej me të mendime për problemet më të ndryshme, d. m. th. të dëgjoj fjalën e tij përherë origjinale. Si relike të shenjta do t’i ruaj veprat e tij me ato dedikime miqësie e dashurie.

I fisëm e i pasur në shpirt, i mprehtë e kategorik në gjykime, absolut në besim, energjik dhe organizator në veprim, i paepur në punë e përpjekje, i përvujtë dhe i dashur.

Një personalitet i rrallë, ku shkëlqente mbi çdo dimension tjetër liria e plotë në mendime, krejtësisht e pakufizuar. Sa herë me vete e kam krahasuar me heroin tonë të “Liris së Mejtimit”, Nolin, për këtë atribut të çmueshëm të njeriut, që është pasqyrë e një formimi të plotë, e një karakteri të fortë dhe e një ndërgjegjeje të pastër e të guximshme. Zëri i brendshëm i ndërgjegjes duket se çdo njeriu i thotë se Zoti e ka lindur të lirë. Të lirë në mendim, për të zbuluar thelbin e sendeve dhe të dukurive e për të shmangur të keqen; të lirë në vullnet, për të sendërtuar të mirën. * * * Ishte më i riu i Etënve të zhgunave shqiptarë të Shen Françeskut, kur At Marin Sirdani, historiani i shquar dhe mësuesi i tij, në kohën që oficera të UDB-ës po merrnin në “dorëzim” nga oficera të Sigurimit tonë materiale të Arkivit të Fretënve (që ishte unik në Shqipëri, fillimet e të cilit mbërrinin në vitin 1415 dhe kishin vazhdimësinë e dokumentave kishtare dhe shoqërore historike-ekonomike deri në ato ditë), për t’i çuar në Beograd, e porositi: “Rrno vetëm për me tregue”. Dhe Padër Zefi, kështu e kemi thirrur gjithmonë, e At Zef pati peng të jetës së tij këtë porosi. Rroi dhe tregoi. Me antologjinë e kujtimeve dhe botimet e tjera dhe me gjithë veprimtarinë e tij në dobi të kishës, të Urdhnit të Shen Françeskut dhe të Atdheut, sfidoi vdekjen dhe pavdekësoi veten. Tani që nuk e kemi më fizikisht, e kemi në Panteonin e lavdishëm të personaliteteve më të larta të kombit dhe, sidomos, në një hauz të veçantë të atij Panteoni, në atë të paraardhësve dhe mësuesve të tij të mëdhenj: Gjergj Fishtës, Shtjefen Gjeçovit, Pal Dodajt, Ambroz Marlaskajt, Vinçenc Prendushit, Marin Sirdanit, Anton Harapit, Justin Rrotës, Martin Gjokës, Bernardin Palajt, Donat Kurtit, Benedikt Demës, Gjon Shllakut, etj.

E prisnin shumë punë mbasi u lirua nga burgu dhe u rrëzua diktatura. Filloi me njëherë nga puna, me një “Ut heri dicebamus – Siç thonim dje”, duke na treguar, nëpërmjet një anekdote, se si duhet t’i hapte rrugë progresit inteligjencia

shqiptare: “Në kohën e Mesme, në një ndër ato vende ku ishte në fuqi Inkuizicioni, dënuen nji mendimtar me dhetë vjet burg.

Kur duel prej burgut ai kthej gjithnji në katedrën e Universitetit ku kishte mësue dikur dhe filloi leksionin me këto fjalë: “Ut heri dicebamus – Siç thonim dje”. Kështu veproi edhe At Zefi për “me lidhë fijet me të kaluemen”, duke u bërë interpret dhe vijues i ideologjisë kombëtare të Françeskanëve të Mëdhenj, i atdhedashurisë dhe i veprimtarisë së tyre kulturore.

Duhej të kryente të gjitha detyrat e një institucioni, Institucionit të Françeskanëve, të hidhte në çdo “truall” të tij një gur të qëndrueshëm themeli. Mbi të gjitha duhej të ngrinte Kishën Françeskane, që i ka hedhur themelet ne vendin tonë që në mesjetën e hershme, dhe që i ka sjellë aq e aq të mira atdheut, të organizonte besimin, të hapte kuvendin e shkollat, të shkruante kujtimet dhe të jepte mendimin e tij për ndërtimin e demokracisë, të krijonte bibliotekën, të hidhte bazat e arkivit, të ndërtonte shtypshkronjën, të ribotonte veprat e harruara, të mohuara e të blasfemuara për 50 vjet të profesorëve të tij, dhe sa e sa punë të tjera që ia ngarkoi vetes dhe i kreu më së miri. Edhe pse qe i kaluar nga mosha, i lodhur nga burgjet dhe i sëmurë.

Në vitin 1993, rifilloi botimin e revistës “Hylli i Dritës”, revista më e vjetër e kulturës shqiptare, themeluar nga At Gjergj Fishta në vitin 1913, dhe të ngritur prej tij dhe sivëllezërve të tjerë të Urdhnit në kulm jo vetëm të kulturës shqiptare, po edhe asaj ballkanike. Ai filloi të botojë revistën, sepse “shtielli i Pllumi punëve e ngjarjeve të vendit tonë sot ngarkon me përgjegjësi çdo shqiptar e aq ma tepër intelektualët”. “Çdo dritë sado e vogël që të jetë, shkruan ai, e largon terrin. Sigurisht që një hyll në mos pastë aq dritë sa me ndriçue ku të vemë kambën, së paku na shërben se ku ta drejtojmë hapin. Hylli Polar nuk asht ma i ndritshmi në konstelacionin e vet, por për njerëzit udhëtarë asht ma i randësishmi: aty synon redaksia e kësaj reviste.”

Përveç dorëshkrimeve dhe një pjese të publicitikës, që presin botimin, na la këto vepra të botuara: trilogjinë “Rrno për me jetue” (botuar, pj. I , 1995; pj. II, 1997; pj. III 2001); “Françeskanët e Mëdhaj” (2001), “Antipoezi për shekullin XX” (2001), “Ut heri dicebamus . . . Siç thonim dje . . . “ (2002); “Para nji mijë vjetëve – Ngjarje të Dheut të Arbënit” (tre skenarë filmash; 2003); “Frati i pashallarëve Bushatli të Shkodrës (At Erasmo Balneo 1756 – 1788) Kronikë e

Anton

ÇEFA

JETA KATOLIKE

gojdhanë”, (2004); “Historia kurrë e shkrueme” (Intervistë, 2006); në dorëshkrim: “Saga e fëminisë”. * * * Në shkrimet publicistike, intervistat, veprat, sidomos në “Rrno vetëm për me tregue”, ai i ka bërë një analizë shkencore periudhës së diktaturës dhe ka përvijuar detyra konkrete për ndërtimin e një Shqipërie të lirë e demokratike. Para së gjithash, ai na porositi të mos harrojmë për asnjë moment të kaluaren, si kusht të domosdoshëm për të ndaluar kthimin e saj dhe për ndërtimin e një të ardhmeje të mirë.

Kultura e gjerë, edukata kombëtare, aftësitë e shquara intelektuale, liria e mendimit, i hapën shtigje për konceptime origjinale në trasetë e filozofisë, sociologjisë, historisë, politikës, kulturës, gjuhës, letërsisë, artit, etj., me moton strikte të një lufte të hapur për një ideal të pastër kombëtar. Ishte i pajisur, gjithashtu, me gjenuinitetin, thjeshtësinë dhe qartësinë, me të cilat i parashtronte mendimet e tij.

Toni dhe tehu i shkrimeve të At Zefit është kritik e polemik.

Kritikë dhe polemikë që buron nga ideali dhe ndjenja kombëtare e kristiane. Sa për ilustrim, po ndalem shumë shkurt në ndonjë mendim me vlerë të At Zefit për ndonjë problem të rëndësishëm.

Me rastin e 80-vjetorit të Pavarësisë së Atdheut, në Fjalimin e mbajtur përpara një grupi studentësh shqiptarë në Padovë, me

Avokati që i ka përjetuar të njejtat probleme juridike, tani është në dispozicionin tuaj

SABRI (SAM) GJONI ATTORNEY AT LAW

• ALL IMMIGRATION MATTERS • FEDERAL COURT • PERSONAL INJURY • REAL ESTATE

Tel: 212/625-8333 401 Broadway, Suite 1111 New York, NY 10013

| TETOR - DHJETOR 2007

27

28 Nëntor 1992, ai tha: “Ashtë nji realitet i idhtë sot, se ndërsa përkujtojmë 80-vjetorin e Pamvarësisë, e Lirisë së popullit shqiptar, ne gjindemi në po ato kushte, në po ato rrethana, me po ato probleme, me po ato vështirësi që kishin të parët tonë.

Një popull që për 80 vjet nuk ka ba nji hap përpara në historinë e vet, nuk ka përse t’i thuri vedit lavdime.”

Vërtet, historia jonë disa herë ka pretenduar kthesa, që ne shqiptarët nuk kemi mundur t’i realizojmë. Kështu ka ndodhur fill mbas Kongresit të Lushnjes, në kohën e Lëvizjes së Qërshorit dhe në vitet ’90 të shekullit që shkoi, në këtë periudhë që ne e quajmë tranzicion drejt demokracisë dhe qytetërimit europian, dhe që At Pllumi e ka përcaktuar si “demokracia shqiptare me dy diktatorë”. “Hapni sytë e shikoni realitetin me sy – shkruan ai - shihni se jemi vendi ma i mbrapambetun i Europës e konkurojmë edhe për botën. Pse? . . . Mjerisht duket se tash shumë kohë ne nuk na punon logjika si tjerëve: i thurim lavde vedit për mbrapambetjen tonë, turpet i quejmë ‘virtyte të larta të kombit’. Jemi verbue shpirtnisht pse na mungon mendja e kthjelltë e inteligjenca për me pa se ku jemi; na mungojnë vullneti e trimnia për me thanë të vërtetën . . . Shka na mungon ne që mos të jemi si evropjanët tjerë? Toka, jo; dielli e deti, jo.

Na mungon mendja e mentaliteti e, mbi të gjitha dashunia. Nuk na sjell lavdi lashtësia, në qoftë se nuk jemi të qytetnuem. Nuk na sjell lavdi origjina, në qoftë se jemi të përçamë dhe mendojmë si t’i bajmë vorrin vëllaut”.

Një ndihmesë të veçantë për historinë tonë kombëtare përbën libri “Frati i Pashallarëve Bushatli të Shkodrës (At Erasmo Balneo, 1756-1788; Kronikë e gojdhanë”, ku flitet për bashkëpunimin e parë historik ndërmjet myslimanëve e kristianëve për me krijue një shtet të pavarun shqiptar, në çerekun e tretë të shek. XVIII, realizuar nga Mehmet Pashë Bushati. At Pllumi e quan këtë fakt: “E para shkëndi e pamëvarësisë së Shqipnisë nga pushtimi osman”. Dhe shton “në historinë zyrtare nuk vërehet ky fenomen, ndoshta edhe errësohet qëllimisht”. Gjithashtu, tregohen përpjekjet e sukseshme të Karamahmud Pashë Bushatit për t’u shkëputur nga Porta e Lartë dhe projektet e tij për formimin e “Konfederatës Ilirike”. “Ky shtet i lirë, i drejtuem prej tij, shkruan ai, do të përfshinte banorë myslimanë, katolikë e ortodoksë me të drejta të barabarta kombësije, gjuhe e feje” dhe do të përfshinte, në vija të përgjithshme, trojet e popullit tonë.

Mendimet e At Pllumit kanë shpesh herë vlerë universale.

Duke u nisur nga pozicioni i tij fetar, si besimtar i bindur, njohës dhe adhurues i Zotit, ai kritikon në rrafsh filozofik e praktik dy rrymat filozofike që mbizotëruan gjatë shek. XX: materializmin dialektik, komunist marksist-leninist, që ai e quan “religjion të kurrgjasë”, dhe materializmin praktik a kapitalizmin konsumist, sepse të dyja këto rryma “mbërrijnë në të njajtin vlerësim të njeriut, e çmojnë sikur të ishtë nji vegël ose nji vidë n’impjantin e madh të prodhimit material”. Është i madh dëmi kombëtar i edukatave të bazuara mbi këto dy doktrina.

“Demoralizohem shumë – shkruan ai – kur shof turmat e popullit tonë të katandisun në greminë, ndoshta edhe ajkën e rinisë, pa nji ideal të naltë, por vetëm në kërkim të nji përfitimi material aq të ultë – pasojë e nji edukate të gjatë materialiste”. Herë mbas here, ai ka shtruar problemin e edukimit shpirtëror e kombëtar të rinisë e të popullit si kusht të domosdoshëm të progresit kombëtar.

28

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

Përballë “materializmave”, në bazë të filozofisë, ai vë respektin ndaj njeriut. Pa respektuar njeriun nuk mund të ndërtohet një shoqëri mbi baza të shëndosha morale, juridike, sociale, politike, ekonomike, etj.; nuk mund të ketë progres shoqëror.“Të gjithë ata që me teori ose me praktikë e kundërshtojnë Zotin me siguri që nuk do ta respektojnë njeriun, por do ta përbuzin e nëpërkambin”. Respekti ndaj njeriut kërkon nga shteti e nga shoqëria t’i njohë e t’i sigurojë atij lirinë: lirinë e mendimit, ndërgjegjes, besimit, fjalës, shtypit, etj. Mbi çdo gjë At Pllumi vlerësonte lirinë vetiake, pa të cilën nuk mund të shprehet plotësisht personaliteti i njeriut dhe të sigurohet liria e vërtetë shoqërore e kombëtare. “Liria vetjake asht themeli i të gjitha lirive: i asaj shoqënore e i asaj politike”, shkruan ai.“Të gjithë njerëzit i kemi të drejtat e barabarta. Nuk i kemi aftësitë.

Por ata që i kanë aftësitë ma të mdha se të tjerët, nuk kanë të drejtën të sundojnë mbi të tjerët e t’i shfrytëzojnë. Unë jam për njëriun e lirë ose lirinë e njeriut. Kurrkush nuk ka të drejtë ta cenojë atë, as nga pikëpamja kombtare, as fetare”.

Pllumi ka vënë në dukje dhe ka kritikuar ashpër mungesën e plotë të lirisë në periudhën e diktaturës, që u ngrit dhe sundoi me parullën “Liri Popullit!”. Pllumi shkruan: “Vetëm ata (duke pasur parasysh sundimtarët në regjimin komunist) kanë pasë liri e këtë liri e kanë shfrytzue për të shkatërrue popullin shqiptar në të gjitha pikëpamjet”. Për mbajtjen e pushtetit me dhunë u flijua liria individuale dhe çdo liri tjetër. Por ai ka kritikuar edhe shpërdorimin e lirisë së fituar mbas rënies së komunizmit, kur “liria e ndërgjegjes u kuptue se individi kishte të drejtë me përmbysë çdo ligje morale e mos me iu bindë asnji ligje shtetnore”.

Në një rast, duke vlerësuar lart shqiptarët e traditës, në mënyrë të veçantë ata të maleve, për çmimin e lirisë, (“shqiptari i vërtetë ka shpirtin e lirisë dhe të ndjenjave ma njërëzore”), ai shfren ashpër për rënien morale të popullit gjatë periudhës së regjimit komunist: “këtë popull skllav, që për çudi, brohoriste se ish ma i liri i botës”.

Duke i njohur lirisë burimësinë hyjnore, motoja e konceptitmit të tij për këtë atribut shpirtëror është thënia e Shen Palit: “Ubi Spiritus Domini, ibi libertas – Ku asht shpirti i Zotit, aty asht liria”.

I thirrur prej presidentit Mojsiu për t’u nderuar në emër të kombit, i veshur me zhgunin e shajaktë të fratit, i lidhur me konopin e Shën Françeskut, si i dalë prej një kapitulli të kahmotshëm të historisë së Françeskanëve shqiptarë, i zhytur në një përvujtni shpirtërore e fizike, që e tradhtonte herë pas here shikimi disi rebel i syve të tij të skiftertë, dëshmoi se e pranonte nderimin që iu bë: “si përfaqësues i pasurisë kulturore e njerëzore, si një institucion i vërtetë, që u rezistoi regjimeve dhe kohërave më të vështira dhe si simbol i qytetarit të lirë, vizioni i të cilit frymëzohet nga vlerat evropiane”, si vlerësim i nderimit që i bën kombi bëmave të paraardhësve të tij.

Ndoshta, proza e tij e shtruar, e thjeshtë, e ndërprerë nga dialogjet mjeshtërore, me pajën e pasur e të larmishme të përshkrimit të ngjarjeve e personaliteteve, njëmendësuar shpesh edhe nga një stil anekdotik, i dhanë atij “Penën e Artë” në letërsi.

Tani që vdiq, më bëhet t’i them: ti vdiqe At Zef, duke pyetur për “Hyllin e Dritës” dhe me dëshirën për të vdekur në

Shqipëri, por ti je gjallë, do të rrosh për të na treguar çfarë ndodhi gjatë viteve të diktaturës dhe pse ndodhi, dhe për të na ravijëzuar vizionet e së ardhmes për atdheun dhe popullin tonë; do të jesh përgjithnjë me ne, me shkrimet që na ke lënë dhe me gjurmët e pashlyeshme të jetës dhe të punës sate.

Since 1989

CVrysler ASPIN up to 20 passengers

ESV Escalade Cadillac up to 30 passengers

Complimentary Red carpet with the open bar

Office: 845-526-8001 Cell: 914-447-1144

24/orë 7/ditë

H-2 Hummer up to 20 passengers Telefononi pronarin

Anton Gjokaj

In the picture me and Excursion up to 12 Passengers

Crysler Hemi up to 12 passengers

Albania Limo To ll Free: 1-800-734-0453

JETA KATOLIKE

| TETOR - DHJETOR 2007

29

Let us joyfully prepare for the coming of our Savior and King Jesus Christ

A

s the Church celebrates this Advent season, we as Christians are reminded to prepare the coming of Jesus Christ as the Savior and the Promised Messiah who would usher in God’s grace into a world darkened by oppression and sin. As the trees are lit and the stores are full of shoppers, the spiritual meaning behind this festive holiday must not be forgotten. Instead of opening our eyes to the special sales, we must begin to open our eyes and enable ourselves to see Christ’s presence wherever we can. As a student of a Jesuit high school, I was privileged to participate in a retreat named after the Emmaus story in Luke’s Gospel. The Emmaus retreat opened my eyes to those around me and more importantly to God. The effect of the spiritual retreat enhanced my perception of the minute details in life to better see God’s grace in His creations, making my Advent season even more influential.

The Emmaus story in Luke’s Gospel recounts the event of two disciples leaving Jerusalem upon the resurrection of Christ. As they embark on their journey to a city named Emmaus, they meet a man unaware of what has happened in Jerusalem. Soon the two men invite this stranger to enjoy dinner with them and as tradition holds, the stranger broke and blessed the bread with these two men. It was at that very moment that “the clouds were removed from their eyes” and they saw that the stranger was in fact Jesus Christ. Although this story takes place after the Resurrection, an event celebrated during Easter, its depth of meaning is one that can be connected to the season of Advent. At the time Jerusalem was in disarray. A “convicted criminal” had been crucified and now rumors had spread that his body simply disappeared. The situation of Jerusalem at the time is similar and analogous to ours. In a society that places importance on materialistic pos-

Jovalin DEDAJ sessions and values worldly pleasure, our perspective of the world is perverted and sometimes we fail to notice Christ’s presence.

Each day on the retreat, a candle

was lit in the middle of the room symbolizing Christ’s never-ending presence amongst us. This candle remained lit from the first Morning Prayer to the final Evening Prayer. A Christian petition to Christ states: “Kindle a fire in us of Your everlasting love.” Through prayer and spiritual works, we can kindle a flame in our hearts to make us aware of not only Christ’s love but also His presence. By recognizing Christ’s presence in the world we begin to fully appreciate everything around us and that is the true preparation asked of during the season of Advent.

The Emmaus story is a popular passage of Luke’s Gospel in that it closely associates with the troubles of a blind society slowing the growth of Christianity. During this Holy Season, we can each remove the clouds from our eyes and see Christ in all that we do and in all that He has done for us.

The color symbolizing Advent is purple, a color that represents royalty and majesty. With this in mind, let us joyfully prepare for the coming of our Savior and King Jesus Christ.

Financial services

®

35-01 30th Avenue 3rd Floor, Astroia, NY 11103

Age Ivezaj, LUTCF Financial Services Executive Tel. (718) 267-3625 • (718) 267-3600 Cell (917) 679-1263 • Fax (718) 267-3679 e-mail: aivezaj@metlife.com

- Leaders Conference (5 Times Qualified) - National Quality Award - National Association of Insurance and Financial Advisors (NAIFA) - Registered Representative of Metropolitan Life Insurance Company and MetLife Securities, Inc.

P R O D U C T S A N D S E RV I C E S Retirement Planing - IRAs (Traditional & Roth) - IRA Rollovers - 401(k) Plans -

Estate Analysis Business Planning Personal Disability Insurance Long Term Insurance Personal Life Insurance

- Simple IRA - SEPs (Simplified Employee Pensions) - Annuities (Fixed & Variable*) - Key Person Insurance - Split Dollar - Buy-Sell Agreement Funding - Mutual Funds** - Group Medical Coverage***

* Variable annuities offered by Metropolitan Life Insurance Company, New York, NY 10010 ** Mutual Funds offered by MetLife Securities, Inc., New York, NY 10010 *** Same health insurance products offered by unaffiliated insurers through MetLife General Insurance Agency, Inc., New York, NY Metropolitan Life Insurance Company, One Madison Avenue, New York, NY 10010

0501kza(exp1207) (CT,MI,NJ,NY,)MLIC_LD

30

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

SHËN GJERGJI BUZË LUMIT BUNA Shën Gjergji si toponim

F

amullia e Shën Gjergjit gjendet përballë famullisë së Pentarit, në anën e djathtë të lumit Buna, nga Shkodra për në drejtim të detit Adriatik. Kjo famulli, e cila që nga fillimet e saj i takonte dioqezës së Shkodrës, tani gjendet nën jurisdiksionin e kryedioqezës së Tivarit.

Famullia e Shën Gjergjit, si dhe shumë famulli të tjera, ka një histori të gjatë jete dhe plot gjallëri. Emri i vendit si dhe emri i famullisë, sipas shënimeve që disponojmë, paraqiten po në të njëtën kohë. Kjo do të thotë se nga koha e kushtimit të kësaj famullie Shën Gjergjit Martir, me të njëjtin emër pagëzohet dhe kjo hapësirë. Mendimet se Shën Gjergji si toponim përmendet në dokumentet veneciane të vitit 1409, apo më herët, nuk janë bindëse, sepse sipas studiuesit F. Cordingnano, në librin: Catasto Veneto di Scutari, 1416-1417, San Zorzj (Shën Gjergji), ka të bëjë me Shën Gjergjin, i cili ka ekzistuar si toponim në mes Bushatit dhe Gjadrit dhe San Serzj ka të bëjë me famullinë e Shirqit, abacinë e dikurshme.

Prandaj, shënime të sakta para kohës osmane nuk kemi, por gjatë kohës së pushtimeve dhe në vazhdim ka shënime të konsiderueshme për këtë famulli.

famullia e cila administrohej nga dioqeza e Shkodrës dhe kishte 30 shtëpi katolike, kishte një kishë të vogël por të bukur me piktura të ndryshme murore të shenjtërve. Pikturat murore ishin privilegj i kishave.

Shënime të vleshme për këtë famulli, na jep edhe relatori tjetër i Selisë së Shenjtë, Dom Shjefën Gaspri, i cili më 28 tetor të vitit 1671, gjithashtu kishte vizituar Shasin, duke kaluar nëpër liqen, kishte arritur në famullinë e shën Gjergjit.

Sipas këtij relatori, kisha e famullisë tashmë ishte në gjendje të mjerueshme, sepse nga rrënimet turke, Kisha në të cilën akoma vëreheshin gjurmët e pikturave murore, kishte mbetur gjysmë e zbuluar. Kjo famulli shënonte 120 shtëpi me 1300 besimtarë. Janë këto dallime të mëdha statistikore, ndërmjet relacionit të parë të Imzot Bicit dhe të dytit, por më siguri, kemi të bëjmë me riorganizimin e famullive, ku për momentin mendohet së Shën Gjergjit u janë dhënë fshatra me më shumë besimtarë. Kjo e dhënë dëshmohet më faktin se numri i besimtarve tek Imzot Bici dhe më vonë tek Imzot Zmajeviq për dallimin kohor, del i përafërt.

Në relacionin e kryeipeshkvit të Tivarit, Imzot Vinçenzo Zmajeviq, të vitit 1703, i cili në pragun e mbajtjesë së Koncilit të Arbërit, vizitoi edhe këtë famulli, mësojmë se Shën Gjergji vazhdonte t`i takonte dioqezes së Shkodrës dhe se Kisha tani ishte në gjendje edhe më të keqe se më parë. Një pjesë e saj ishte e shkatërruar dhe se akoma kishin mbetur ca copëza të pikturave murore. Në hyrje, thoshte Imzot Zmajeviq, qëndronte akoma kompanjeli me tri këmbana. Fshatrat të cilat i takonin kësaj famullie ishin: Reçi i poshtëm, Dobronesci, Zogagni, Pistulli, Frascanelli, Pendetari, Precali, Caraccioli, Lucresi.

Gjithsejt kishte 41 shtëpi me 337 besimtarë. Shërbimet fetare i kryente Dom Paulo Ermani, 51 vjeç.

Vala e rrënimeve dhe e islamizimit të popullatës, e cila kishte përfshirë famullitë e kësaj dioqeze, nuk e kishte kursyer as Shën Gjergjin. Popullata e kësaj famullie sipas statistikave të mëvonshme ishte zvogëluar, objekti fetar i përmendur nga relatorët ishte i rrënuar.

Besimtarët e mbetur u detyruan të ndërtonin kishën e re. Për ndërtimin e objektit të ri na flet shënimi i gdhendur në gur, i cili gjendet mbi derën e hyrjes së kësaj Kishë, që gjendet në varrezat e kësaj famullie, shkruar në gjuhën italiane pa ndonjë shpjegim të detajuar. Lexojmë: Lann. 1861, IX. Lug. (në shqip, viti, 1861, IX . qershor). Kjo na bën të kuptojmë se kjo Kishë, po në këtë vit është e rindërtuar në themelet e kishës së mëparshme.

Dr. Dom NIKË UKGJINI

Shën Gjergji në sy të relatorëve të Selisë se Shenjtë Që kjo famulli ka qëndruar si fener deti buzë lumit Buna, ndërmjet dy abacive të vjetra, asaj të Shirqit dhe Bakut, në njërën anë të Bunës,

Shën Gjergji dhe politika e kohës

Kisha “Shën Gjergji” në Shën Gjergj dhe Shën Nikollës, në anën tjetër, na flet në relacionin e vitit 1610, relatori i Selisë së Shenjtë dhe njëherazi kryeipeshkvi i Tivarit, Marin Bici. Me rastin e vizitës në tokat shqiptare, duke u ndaluar në Shas, i cili nga rang dioqeze ishte shndërruar në famulli, Imzot Bici vizitoi më 11 mars të po këtij viti edhe famullinë e Shën Gjergjit, famullitar i së cilës ishte Dom Toma Armani. Ndër të tjera, Imzot Bici thoshte, se

Pas copëtimit të trojeve shqiptare në Kongresin e Berlinit në vitin 1878 dhe krijimit të kufijve ndërshtetërorë, kjo famulli, si dhe ajo e Ulqinit (493 besimtarë), Shën Nikollit (Shtoi i sotëm, 385 besimtartë); Salçi (680 besimtarë) iu dhanë Malit të Zi, pikërisht kryedioqezës së Tivarit, duke i shkëputur ato nga kryedioqeza e Shkodrës. Me dekretin e Propaganda Fide të dt. 14 prillit 1887, kjo çështje juridikisht mori formën e prerë. Po në këto vite shënohet se Shën Gjergji kishte 260 besimtarë.

Pas shkëputjes së kësaj famullie nga Perandoria osmane, popullata e Shën Gjergjit, si dhe e famullive të tjera shqiptare, tashmë ballafaqoheshin me probleme të një natyre tjetër, asaj të asimilimit kombëtar dhe presionit për të kaluar në ortodoksizëm. Ky fenomen nazist i vitit 1913, edhe pse ka qenë më i theksuar në pjesën e Krajës

JETA KATOLIKE

dhe të Shestanit, përfshiu edhe famullinë e Ulqinit, Shën Gjergjit, etj.

Sipas dokumentave austriakë, kanë qenë ripagëzuar me tendencë asimilimi kombëtar 300 katolikë. Asimilimi kombëtar i heshtur në famullinë e shën Gjergjit, si dhe në famullitë përreth, ka vazhduar edhe në vitet në vazhdim. Këtij fenomeni i ka shkuar për shtat edhe ardhja e priftërinjve të huaj dhe mosnjohja nga ana e tyre e gjuhës shqipe dhe kulturës shqiptare, si dhe indiferentizmi i tyre ndaj ngjarjeve në fjalë.

Për shembull: Atë Girolamo Cioffi (1912-1913); Atë Albertus Esposito (1913-1930); Dom Ivo Bushiq (1930, 35-66).

Në vazhdën e diskriminimit të popullatës ishte dhe mospërkrahja nga ana e shtetit e zhvillimit ekonomik të trevave shqiptare. Kështu

| TETOR - DHJETOR 2007

31

në Kllezën. Përveç të tjerash, ai filloi menjëherë punët përgaditore për fillimin e ndërtimit të një objekti të ri fetar. Punimet e ndërtimit të këtij objekti filluan jo larg kishës së vjetër, në vitin 1972, për të përfunduar në vitin 1987. Kisha e re, kushtuar Zojës se Papërlyer (8 dhjetor) qe financuar nga bashkatëdhetarët e kësaj famullie, të cilët jetonin në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Po në këtë vit u bekua edhe kisha e vjetër e Shën Gjergjit, e cila qe dëmtuar nga goditja e termetit në vitin 1979. Përndryshe, kisha e vjetër kushtuar Shën Gjergjit Martir, sipas Imzot Perkoliqit, ka qenë rinovuar edhe në vitin 1926. Objekti i posandërtuar qe zbukuruar brenda me dritare vitrazh (dritare artisike,) në vitin 1981.

Duhet theksuar se, në kohën e fillimit të kishë së re, Dom Simoni, me kontributin e madh dhënë nga besimtarët e fshatit Reç, të cilët jetonin në Amerikë, më 1972, së bashku me kryeipeshkvin e asaj kohe Imzot Aleksander Tokiq, kishin bërë bekimin e kishës se re, kushtuar Shën Nikollës.

Ngjarje e paharruar e ndodhur në famullinë e Shën Gjergjit, mbetet padyshim, përkthimi i Biblës në gjuhën shqipe, nga Dom Simoni, botuar në vitin 1994.

Pas vdekjes së Dom Simon Filipajt, në vitin 1999, në këtë famulli

Kisha “Zoja e Papërlyer” në Shën Gjergj shnjergjorët, si dhe shumë të tjerë, për ta fituar kafshatën e bukës u detyruan t’i zbrasin shtëpitë e veta, duke marrë rrugën drejt Amerikës, nga vitet 1967 e në vazhdim. Nga Shën Gjergji, sipas shënimeve të Dom Simon Filipajt, deri në vitet 1990, ishin shpërngulur pa kthim 110 familje. Statistikat e vitit 1981 tregojnë se në këtë famulli, e cila kishte 105 familje me 864 besimtarë, në vitin 1962, tani (1981) kishte 52 familje me 310 besimtarë. Kjo gjë i shkonte shumë për shtat qeverisë malazeze. Gjendja e popullatës në fushën e statistikës, pa ndonjë ndryshim të theksuar, ishte edhe në vitin 2001.

Shën Gjergji në kohën e Dom Simonit dhe pas tij Me ardhjen në këtë famulli të meshtarit të vyer Dom Simon Filipajt, në vitin 1966, filloi një frymëmarrje e re, si në Shën Gjergj ashtu edhe

për një kohë të shkurtër veproi i moshuari Dom Millorad Defar, për t’u zëvendësuar më 19 nëntor 2000 nga Dom Nikë Ukgjini, i cili vazhdoi të kontribuonte për të mirën e kësaj famullie si dhe asaj të Klleznës. Gjatë kohës kur Dom Nika shërbeu si famullitar në Shën Gjergj (2000-2003), falë punës së tij të palodhur, u bënë në fusha të ndryshme punë të dukshme. Në vitin 2002, më ndihmën e reçasve që banonin në Amerikë, u zhvilluan punimet për rrethimin me gurë të gdhendur të varrezave të fshatit Reç. Po në këtë vit (2002) me ndihmën e popullit vendas dhe atyre që jetonin në Amerikë, u ndërtua qela e murgeshave të kësaj famullie. Ndërsa në vitin 2003, edhe në varrezat e Shën Gjergjit, ku gjendet kisha e vjetër, u bënë investime të mëdha nga ana e mërgimtarëve në rrethimin e këtyre varrezave me gurë të gdhendur dhe parmakë hekuri. Këto investime të nxitura nga Dom Nika, ishin shenjë respekti ndaj historisë së kësaj treve dhe banorëve që tani jetojnë në këtë vend. Pas largimit të famullitarit në fjalë, me kërkesën e Imzot Zef Gashit, më 21 dhjetor të vitit 2003, për të parën herë në historinë e tyre, shnjergjorët mbetën për dy vite, pa famullitar të rregullt. Tashmë, që nga shtatori 2005, kjo famulli administrohet nga meshtari i posashuguruar Dom Simon Lulaj.

Shenim i Redaksisë: Pas largimit të Dom Simon Lulaj, i cili vazhdoi studimet e larta, që nga 16 Korrik 2006, Famullia e Shën Gjergjit admistrohet nga Famullitari i ri Dom Robert Jakaj.

32

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

PSE JANE HARRUA MARTIRET E GRUDES DHE ZEF MILIQI!?

L

uftërat sjellin dhëmbje e rrënime të mëdha. Këto rrënime e dhëmbje i përjetoi rëndë popullli shqiptar gjatë dy luftërave botërore. Ata që përjetuan Luftën e Parë Botërore nuk jetojnë më. Ndërsa nga Lufta e Dytë ende jetojnë disa dëshmitarë që i kanë parë ngjarjet me sytë e tyre. Disa nga ato dëshmi janë shënuar gabimisht ose janë trilluar për qëllime të caktuara. Pastaj është edhe një rregull tjetër, jo i drejtë, që historinë e shkruajnë ata të cilët e fitojnë luftën.

Popujt e Ballkanit, ka thënë Winston Çurçhilli, “prodhojnë tepër shumë histori”. Është problem i madh sepse tregjet ballkanike të historisë janë të vogla. Përveç tjerash këto prodhime nuk janë kualitet dhe pas një kohe humbin vlerën. Si Shtëpi Botuese që veprojmë ligjërisht këtu në Shtetet e Bashkuara disa herë kemi bërë përpjekje për t’i futur disa nga ato vlera në tregjet e kulturës amerikane, por jo gjithmonë kemi pas sukses sepse amerikanët nuk i shijojnë aq shumë disa prodhime tona. Albanologët amerikanë kanë kundërshtuar përkthimin anglisht të disa këngëve kreshnike që sipas tyre kanë më shumë karakter terrorist se heroik.

Bile disa pasardhës të atyre “kreshnikëve” sot e kësaj dite i këndojnë dhe i kultivojnë këto këngë dhe ata që nuk e miratojnë “vlerën” e tyre i bëjnë armiq.

Ashtu si te gjitha viset tjera te Ballkanit, edhe Malësia e Madhe, në të dy anët e kufirit, përjetoi dhëmbje e rrënime gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Por sot e kësaj dite nderohen më shumë ata që shkaktuan ato tragjedi e dhëmbje se ata që i përjetuan. Ata, gjoja luftëtare, i nderonte Partia dhe Pushteti. Ndërsa populli bënte të kundërtën, këndonte për trimërinë dhe lavdinë e atyre që janë vrarë. Disa nga ato vargje kanë mbetur të pashlyeshme në kujtesën tonë. Edhe pse kaluam pothuajse 40 vjet në tokën e Amerikës, e ndjejmë thellë tragjedinë dhe

trishtimin e disa malësorëve shqiptarë, që dhanë jetën si trima në altarin shqiptar të nderit. Dhëmbja e respekti për këta burra legjendarë të Malësisë u rrit edhe më shumë duke lexuar vepra të fesë e të kulturës. Në Ungjillin e Shën Gjonit, Jesu Krishti thotë: “Dashuria më e madhe që ndokush mund të tregojë është: të japë jetën e vet për miqtë e vet” (Gjn. 15:13). Pas Ungjillit asnjë dokument tjetër nuk është më i fuqishëm në mbrojtjen e mikut se Kanuni i Lekë Dukagjinit, i cili thotë:

Gjekë GJONLEKAJ “Shpija e Shqyptarit asht e Zotit e e mikut” dhe “po iu pre kuej miku, kanuja i ka lanë dy udhë: a të fiket a të koritet”. Mbrojtja e mikut në traditën shqiptare ishte vepër e shenjtë.

Kur është fjala për mbrojtjen e mikut asnjë kod i vjetër nuk mund të

Shpija e Shqyptarit asht e Zotit e e mikut. Po iu pre kuej miku, kanuja i ka lanë dy udhë: a të fiket a të koritet krahasohet me Kanunin e Lekë Dukagjinit, përveç kodeve antike të Japonisë. Këto përfundime janë nxjerrë nga dijetari i sotëm japonez Kazuhiko Yamamoto.

Pasi e lexuam shumë herë me vëmendje Ungjillin dhe gjithë ato nene të Kanunit na u përfytyrua trimëria legjëndare e Zef Miliqit, për të cilin këndohet e flitet me respekt për më tepër se 60 vjet. Nuk kemi dëgjuar dhe nuk kemi lexuar, që një shqiptar tjetër t’i ketë zbatuar në këtë mënyrë porositë e dy librave të lartëpërmendur. Në moshën tonë të re disa herë e kemi vizituar vendlindjen e tij Selishtën, që është një vënd piktoresk në krahun e djathtë, lart mbi lumin Cem. Për

nderin, trimërinë dhe urtinë e Selishtit kanë shkruar autorë të përmëndur shqiptarë, mes tyre edhe Pater Gjergj Fishta e Pater Anton Harapi, bile në kryeveprat e tyre letrare “Lahuta e Malësisë” dhe “Andrra e Pretashit”. Jo rastësisht Ded Gjo’Luli është martuar me një bijë fisnike të vëllazërisë Lulgjuraj nga Selishti. Të gjitha këto tregojnë vlerat e larta morale që arritën kulmin me tragjedinë e Zef Miliqit.

Një ditë dimri, të Mërkuren e Përhime, më 12 shkurt të vitit 1945, që në kalendarin fetar katolik shënohet si dita e përgatitjeve për mundimet e Krishtit dhe të Ringjalljes, një skuadër pushkatimi jugosllavo-komuniste, në krye me Bajo Stankoviqin, hynë në Selishtë në kërkim të 3 vëllezërve Lulgjuraj, të akuzuar për pjesëmarrje në Kryengritjën anti-komuniste të Këlmendit. Rastësisht, në shtëpi të Zef Miliqit gjetën Losh Gjokun e Hotit me të cilin Zefi kishte lidhur kumari për pajtim gjaku. Pas një debati të gjatë me Zefin, komandanti i skuadrës së pushkatimit ia vuri prangat Loshit dhe tërbimi i tyre shtazarak jepte shënjat e një tmerri të madh. Zefi ofroi pëng jetën e vet për shpëtimin e kumarës, mik në shtëpinë e tij, por më kot, sepse terroristët nuk e përfillën fare. Zefi ngulte këmbë përsëri dhe më në fund ofroi për flijim dy djemtë e tij, Nikollën e Markun, për të shpëtuar kumarën por as kjo sakrificë biblike nuk ishte mjaft për xhelatët. Më në fund Zef Miliqi vëndosi me dhënë jetën me kumarën dhe u nis bashkë me të, për të bërë “Rrugën e Kryqit” deri në vëndin e pushkatimit, te Kisha e Grudës. Zefi i qëndroi pranë kumbarës në ato orë trishtuese para vdekjës. Komandanti i togës së pushkatimit iu lut Zefit të kthehej në shtëpi, bile për ta frikësuar e qëlloi me plumba në këmbë. Pas atyre plagëve të rënda ua ktheu gjoksin për t’u treguar se nuk kishte frikë vdekjën.

Këtë udhëtim tragjik e bënë së bashku me tre vëllezërit martirë të Grudës të bijtë e Prenkë Tom Lulgjuarj — Lucën,

JETA KATOLIKE

Dodën e Gjergjin. Atë ditë nëpër atë rrugë tragjike kishte kaluar edhe Kolë Gjeli i Trieshit. Më në fund arriten në vendin e pushkatimit afër Kishës së Grudës. Arriten pranë asaj Kishe Historike për t’u bërë hi e pluhur nga të shtënat breshër të atyre monstrumeve anti-shqiptare dhe antinjerëzore. Secili ra në vorrin e vet.

Zefin e lanë të fundit, të bindur se do të ndryshojë qëndrimin, por jo, trimi i paepur i shikoi drejtë në sy e u tha, “bini mos më kurseni”. Krisi batarja dhe ra për dhe vigani shqiptar Zef Miliqi i Grudës. Shëmbuj të tillë nuk gjëjmë shumë as në kohërat biblike ose antike përveç qëndresës heroike të meshtarëve shqiptarë në diktaturën staliniste të Enver Hoxhës. Një fjalë e urtë popullore thotë: ”O Zot mos na sprovo”. Atë ditë u hap lajmi për Golgothën e Grudës. Ushtoi gjama e dhëmbja për atë tragjedi, burra e gra vajtuan, ndërsa rapsodët kënduan:

Bytyçi, që shkuan nga Amerika vullnetarë në Luftën e Kosovës në vitin 1999 ishte lajm botëror. Pse mos të ishte lajm botëror edhe masakra te Kisha e Grudës. Kuptohet se në atë kohë sundonin diktaturat dhe nuk kishte internet.

Trimëria e Zefi Miliqit është e pashoqe në jetën shekullore. Si e tillë duhet të nderohet. Vlerat morale të një sacrifice si kjo meritojnë respektin kombëtar dhe gjithënjerëzor. Trimat legjendarë si Zef Miliqi respektohen edhe në qytetërimet e huaja, sidomos në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, që është shquar në luftërat më të mëdha të botës për ruajtjen e demokracisë dhe lirisë njerëzore. Është detyrë e jona dhe

| TETOR - DHJETOR 2007

33

e brezave pas nesh t’i nderojmë dhe t’i respektojmë ata dhe të tjerët që dhanë jetën për ideale të tilla. Do të ishte vepër fetare dhe kombëtare nëse atje në vëndin ku janë vrarë të ngrihej një kryq dhe një monument, dhe për çdo vit të Mërkuren e Përhime, të kujtohen me ceremoni fetare e qytetare dhe ajo tokë e përgjakur të vizitohet prej shqiptarëve dhe të huajëve. Tragjedia e tyre është vepër e madhe për fe, për histori dhe për të gjitha artet. Një fjalë e urtë thotë, heronjtë mund të vriten dy herë. Atëherë kur vriten dhe kur harrohen.

(Autori është publiçist dhe ish gazetar i Zërit të Amerikës.)

U hap lajmi në atë Malësi Se në Grudë u ba i kërdi Shumë janë met burra dai Shumë janë vra e shumë janë gri Zef Miliqi me shokë të tij.

Dy dëshmitare të asaj tragjedie, që kanë jetuar në Podgoricë, kanë treguar gjërësisht për qëndresën heroike të Zef Miliqit. Ata thonë se kanë qenë ushtarë dhe nuk kanë bërë pjesë në skuadrën e pushkatimit.

Populli shqiptar i atyre trojeve ka treguar gjithmonë respekt për gjashtë martirët e Grudës në krye me Zef Miliqin. Nikollë Zeli, siç e quajnë në Malësi, dy ditë pas pushkatimit i ka nxjerrë prej gropave dhe me ndihmën e dashamirëve të gjithë i ka varrosur në Selishtë. Që të dy vëllezërit, Nikolla e Marku, nderohen për sjelljet e tyre fisnike dhe për heroizmin mitologjik të babës. Nikollë Zeli, që është dëshmitari më i vërtetë i kësaj ngjarje jeton në Tuz. Qysh atëherë janë shkruar shumë histori, monografi e vepra të llojeve të ndryshme, por nuk kemi dëgjuar se është bërë diçka serioze për këtë masakër që është e veçantë nga masakrat e tjera. E bën të veçantë sakrifica e Zef Miliqit dhe e tre vëllezërve Lulgjuraj. Masakra e ushtrisë sërbe kundër tre vëllezërve

Ciao

Restaurant

Zef Gjelaj Private Party rooms available for up to 90 people.

Special Care and attention for Albanian Parties.

57 Waverly Avenue, Eastchester, NY 10709

Tel: (914) 779-4646 • Fax: (914) 961-0397

34

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

JETA KATOLIKE

THE JESUITS IN ALBANIA (A CENTURY OF SERVICE TO CHRIST AND COUNTRY) …Continued from previous issue

By Peter Prifti PART IV – NOTED JESUIT MISSIONARIES IN ALBANIA The history of the Jesuits in Albania is a story of many people united by a common religious ideal, namely the brotherhood of men as taught by Christ and practiced by the founder of their order, St. Ignatious Loyola, and his followers.

It is the story of pious people laboring together to serve the spiritual needs of the Catholic community, as well as Albanian society in general, in the spirit of Christian faith and charity. In the course of a century of missionary work in Albania, some members of the Jesuit order attained distinction and are remembered with respect and a sense of veneration for their services, their spirit of sacrifice, their devotion to the Albanian people and their achievements. Following are some brief biographical sketches of some of the distinguished Jesuits in Albania.

Jak (Giacomo) Jungg S.J. (1837-1899) – was a missionary from Trent, Italy. He studied in Verona, Italy, Austria, and Albania where he arrived in 1862. After spending two years in Shkodër, he left Albania. In 1867, Jungg returned to Shkodër as a religion instructor. He was widely esteemed as an educator, not the least because of his character and personality. Fr. Jungg was known far and wide for his kind nature and goodwill. Owing to these qualities, he was called “The Lamb of God.” In October, 1885 Fr. Jungg organized the Confraternity of Christian Doctrine, to catechize the poor, the sick, the destitute. Apart from performing direct missionary work to aid the needy, Jung sought to serve the people by uplifting them spiritually and culturally through his writings.

He made an important contribution as well to the Jesuit Missionary Center of Fr. Pasi. He was Pasi’s first assistant, working side by side with him from 1888 to 1891 . He spent his last years writing, teaching the poor and directing the work of a congregation of the faithful in Shkodër Fr. Jungg was the author of a number of books, most of them on the Albanian language and literature. These works included a grammar, an Albanian-Italian dictionary, a book entitled Kulscedra e Scpiirtit (The Monster of the Soul), and a biography of St. Aloysius Gonzaga. 25 Dedë (Domenico) Pasi, S.J. (1847-1914) came to Albania as a Jesuit missionary from Verona, Italy. After many years of study in Italy, Germany and France, Pasi was appointed Vice Rector of Xavier College. He relinquished that post in 1884 to become Rector of Xavier College and the Pontifical Seminar. In 1906, after an interval of nearly twenty years, he resumed his old post as Rector of the Pontifical Seminary.

In the meantime, Pasi founded the Jesuit Missionary Center in 1888. The institution was designed to play a major role in the work of the Jesuit order in Albania. He supervised the work of the Center for almost two decades. Pasi was a missionary of remarkable and spiritual strength. He undertook hundreds of missions in towns and villages, spreading the message of peace, reconciliation and brotherhood, and speaking out against the sale of young girls, which was a widespread custom in the Highlands at the time.

A photograph of “Padre Pasi” taken in Albania depicts his character. He looks more like a northern Albanian than a “typical” Italian. Even his priestly attire bore strong resemblance to the dress of Albanian mountaineers. The photo shows him wearing the tough leather sandals that could withstand the rigors of Albania’s rugged terrain. A heavy cloak was draped over one shoulder, and a bulging leather bag on a strap hung from his other shoulder. In his belt he carried the

crucifix and rosary, in his right hand the Bible and in his left a walking stick. Truly a “prize-winning” photo of a man of God serving a backward country.

When Fr. Pasi died in 1914 there was a great outpouring of sympathy, respect and sentiments of gratitude expressed by clergy and lay people alike. It was not surprising, for his work as a missionary had won the esteem and affection of the people he served to such an extent that they called him Pater Deda i Madh (Father Domenico the Great).26 Anton Xanoni, S.J. (1862-1915) was born in Durrës, but moved to Shkodër while still an infant. At 17 he finished Xavier College, then pursued higher studies in France, Spain, Austria, and Krakow in Poland.

Returning to Shkodër, Fr. Xanoni devoted himself to teaching Albanian at Xavier College. He lived at a time when Albania was swept by nationalist fervor in the movement to liberate the country from Turkish domination. A vigorous advocate of liberty for Albania, Xanoni joined the struggle wholeheartedly. He became an active member of Shoqëria “Agimi” (Dawn Society), which was founded in 1901 with the aim of standardizing the Albanian alphabet. He collaborated with Ndre Mjeda in compiling textbooks for Albanian schools, including readers and anthologies. He published articles in Faik Konitza’s Albania review.

Fr. Xanoni was active as an author and publicist. He used his writing skills to inspire his compatriots, educate them about the sciences, and develop their sense of beauty and appreciation of various forms of art. He published articles on natural science, a book on ancient history, and an Albanian grammar (1909). He also wrote fables in verse, poems, short stories, novels and comedies. When Albania won her independence, he published a powerful poem, entitled Rrnoftë Shqypnia (Long Live Albania). His writings include also an historical drama titled, Scanderbeg, which was posthumously published.

It has been aptly said of Anton Xanoni that he was “a veteran of the National Rebirth.” His name shines brightly in the annals of the Jesuit order in Albania in recognition of “his ceaseless efforts to eradicate age-old darkness and ignorance.”27 Zef Antunoviq, S.J. (1863-1936) – was born in Stubla, in the district of Prizren (Kosova). He grew up in a cryptoCatholic home which for reasons of safety, professed the Muslim faith in public, but privately observed all the rituals of the Catholic faith. In his youth Antunoviq worked as a body guard in Shkup. It was at this time that he met Padre Pasi, the renowned Jesuit missionary. Much impressed by the proud and upright young man, Fr. Pasi invited Antunoviq to work with him.

A new life now began for the youth, and in 1883, at the age of twenty, he became a Jesuit Brother. After spending several years abroad in Italy and Dubrovnik, Antunoviq returned to Albania in 1890. For the next twelve years (18901902), he worked as a catechist (instructor in the basic teachings of the faith) with the Visiting Mission. He interrupted his work to return to Italy where he stayed for a number of years in Venice, Mantova, and Cremona. In 1911 he rejoined the Visiting Mission and became an inseparable companion of Father Pasi. His work with the Mission, as the “right hand” of Pasi, made him a legendary figure in the Highlands.

Br. Antunoviq is remembered also for his discovery of a secret formula for an excellent liqueur, made from the fruit of the eucalyptus tree.28 Fulvio Cordignano, S.J. (1887-1952) – became famous in Albania as a scholar and missionary. Cordignano spent his first years in Albania as a student in Shkodër (19121916). Afterward he went abroad to pursue advanced studies

| TETOR - DHJETOR 2007

35

in theology in Moravia (now central Czechoslovakia), England, Ireland, and Belgium. He returned to Shkodër in 1924, as a professor of literature and philosophy. His longest term of service in Albania spanned the years 1926-1941, when he was active with the Jesuit Visiting Mission. His devoted work with the Mission in the service of the needy earned him the name of “Grand Missionary.”

Part of Fr. Cordignano’s impressive record as a missionary rests on his accomplishments as a scholar. He was a tireless researcher on Albanian studies, and in the course of time built up a valuable library, archive and museum, all relating to Albania. He published a number of books and numerous articles dealing with Albanian literature, history, language and folklore. His writings include: Epopeja komtare e popullit_shqyptar (The National Epoch of the Albanian People), Shkodër, 1925; Gramatica albanese (Albanian Grammar), Milan, 1925; Dizionario Albanese-Italiano, (Albanian-Italian Dictionary), Milan, 1934; and an Italian-Albanian Dictionary which appeared in 1938.

His magnum opus – a classic among the writings of Jesuit fathers in Albania – was the three-volume biography of Padre Domenico Pasi. The lines of his trips radiate from Shkodër like the spokes of a wheel. Here and there the biography was illustrated with excellent photographs of Albanian clan chieftains in exotic native costumes, high ranking Turkish officials in Albania, European diplomats, and the sites of historical interest. The biography had indexes of personal and place names, glossaries of Albanian and Latin words and phrases, a bibliography, and a collection of maps of Albania and neighboring territories that qualify as “collector’s items.”

The maps are all over 300 years old; indeed, two of them date from 1571 and are described as “the oldest maps of Albania” in existence.29 Gjon Karma, S.J. (1896-1976) – was an author from Gur i Zi in the Shkodër region. Fr. Karma completed his ecclesiastical studies at the Pontifical Seminary and was ordained as a priest in 1920. After studying in Italy for a while, he returned to Albania and joined the Visiting Mission in 1931.

The work with the Mission kept him occupied, off and on, until 1943.

In the meantime, Fr. Karma wrote for the Messenger magazine, became an assistant to the Bishop in 1938, Director of the Apostleship of Prayer in 1940, and an instructor in religion. He was the last Rector of the Pontifical Seminary in Shkodër, and the last Superior of the Visiting Mission, which terminated its activity in 1945. Soon after the take-over of Albania by the Communists, Karma was arrested (1946), and held in prison until 1963.

It is said that as a writer Karma stands out for the purity of his style. This quality of his writing can best be seen in the series of articles he published in the Leka review under the Heading, Ndër malet tona (In Our Mountains). The series grew out of his apostolic expeditions in the Albanian countryside, and is rich in observations of the manners, customs, idioms and poetry of the regions he visited. Subsequently, the series was published by the Albanian Ministry of Education as part of the collected folklore of the country, under the title, Visaret e Kombit (Treasures of the Nation).

Gjon (Giovanni) Fausti, S.J. (1899-1946) – was born in Italy. Fr. Fausti showed unusual intelligence and aptitude for study from grade school. After obtaining degrees in theology and philosophy, he was ordained in 1922. Two years later he was admitted to the Jesuit order, and after further study in Italy came to Shkodër, where he taught theology and Sacred Scripture for three years. He spent the next ten years in Italy, but returned to Shkodër in 1942 to assume the Rectorship of the Pontifical Seminary.

He held the exalted office of Vice-Provincial of Albania in May, 1945, but later that year was arrested by the new government of the country and imprisoned. He was beaten, then subjected to a trial that was preordained to find him guilty. In March 1946, he was executed, along with Fr. Dajani and other prisoners. It is said that he died with the words, “Long Live Christ the Lord” on his lips.

In addition to his work as a missionary, Fr. Fausti had a

36

JETA KATOLIKE

|TETOR - DHJETOR 2007

lively interest in the subject of Islam and the process of Islamization. He is credited with having initiated a ChristianMuslim dialogue in Albania. Fausti’s writings on this subject were collected and published in a volume titled, L’Islam nella luce del pensiero Christiano (Islam in the light of Christian Thought), Rome, 1933.

Another work of Fausti, Teoria dell’ astrazione, (Theory of Abstractions), that dealt with philosophical themes, was published posthumously in Padova, Italy, in 1947.30 Zef (Giuseppe) Valentini, S.J. (1900-1979) – was born in Padova, Italy. He rose to eminence as a penetrating and prolific scholar. Valentini wrote with competence on many subjects including history, law, numismatics, and sacred art.

He arrived in Albania in 1922 and promptly embarked upon Albanian studies, a venture in which he was greatly helped by the books he found in the Jesuit library in Shkodër.

After gaining mastery of the Albanian language, he became a leading writer for the Jesuit periodicals, Sacred Heart Messenger, Progress and Leka. According to Karl Gurakuqi, Fr. Valentini upgraded the Messenger and made it a significant magazine with his scholarly studies, writings on linguistics and translations of important works from world literature.31Valentini’s versatility and scholarship won praise from many Albanian critics and writers. One of these was the late Namik Ressuli, Dean of the Chair of Albanian Studies at the University of Rome. Ressuli says that when Valentini came to Albania the activity of Jesuit missionaries was confined to the Catholic community. Initially they did not concern themselves with the social and cultural movements that were current in Albania in the 1920’s. All of that changed, however, with the appearance of the Leka review, which Valentini directed for several years, beginning in 1932. According to Ressuli, It is with this review that Fr. Valentini manifested his passion as a Jesuit, all of his mental aptitudes, all of his qualities as a scholar with a broad background of erudition. His humanistic culture, enhanced by the keenness and originality of his talent…set him apart from his Jesuit brothers. All of Leka effervesces on account of the innovating pan-Albanian spirit of Fr. Valentini.32 Valentini moved easily from research on historical documents to analysis of Catholic doctrines, to contemporary socio-political issues, to literary criticism and linguistics.

During World War II he returned to Italy, saddened but not despondent, that he could not continue his work in Albania. In fact, he now worked with even greater zeal than before. He held the post of Professor of Albanian at the University of Palermo and wrote frequently for the magazines Shpirti Shqiptar (the Albanian Soul) and Shejzat. He published his major works on the history of Albania and the unwritten laws of the Highlands. He authored II Dirito della comunita nella tradizione giuridica albanese (Communal Law in the Albanian Juridical Tradition) , Florence, 1956; Acta Albaniae Juridica (Albanian Juridical Law,) 2 vols., Munich, 1968-73; and his celebrated magnum opus in history, Acta Albaniae Veneta (Acts of the Republic of Venice pertaining to Albania), in 35 volumes, Munich, 1967-79. With these writings, Fr. Valentini won for himself a secure place as one of the most respected scholars in the field of Albanian historical studies. 33 Jak (Giacomo) Gardin, S.J. (1905-

) – was born in

KORRIK-SHTATOR 2007 Friuli, Italy. Drawn strongly by the Jesuit order, he joined the Society in 1923 at the age of 18. In the early 1930’s he studied in Albania for several years. He then returned to Italy for further studies in philosophy, Jesuit history, and other fields.

After ordination in 1936 he returned to Albania and taught at the Xavier College and the Pontifical Seminary.

In 1945 Fr. Gardin was arrested by the communists and confined to prison for ten years before being released. The story of his prison years is told in his book, Dieci anni di prigionia in Albania 1945-1955 (Ten years of Imprisonment in Albania, 1945-1955), Rome, 1986. The book tells of his arrest and trial, his life in prison and the forced labor camps. The book also contains much interesting information on the organization and personnel of the Catholic Church in Albania.

Fr. Gardin recounted his experience in prison simply and sincerely, without rancor and without dramatizing his ordeal.

He kept aloof from discussions of the ideologies or analysis of events, as they unfolded from year to year. He was content to merely describe events and circumstances as accurately as possible. An informative review of this short book appears in the 1986-87 issue of the Albanian Catholic Bulletin (p. 83).

Daniel Dajani, S.J. (1906-1946) – came from the Zadrima region in northern Albania. He first studied at the Pontifical Seminary, then in 1926 went to Italy to further his education in literature and philosophy. After graduating in 1934 with a cum laude citation, he returned to Albania and worked for a while in Shkodër as assistant to the Vice-Rector of the Pontifical Seminary. He also taught Latin and other subjects at the Seminary.

Once again he went to Italy to pursue theological studies at Chieri, near Turin. He completed his studies in 1939, and returned to Shkodër where he became deeply involved with teaching, directing the Messenger magazine, and doing missionary work with the Visiting Mission. Dajani’s work came to an abrupt end in December, 1945 when he was arrested by the Communist authorities and executed four months later. A detailed account of his life and work is given in Sinishta’s The Fulfilled Promise (pp. 122-29). * * * We have offered only thumbnail sketches of a number of the more prominent Jesuit missionaries in Albania. We have looked at their lives in action and given some indication of their character, ideals, goals, their work and their achievements. Like many of their brothers in their countries, they faced many challenges and endured hardships in the course of their missionary work. We trust the sketches give the reader a fair glimpse of the people who composed the Jesuit order in Albania.

There were of course other dedicated Jesuit fathers and brothers in Albania who also labored toward the fulfillment of their missionary tasks. They, too, helped to write the centurylong story of the Jesuits in Albania. They, too, deserve to be remembered with respect.

We mention in passing Fr. Giovanni Battista della Pietra, a compassionate Apostolic Delegate, who built an orphanage in Shkodër and the first Catholic Church in Elbasan (central Albania); Fr. Françesk Genovizzi, a humble missionary full of charity, saintly fervor and heroism who founded a farm bank in Albania to promote agricultural productivity in the country; Fr. Mark Harapi, instructor in theology, writer and esteemed translator into Albanian of A. Manzoni’s Promessi Sposi; Fr.

Ndre Mjeda, a Jesuit philologist and poet of great learning; 34 Fr. Ndoc Luli, Vice-Rector of Xavier College, noted meteorologist, and martyr to the faith; Fr. Gjon Pantalija, a cousin of Mother Teresa, served as choir and band conductor, director of the theater at Xavier College, as well as writer and manager of the Messenger, Progress and Leka magazines; Fr. Zef Viezzoli, a longtime rector of Saverianum College who was a productive writer and esteemed administrator; Fr. Pashko Giadri, the respected preacher and a promoter of ecumenism; Fr. Pjetër Meshkalla, a missionary, educator, and author/composer of the Saverianum College hymn; Br. Mark Dodaj, a zealous missionary to the youth and prefect of the Apostolic Preparatory School; Fr. Ndoc Saraçi, professor of moral theology and Sacred Scripture who was active in parish work and prolific writer of science textbooks for the schools in Albania; Fr. Zef Saraci (younger brother to Ndoc Saraçi) at one time director of the Messenger, later parish preacher, catechist, and instructor in philosophy, dogmatic theology and other religious studies; and Fr. Pjetër Palladini, inspiring student counselor, efficient administrator and compassionate benefactor.

Concluding Word The Jesuits along with the Franciscans, were the two largest Catholic orders in Albania. In this study, we have discussed the Jesuit order in Albania against the background of the history of the Society of Jesus, reaching back to its beginnings in the 16th Century. The record shows that the Jesuits in Albania remained loyal to the missionary tradition of their order. They kept faith with their founder, St. Ignatious Loyola, as they labored to bring his teachings and his vision of Christianity into the lives of tens of thousands of Albanians.

For more than one hundred years, they served the Church and the people with rare missionary zeal, sometimes at the cost of their lives—for the greater glory of God, and the good of the Albanian nation.

E N D 25 Biographical materials on Fr. Jungg can be found in F. Cordignano’s work on Padre Pasi, Rome, 1933, Vol. I. pp. 139-168; G. Valentini’s La missione dei Gesuiti e la cultura albanese (The Jesuit Mission and Albanian Culture), Milan, 2 (Feb., 1975). pp. 18-19; and N.N’s Cenni biografici del P. Giacomo Jungg da Trento (Biographical notes on Father Giacomo Jungg of Trento), Trent, 1907.

26 Fr. Pasi is co-author with G. Valentini of La legge delle montagne Albanesi nelle relazioni della Misione volante (1880-1932), (The Law in the Albanian Highlands as depicted in the Reports of the Visiting Mission), 1880- 1932, Florence, 1969.

27 JUSUF P. FERIZI, “Anton Xanoni,” Fjala, Prishtinë, (Kosova) No. 1, 1968.

28 For further information on Br. Antunoviq, see G. Valentini “Il Fratel Zef e la Missione volante” (Brother Zef and the Visiting Mission) , in Notizie agli Amici dei Gesuiti lombardo-venetoemiliani (News for the Jesuit Friends of the Venice, Lombard, and Emilia Province) , Milan, 2 (1972), pp. 36-41.

29 For biographical material on Fr. Cordignano, see Emilio Patriarca, Il Padre Fulvio Cordignano, Missionario, Storico, Letterato (Fr. Fulvio Cordignano: missionary, historian, writer) , Verona, 1962; Rosa Restivo, Padre Fulvio Cordignano Albanologo, diploma thesis, University of Palermo, n.d.

30 There are several biographical accounts on Fr. Fausti. One of them is by A. Guidetti, S. J., Padre Giovanni Fausti, Un precursore del dialogo islamico-cristiano, martire in Albania (Father Giovanni Fausti, Precursor of Islamic-Christian Dialogue, Martyred in Albania) , Rome, 1974. A more accessible account is G. Silvestri’s “Fr. Gjon Fausti, S. J., Strength in Serenity,” in Sinishta , The Fullfilled Promise pp. 104-109.

31 K. Gurakuqi, “Fr. Zef Valentini,” Shejzat, XIV, 10-12 (1970), p. 310 32 See the Ressuli article, ibid, p.325.

33 There are a number of biographical studies on Fr. Valentini. C. Capizzi, S.J. published a dissertation on Valentini’s major historical work, under the title, Un’ opera decisiva della storiografica albanese (A Definitive Work on Albanian Historiography), Munich, 1971. A short but wellrounded sketch on Valentini is that of A. Scurani, S.J., Padre Giuseppe Valentini: ricercatore, studioso, scrittore (Father Giusepe Valentini: Researcher, Scholar, Author), in Letture, No. 11 (1980), pp. 787-790. A short account of Valentini’s work can be found also in Sinishta’s, The Fullfilled Promise, pp. 183-184.

34 Fr. Mjeda was expelled from the Jesuit order in 1898 “for disobedience.” But according to Zef Valentini and J. Gardin, he was reinstated in 1935, a few years before he died.

10 vjet me profesionalizëm i shërbejmë komunitetit tonë!

Mbi 2000 lloj ftesash për dasma, fejesa, pagëzime dhe gëzimet tuaja familjare!

Tel. 718-584-1620 Fax. 718-584-1228 2322 Arthur Avenue, Suite 9 &10, Bronx, NY 10458

www.albanianinvitations.com

JETA KATOLIKE

| TETOR - DHJETOR 2007

37

Pagëzime Emilie Rukaj Prindër: Luigj & Afrodita Rukaj Kumbarë: Peter & Gabriela Elezaj Jason Beqi Prindër: Sokol & Arta Beqi Kumbarë: Robert Bruno & Christina Matushaj Victoria Tina Gjushi Prindër: Altin & Esterina Gjushi Kumbarë: Milkjor & Loreta Gjushi Lenora Vuksanaj Prindër: Mario & Leonora Vuksanaj Kumbarë: Anthony & Gina Vuksanaj Julia Maria Syku Prindër: Prek & Marjana Syku Kumbarë: Genc & Rudina Tinaj Donika Popaj Prindër: Alfred & Kristina Popaj Kumbarë: Steven & Alexandra Gazivoda Mark Nicholas Gjelaj Prindër: Nikolla & Ardiana Gjelaj Kumbarë: John & Jamie Cekaj Ana Marie Djeljevic Prindër: Vaso & Katrina Djeljevic Kumbarë: Vasel Camaj & Gina Ivezaj Francis Dushaj Prindër: Anton & Diana Dushaj Kumbarë: Luc & Sofia Micakaj Robert Frangaj Prindër: Ardian & Dila Frangaj Kumbar: Petrit Smajlaj Lily Anne Gjokaj Prindër: Paul & Linda Gjokaj Kumbarë: Frank & Vida Lulgjuraj Eliana Gojcaj Prindër: Vincent & Rina Gojcaj Kumberë: Leo & Katelini Gojcaj Robert Viktor Juncaj Prindër: Viktor & Violeta Juncaj Kumberë: Nikolla & Marina Ivezaj Dusha Drtita Karaqi Prindër: Anton & Drita Karaqi Kumberë: Dode & Daniella Prenka Kayla Faith Lulgjuraj Prindër: Anton & Maryann Lulgjuraj Kumberë: Giovanni Salamone & Laure Vuli

Emma Zadrima Prindër: Sasha & Sandra Zadrima Kumbarë: Vinny & Yolanda Zadrima Olivia Gazivoda Prindër: Nikolla & Linda Gazivoda Kumbarë: Krist & Jane Gjuraj Amanda Luan Shkreli Prindër: Luan & Elizabeta Shkreli Kumbarë: Zef & Hana Curanaj Steven Delaj Prindër: Aleksander & Bleta Delaj Kumbarë: Edvin & Nikoleta Delaj David Gjergji Prindër: Zeke & Gina Gjergji Kumbarë: Pjerin & Rovana Tinaj Kathrin Gjuraj Prindër: Stefan & Silvana Gjuraj Kumbarë: Eduart & Rajmonda Shllaku Adrian Juncaj Prindër: Vasel & Kristina Juncaj Kumbarë: Robert & Mariana Lulgjuraj Nicholas Kelmendi Prindër: Jashar & Laureta Kelmendi Kumbarë: Gjergj & Silvana Preka Teressa Lala Prindër: Jakin & Xhilida Lala Kumbarë: Mark & Linda Tushaj Roseann Mary Marku Prindër: Niklin & Zina Marku Kumbarë: David & Katrina Pllumbi Kol Leonrad Mazreku Prindër: Leonard & Kristina Mazreku Kumbarë: Luigj & Lajde Kapiti Briana Nikci Prindër: Djerdj & Lindita Nikac Kumbarë: Djoka & Vera Ljuljdjurovic Leonida Veronika Perlleshi Prindër: Leonard & Miranda Perlleshi Kumbarë: Ardian & Kristina Dodaj Denis Pjetri Prindër: Lodovik & Silvana Pjetri Kumbarë: Bep & Jolanda Pjetri Laura Pjetri Prindër: Lodovik & Silvana Pjetri Kumbarë: Bep & Jolanda Pjetri

Ava Rudaj Prindër: Nush & Linda Rudaj Kumbar: Hektor Hasaj Josephine Vataj Prindër: Vate & Francina Vataj Kumbarë: Vilson & Valentina Vataj Gjon Berisha Prindër: Engjell & Andja Berisha Kumbarë: Sander & Violeta Sinishtaj Isabella Hana Nikci Prindër: Daniel & Branka Nikci Kumbarë: Vuksan & Violeta Nikac Nicholas Viktor Nikci Prindër: Viktor & Marina Nikac Kumbarë: Luigj & Lindita Camaj Leon Preldakaj Prindër: Petrit & Vera Preldakaj Kumbarë: Gezim & Cathy Ndrejaj Michael Valentino Perpepaj Prindër: Robert & Kimberly Pepepaj Kumbarë: Victor Perpepaj & Vera Gojcaj Rrok Cotaj Prindër: Vjeko & Bore Cotaj Kumbarë: Gjok & Victoria Dedaj Victor Dodaj Prindër: Carafin & Mimoza Dodaj Kumbarë: Llesh & Lena Dushku Mavi Mery Dedaj Prindër: Arben & Indrita Dedaj Kumbarë: Prel & Gjyste Nika Liana Drejaj Prindër: Tonin & Pranvere Drejaj Kumbarë: Prek & Bardhe Aliaj Sebastian Gajtani Prindër: Sander & Albana Gajtani Kumbarë: Bardh & Enriketa Gajtani Luke Jesson Diedrich Gashi Prindër: Gzim & Diana Gashi Kumbarë: Lon & Leonora Gashi Josef Gashi Prindër: Lon & Leonora Gashi Kumbarë: Pren & Gita Lleshdedaj Elizabeth Gecaj Prindër: Luan & Violeta Gecaj Kumbarë: Gjergj & Hana Markaj

Daniel Nicholas Nikac Prindër: Paul & Vilma Nikac Kumbarë: Nick Nikac & Linda Ljuljdjurovic Adrian Syku Prindër: Nesti & Joseilda Syku Kumbarë: Robert & Adriana Nikaj Andrew Nikolin Catalic Prindër: Alfred & Kristina Catalic Kumbarë: Paul & Ciljete Gjonaj Michael John Palushaj Prindër: John & Violeta Palushaj Kumbarë: Joseph & Jessica Nuculovic Michael Valentin Balaj Prindër: Valentin & Katrina Balaj Kumbarë: Gjoko & Maria Perpepaj Miranda Berisha Prindër: Ilir & Valentina Berisha Kumbarë: Pashk & Roza Kalaba Ava Kristine Curanovic Prindër: Nikola & Senka Curanovic Kumbarë: Palok & Liliana Rukaj Anthony Paul Gojani Prindër: Pal & Robyn Gojani Kumbarë: Joseph & Linda DeMartino Alexandra Livadhi Prindër: Pllum & Vojsava Livadhi Kumbarë: Tom & Tereze Elezaj Tom Pepaj Prindër: Krist & Rozalina Pepaj Kumbarë: Artan & Tereze Maksuti Veronica Rrapi Prindër: Qun & Kristina Rapaj Kumbarë: Gjon & Florinda Laska Antonella Rudovic Prindër: Deda & Lume Rudovic Kumbarë: Viktor & Trashe Kcira Jozef Shkreli Prindër: Leonard & Elvane Shkreli Kumbarë: Mir & Flore Elezi Isabella Curanovic Prindër: Marjan & Tereza Curanovic Kumbarë: Gjergj & Violeta Camaj

38

JETA KATOLIKE

| KORRIK - SHTATOR 2007

Kurorëzime

In Memoriam

Muse Kola me Lizabet Tanushaj Më 6 Tetor 2007

Paul Dedvukaj me Christina L. Piacente Më 27 Tetor 2007

Pashka Gazivoda, 87-vjeç Vdiq më 6 Tetor 2007 U varros në varrezat “Gate of Heaven” në New York

Nue Marku me Pranvera Palushi Më 6 Tetor 2007

Toma Ivezic me Maria Ivanovic Më 27 Tetor 2007

Kolja Marisenovic, 87-vjeç Vdiq më 13 Tetor 2007 U varros në varrezat “Gate of Heaven” në New York

Brozin Shllaku me Mirande Gjergji Më 8 Tetor 2007

Noca Mirdita me Josephine Simolacaj Më 4 Nëntor 2007

Joanne Clear, 60-vjeç Vdiq më 1 Nëntor 2007 U varros në varrezat “Ferncliff ” në New York

Nikolle Dushi me Pashke Marki Më 13 Tetor 2007

Vasel Ljuljdjurovic me Linda Krasnici Më 10 Nëntor 2007

Nuo Djelevic, 80-vjeç Vdiq më 4 Dhjetor 2007 U varros në varrezat “Gate of Heaven” në New York

Albert Gerguri me Gabriella Augustini Më 14 Tetor 2007

Arben Marku me Suela Duma Më 17 Nëntor 2007

Sandra Velovic, 24-vjeç Vdiq më 5 Dhjetor 2007 U varros në varrezat “Gate of Heaven” në New York

Gert Bushati me Jolanda Qeta Më 14 Tetor 2007

Santini Gojcaj me Francike Duhani Më 17 Nëntor 2007

Gjergj Kinaj, 69-vjeç Vdiq më 7 Dhjetor 2007 U varros në varrezat “Gate of Heaven” në New York

Jeronim Gega me Vjollca Dedaj Më 14 Tetor 2007

Nikson Simoni me Brikenda Gjeloshi Më 24 Nëntor 2007

Nikolla Gjelaj me Ardiana Mrijaj Më 20 Tetor 2007

Fran Curanovic me Maria Djurasevic Më 24 Nëntor 2007

Jozef Kaljevic me Vera Palushaj Më 20 Tetor 2007

John Ljuljic me Lena Tarazhi Më 24 Nëntor 2007

Luigj Frangaj me Tring Rudaj Më 21 Tetor 2007

Pavle Curanovic me Liza Krasnici Më 25 Nëntor 2007

Angelia Rukaj, Vdiq më 10 Dhjetor 2007 U varros në varrezat “Gate of Heaven” në New York Lena Gecaj, 84-vjeç Vdiq më 23 Dhjetor 2007 U varros në varrezat “Gate of Heaven” në New York

✞

Epjau o Zot pushimin e pasosun.

E i ndritë drita e pambarueme!

Pushofshin në paqë!

JETA KATOLIKE

| TETOR - DHJETOR 2007

FARENGA BROS.INC. Funeral Homes BRONX 718-654-0600 920 ALLERTON AVENUE Salvatore Farenga Sr.

Proprietors

Salvatore Farenga Jr.

“The Difference is in the Caring”

39

Me shëndet Krishtlindja!

Familja e Noc Mati Gjonaj nga Reçi i Ulqinit