JK # 57

Botues Kisha Katolike “Zoja e Shkodrës” New York Viti XLV, Numri 1, Janar-Mars 2010 • Çmimi $5.00

2

jeta katolike | janar - mars 2010

Jeta Katolike • Viti XLV, Numri 1 Janar - Mars 2010 • Çmimi $5.00 • www.jetakatolike.com

Dom Pjetër Popaj: Pagëzimi i Krishtit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 Pope Benedict XVI: Mesazhi i Krezhmeve 2010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 Pope Benedict XVI: Easter 2010 Message . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 Nga Famullia Jonë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 Mimoza Dajçi & Lekë Perlleshi: Ndihmat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 Excerpts from the Baltimor Catechism: On our Lord’s Death and Resurection . . . . . . . .12 In memoriam: Pater Ambroz Martini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 Beqir Sina: Nëna Tereze: 100-vjetori i lindjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 F.P.: Pse jam Pro Life . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 Mark K. Shkreli: Unë jam Shërbëtorja e Zotit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 The Story of St. Patrick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 Seven Themes of Catholic Social Teaching . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 www.JetaKatolike.com

Gjovalin Lazri: Dom Alfons Tracki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 Klajd Kapinova: Quod non feccerunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Gjekë Gjonlekaj: Nëna Tereze dhe Besa Shqiptare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 Tomë Mrijaj: Dhimbja e dhimbjeve të gruas shqiptare në kohën e diktaturës . . . . . . . . . .30 Dr. Ibrahim Rugova: Historia shqiptare në veprën e Pjetër Bogdanit (1685) . . . . . . . . . .32 Lëvizje Demografike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35

Dom Pjetër A. Popaj - Drejtor Mark K. Shkreli – Kryeredaktor Simon Vukel – Redaktor (anglisht) Klajd Kapinova — Redaktor (shqip) Peter Saljanin – Koordinator për të rinjtë Ismer Mjeku – Graphic Design Martin Smajlaj – Marketing & Internet Boton Kisha Katolike “Zoja e Shkodrës”, New York

ADRESA E REDAKSISË: 361 W. Hartsdale Ave, Hartsdale, New York 10530 Tel. (914) 761-3523 · Fax (914) 949-2690 E-Mail: ShkreliM@aol.com

Këshilli Botues: Dom Pjetër A. Popaj, Mark K. Shkreli, Klajd Kapinova, Simon Vukel, Peter Saljanin, Ismer Mjeku, Martin Smajlaj, Pashko Rr. Camaj, Gjon Chota, Tomë Paloka, Lekë Perlleshi, Gjeto Turmalaj, Mhill Velaj.

Nga darka për të ndihmuar të përmbyturit nga vërshimet në Shqipëri.

Nga e majta: Xhim Xhema, Mark Gjonaj, Dom Pjetër Popaj dhe Fran Çotaj VETËM $30 NË VIT PËR REVISTËN JETA KATOLIKE

Grupi i Marketingut: Martin Smajlaj, Lule Gjokaj, Prena Berisha Të gjitha shkrimet dhe artikujt i nënshtrohen redakturës.

Dorëshkrimet dhe fotografitë nuk kthehen edhe nëse nuk botohen.

»Gjithçka u krye«

Ata që dëshirojnë të abonohen në Revisten Jeta Katolike abonimi vjetor është: $30.00 (SHBA).

Ju lutemi na e dergoni pagesën në: Our Lady of Shkodra 361 W. Hartsdale Ave, Hartsdale, New York 10530 Tel. (914) 761-3523 www.jetakatolike.com

jeta katolike | janar - mars 2010

P

3

Pagezimi i Krishtit

akëz ditë më parë kemi festuar solemnitetin e zbulesës së Zotit në Foshnje të Betlehemit që ka ardhur për të shëlbuar krejt njerëzimin. Me Pagëzimin e Krishtit vazhdon kjo zbulesë, jo prej tre dijetarëve por, prej Atit. Ndërkaq, sot ne nuk e këqyrim Krishtin si një foshnje të vogël por si të rritur dhe duke filluar misionin e tij publik merr përgjegjësi shumë të ndërlikuara duke bartur peshën e të gjitha mëkateve të botës. Ai e pranon këtë mision shëlbimi duke e sakrifikuar jetën e tij me mundime më të rënda në kryq deri në vdekje.

Ne jemi pagëzuar në Pagëzimin e Krishtit dhe e kemi filluar jetën e krishterë me këtë sakrament. Çdo i krishterë është grishur të hyj në jetën e Krishtit për të jetuar sikur Ai. Nëpër ujrat e pagëzimit ne kemi dalur nga terri i vdekjes dhe kemi lindur në jetën e re në Krishtin. Pagëzimi është përfundimi i jetës me mëkat dhe fillimi i jetës në bashkim me Zotin.

Krishti i Lumtur dhe i pafaj, e ka ditur se për të shëlbuar njerëzimin duhej të mirrte natyrën tonë njerëzore të dangosur me mëkate. Mishërimi i Tij ka qenë akt përvuajtërimi sikur edhe Pagëzimi prej Gjonit në lumin Jordan.

Të gjitha këto ndodhin për t'u plotësuar (dhe, natyrisht, duhet të dihet) se ç' është folur prej profetëve për Mesinë: që duhej të pësojë mundimet, duke vdekur në kryq dhe duke u ngjallur së vdekuri, për të shëlbuar njerëzimin.

Krishti Zot mishërohet për dashuri që ka ndaj njeriut. Ai vazhdimisht e shpreh dashurinë duke falur mëkatet e njerëzve të pandershëm, duke shëruar të sëmurit dhe duke ngjallur të vdekurit. Farizenjtë e verbër nuk e pranonin Krishtin dhe gjithmonë e kundërshtonin. Kur nxënësit e Gjonit e pyesin se a është Ai Mesia, Ai u përgjigj: të sëmurit shërohen, të verbërit shohin, memecët flasin, të

shurdhët dëgjojnë. Të gjitha këto ishin shenjat e Mesisë.

Dom Pjetër POPAJ Vërtetimi kryesor që Jezusi është Mesia bëhët prej Atit qiellor kur Pagëzohet nga Gjoni, prej qiellit dëgjohet: “…Ky është Biri im i dashur, të cilin e kam për zemër!” (Mt. 3:17).

Dëshmia jonë për Krishtin bazohet në fjalët e Atit. Kush e njeh Krishtin e dëshmon Atë, kush nuk e njeh e mohon. Ne e njohim Krishtin, sepse jemi pagëzua në Të, jemi veshur me të, na thotë Shën Pali. Jeta e jonë është Krishti. Duke qenë në kontakt të vazhdueshëm me Të, ne dëshmojmë të vërtetën që e jetojmë.

Janë shumë mënyra për ta dëshmuar Krishtin Zot, ndërsa ecim mbas Tij. Prindërit, me jetën e përshpirtshme, duke e edukuar familjen në rrugën e Zotit, duke u kujdesur për strehim, ushqim, e veshmbathje i përngjajnë Jezu Krishtit, që është kujdesur për ne. Një tjetër mënyrë do të ishte përgjigja e jonë thirrjes së Zotit në rrugën për meshtar, rregulltar, edukues besimi, etj.

Dedikimi i jetës së shërbimit ndaj të vobektëve, të sëmurëve, të pikëlluarve, të braktisurve etj., gjithashtu dëshmon Krishtin që banon në zemrat tona. Ne duhet të qëndrojmë të pa lëkundshëm në fe të plotë për Krishtin, sidomos kur të tjerët të na përqeshin, shajnë e ndoshta edhe të na persekutojnë për shkak t’Atij që banon në ne. Ai e thotë në lumturitë, se kur të vuani për shkak timin, të lumtë ju se sa i madh do të jetë shpërblimi i juaj në qiell. Prandaj me fjalë dhe me vepra mos të pushojmë kurrë duke lavdruar dhe duke dëshmuar se Krishti është Zot.

4

jeta katolike | janar - mars 2010

MESAZHI I ATIT TE SHENJTË BENEDIKTI XVI PËR KREZHMET 2010 Drejtësia e Hyjit u dëftua me anë të fesë në Krishtin (krh. Rm 3,21-22) Të dashur vëllezër e motra, Çdo vit me rastin e Krezhmeve, Kisha na grish për të parë me sinqeritet jetën tonë nën dritën e mësimeve të ungjillit. Këtë vit kam dëshirë t’ju parashtroj disa përsiatje mbi temën e gjërë të drejtësisë, duke u nisur nga pohimi paulin: Drejtësia e Hyjit u dëftua me anë të fesë në Krishtin (krh.

Rm 3,21-22).

Drejtësia: “Dare cuiquque suum” (T’i japësh secilit atë çka i takon) Parasëgjithash po ndalem në domethënien e termit “drejtësi” që në gjuhën e përgjithshme do të thotë “t’i japësh secilit atë çka i takon – dare cuiquque suum”, sipas shprehjes së njohur të Ulpianit, jurist romak i shekullit III. Në të vërtetë një përkufizim i tillë klasik nuk saktëson se çka është ajo “që i takon” për t’ja siguruar gjithkujt. Çka njeriu ka më shumë nevojë nuk mund t’i garantohet me anë të ligjit. Për të gëzuar një jetë në plotësi, njeriu ka nevojë për diçka më të brendshme gjë e cila mund t’i jepet vetëm falas: mund të thuhet që njeriu jeton prej asaj dashurie që vetëm Zoti mund t’ia japë duke e pasë krijuar në shëmbëllimin dhe përngjasimin e vet.

Sigurisht që janë të nevojshme dhe të dobishme të mirat materiale – vetë Jezusi është angazhuar të shërojë të sëmurët, t’u heqë urinë turmave që i shkonin pas e sigurisht dënon indiferencën që ende sot shkakton vdekjen e qindra miliona qëniesh njerëzore për shkak të mungesës së ushqimit, të ujit dhe të ilaçeve – por drejëtsia “shpërndarëse” nuk i jep qënies njerëzore

gjithçka i takon”. Sikurse, por edhe më shumë se për bukën ai ka nevojë për Hyjin. Vë re shën Agustini: nëse “drejtësia është virtyti që i jep secilit atë çka i takon…nuk është drejtësi e njeriut ajo që shkul njeriun nga Zoti i vërtetë” (De civitate Dei, XIX, 21)

Nga buron padrejtësia?

Marku ungjilltar na përcjell këto fjalë të Jezusit që janë pjesë e një debati të asaj kohe rreth asaj që është e pastër dhe asaj që është e papastër: “S’ka asgjë përjashta njeriut që mund ta bëjë atë të papastër duke hyrë në të, por çka del prej njeriut ajo e bën të papastër.... Çka del prej njeriut ajo e bën të papastër, sepse prej brendisë prej zemrës së njeriut rrjedhin: mendimet e këqija” (Mk 7,14-15.2021). Përtej çështjes së atypëratyshme

që ka të bëjë me ushqimin, mund të dallojmë në reagimin e farizenjëve një tundim të përhershëm të njeriut: kërkimi i zanafillës së të keqes në një shkak të jashtëm. Shumë prej ideologjive moderne, po të vihen re me kujdes, mbartin këtë parakusht: meqenëse padrejtësia vjen nga përjashtë, që të mbretërojë drejtësia mjafton të zhvendosen shkaqet e jashtme që pengojnë realizimin e saj.

Kjo mënyrë të menduari – thotë Jezusi – është naive dhe jo largpamëse. Padrejtësia, frut i të keqes, nuk i ka rrënjët vetëm të jashtme; e ka zanafillën në zemrën e njeriut ku ndodhen farat e një bashkëjetese të mistershme me të keqen. Psalmisti e pranon këtë gjë me hidhërim kur thotë: “Ja, mëkatar unë linda, madje në mëkate nëna ime më ngjizi” (Ps 51,7). Po njeriu është bërë i brishtë nga një shtytje e brendshme që i mbyt atij aftësinë për të krijar nje marrëdhënie të brendshme me tjetrin. Njeriu, qe në vetë natyrën e tij është i hapur për të ndarë bashkë me të tjerët, ndjen brenda vetes së tij një fuqi rëndese të çuditshme që e çon drejt përkuljes në vetvete, drejt daljes mbi të tjerët dhe kundër tyre: ky është egoizmi, pasojë e mëkatit të rrjedhshëm. Adami dhe Eva të joshur nga mashtrimi i Qoftlargut, duke marrë frutin e mistershëm kundër udhërit hyjnor, vunë në vend të logjikës së besimit te Dashuria atë të dyshimit dhe të inatit; në vend të logjikës për të marrë dhe për të pritur me besim nga Tjetri, logjikën për të marrë e për t’i bërë gjërat vetë, duke provuar kështu ndjesinë e ankthit dhe të pasigurisë. Si mundet njeriu të çlirohet nga kjo cytje egoiste dhe t’i hapet dashurisë?

jeta katolike | janar - mars 2010

Drejtësi dhe Sedaqah Në zemër të mençurisë së Izraelit gjejmë një lidhje të thellë ndërmjet besimit në Hyjin që “ngren nga pluhuri të dobëtin” (Ps 113,7) dhe drejtësisë ndaj të afërmit. Vetë fjala me të cilën në hebraisht quhet virtyti i drejtësisë, sedaqah e shpreh mjaft mirë atë.

Sedaqah në të vërtetë do të thotë, nga njëra anë pranim i plotë i vullnetit të Hyjit të Izraelit; nga ana tjetër ndihmë ndaj të afërmit (krh. Dal 20, 12-17), veçanërisht ndaj të varfërit, të huajit, jetimit dhe vejushës (krh. Lp 10,1819). Por të dyja domethëniet janë të ndërlidhura, pasi për izraelitin t’i japësh të varfërit nuk është gjë tjetër veçse ajo çka është për t’iu kthyer Zotit që ka pasur mëshirë për mjerimin e popullit të tij. Jo rastësisht dhurimi i rrasave të Ligjit Moisiut mbi malin e Sinait bëhet pas kalimit në Detin e Kuq. Dëgjimi i Ligjit ka si parakusht besimin në Zotin që i pari ka “dëgjuar vajtimin” e popullit të tij dhe ka zbritur për ta çliruar nga pushteti i Egjiptit” (krh. Dal 3,8).

Hyji është i ndjeshëm ndaj klithjes së të mjerit e kërkon nga ana e tij vetëm që ta dëgjojë: kërkon drejtësi ndaj të varfërit (krh. Sir 4,4-5.8-9), të huajit (krh. Dal 22,20), skllavit (krh. Lp 15,12-18). Për të qenë pjesë e drejtësisë duhet me dalë nga rremendja e vetmjaftueshmërisë, nga ajo gjendje e thellë mbylljeje që është vetë burimi i padrejtësisë.

Lypset me fjalë të tjera një “dalje” më e thellë nga ajo që Zoti ka bërë me Moisiun, një çlirim i zemrës që e vetme, fjala e Ligjit, është e pafuqishme ta përmbushë. A ka atëhere për njeriun shpresë për drejtësi?

Krishti drejtësia (vepra shpërblimtare) e Hyjit Shpallja e krishterë i përgjigjet pozitivisht etjes së njeriut për drejtësi sikurse thotë edhe Shën Pali në

Letrën drejtuar Romakëve: “Tani veç, pavarësisht nga Ligji, u dëftua vepra shëlbimtare (drejtësia) e Hyjit, e dëshmuar prej Ligjit e prej Profetëve, vepra shëlbimtare (drejtësia) e Hyjit me anë të fesë në Jezu Krishtin për të gjithë ata që besojnë pa farë dallimi, sepse të gjithë mëkatuan dhe u përjashtuan nga lumturia e Hyjit e me hirin e tij, të gjithë e fituan falas drejtësinë, në saje të shpërblimit që bëri Jezu Krishti. Atë Hyji e caktoi të jetë, në saje të fesë, fli pajtuese me anë të

gjakut të vet” (3,21-25).

Cila është pra kjo drejtësi e Krishtit?

Parasëgjithash është drejtësia që vjen prej hirit ku nuk është njeriu ai që ndreq, shëron veten e tij dhe të tjerët. Fakti që shpërblimi bëhet me anë të gjakut të Krishtit do të thotë që nuk janë flitë e njeriut ata që e çlirojnë nga pesha e fajeve, por vepra e dashurisë së Hyjit që hapet deri në fund, derisa merr mbi vete mallkimin që i takon njeriut, për t’i përcjellë atij në këmbim bekimin që i takon Hyjit (krh. Gal 3,13-14). Por kjo gjë ngren menjëherë një çështje: ç’drejtësi është kjo kur i drejti vdes për shkak të fajtorit dhe fajtori merr në këmbim bekimin që i takon të drejtit? Ateherë a nuk merrka secili të kundërtën e asaj që i takon? E vërteta është se këtu na shfaqet drejtësia hyjnore krejtësisht e ndryshme nga ajo njerëzore. Hyji ka paguar për ne me Birin e tij çmimin

5

e shpërblimit, një çmim me të vërtetë shumë i lartë. Përballë drejtësisë së kryqit njeriu mund të ngrejë krye, sepse ajo nxjerrë në pah se njeriu nuk është një qënie autarkike, por ka nevojë për një Tjetër që të jetë plotësisht vetvetja. Kthimi kah Krishti, besimi i ungjillit do të thotë në fund të fundit pikërisht këtë gjë: të dalësh nga rremendja e vetmjaftueshmërisë që të zbulosh dhe të pranosh mjerimin tënd – mjerimin e të tjerëve dhe të Hyjit, nevojën e faljes dhe e miqësisë së tij.

Merret vesh atëherë se si besimi është tjetër gjë nga një fakt natyror, i kollajtë e i afërmendshëm: duhet pervujtëni për të pranuar që një tjetër të më çlirojë nga ajo “çka më takon” mua për të më dhënë atë “çka i takon” atij. Kjo ndodh veçanërisht në sakramentet e Rrëfimit dhe të Eukaristisë. Falë veprës së Krishtit, ne mund të bëhemi pjesë e drejtësisë “më të madhe” që është ajo e dashurisë (krh. Rm 13,8-10), drejtësia e atij që në çdo rast e ndjen veten më shumë debitor se sa kreditor, pasi ka marrë më shumë se sa mund të mendojë.

I fortë me këtë përvojë i krishteri është i cytur të kontribojë në formimin e një shoqërie të drejtë, ku të gjithë të marrin çka është e nevojshme për të jetuar me dinjitetin që i takon njeriut dhe ku drejtësia merr jetë nga dashuria.

Të dashur vëllezër e motra, Krezhmet kulmojnë në treditëshin e Pashkëve, gjatë të cilit edhe këtë vit do të kremtojmë drejtësinë hyjnore që është plotësi dashurie, dhurimi dhe shpëtimi. Qoftë kjo kohë pendese për çdo të krishterë një kohë e vërtetë kthimi dhe njohjeje e fuqishme e misterit të Krishtit i cili ka ardhur të përmbushë çdo drejtësi.

Me të tilla ndjenja ju përcjell të gjithëve bekimin Apostolik.

Vatikan më 30 tetor 2009 PAPA BENEDIKTI XVI

6

jeta katolike | janar - mars 2010

MESSAGE OF HIS HOLINESS BENEDICT XVI FOR LENT 2010 “The justice of God has been manifested through faith in Jesus Christ” (cf. Rm 3, 21-22)

Dear Brothers and Sisters!

Each year, on the occasion of Lent, the Church invites us to a sincere review of our life in light of the teachings of the Gospel. This year, I would like to offer you some reflections on the great theme of justice, beginning from the Pauline affirmation: “The justice of God has been manifested through faith in Jesus Christ” (cf. Rm 3, 21-22).

Justice: “dare cuique suum” First of all, I want to consider the meaning of the term “justice,” which in common usage implies “to render to every man his due,” according to the famous expression of Ulpian, a Roman jurist of the third century. In reality, however, this classical definition does not specify what “due” is to be rendered to each person. What man needs most cannot be guaranteed to him by law. In order to live life to the full, something more intimate is necessary that can be granted only as a gift: we could say that man lives by that love which only God can communicate since He created the human person in His image and likeness. Material goods are certainly useful and required – indeed Jesus

Himself was concerned to heal the sick, feed the crowds that followed Him and surely condemns the indifference that even today forces hundreds of millions into death through lack of food, water and medicine – yet “distributive” justice does not render to the human being the totality of his “due.” Just as man needs bread, so does man have even more need of God. Saint Augustine notes: if “justice is that virtue which gives every one his due ... where, then, is the justice of man, when he deserts the true God?” (De civitate Dei, XIX, 21).

What is the Cause of Injustice?

The Evangelist Mark reports the following words of Jesus, which are inserted within the debate at that time regarding what is pure and impure: “There is nothing outside a man which by going into him can defile

him; but the things which come out of a man are what defile him … What comes out of a man is what defiles a man. For from within, out of the heart of man, come evil thoughts” (Mk 7, 14-15, 20-21). Beyond the immediate question concerning food, we can detect in the reaction of the Pharisees a permanent temptation within man: to situate the origin of evil in an exterior cause. Many modern ideologies deep down have this presupposition: since injustice comes “from outside,” in order for justice to reign, it is sufficient to remove the exterior causes that prevent it being achieved. This way of thinking – Jesus warns – is ingenuous and shortsighted. Injustice, the fruit of evil, does not have exclusively external roots; its origin lies in the human heart, where the seeds are found of a mysterious cooperation with evil. With bitterness the Psalmist

jeta katolike | janar - mars 2010

recognises this: “Behold, I was brought forth in iniquity, and in sin did my mother conceive me” (Ps 51,7). Indeed, man is weakened by an intense influence, which wounds his capacity to enter into communion with the other. By nature, he is open to sharing freely, but he finds in his being a strange force of gravity that makes him turn in and affirm himself above and against others: this is egoism, the result of original sin. Adam and Eve, seduced by Satan’s lie, snatching the mysterious fruit against the divine command, replaced the logic of trusting in Love with that of suspicion and competition; the logic of receiving and trustfully expecting from the Other with anxiously seizing and doing on one’s own (cf. Gn 3, 16), experiencing, as a consequence, a sense of disquiet and uncertainty.

How can man free himself from this selfish influence and open himself to love?

Justice and Sedaqah At the heart of the wisdom of Israel, we find a profound link between faith in God who “lifts the needy from the ash heap” (Ps 113,7) and justice towards one’s neighbor. The Hebrew word itself that indicates the virtue of justice, sedaqah, expresses this well.

Sedaqah, in fact, signifies on the one hand full acceptance of the will of the God of Israel; on the other hand, equity in relation to one’s neighbour (cf.

Ex 20, 12-17), especially the poor, the stranger, the orphan and the widow (cf. Dt 10, 18-19). But the two meanings are linked because giving to the poor for the Israelite is none other than restoring what is owed to God, who had pity on the misery of His people. It was not by chance that the gift to Moses of the tablets of the Law on Mount Sinai took place after the crossing of the Red Sea. Listening to the Law presupposes faith in God who first “heard the cry” of His people and “came down to deliver them

out of hand of the Egyptians” (cf. Ex 3,8). God is attentive to the cry of the poor and in return asks to be listened to: He asks for justice towards the poor (cf. Sir 4,4-5, 8-9), the stranger (cf. Ex 22,20), the slave (cf. Dt 15, 12-18). In order to enter into justice, it is thus necessary to leave that illusion of self-sufficiency, the profound state of closure, which is the very origin of injustice. In other words, what is needed is an even deeper “exodus” than that accomplished by God with Moses, a liberation of the heart, which the Law on its own is powerless to realize. Does man have any hope of justice then?

Christ, the Justice of God The Christian Good News responds positively to man’s thirst for justice, as Saint Paul affirms in the Letter to the Romans: “But now the justice of God has been manifested apart from law … the justice of God through faith in Jesus Christ for all who believe. For there is no distinction; since all have sinned and fall short of the glory of God, they are justified by His grace as a gift, through the redemption which is in Christ Jesus, whom God put forward as an expiation by his blood, to be received by faith” (3, 21-25). What then is the justice of Christ? Above all, it is the justice that comes from grace, where it is not man who makes amends, heals himself and others. The fact that “expiation” flows from the “blood” of Christ signifies that it is not man’s sacrifices that free him from the weight of his faults, but the loving act of God who opens Himself in the extreme, even to the point of bearing in Himself the “curse” due to man so as to give in return the “blessing” due to God (cf. Gal 3, 13-14). But this raises an immediate objection: what kind of justice is this where the just man dies for the guilty and the guilty receives in return the blessing due to the just one? Would this not mean that

7

each one receives the contrary of his “due”? In reality, here we discover divine justice, which is so profoundly different from its human counterpart.

God has paid for us the price of the exchange in His Son, a price that is truly exorbitant. Before the justice of the Cross, man may rebel for this reveals how man is not a self-sufficient being, but in need of Another in order to realize himself fully.

Conversion to Christ, believing in the Gospel, ultimately means this: to exit the illusion of self-sufficiency in order to discover and accept one’s own need – the need of others and God, the need of His forgiveness and His friendship.

So we understand how faith is altogether different from a natural, goodfeeling, obvious fact: humility is required to accept that I need Another to free me from “what is mine,” to give me gratuitously “what is His.” This happens especially in the sacraments of Reconciliation and the Eucharist. Thanks to Christ’s action, we may enter into the “greatest” justice, which is that of love (cf. Rm 13, 8-10), the justice that recognises itself in every case more a debtor than a creditor, because it has received more than could ever have been expected.

Strengthened by this very experience, the Christian is moved to contribute to creating just societies, where all receive what is necessary to live according to the dignity proper to the human person and where justice is enlivened by love.

Dear brothers and sisters, Lent culminates in the Paschal Triduum, in which this year, too, we shall celebrate divine justice – the fullness of charity, gift, salvation. May this penitential season be for every Christian a time of authentic conversion and intense knowledge of the mystery of Christ, who came to fulfill every justice. With these sentiments, I cordially impart to all of you my Apostolic Blessing.

8

jeta katolike | janar - prill 2010

NGA FAMULLIA JONË ◊ Më 17 Janar 2010 – Në Maestro’s u organizua një mbrëmje për ndihma financiare për viktimat e përmbytjeve në Qarkun e Shkodrës, Komunat Dajç, Velipojë, Gurë i Zi dhe Lezhë. ◊ Më 31 Janar 2010 – Me kërkesën të përndershmit Dom Prekë Lazraj, Drejtor Radio Maria në Shqipëri, i përndershmi Dom Pjetër Popaj, sëbashku me këshillin e kishës, organizoi nje mbrëmje fondngritse për nevojat e këtij radio program fetar. Darka u mbajt në restorantin Maestro’s në Bronx. Gjatë darkës u mblodhën një sasi e konsiderueshme të hollash për çka Dom Preka dhe Dom Pjetri u janë mirënjohës të gjithë kontribuesve. ◊ Më 21 Shkurt dhe më 7 Mars 2010 – Në Qendrën “Nëna Tereze” u mbajtën mbledhjet e komisionit për ngritje fondesh për Katedralen “Nëna Tereze” në Prishtinë.

Komisioni vendosi që më 29 Maj, në Hotel Royal Regency të organizohet darkë për qëllim ngritje fondesh, kurse z.

Anton Raja, më 21 Maj organizon Golf Outing në The Golf Club at Mansion Ridge. Komisioni u bën thirrje të gjithë bashkatdhetarëve të marrin pjesë në darkë si dhe në Golf Outing.

Në përgatitje: ◊ Më 21 Maj 2010 – Në The Golf Club at Mmansion Ridge, zhvillohet turnir golfi për ngritje fondesh për ndërtimin e katedrales së Prishtinës. Për informata, kontaktoni zz.

Anton Raja në 646-594-4747, Michael Torelli në 914-9126257, Martin Pjetri në 917-453-5469, Leon Gjoni në 203-6732249, Frank Fpgliano në 914-837-7777 dhe Steve Pieratt në 860-575-7667. Ata që nuk luajnë golfin mund të marrin pjesë në darkën e cila fillon në ora 6 PM. ◊ Më 29 Maj 2010 – Në Hotel Royal Regency organizohet darkë për ngritje fondesh për ndërtimin e katedrales së Prishtinës. Për informata kontaktoni z. Palok Rudaj, Gjergj Paloka dhe Pal Nikolla. Darka do të jetë e pasur me ushqime, pije, llotari dhe argëtim. ◊ Më 29 Maj 2010 – Në Kishën tonë jepet sakramenti i Kungimit të Parë, në ora 12 – mesditë.

Golf Outing to help build Mother Teresa Cathedral in Prishtina, Kosova May 21, 2010 REGISTRATION 12:00 PM AND SHOTGUN START AT 1:00 PM The Golf Club at Mansion Ridge is located at: 1292 Orange Turnpike Monroe, NY 10950 • 845-782-7888 For more questions about Golf Outing to help build Mother TeresaCathedral in Prishtina please contact: Anton Raja at 646-594-4747, Michael Torelli at

914-912-6257, Martin Pjetri 917-453-5469, Leon Gjoni 203-673-2249, Frank Fogliano 914-837-7777 and Steve Pieratt 860-575-7667

Darkë për grumbullimin e Fondeve për Katedralën Nënë Tereza në Prishtinë E dielë 29 Maj, 2010 6:00pm

◊ Më 6 Qershor 2010 – Në Kensico Dam Plaza, do të zhvillohet Dita e Trashëgimisë Shqiptare, duke filluar në orën 12 deri në 7 të mbrëmjes. ◊ Më 12 Qershor 2010 – Në Kishën tonë jepet sakramenti i Krezmimit, në ora 12 – mesditë.

ROYAL REGENCY 165 Tuckahoe Road Yonkers, New York $60 për person Donation Checks Payable to Our Lady of Shkodra Prishtina Cathedral Fund

Jackets for men

jeta katolike | janar - mars 2010

9

Kisha Katolike “Zoja e Shkodrës” dërgon ndihma financiare në Shqipëri për bashkëatdhetarët e prekur nga përmbytjet natyrore

R

reshjet e shumta dhe katastrofa e rëndë natyrore që ndodhi në zonat në veri të vendit ku u përmbytën më shumë se 10 mijë hektarë tokë bujqësore, e u mbuluan me ujë mbi 2,400 shtëpi e pallate banimi, sensibilizuan edhe diasporën shqiptare në Shtetet e

Mimoza DAJÇI Bashkuara të Amerikës.

Organizata, Shoqata e Fondacione të ndryshme si dhe biznesmenë të veçantë ofruan shuma të kosiderueshme në të holla për këtë fatkeqësi që për nga dëmet përllogaritet e shkallës së dytë e që mund të ndodhë vetëm një herë në 100 vjet.

Situata emergjente në Qarkun e Shkodrës, Komunat Dajç, Velipojë, Gurë i Zi, e Lezhë fokusoi edhe Kishën Katolike “Zoja e Shkodrës” në Hartsdale, New York, për të organizuar më datën 17 janar 2010 në “Maestro’s” Restorant një mbrëmje humanitare ku i bënte thirrje komunitetit për të kontribuar me të gjitha mundësitë e tij financiare për këto ditë të vështira që po kalojnë bashkëatdhetarët e tyre. E këtë organizim e drejtuan më së miri Famulltari i Kishës Dom Pjetër Popaj, veprimtarët Mark Gjonaj e Fran Çotaj, si dhe komisioni për mbledhjen e fondeve kryesuar nga Z. Lekë Përlleshi, Lule Gjokaj, Gjina Çotaj, Gjon Parubi, Victoria Gjelaj, Age Ivezaj, Gjikota Curranaj, Arjan Gjushi, Pjetër Zagreda, Palush Gjuraj, etj, të

cilët me punën e përkushtimin e tyre arritën të grumbullonin në këtë mbrëmje $80,000. Ndihmë monetare kjo që do të dërgohej në Shqipëri për banorët e zonave të prekura nga kjo katastrofë e këtij fillim shekulli.

Pas Hymnit shqiptar dhe amerikan, mbrëmja mori bekimin e rastit nga i Përndershmi Dom Pjeter Popaj dhe Meshtari i Kishës Ortodokse Shqiptare Rev. Andrew Jarmus. Nderuan me pjesëmarrjen e tyre personalitet e diplomacisë shqiptare në New York, Ambasadori i Misionit Shqiptar pranë OKB – së Z. Ferid Hoxha, Zv. Ambasadori Petrika Jorgji dhe Konsullja Znj. Admira Jorgji. Në emër të shtetit shqiptar iu dha fjala e rastit Ambasadorit Hoxha, i cili, ndërmjet të tjerave tha: “Të dashur bashkëatdhetarë, dëshiroj t’ju përgëzoj për këtë gjest solidariteti të shkëlqyer, për këtë manifestim mbështetjeje e ndihme konkrete e aq të nevojshme, për këtë ndjenjë pjesëmarrjeje në dhimbjen e mijëra familjeve në Shkodër, Nënshkodër e Lezhë. Fatmirësisht - tha ai - situata po përmirësohet dita ditës dhe uji ka filluar të lerë tokën e zaptuar.

Qeveria dhe partnerët ndërkombëtarë po bëjnë analizat dhe llogaritë.

Shteti është angazhuar që të zhdëmtojë të gjitha dëmet duke ua lehtësuar në maksimum dhimbjen të gjithë atyre që u prekën nga kjo fatkeqësi”. E më pas ai përcolli edhe falenderimet e Kryeministrit Berisha për shqiptarët e diasporës për ndihmën që po ofrojnë për vëllezërit e motrat e tyre në Shqipëri.

Fran Çotaj, moderatori i mbrëm-

jes e hapi me këto fjalë përshëndetjen e tij: “Të nderuar zonja e zotërinj, mirëmbrëma e mirësekeni ardhur! Eshtë kënaqësi t’ju shikoj në këtë numër kaq të madh për t’u ardhur në ndihmë vendasve tanë që gjenden në një situatë të vështirë jetësore”. Fushata për rritjen e fondeve - tha ai - filloi menjëherë që me rritjen e ujrave në zonat e

10

jeta katolike | janar - mars 2010

Xhim Xhema, Fran Çotaj dhe Dom Pjetër Popaj

qytetit të Shkodrës, ku u mblodh një shumë të hollash deri në 15 mijë dollarë. Mirëpo Këshilli i Kishës së bashku me Famulltarin tonë Dom Pjetër Popaj i vumë për detyrë vetes që të bëjmë një fushatë më të gjerë për të sensibilizuar opinionin duke organizuar një darkë të kësaj natyre ku shpresojmë të jetë e suksesshme.

Më pas ai lexoi listën e organizatave pjesëmarrëse dhe i falenderoi ato për gatishmëinë e treguar për t’i ardhur sa më parë në ndihmë njerëzve të një gjaku që po përjetojnë një jetë në kushte tepër të vështira. Ne kemi ftuar - vijoi Z. Çotaj shumë Instuticione Fetare, Organizata jo qeveritare, mediat e ndryshme shqiptaro - amerikane, biznesmenë e individë të ndryshëm dhe shprehim kënaqësinë tonë që të gjithë u jeni përgjigjur pozitivisht kësaj thirrjeje, çfarë pasqyrohet me pjesëmarrjen tuaj sonte këtu. Edhe pse në pamundësi për të qenë pranë nesh Qendra Islamike Shqiptare nëpërmjet Imam Osman Zagajt ofroi një shumë prej $750.

Kameramani e fotografi Lavdosh Gjuzaj do të filmojë darkën e sotme dhe do të përgatisë një dokumentar si dhuratë. Pra çdo organizatë apo individ ka gjetur mënyrën e rrugën më të mirë se si mund të nxjerrim vendin nga kriza natyrore që e ka mbuluar vendin. Po ashtu ndihma në të holla - shtoi ai - na ka dhuruar edhe poetja e njohur nga Kosova së bashku me bashkëshortin Rita e Adem Çeliku.

Vlen për t’u përmendur edhe pjesëmarrja e shumë personaliteteve të larta të politikës amerikane, si Senatori Jeff Klein, ish Kongresmeni Joseph Dioguardi me bashkëshorten Znj. Shirley C. Dioguardi, Michael Benedetto, Ish Assemblyman Stephen B. Kaufman, Joseph M. McManaus, Dr. Alan Ross nga Klinika “Iliria”, të cilët përshëndetën këtë mbrëmje bamirësie dhe vlerësuan kontributin e diasporës që ofron në situata të vështira e kritike në vendlindje. Por edhe shumë përfaqësues shoqatash e oragnizatash shqiptaro-amerikane që veprojnë në dobi të çështjes shqiptare në New York, New Jersey e Connecticut e morën fjalën duke dhënë kështu jo vetëm mbështetjen e tyre financiare por edhe atë humane, morale e shoqërore.

Gjithashtu nuk kaloi pa u përmenduar edhe tërmeti që goditi brigjet e Haitit ku humbën jetën gati 50 mijë njerëz dhe 3 mijë të tjerë janë në kushte të rënda për jetën, si dhe ndihma financiare që kanë ofruar gjithashtu shumë shqiptarë që jetojnë e punojnë në SHBA. Organizata “Vatra” u përfaqësua nga Nënkryetari i saj, Dr. Gjon Buçaj, e vatranët e tjerë. LDK me Kryetarin e saj Ramadan Gashi,

Këshilli Shqiptaro - Amerikan me zotërinjtë: Avni Mustafa dhe Martin Shkreli. Biznesmeni Luigj Shkreli, si gjithmonë i gatshëm në raste fatkeqësie është kurdoherë mes nesh. E shumë e shumë të tjerë.

Nënkryetari i Federatës Pan Shqiptare “Vatra” Dr. Gjon Buçaj duke vlerësuar darkën e shtruar me këtë rast falenderoi Kishën Katolike “Zoja e Shkodrës”, Meshtarin e saj të papërtuar Dom Pjetër Popaj, aktivistët Mark Gjonaj e Fran Çotaj që edhe pse në një kohë kaq të shkurtër arritën të realizonin një aktivitet kaq të madh e domethënës. “Edhe ne si Vatranë tha ai - sapo vijmë nga ambjentet e Organizatës së Vatrës, ku patëm takim përgjatë gjithë ditës me komunitetin e mblodhëm një shumë relativisht jo të vogël për ta dërguar sa më parë në Shqipëri.

Tubimi që ne mbajtëm sot në oret e paradites - shtoi ai - kishte nxitjen edhe të Kryetarit të Vatrës Z. Agim Karagjozi, i cili tregoi një interesim të veçantë që t’i viheshim sa më parë në ndihmë njerëzve tanë në vendlindje. Nuk mund të le pa mbështetur Qeverinë Berisha për angazhimin maksimal që ka treguar së bashku me ministrat e institucionet vendore për të zgjidhur me sukses e pa humbje në

jeta katolike | janar - prill 2010

njerëz këtë situatë kritike. Vetë vajtja e Kryeministrit Berisha – vijoi ai - në zonat e përmbytura, takimi me banorët dhe puna bindëse me ta për të lenë shtëpitë e për tu sistemuar në zona pa probleme tregoi më së miri punën e detyrën e tij si drejtues i lartë i shtetit.”

Një tjetër folëse në podium ishte edhe e reja Viola Trebicka, përfaqësuese e Bordit drejtues të Organizatës së grave “Motrat Qiriazi”. “Unë - tha ajo - së bashku me Presidenten e Shoqatës “Motrat Qiriazi” Dr. Ana Kohen e anëtaret e tjera të kësaj organizate me të mësuar për tragjedine e ndodhur në Shqipëri, u mblodhëm e vendosëm menjëherë të bënim diçka. E quajtëm si një detyrë imediate, si pjesë të jetës sonë, prandaj edhe jemi sot këtu në shenjë solidarizimi për të dhënë një donacion me shumë $750 dhe shpresojmë se do të japim ndihmë të vazhdueshme deri sa problemet në zonat Shkodër edhe Lezhë të rreshtin. Viola përmendi edhe emrat e anëtarëve të këtij bordi ekzekutiv të cilët ishin të pranishëm në sallë si Dr. Ana Kohen, Kestina Budina, Eduard Toptani, dhe Markus De Rowe.

Solidarizim me këtë tragjedi natyrore për zonat në veri të vendit shprehën në fjalën e tyre edhe Drejtori Ekzekutiv i NACC Z. Avni Mustafaj, ish deputeti i Malit të Zi, sot Kryetar i Shoqatës Ana e Malit, Z. Xheladin Zeneli, Bekim Dafilaç e Ervin Toro nga “Unioni Shqiptar” si dhe shumë folës e dashamirës të çështjes kombëtare.

Me anë të një video – projektori u shfaq për audiencën filmi dokumentar me titull “Flooded Shkodra” kushtuar kësaj fatkeqësie në veri të vendit si dhe me nota optimiste u paraqit ndihma që Qeveria shqiptare ka dhënë e po jep për banorët e këtyre zonave të përmbytyra nën ujë. Skenari i këtij dokumentari u realizua nga regjisori shqiptaro amerikan Rrok Markolaj, i cili kishte emigruar në Amerikë së bashku me familjen në moshën 14 vjeçare.

Z. Lekë Përlleshi dhe Znj. Viktoria Gjelaj në fund të mbrëmjes lexuan me rradhë emrat dhe shumat në të holla që u dhuruan, ku kjo shifër arriti shumën 80 mijë dollarë, 18 mijë dollarë prej të cilave ishin donacion i patriotit dhe biznesmenit të shquar shqiptar Z. Xhim Xhema, 5 mijë dollarë të tjera nga patrioti e biznesmeni Harry Bajraktari, 1 mijë dollarë nga Joseph Dioguardi e kështu me rradhë.

Mbrëmja kaloi në harmoni të plotë e shoqëruar në sfond nga DJ Tonny me këngë e melodi përshtatur për të gjitha trevat shqiptare nga Albanian Sound Studio me pronar Artan Kurtin.

11

PËRMBYTJET NË SHQIPËRI, KATASTROFA NË HAITI...?!

Nga Luigj Çekaj Përmbytjet në Shqipëri dhe sidomos Katastrofa e tmershme e Haitit, Gati më kanë nxjerrë prej lëvozhges së gjoksit Palcën e thelbit të shpirtit...

Mbi Shqipëri litarët e shiut, Poshtë Haitit trëkendshi i tronditjeve, Kështu që vetvetja i duket çdo njeriut Si të varurit në errsirën mes dy eklipseve.

Në periferi të qytetit Shkodër, dihet Niveli i ujrave, është ngritur, rreth dy metër Kurse, brigjeve të detit të Karaibeve Gjaku, sikur u ka dhënë ngjyrë tjetër...!

Le të thonë pastaj Athinasit, Se tragjeditë e humbura të Eskilit nuk janë gjetur!

Kur nëpër teatrot, e gërmallave të Haitit, Dërgjen me qindramijëra, spektator të gjallë e të vdekur.

Në televizor, përveçse lajmeve, Nuk shoh me as "Show" as pseudofilma.

Nga që me duhet, në të dy krahët Të dërgoj vetëm ndihma, ndihma, ndihma...

Valixhe bluhe drejt Shqipërisë, Qefina të kaltër drejt Haitit, Me të dymijë e pesëqind dollarët, e poezisë...!

Që kisha ruajtur për botim të librit...

Kësisoj them dhe bilionerët, Duhet t’i shkundin paksa xhepat prej floririt, Në vend së Harpagonit të Molierit T’u përngjajnë kishave të "Wollt Street-tit"...

Apo të bëjnë si në shqiptarët Që edhe kur s’kemi për t’i dhënë borxhe njeri - tjetrit; Shkojmë e hyjmë garant, të më të pasurit Deri në zgjidhjen e "Nyjës Gordiane" të buxhetit.

Në Shqipëri lypen varkëza, Në Haiti duhen arkivola.

Kamionet që nisën nga Tirana, Në Port-au-Prince, a thua zbresin si aviona.

(Qe pra ku është edhe magjia: Se si mund të vet ngushullohet pa art Bota.

Të përballojnë stuhitë e lotëve, Të varrosin sa më shumë kufoma...)

Mandej prej kamionëve dhe avionëve Fillon të shkarkohet, buka, uji, medicina...

Dhe ashtu si uria në stomak të foshnjëve Fillon të bluhet në heshtje edhe dhimbja...

Vërtetë, kur Euro-Amerika U ndihmon me sinqeritet vllazëror të gjithë popujve, Edhe vetë tërmetëve, do t’u vijnë koha, dita Që të vetëshkatrohen, si me ndihmë të gjithë apostujve..!

Amen... ...Dhe, pasi bëra kryq për shpirt të viktimave Në Katedralën e "Shën Patrikut" Mora trenin numër dy dhe u nisa Drejt e për në Xhami të Bruklinit...

New York, 15 Janar 2010.

12

jeta katolike | janar - mars 2010

Excerpts from the Baltimore Catechism ~ On Our Lord's Death and Resurrection ~ Question 377: Why was Christ crowned with thorns?

Answer: Christ was crowned with thorns in mockery because He had said He was a King.

Q. 378. Could Christ, if He pleased, have escaped the tortures of His Passion?

A. Christ could, if He pleased, have escaped the tortures of His Passion, because He foresaw them and had it in His power to overcome His enemies.

Q. 379. Was it necessary for Christ to suffer so much in order to redeem us?

A. It was not necessary for Christ to suffer so much in order to redeem us, for the least of His sufferings was more than sufficient to atone for all the sins of mankind. By suffering so much He showed His great love for us.

Q. 380. Who betrayed Our Lord?

A. Judas, one of His Apostles, betrayed Our Lord, and from His sin we may learn that even the good may become very wicked by the abuse of their free will.

Q. 381. How was Christ condemned to death?

A. Through the influence of those who hated Him, Christ was condemned to death, after an unjust trial, at which false witnesses were induced to testify against Him. Q. 382. On what day did Christ die?

A. Christ died on Good Friday.

Q. 383. Why do you call that day "good" on which Christ died so sorrowful a death?

A. We call that day good on which Christ died because by His death He showed His great love for man, and purchased for him every blessing.

Q. 384. How long was Our Lord hanging on the cross before He died?

A. Our Lord was hanging on the Cross about three hours before He died. While thus suffering, His enemies stood around blaspheming and mocking Him. By His death He proved Himself a real mortal man, for He could not die in His divine nature.

Q. 385. What do we call the words Christ spoke while hanging on the Cross?

A. We call the words Christ spoke while hanging on the Cross "the seven last words of Jesus on the Cross." They teach us the dispositions we should have at the hour of death.

Q. 386. Repeat the seven last words or

sayings of Jesus on the Cross.

A. The seven last words or sayings of Jesus on the Cross are: 1. "Father, forgive them, for they know not what they do," in which He forgives and prays for His enemies.

2. "Amen, I say to thee, this day thou shalt be with Me in Paradise," in which He pardons the penitent sinner.

3."Woman, behold thy Son" -- "Behold thy Mother," in which He gave up what was dearest to Him on earth, and gave us Mary for our Mother.

4. "My God, my God, why hast Thou forsaken Me?" from which we learn the suffering of His mind.

5. "I thirst," from which we learn the suffering of His body.

6. "All is consummated," by which He showed the fulfillment of all the prophecies concerning Him and the completion of the work of our redemption.

7. "Father, into Thy hands I commend my spirit," by which He showed His perfect resignation to the Will of His Eternal Father.

Q. 394. Where did Christ die?

A. Christ died on Mount Calvary.

Q. 395. Where was Mount Calvary, and what does the name signify?

A. Mount Calvary was the place of execution, not far from Jerusalem; and the name signifies the "place of skulls."

Q. 396. How did Christ die?

A. Christ was nailed to the Cross, and died on it between two thieves.

Q. 397. Why was Our Lord crucified between thieves?

A. Our Lord was crucified between thieves that His enemies might thus add to His disgrace by making Him equal to the worst criminals.

Q. 398. Why did Christ suffer and die?

A. Christ suffered and died for our sins.

Q. 399. How was Our Lord's body buried?

A. Our Lord's body was wrapped in a clean linen cloth and laid in a new sepulchre or tomb cut in a rock, by Joseph of Arimathea and other pious persons who believed in Our Divine Lord.

Q. 400. What lessons do we learn from the sufferings and death of Christ?

A. From the sufferings and death of Christ we learn the great evil of sin, the hatred God bears to it, and the necessity of satisfying for

it.

Q. 405. On what day did Christ rise from the dead?

A. Christ rose from the dead, glorious and immortal, on Easter Sunday, the third day after His death.

Q. 406. Why is the Resurrection the greatest of Christ's miracles?

A. The Resurrection is the greatest of Christ's miracles because all He taught and did is confirmed by it and depends upon it.

He promised to rise from the dead and without the fulfillment of that promise we could not believe in Him. Q. 407. Has any one ever tried to disprove the miracle of the resurrection?

A. Unbelievers in Christ have tried to disprove the miracle of the resurrection as they have tried to disprove all His other miracles; but the explanations they give to prove Christ's miracles false are far more unlikely and harder to believe than the miracles themselves.

Q. 411. How long did Christ stay on earth after His resurrection?

A. Christ stayed on earth forty days after His resurrection, to show that He was truly risen from the dead, and to instruct His apostles.

Q. 412. Was Christ visible to all and at all times during the forty days He remained on earth after His resurrection?

A. Christ was not visible to all nor at all times during the forty days He remained on earth after His resurrection. We know that He appeared to His apostles and others at least nine times, though He may have appeared oftener.

Q. 413. How did Christ show that He was truly risen from the dead?

A. Christ showed that He was truly risen from the dead by eating and conversing with His Apostles and others to whom He appeared. He showed the wounds in His hands, feet and side, and it was after His resurrection that He gave to His Apostles the power to forgive sins.

Q. 418. Where is Christ in heaven?

A. In heaven Christ sits at the right hand of God the Father Almighty.

Q. 419. What do you mean by saying that Christ sits at the right hand of God? A. When I say that Christ sits at the right hand of God I mean that Christ as God is equal to His Father in all things, and that as man He is in the highest place in heaven next to God. Source: Catholic News Agency

jeta katolike | janar - mars 2010

13

Ndërroi jetë në Shkodër Atë Ambroz Martini, O.F.M.

P

rovinca françeskane e Shqipërisë njofton me hidhërim se, më 3 shkurt 2010 ndërroi jetë në Kuvendin françeskan të Gjuhadolit, në Shkodër, Atë Ambroz Martini o.f.m., në pagëzim Zef. Atë Ambroz Martini ishte hallkë lidhëse e Kishës së martiruzuar e asaj në diasporë, dëshmitarë i Ungjillit dhe i dashurisë vëllazërore.

Atë Ambroz Martini u lind më 2 dhjetor 1928 në Theth, Dukagjin. Mbas mbylljes se kuvendit françeskan në Gjuhadol, në Shkodër, u nis për kryerjen e shërbimit të detyrueshëm ushtarak. U caktua në vijën e frontit shqiptaro-grek. Ishte koha e provokacioneve të Gushtit. Prej andej arriti me shumë zgjuarsi, që së bashku me piktorin e ardhshëm Lin Delija, të arratisej në Jugosllavi, me shpresën për të kaluar në Perëndim për të përfunduar studimet teologjike të lëna përgjysmë dhe të shugurohej meshtar.

Filloi kështu, për të, periudha e gjatë e mërgimit pa shpresën e kthimit në atdhe, por pa e humbur kurrë shpresën në Zotin.

Në Jugosllavi kreu fillimisht shkollën e Arteve të Bukura në Herceg Novi. Më pas vijoi studimet filologjike në Universitetin e Beogradit. Këtu do të njihej me shkrimtarin dhe poetin Martin Camaj, miqësi kjo që do të zgjaste gjithë jetën. Me përfundimin e studimeve në Beograd, u caktua mësues në fshatin me banorë shqiptarë, Katerkollë (Vladimir), në komunën e Ulqinit.

Në Jugosllavinë e Titos u njoh me gjendjen e vështirë në të cilën gjendeshin refugjatët politikë shqiptarë. Pikërisht këtu u takua, mbas shumë kohe, me bashkëfshatarin e vëllain e tij françeskan Atë Daniel Gjeçajn. Atë Danieli me dijen, maturinë e mprehtësinë e tij karakteristike do të bëhej busull në jetë, jo vetëm për Atë Ambrozin por edhe për të gjithë refugjatët e tjerë shqiptarë — kryesisht malësorë — që ishin në një situatë të dëshpëruar në Jugosllavi.

Pas shumë përpjekjesh arriti të kalojë në Itali ku, më në fund, vazhdoi studimet për teologji në Fiezole, në Firence. Më 29 qershor 1957 u shugurua meshtar, duke u futur kështu në rreshtat e françeskanëve shqiptarë që jetonin e punonin në mërgim për lulëzim të

fesë e të kombit.

Atë Ambrozi kreu detyra të ndryshme si, kapelan i shqiptarëve në Santa Roza, Kaliforni, SHBA; në Bruksel, Belgjikë dhe, para se të kthehej përfundimisht në Shqipëri në vitin 2008, në Montekatini Terme, në Itali.

Gjithmonë buzagaz, gjatë viteve të misionit të tij në shërbim të Krishtit e Fjalës së Tij, u qëndroi pranë shqiptarëve, pa dallim e kudo që ndodheshin me fjalën e tij të ngrohtë e shpresëdhënëse. Ndonëse vazhdimisht ishte i kërcënuar nga Sigurimi i Shtetit, Atë Ambrozi asnjëherë nuk e ndërpreu korrespondencën e gjerë që kishte me të gjithë shqiptarët e arratisur në të gjitha kontinentet e botës.

Atë Ambroz Martini o.f.m., njeri i dashuruar në Ungjill, në misionin e tij meshtarak françeskan, kultivoi, mbrojti e dëshmoi vlerat e bindjet e tij me të gjitha mënyrat e gjuhët që njihte e fliste e përveç shqipes, ai njite kroatishten, italishten, hollandishten, frëngjishten dhe anglishten.

Vorrimi te Arra e Madhe Të shtunën me 6 shkurt Shkodra e përcolli patër Ambroz Martinin në amshim. Në këtë varrim pothuajse e gjithë Shkodra më Malësinië e Dukagjinin kishin ardhur për ta përcjellur patrin e tyre të dashur.

Në meshën e dritës muarën pjesë një numër i madh meshtarësh, nga gjithë Shqipëria, shumë françeskanë dhe klerikë të tjerë, motra të nderit. Këtë meshë e drejtoi Mons. Angjelo Masafra, arqipeshkëv metropolit i Shkodrës, Mons. Rrok Mirdita, arqipeshkëv metropolit i Tiranës, Mons. Hil

Atë Ambroz Martini, O.F.M. Kabashi, administrator i Shqipërisë së Jugut.

Meshtarë dhe besimtarë kishin ardhur edhe nga Mali i Zi dhe Kosova e vendet e tjera. Në emër të Kuvendit Françeskan të Gjakovës i pranishëm ishte patër Ndue Kajtazi. Në përcjelljen e fundit për në atdheun qiellor kishte edhe përfaqësues të Bashkësisë Islame të Shkodrës.

Predkun e rastit e mbajti provinçiali i françeskanëve të Shqipërisë patër Gazmend Tinaj. Poashtu nga patër Ambrozi u përshëndet edhe Mons. Rrok Mirdita, i cili ishte edhe nxënës i patër Ambrozit.

Në fund të meshës një mori e madhe e popullit, trupin e patër Ambrozit e përcollën në varrezat françeskane afër kishës te Arra e Madhe.

Shqipëria humbi një burrë, Kisha një meshtar, Provinca Françeskane një frat të dashur dhe një dëshmitar të vuajtjeve.

Jepja, o Zot, pushimin e pasosur! – E i ndritë drita e pambaruar!

Pushoftë në Paqë!

14

jeta katolike | janar - mars 2010

Nëna Tereze nderohet me një pullë postare nga Shërbimi Postarë i SHBA-ës Pulla postare në nderim të Nënës Tereze pritet të lëshohet më 26 gusht 2010, në njëqindë vjetorin vjetorin e lindjes: Vendosja e protretit të Nëna Tereses në një pullë postare amerikane,

Beqir SINA

thotë Shërbimi Postarë i SHBA-së, si "Përulësi ndaj dhembshuris së saj, si dhe nderim e respektimin e saj për vlerën prej natyre dhe dinjitetin e njeriut, frymëzuar nga prejardhja e saj për të ndihmuar njerëz të të gjitha moshave dhe të gjitha racave, kryqëe tërthorë botës, që punojnë në emër të Zotit."

Shërbimi Postar i Shteteve të Bashkuara të Amerikës — US Postal Service, njoftoi sot një ditë para ndrrimit të viteve, se Agneze Gonxhe Bojaxhiu, e njohur si Nënë Tereza, lindur në Shkup më 26 gusht të vitit 1910 dhe vdiq më 5 shtator 1997 në Kalkuta (Indi), humaniste e njohur shqiptare, fituese e çmimit Nobel për Paqe në vitin 1979, do të nderohet me një pullë postare të Shërbimit Postarë Amerikan, në njëqind vjetorin e lindjes së saj.

Shërbimi Postar Amerikan, i cili paraqiti dhe modelin e koleksionit të ri të pullave postare, njoftoi sot, se pulla e re e postës përmban një portret të Nënës Tereze, pikturuar nga Thomas Blackshear II, një piktor i njohur nga Colorado Springs, artistë ky i vlerësuar me disa çmime në SHBA-ës.

"Me këtë pullë postare, Shërbimi Postar i SHBA-së, thuhet se e njeh Nënën Tereze, fituesen e çmimit Nobel për Paqe në vitin 1979, për punën e saj të jashtëzakonshme humanitare, në shërbim të të vobektëve, të sëmurëve me lebrozë, fëmijëve të gjymtuar nga luftrat dhe të mbeturit jetimë anemban botës", tha Presidenti i Shërbimit Postar të SHBA-së, duke sqaruar se kjo pullë poste ka për t'u lëshuar në listën e koleksioneve të reja në ditën e lindjes së saj, më 26 Gusht 2010.

Më tej në kontekstin e

koleksionit, thuhet se Nëna Tereze është shquar për dhembshurin e saj në drejtim të varfërve dhe të vuajturve.

Ajo përshkruhet si një Nënë trupvogël katolike romake, murgeshë e cila ka fituar edhe çmimin Qytetare nderi e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, duke jetuar në Kalkuta ku kaloi pjesën më të madhe të jetës së saj, duke i shërbyer fëmijëve jetimë, të sëmurë dhe të varfër të Indisë, e atyre kryqë e tërthorë botës, për gati 50 vjet.

Vendosja e portretit të Nënës Tereze në një pullë postare amerikane, thotë Shërbimi Postarë i SHBA-së, si

"Përvujtëria dhe dhembshuria e saj, si dhe respektimi i saj për vlerën natyrore dhe dinjitetin e racës njerëzore, ka frymëzuar njerëz të të gjitha moshave dhe prejardhjeve, që të punojnë për popullatën më të varfër tëe botës."

Disa nga shumë mirënjohjet më të larta që mori gjatë jetës së saj Nëna Tereze: * 1962 – çmimi Ramon Magsaysay * 1973 – çmimi Templeton * 1978 – çmimi Balzan * 1979 – çmimi Nobel për Paqe * 1980 – çmimi Bharat Ratna * 1984 – çmimi Damian Dutton * 1985 – çmimi Medal of Freedom * 1996 – qytetare nderi e Shteteve të Bashkuara të Amerikës * 1996 – Dekorata Qytetar Nderi i Kosovës

* 2003 – shpallet e lumturuar Aeroporti i Tiranës mban emrin e saj që nga viti 2003. Në hyrje të këtij aeroporti më 2007 u inagurua busti i saj.

Pagëzime: * Medalja humanitare Nëna Tereze, Kosovë * Urdhri “Nënë Tereza”, Shqipëri

US Postal Service to honor Mother Teresa With this stamp, the U.S. Postal Service recognizes Mother Teresa, who received the Nobel Peace Prize in 1979 for her humanitarian work. Noted for her compassion toward the poor and suffering, Mother Teresa, a diminutive Roman Catholic nun and honorary U.S. citizen, served the sick and destitute of India and the world for nearly 50 years. Her humility and compassion, as well as her respect for the innate worth and dignity of humankind, inspired people of all ages and backgrounds to work on behalf of the world’s poorest populations.

Mother Teresa, an ethnic Albanian, was born Agnes Gonxha Bojaxhiu on Aug. 26, 1910, in Skopje in what is now the Republic of Macedonia. Drawn to the religious life as a young girl, she left her home at the age of 18 to serve as a Roman Catholic missionary in India. “By then I realized my vocation was towards the poor,” she later said. “From then on, I have never had the least doubt of my decision.”

Having adopted the name of Sister Mary Teresa, she arrived in India in 1929 and underwent initial training in religious life at a convent in Darjeeling, north of Calcutta. Two years later, she took temporary vows as a nun before transferring to a convent in Calcutta. She became known as Mother Teresa in 1937, when she took her final vows.

Following a divine inspiration and deeply moved by the poverty and suffering she saw in the streets of Calcutta, Mother Teresa left her teaching post at the convent in 1948 to devote herself completely to the city’s indigent residents. Two years later, she founded her own congregation, the

jeta katolike | janar - mars 2010 Missionaries of Charity. Like Mother Teresa, the nuns of the New order wore white saris with a blue border rather than traditional nuns’ habits. In addition to the traditional vows of chastity, obedience, and poverty, they took a fourth vow of wholehearted free service to the poorest of the poor. “In order to understand and help those who have nothing,” Mother Teresa told the young women, “we must live like them.”

When Mother Teresa accepted the 1979 Nobel Peace Prize—one of her numerous honors and distinctions—she did so “in the name of the poor, the hungry, the sick and the lonely,” and convinced the organizers to donate to the needy the money normally used to fund the awards banquet. Well respected worldwide, she successfully urged many of the world’s business and political leaders to give their time and resources to help those in need. President Ronald Reagan presented Mother Teresa with the Presidential Medal of Freedom in 1985, the same year she began work on behalf of AIDS sufferers in the U.S. and other countries. In 1997, Congress awarded Mother Teresa the Congressional Gold Medal for her “outstanding and enduring contributions through humanitarian and charitable activities.”

Mother Teresa died in Calcutta on September 5, 1997, and is buried there.

She had been a citizen of India since 1948.

In 1996, President Bill Clinton and the U.S. Congress awarded Mother Teresa honorary U.S. citizenship. As of February 2009, the honor has only been bestowed on five others. Winston Churchill received it in 1963, Raoul Wallenberg in 1981, William Penn and Hannah Callowhill Penn in 1984, and the Marquis de Lafayette in 2002. With the exception of Hannah Callowhill Penn, each of these figures has also appeared on a U.S. postage stamp: the Marquis de Lafayette four times (1952, 1957, 1976, and 1977), William Penn in 1932, Churchill in 1965, and Wallenberg in 1997.

The stamp features a portrait of Mother Teresa painted by award-winning artist Thomas Blackshear II of Colorado Springs, CO.

15

Pse Jam “Pro Life” Dita botërore kundër abortit është dita kur të gjithë njerëzit që në të vërtetë besojnë në Zotin protestojnë kundër terrorit të ligjshem të kohërave moderne. Kjo është dita kur besimtarët në emër të Zotit i thonë stop herodarve të sotshëm, të cilët 2000 vjet pas vrasjes së fëmijëve të pafajshëm vazhdojnë të vrasin fëmijë të pafajshëm. Këta njerëz vazhdojnë të zgjedhin vdekjen në vend të jetës, terrin në vend të dritës, të bëjnë vullnetin e djallit në vend të vullnetit të Zotit.

Nuk ka gjë më sublime dhe hyjnore sesa jeta por jeta është në rrezik edhe përpara lindjes pasi jeta po ndërpritet në mes në emër të të “Drejtave të njeriut”. Si i krishterë është detyra ime të protestoj në emër të Zotit përpara të pafeve të Washingtonit, tu bëjmë të ditur atyre se i njejti Zot që krijoji gjithçka, i njejti është ai që u jep jetën fëmijëve që ata vrasin dhe se një ditë do të gjykohen për këtë. Krishti thotë në Ungjill: “Çdo gjë që të bëni për më të vegjëlit e bëni për mua”. Pra është detyra e çdo besimtari të ngrejë zërin dhe të dëshmojë të vërtetën. Mos veprimi është mëkat me lëshim.

Pjesmarrja në këtë protestë të famullisë tonë lë për të dëshiruar pasi janë të pakët ata që marrin pjesë në protestë. Ju lutem në emër të Zotit bani detyrën tuaj para Zotit dhe para të pafajshmëve, të tregojmë se jemi besimtarë të vërtetë dhe se jemi pro LIFE dhe jo pro DEATH. F. P.

16

jeta katolike | janar - mars 2010

Unë jam Shërbëtorja e Zotit: Më ndodhtë siç the ti!

Nunciata - Sikur Maria të kishte thënë jo Kemi dëgjuar në predikime dhe kemi lexuar përshkrimin në kaptinën e parë të Ungjillit sipas Lukës, për lajmërimin e lindjes së Jezusit. Engjëlli Gabrieli, i dërguar nga Hyji në një qytet

Mark K. SHKRELI

të Galilesë, që quhet Nazaret, dhe përshëndetjen, paksa të çuditshme për një vajzë të sapo fejuar: “Të falem o Hirplote! Zoti me ty!” Dhe mandej, bisedën mes Marisë dhe Gabrielit, kur ai e lajmëron se do të mbetet shtatzënë dhe se do të lindë një djalë — “… e ngjitja emrin Jezus”. Pra, Gabrieli i jep lajmin se ajo, Maria, ishte zgjedhur nga Hyji të bëhët Nënë e Shëlbuesit. Mbasi që qetsohet nga frika, Maria e tha fjalën e madhe: FIAT — Fiat mihi secundum verbum tuum” — Më ndodhtë siç the ti!

Thjeshtë, Maria tha “po”, Jezusi u lind dhe bota u shëlbua. Tingëllon shumë thjeshtë! Por, a na shkon mendja ndonjëherë se ç’do të kishte ndodhur sikur Maria të kishte thënë “jo”? A e ka pasur mundësinë ajo t’i thotë jo Hyjit?

Feja na mëson se Krijuesi na e ka lënë vullnetin e lirë. Çdo vepre, çdo mendimi, çdo vendimi, mund t’i themi “po” ose “jo”. Ashtu edhe Maria, si njeri që ishte, mund t’i thonte Gabrielit, më fal o engjëll, më vjen mirë, jam kryelartë që Zoti më ka zgjedhur mua, mes të gjitha femrave të botës, të jem Nënë e Birit të Tij, por mua më pëlqen më shumë të bëhëm gruaja e Jozefit, me të cilin jam e fejuar, të jetoj një jetë të rendomtë njerëzore. Sigurisht se na shkon mendja se do të ishte e pamundur për Marinë të refuzojë ofertën e Hyjit.

Por, a nuk qe një grua që i tha Zotit “jo” duke ngrënë nga pema e ndaluar dhe, me këtë gjest, i ka solli vdekjen njerëzimit. “Ha prej çdo peme të

kopshtit; porse prej pemës së dijes të së mirës dhe së keqes, ruaj se ha. Sepse, atë ditë që ke për të ngrënë prej saj, do të vdesësh.” (Zf. 2:16-17).

Një argument tjetër është fakti se Zoti di Çdogjë dhe sigurisht që ka ditur se Maria do ta pranonte këtë detyrë. Është e vërtetë se Zoti e ka krijuar Marinë në kraharorin e Anës me një kujdes të veçantë, pa njollën e mëkatit të parë (mëkatit origjinal). Do me thënë se Zoti e ka ditur se Maria nuk do të

thonte jo.

Fakti se Zoti e ka ditë se përgjigja e Marisë do të jetë “po”, në asnje mënyrë nuk e cenon vullnetin e lirë saj.

Një teolog e sqaron këtë, në dukje gjë paradoksale, kështu. Për shembull — thotë ai — unë shkoj në vizitë tek prindërit dhe, sapo i përshëndes, unë shkoj drejt e në kuzhinë, ku hapi ftohësin (frigoriferin). Duke hapur derën, shoh se janë vetëm dy gjera për të ngrënë, një pjatë me tortë çokollade dhe një tjetër me mëlçi. Tani, babai dhe nëna e dinë se cilën nga këto do të zgjedh unë. Dituria e tyre për zgjedhjen time, s’ka të bëj me zgjedhjen time, dhe në asnjë mënyrë nuk e cenon vullnetin tim që të zgjedh njërën apo tjetrën.

Dokumenti i Vatikanit II, Lumen Gentium, thotë: “Ka qenë vullneti i Atit të mëshirshëm, që mishërimit duhet t’i paraprijë pëlqimi nga ana e nënës së paracaktuar, ashtu, që, sikur një grua (Eva) ka pasë pjesë në sjelljen e vdekjes, njashtu një grua duhet të ketë pjesë në sjelljen e jetës”.

Një nga etërit e hershëm të Kishës, Shën Irineu, shpjegon: “Duke qenë e dëgjueshme ajo është bërë shkaku i shëlbimit për veten dhe për tërë racen njerëzore”.

Merre me mend, sikur një engjëll të hyj në dhomën tënde dhe të kërkojë nga ti për t’i braktisur planet e jetës dhe për t’ia përkushtuar tërë jetën Zotit. Çila do të ishte përgjigja jote, “U bëtë sikur the ti”, a por, “Nuk di çtë them. Të mendohem pak; të pyes edhe prindërit; ndoshta edhe të dashurin apo të dashurën”?

Papa Gjon Pali II, në një predikim më 3 Korrik, 1996, shprehet: “Nga Maria është kërkuar që të jap pëlqimin për një të vërtetë padëgjura më parë (amësi virgjërore). Ajo e pranon me një zemër të thjeshtë por tepër të guximshme”.

Nëse e shqyrtojmë jetën e Marisë, do të shohim se ajo, jo vetëm që ka thënë “po” një herë, ajo ka vazhdua të

jeta katolike | janar - mars 2010

thotë “po” gjatë tërë jetës së saj.

Pak kohë pas vizitës nga kryeengjëlli, Maria, udhëton me nxitim për tu gjetë pranë Elizabetës, e cila ishte në të gjashtin muaj me Gjon Pagëzuesin; Duke parë Marinë, Elizabeta brohoriti: ”Je më e bekuar se të gjitha gratë...”. Maria nuk u krenua nga kjo përshëndetje, por në vend të përgjigjes, ajo recitoi vargjet e famshme të njohura si Magnificat, duke shprehë madhështinë e Hyjit dhe thjeshtësinë e vet; Mbas lindjes së Jezusit, Maria vazhdon të kërkojë vullnetin e Zotit për çdo gjë, çdo ndodhi në jetën e tyre. Sipas Ungjillit, “Maria i mbante mend me kujdes të gjitha këto ngjarje dhe i shoshiste në zemrën e vet” (Lk. 2:19). Hera e fundit që lexojmë në Ungjill për Marinë, ajo lutet bashkë me apostujt për ardhjen e Shpirtit Shenjt; Njeriu i shenjtë, Simeoni, e lajmëron Marinë për dhembjen e madhe që do ta përcjell gjatë tërë jetës. Maria kurrë nuk u mundua t’i shmangej kësaj vuajtje. Ajo gjithnjë bënte vullnetin e Zotit — edhe atëherë kur shihte birin e vet duke e kryqzuar; Maria, nuk kundërshtoi as kur Jezusi nga Kryqi na e la atë si nënë, “Qe, nëna jote”, i tha Gjonit e, përmes Gjonit edhe ne të gjithëve.

Duke mos thënë asgjë, ajo tha “po” edhe kësaj radhe; Le t’i sillemi edhe një herë pyetjes se çka do të kishte ndodhur sikur Maria të kishte thënë “jo”? Pyetje kjo e kotë, të cilës mund t’i përgjigjet vetëm me hamendje, vetëm në

mënyrë spekulative. Askush nuk mund ta dinë përgjigjen, por ne e dimë se çka ka ndodhur si pasojë e “po-së” së Marisë: Hyji e ka përdorë Marinë, që përmes saj të sjell në këtë botë Shëlbuesin tonë Jezu Krishtin. Ne e dimë se Maria ka vazhduar t’i thotë “po” Hyjit gjatë tërë jetës së saj mbi tokë dhe, për

17

If Mary Had Said No

By Mrs. Mary Santomauro She was a young Israelie girl Living with her mother, Anne, Thrilled that Joseph, House of David, Sought her daughter’s hand.

Anne was happy for she felt She had not long to live.

Joseph would be good to her, A happy life to Mary give.

The betrothal was announced To family and all friends, The preparations had been made, Soon wedding vows would blend.

But then a strange thing happened One day as Mary prayed, Gabriel stood by her and spoke “Hail, full of grace…” he said, Then, “…the Lord is with thee.

Blessed art thou among women.”

And he told her even more She would bear a son, this omen.

atë, ka fituar të drejtën që nga Hyji të bëj kërkesa, t’i lutet për ne, bijtë e saj. Dhe ajo e bën atë vazhdimisht, sa herë që ne t’i drejtohenmi asaj për ndërhyrje, për ndihmë, ajo na thotë edhe neve “po”. Andaj, mos te ngurremi, por për nevojat tona t’i lutemi Marisë. Ajo na thotë ne, sikur u tha sherbëtorëve në Kana të Galilesë, “Bëni gjithçka t’ju thotë!”

She wondered at his greeting words, She kNew no man. How could this be?

“The Holy Spirit shall come upon thee;” “…the power…Most High…overshadow thee;…”

This young Israelie girl then spoke, “Behold the handmaid of the Lord;” She accepted what God had asked, “…be it done…according to Thy word.”

We all know as a direct result A blessed babe was born And laid within a manger Upon a blessed morn.

For thirty-odd years, Emmanuel, Then we put Him to scorn, Crucified Him on a cross And all man’s sins we borne

By One Who could repair The wrongs that man had done And once again restore to each Adopted daughter, son.

Since that time more have died Willingly for His name.

In every age, from every land, Sprung martyrs, they came.

18

jeta katolike | janar - mars 2010

Christians, they have long been called, Followers of the Holy One, Living what He taught and lived That triumph over death be won.

Many people since that time Fought great evils to live as He Carrying the flame of Eternal Truth, Heads bowed, on bended knee.

But what if Mary had said “No!”?

Suppose that she had then Told God, “It’s not convenient, Can’t afford the stipend.”

She might have said, “There’s no way!

Everyone will talk!

I don’t want to have a child.”

Today would any blame her balk?

But if she had, chances are The world would long be gone And none of us would be here To chose the right or wrong.

Long before we ever arrived The world would have become A more sophisticated people, Fewer, hedonistic, every one.

There would be no call to peace, No inalienable rights assumed, The mighty would gobble up the weak, No intercessions for the doomed.

Entire nations would disappear, Progeny ripped asunder For within their very bodies Sprang no New lives to encumber.

Pretty soon God would call off the world Knowing we would never change.

Why put up with us any more, This people of such evil-arrange?

One thing, though, we’d have no need To make decisions we now do…

To kill each other, do as we want, Live our life and abort aNew! But Mary didn’t do that.

Not a wail of complaint was wrung.

“Behold, the Handmaid of the Lord.”

For this Jesus Christ was sprung!

The Story of St. Patrick St. Patrick of Ireland is one of the world's most popular saints.

Apostle of Ireland, born at Kilpatrick, near Dumbarton, in Scotland, in the year 387; died at Saul, Downpatrick, Ireland, 17 March, 461.

Along with St. Nicholas and St. Valentine, the secular world shares our love of these saints. This is also a day when everyone's Irish.

There are many legends and stories of St. Patrick, but this is his story.

Patrick was born in Scotland, probably Kilpatrick. His parents were Calpurnius and Conchessa, who were Romans living in Britain in charge of the colonies.

As a boy of fourteen or so, he was captured during a raiding party and taken to Ireland as a slave to herd and tend sheep. Ireland at this time was a land of Druids and pagans. He learned the language and practices of the people who held him.

During his captivity, he turned to God in prayer. He wrote: "The love of God and his fear grew in me more and more, as did the faith, and my soul was rosed, so that, in a single day, I have said as many as a hundred prayers and in the night, nearly the same." "I prayed in the woods and on the mountain, even before dawn. I felt no hurt from the snow or ice or rain."

Patrick's captivity lasted until he was twenty, when he escaped after having a dream from God in which he was told to leave Ireland by going to the coast. There he found some sailors who took him back to Britain, where he reunited with his family.

He had another dream in which the people of Ireland were calling out to him "We beg you, holy youth, to come and walk among us once more."

He began his studies for the priesthood. He was ordained by St. Germanus, the Bishop of Auxerre, whom he had studied under for years.

Later, Patrick was ordained a bishop, and was sent to take the Gospel to Ireland. He arrived in Ireland March 25, 433, at Slane. One legend says that he met a chieftain of one of the tribes, who tried to kill Patrick. Patrick converted Dichu (the chieftain) after he was unable to move his arm until he became friendly to Patrick.

Patrick began preaching the Gospel throughout Ireland, converting many. He and his disciples preached and converted thousands and began building churches all over the country. Kings, their families, and entire kingdoms converted to Christianity when hearing Patrick's message.

Patrick by now had many disciples, among them Beningnus, Auxilius, Iserninus, and Fiaac, (all later canonized as well).

Patrick preached and converted all of Ireland for 40 years. He worked many miracles and wrote of his love for God in Confessions. After years of living in poverty, traveling and enduring much suffering he died March 17, 461.

He died at Saul, where he had built the first church.

Why a shamrock?

Patrick used the shamrock to explain the Trinity, and has been associated with him and the Irish since that time.

In His Footsteps: Patrick was a humble, pious, gentle man, whose love and total devotion to and trust in God should be a shining example to each of us. He feared nothing, not even death, so complete was his trust in God, and of the importance of his mission.

Source: catholic.org

jeta katolike | janar - mars 2010

19

Seven Themes of Catholic Social Teaching

T

he Church’s social teaching is a rich treasure of wisdom about building a just society and living lives of holiness amidst the challenges of modern society.

Modern Catholic social teaching has been articulated through a tradition of papal, conciliar, and episcopal documents. The depth and richness of this tradition can be understood best through a direct reading of these documents. In these brief reflections, we highlight several of the key themes that are at the heart of our Catholic social tradition.

Life and Dignity of the Human Person The Catholic Church proclaims that human life is sacred and that the dignity of the human person is the foundation of a moral vision for society. This belief is the foundation of all the principles of our social teaching. In our society, human life is under direct attack from abortion and euthanasia. The value of human life is being threatened by cloning, embryonic stem cell research, and the use of the death penalty. The intentional targeting of civilians in war or terrorist attacks is always wrong.

Catholic teaching also calls on us to work to avoid war. Nations must protect the right to life by finding increasingly effective ways to prevent conflicts and resolve them by peaceful means. We believe that every person is precious, that people are more important than things, and that the measure of every institution is whether it threatens or enhances the life and dignity of the human person.

Call to Family, Community, and Participation

The Dignity of Work and the Rights of Workers

The person is not only sacred but also social. How we organize our society—in economics and politics, in law and policy—directly affects human dignity and the capacity of individuals to grow in community.

Marriage and the family are the central social institutions that must be supported and strengthened, not undermined. We believe people have a right and a duty to participate in society, seeking together the common good and well-being of all, especially the poor and vulnerable.

The economy must serve people, not the other way around. Work is more than a way to make a living; it is a form of continuing participation in God’s creation. If the dignity of work is to be protected, then the basic rights of workers must be respected--the right to productive work, to decent and fair wages, to the organization and joining of unions, to private property, and to economic initiative.

Rights and Responsibilities The Catholic tradition teaches that human dignity can be protected and a healthy community can be achieved only if human rights are protected and responsibilities are met. Therefore, every person has a fundamental right to life and a right to those things required for human decency. Corresponding to these rights are duties and responsibilities--to one another, to our families, and to the larger society.

Option for the Poor and Vulnerable A basic moral test is how our most vulnerable members are faring. In a society marred by deepening divisions between rich and poor, our tradition recalls the story of the Last Judgment (Mt 25:31-46) and instructs us to put the needs of the poor and vulnerable first.

Solidarity We are one human family whatever our national, racial, ethnic, economic, and ideological differences.

We are our brothers’ and sisters’ keepers, wherever they may be.

Loving our neighbor has global dimensions in a shrinking world.

At the core of the virtue of solidarity is the pursuit of justice and peace. Pope Paul VI taught that “if you want peace, work for justice.”1 The Gospel calls us to be peacemakers. Our love for all our sisters and brothers demands that we promote peace in a world surrounded by violence and conflict.

Care for God’s Creation We show our respect for the Creator by our stewardship of creation. Care for the earth is not just an Earth Day slogan, it is a requirement of our faith. We are called to protect people and the planet, living our faith in relationship with all of God’s creation. This environmental challenge has fundamental moral and ethical dimensions that cannot be ignored.

Source: United States Conference of Catholic Bishops

20

jeta katolike | janar - mars 2010

25

në shërbim të komunitetit shqiptar! vjet në gëzimet familjare shqiptare!

e-mail: artistelimo@gmail.com

For All occasions and desitnations

Nua dhe Lule Gjokaj: 914-243-0807

jeta katolike | janar - mars 2010

21

Dom Alfrons Tracki, Prifti gjerman që u vrà nga komunistët më 1946 (Pjesa e parë) Nga Gjovalin Lazri

K

y tregim, i thjeshtë por mbresëlënës, e ka zanafillën në një lagje të qytetit të Shkodrës, që quhet Serreq. Në qendër të saj ashtë një kishë, që në Shkodër njihet me emrin “Kisha e Madhe”. Në oborrin e saj ishte një kinoteatër, ku shfaqeshin filma dhe zhvilloheshin aktivitete teatrale e artistike për mosha të ndryshme. Aty ishin dy ambiente edukative: kisha dhe kino-teatri. Në kishë përfshihej edukimi ynë i përgjithshëm fetar e muzikor. Në të parin zinin vend programet e mësimit të fesë, në mënyrë që këto mosha të rriteshin të edukuar me moral të shëndoshë, me sjellje të mira e korrekte në familje e në shoqëri. Paralelisht me këtë kishim dhe edukimin muzikor, mësimin e këngës, në mënyrë që ritet fetare t’i këndonim sa më të sakta dhe me intonacione të pastra. Në këto aktivitete artistike materialin muzikor në shumicën e rasteve e kishim nga muzika klasike, krijime të mjeshtërve të mëdhenj botëror si: Mozart, Hajden, Bethoven, që ne fëmijët i pëlqenim shumë. Mjeshtri i ynë akoma i parritur mirë, që na i mësonte me kaq pasion këto këngë në ato vite, ishte pianisti 16 vjeçar Tonin Harapi. Nuk do ta harroj kurrë organizimin e përkryer që ky djalë i ri bënte në çdo provë me ne.

Edhe pse ishim në mosha të vogla, 6 deri në 9 vjeç, ai insistonte që këngët t’i këndonim pastër e sa më korrekt, madje, në disa raste arritëm t’i këndonim edhe me dy zëra. Provat na i bënte gjithnjë të shoqëruara me harmonium, në mënyrë që të na lehtësonte të mësuarit e këngëve, por dhe që të na fuste edhe më shumë dashurinë për këtë aktivitet. Duhet thënë që ky kor la një emër të mirë në këtë kishë duke

marrë kështu vlerësime sidomos prej atyre që vinin në “Meshën e madhe” të ditës së dielë në orën 11. Kurse në Kino-teatër kishim “shkollën e dytë”.

Aty na priste mësuesi ynë i adhuruar që na hyri përjetësisht në shpirtin tonë,

studimet për teologji, fillimisht në seminarin papnuer e më vonë duke vazhduar në Akademinë fetare të Bosnjës, studime të cilat i përfundon me rezultate të shkëlqyera në vitin 1926, kur dhe shugurohet meshtar.

Mbasi mbaron studimet fetare, kthehet përsëri në Shqipëri, ku emërohet në Kishën e Velipojës e më pas vendoset përfundimisht në Shkodër me shërbim fetar e kulturor deri në fund të vitit 1944.

Prifti

Dom Alfons Tracki Dom Alfons Tracki, prift gjerman, i cili nga e ama, Marta, ishte me origjinë të largët shqiptare. I njohur në Shkodër si një nga figurat më të ndritura në rrethin fetar, por dhe me vlera formuese intelektuale të përkryera. Dom Alfons Trakci lindi në Breslau të Gjermanisë më 2 dhjetor të vitit 1896 (qytet që mbas mbarimit të Luftës II-të Botërore iu aneksua Polonisë). Në moshën 17 vjeç vjen në Shqipëri me ushtritë austro-hungareze në kuadrin e Luftës së Parë Botërore, me pikësynim dhe qëllim të prerë për t’iu përkushtuar shërbimit fetar. Kështu në vitin 1917 filloi

Dom Alfonsi ishte i dashur dhe i përkushtuar shumë mbas edukimit të fëmijëve, i përgatitur dhe me një kulturë të gjerë fetare e artistike. Fliste shqipen në mënyrë të përkryer, qartë, e me një theks të këndshëm verior. Ishte dhe violinist, kishte një pasion të jashtëzakonshëm për artin në përgjithësi. Kishte raste që gjatë provave muzikore që ne bënim, luante edhe në violinë, gjithmonë në shoqërimin e pianistit Tonin Harapi.

Aktivitetin teatral me grupin e fëmijëve të talentuar shkodranë të moshave 5 deri në 12 vjeç, Dom Alfonsi e filloi në këtë kinoteatër që nga viti 1942. Që të gjitha skenarët e shfaqjeve pa përjashtim ishin të marra nga fabulat e literaturës botërore të përrallave për fëmijë, shumica e të cilave mbështeteshin në jetën përrallore të xhuxhimaxhuxhave shumë të dashur e punëtorë, që prodhonin vetëm të mira materiale. Loja e përkryer e fëmijëve, e parë në kompleksitetin e përgatitjes së këtyre shfaqjeve, bënte atë që çdo premierë të jepej dy herë në javë, duke u cilësuar kështu si ngjarja më e spikatur artistike e qytetit të Shkodrës.

Suksesi i këtyre shfaqjeve fillim-

22

jeta katolike | janar - mars 2010

isht mbështetej te libreti i përkryer, te loja plot pasion e siguri e fëmijëve, në kostumet e jashtëzakonshme me ngjyra nga më të larmishmet, dhe e gjithë kjo e plotësuar me makijazhet e përkryera që u bëheshin aktorëve të vegjël, si dhe me skenat plot fantazi e përmbajtje të shëndoshë, të realizuara me kaq mjeshtri nga piktori i njohur shkodran Lec Fishta. Në gjithë këtë aktivitet dukej dora e ngrohtë dhe mendja e ndritur e mësuesit tonë të aftë, regjisorit, skenaristit, violinistit e organizatorit të përgjithshëm të shfaqjes, Dom Alfons Trackit. Duhet theksuar fakti se ky mësues, mbi të 50-at, nuk e njohu asnjëherë lodhjen, harrohej në prova, dhe që ishte gjithnjë i vëmendshëm në ndjekjen e të gjithë shfaqjes. Vazhdimisht i qeshur, i gëzuar dhe gjithnjë dhuronte vetëm dashuri e optimizëm gjatë lojës së aktorëve të vegjël.

Në kujtesën tonë nuk do të shlyhet asnjëherë mënyra e organizimit të punës e Dom Alfonsit. Para se të fillonim provat, ky mësues i ndjeshëm, duke njohur mirë realitetin ekonomik, moshën e njomë tonën, por që kishte dhe raste (jo të rralla) që dilnim nga shtëpitë tona mbase dhe pa ngrënë, një orë përpara provave, në rresht me një organizim të përkryer na çonte te dyqani i ushqimeve. Ishin pikërisht dy dyqanet përbri Kishës sonë, (për shkodranët që i njohin këto dyqane, njeri quhej dyqani i Shyqos, tjetri i Frrok Ndrecës). Na ushqente vërtetë shumë mirë, shpesh bënte me ne dhe pak humor, duke i inkurajuar ato që nuk hanin mirë, apo dhe ndonjë shaka edhe me ato që harroheshin duke ngrënë. Të ngopur dhe të gëzuar shkonim për në prova. Gjatë provave ishte kërkues dhe shumë serioz (për të mos thënë edhe pak i rreptë), por gjithmonë i dashur e shpirtmirë.

Rregullisht edhe në intervalet e provave në skenë gjatë pushimit do të na sillte përsëri diçka të lehtë për të ngrënë e për të pirë.

Kishte takt të përkryer pedagogjik,

një mënyrë korrigjimi shumë origjinale, kurrë nuk nevrikosej, vërejtjen ta bënte në mënyrë të atillë që ta kthente në një vetëveprim që i merrje menjëherë rezultatin. Respektonte me përpikërinë më të madhe minutazhin e seancës, në të njëjtën kohë dhe minutazhin e pushimit. E thënë shkurt, nuk lodhej dhe nuk mërzitej në asnjë moment me ne, por edhe ne nuk ndjenim asnjë mërzi apo lodhje, edhe pse kishte raste të shpeshta që punonim me orë të zgjatura. E donim dhe e respektonim si një baba të mirë, por dhe ai na donte e na përkëdhelte si fëmijët e tij. Shfaqjen e organizonte në mënyrë të përkryer. Spektatorët që ftonte në çdo shfaqje, do të ishin ajka e intelektualëve shkodranë, në shumë raste edhe autoritete me konsiderata të larta nga Gjermania. Në fund të shfaqjes secilin nga ne e priste një surprizë me një ceremoni të veçantë, ku bënte shpërndarjen e dhuratave për çdo pjesëmarrës. Këto dhurata na i sillte me porosi të veçantë dhe me emër nga Gjermania. Kështu vazhdoi kjo jetë e gëzuar më shumë se dy vjet si në mes të ëndrrave, në një realitet që nuk do të harrohet kurrë, kujtime këto që do të mbeten të ngulitura në mendjen dhe në shpirtin tonë për të gjithë jetën.

Janë të pafund sjelljet e tij shembullore ndaj nesh. Episodi i fundit është sa i dhimbshëm e tragjik, aq mbresëlënës dhe i paharrueshëm.

Sistemi diktatorial do të bënte të vetën. Klerikët pa përjashtim do të kishin një fund. Fundi i Dom Alfons Trackit ishte më se i qartë. Ai po dënohej vetëm se kishte edukuar e u kishte dhënë gëzim, jetë e lumturi fëmijëve të varfër të qytetit të Shkodrës. Dom Alfonsi e ndjeu erën dhe rrezikun e komunizmit, duke e parë nga afër fatin e klerikëve të tjerë, prandaj dhe së bashku me intelektualin Ndoc Jakova, vëllain e kompozitorit Prenk Jakova, vendosi të largohej, megjithëse jashtë dëshirës së tij. Në largim e sipër mbas një prite nga forcat e sigurimit të

shtetit, Ndoci mbetet i vrarë, ndërsa Dom Alfonsi i plagosur lehtë.

Pushkatimi Në një shkrim të kohës mësojmë se forcat e shpëtimit kombëtar, që jetonin ende në male, i afruan atij të gjitha mundësit e shpëtimit, por ai nuk pranoi të largohet, duke u thënë: “Nuk kam arsye për t’u larguar.

Jam krejt jashtë politikës, dhe më e rëndësishmja është që në këto momente kam një mision fetar tepër të lartë që dua ta kryej me përkushtimin ma të madh. Ky njeri që kam pranë është një nga njerëzit e mi më të dashur. Siç e shikoni, ai akoma s’e ka lëshuar frymën e fundit. Kurrë dhe në asnjë mënyrë nuk mund ta braktis. Pastaj kam dhe arsye të tjera edhe më të mëdha. Dijeni se unë jam edhe shqiptar. Këtu nuk kam ardhur si politikan, nuk jam as ushtar, as pushtues, por jam meshtar, dhe po të jetë se duhet të vdes, dua të vdes si meshtar”.

Dhe, ashtu i rrethuar, vazhdoi deri në fund punën e tij me të plagosurin duke i bërë shërbimet dhe nderimet e fundit ashtu si i lyp besimi katolik. Me një qetësi të admirueshme dhe deri në fund krenar, nuk ngurroi t’i drejtohej ushtarakëve të sigurimit të shtetit duke u thënë ballë për ballë: “Eni e më merrni, këtu jam, nuk keni përse të organizoheni për kapjen time, siç e shikoni jam dhe i paarmatosur”.

Në mënyrën më të egër e me natyrën e tyre të rebeluar, e tërhoqën zvarrë drejt burgjeve të tmerrshme, ku për gjashtë muaj e pritën torturat më çnjerëzore që mund t’i bëhen një njeriu.

Pas gjashtë muajve, në kinema “Rozafat” të qytetit të Shkodrës vendosën t’i bëjnë gjyqin. Një gjyq sa për ta turpëruar, diskredituar e për t’i

jeta katolike | janar - mars 2010

komunikuar dënimin me vdekje, sepse pastërtia e figurës morale e politike e këtij prifti shembullor, s’kishte të bënte fare me ngjyrat e politikës komuniste apo të tradhtisë, siç e sajoi sistemi komunist.

Në gjyq mbajti një qëndrim burrëror. Në mënyrën më solemne, duke ua përsëritur në sy komunistëve fjalët që ua kishte thënë para gjashtë muajve në momentin e arrestimit, ai shtoi edhe këto: “Unë vërtetë jam gjerman, por Shqipërinë e kam Atdheun tim të dytë. Kam ardhur në Shqipëri si meshtar, kam vepruar si meshtar, e dua të vdes si meshtar. Si një qytetar i ndershëm e kam deklaruar dhe e deklaroj përsëri karakterin nazist të kësaj lufte të padrejtë, edhe duke mos qenë kurrë politikan”.

Megjithatë, xhelatët e kishin fiksuar dhe regjistruar me kohë dënimin e tij. Kur gjykatësi i dha dënimin me vdekje, me pushkatim, sipas një zakoni formal të asaj kohe, do t’i kërkonte dëshirën e tij të fundit.

Dom Alfonsi me një ndjenjë të thellë shpirtërore përgjigjet: “Kërkesa ime e fundit është që të m’i lejoni fëmijët e mi të dalin nesër në rrugë, që t’i shikoj për herë të fundit”.

Për çudi ky premtim u mbajt. Por doli më vonë se edhe ky premtim e kishte hilen mbrapa. Ishte mundësia e përgjimit dhe e pëshpëritjeve të njerëzve të ligj, se kush do të dilte në atë takim, por falë asaj që ne ishim të vegjël, gjithçka kaloi pa rrezik.

Të nesërmen e asaj dite, në kohën që do bëhej seanca e fundit, gjatë rrugës për në gjyq, me bekimin e prindërve tanë dolëm në vendin e caktuar, para “Kafes së Madhe”, ku do t’u përshëndetnim për herë të fundit me Mësuesin tonë të paharruar.

Ishte vërtetë një takim emocional.

Shikimi i parë në ato momente të shkurtra në sytë e të dy palëve kishte

brenda një domethënie shumë të madhe, kishte brenda një mal me mbresa e kujtime nga më të bukurat, por mbi të gjitha kishte mallin, dhimbjen, e dëshirën për të folur, kënaqësinë për t’u përqafuar, por që të gjitha u shkrinë brenda pak sekondash duke na lënë ashtu të ngrirë dhe të hutuar pa qenë në gjendje ta hapnim gojën, qoftë edhe për një fjalë të vetme. Një shtangie të tillë njeriu vërtetë rrallë e provon në jetë. Ashtu me sy të përlotur e kaluam edhe këtë moment të vështirë, por të paharrueshëm, kur po ndaheshim përfundimisht nga njeriu më i dashur që kishim fituar në jetë.

Një ditë më vonë, më 18 korrik 1946, që pa u gdhirë, në orën 5 të mëngjesit, u dëgjuan britmat e forta të automatikut, që në atë periudhë ishin bërë për ne sinjali i zhdukjes së njerëzve të pafajshëm, sinjale të shpeshta që kishin filluar kohët e fundit të na zgjonin me ndjenjën e tmerrit, por dhe me atë të dhimbjes.

Ashtu me një frymë dolëm nga shtëpitë tona për në pikën e takimit me shokë duke vrapuar drejt varrezave katolike, pranë zallit të lumit Kir (në atë kohë lejohej pamja e të pushkatuarve).

Një pamje e llahtarshme. Katër burra, katër atdhetarë, katër të pafajshëm, katër shpirtra që akoma janë në kërkim të mirënjohjes njerëzore: Dom Alfons Tracki, Kol Ashiku, Nikoll Preng Dodaj, dhe Kel Abati, janë tani pa jetë.

Pamje më të dhimbshme nuk mund të shikonte njeriu. Prifti ynë edhe vdekjen e kishte zgjedhur në mënyrë të atillë që të ishte sa ma afër botës së tij shpirtërore, në krahët e Zotit, ashtu i gjunjëzuar në lutjet e fundit, me duar të puthitura ku kishte shtrënguar uratat, me ballë të çarë nga plumbat, nga kullonte akoma gjak, një skenë rrenqethëse kjo që u filmua në memorien dhe në shpirtin tonë për të mos u çregjistruar kurrë më. Në heshtje varri, ashtu të mpirë, qëndruam për disa minuta dhe lotët na

23

rridhnin çurg në fytyrë.

Ashtu të topitur siç ishim, sytë na u kryqëzuan me një fytyrë të zbehtë dhe të panjohur, nga i cili doli një zë i këputur sikur të dilte nga fundi i dheut, një zë i mekur por që mbante brenda një dhimbje të madhe. Njeriu si hije në mes të asaj heshtje, me një emocion të thellë, befas lëshoi bekimin: “Dritë ju baftë shpirti, pushofshi në paqe”. Të këputur e të vrarë shpirtërisht, me një botë të brendshme të rënduar sa më s’bëhet, u kthyem për në shtëpitë tona.

Për një kohë të gjatë e jetuam mendërisht dhe shpirtërisht këtë humbje sa të dhimbshme aq edhe të pa drejtë, humbjen e këtij njeriu të rrallë, i cili gjatë gjithë jetës mendoi dhe veproi vetëm për të bërë mirë.

Nga shkrimet e mëvonshme, si dhe nga njerëz që kanë dëshmuar këtë akt makabër, do të kemi të regjistruara fjalët e fundit të Dom Alfonsit: “Rroftë Krishti Mbret”, dhe “Fali o Zot se nuk dijnë çfarë bëjnë”.

Sigurisht që atë ditë nuk mund ta bënim asgjë, por pas disa ditësh me një grup shokësh, me mundësitë që kishim, mblodhëm një tufë lule e ashtu pa ra në sy, i vumë në atë vend ku menduam se preheshin eshtrat e Dom Alfonsit, por koha tregoi se ato eshtra kishin humbur përgjithnjë, për të mos u gjetur më kurrë. Rrjedha e lumit Kir i kishte përcjellur përgjatë fshatrave Bardhej e Rrencë së bashku me shumë fatkeq të tjerë, duke shpërndarë kudo tmerrin e krimit, por edhe ndjenjën e dhimbjes dhe të pafajësisë njerëzore.

–––––––––––– P.S. A duhet vepruar sa nuk është vonë, që një nga institucionet kulturore lokale të mbajë emrin e këtij personaliteti të shquar?

24

jeta katolike | janar - mars 2010

Quod non feccerunt Barbari feccerunt Barbarini (Atë që nuk e benë të huajt e bënë barbarët tanë) Refleksione rreth librit të Dr. Pjetër Pepës: “DOSJA E DIKTATURËS” (“The Criminal File Of Albania’s Comunist Dictator”), Ribotim i plotësuar me dokumente të reja, Tiranë, 2009

“Kur një shkrimtar e qortuan, se kishte marrë një skenë nga tragjedia e dikujt, ai u përgjigj: Ishte një vajzë, që e largova nga shoqëria e keqe, për t’a dërguar tek një më e mirë. Mora dhe unë dëshmi e fakte, deklarata e këshilla, mendime e thënie proverbiale, nga dijetarë e profetë, filozofë e martirë e si lule të bukura i grumbullova dhe i thura në kete “kurore”, që si këngë e mjelmës, vepër e parë dhe e fundit, ia kushtova dhëmbjes shqiptare.”

Dr. Pjetër Pepa Ish Ambasador i Shqipërisë së Selinë e Shenjtë në Vatikan

M

e këtë hyrje, autori në vitin 1995, plot 15 vjet më parë, boton librin: “Dosja e Diktaturës”, një ndër veprat më të bukura dhe të sukseshme për lexuesit shqiptarë në vendlindje dhe diasporë. Në mënyrë sintetike dhe dokumente origjinale arkivore, studiuesi i palodhur dhe skrupoloz

Klajd KAPINOVA Dr. Pjetër Pepa, na jep me fakte tronditëse historinë e martirizimit të bijëve më të mirë të të popullit shqiptar dhe përmes dosjeve të pafund të fakteve autentike peshën

e madhe të pasqyrimit të diktaturës së egër komuniste në Shqipëri, prej vitëve 1944-1990.

Për këtë vepër, ambasadori italian në Shqipëri i asaj periudhe, diplomati Paolo Foresti, do të shkruante: “…Ky libër, është një deshmi e mrekullueshme mbi një nga çastet më tragjike të jetuara nga Shqipëria gjatë diktaturës enveriste. Për të gjithë ata, që pyesin si nuk u revoltuan shqiptarët ndaj një rregjimi kaq përvers, shifrat e këtij gjenocidi të dokumentuar në faqet e këtij libri mbetën përgjigja më bindëse….”.

Ndërsa Kardinal i Parë në trojet etnike shqiptare, Imzot Mikel Koliqit (1902-1997), do të shkruante:

jeta katolike | janar - mars 2010

“Të lumtë! Një meritim i madh për të mbetë në histori. Populli, që vjen mbas nesh, ka për të pa me dokumenta ç’ka asht ba në vendin tonë. Në veçanti Mons. Gjini, ka kenë një figurë e shqueme. Ngjarjet i kam ndjeke nga burgu dhe me pikëllim thojsha: A do të vinte ajo ditë, që të dalë pafajësia e atyne njerëzve fatkeq!?. Tash po vdes kondend, se e pashë me sytë e mi, që ti e bane këtë me librin tënd.”

“Në kohë mllefesh dhe inatesh”- do të shkruante, po për këtë vepër Mandela i shqiptarëve, Kryetari i Kuvendit Popullor, shkrimtari Pjetër Arbnori, është fisnikëri të zbulosh të vërtetën, për martirët dhe viktimat e rena nën kosën e diktaturës.

Studiesi pasionant Dr. Pjetër Pepa, me punën e tij shkencore dhe voluminoze, ka bërë një punim serioz, që duhet marrë si shembull nga historianët, që punojnë të ndriçuar nga faktet dhe liria.”

Ky libër, që u prit aq mirë nga lexuesi, pothuajse u zhduk (ble) menjëherë nga vitrinat e librarive edhe pse qe nga viti i botimit, 1995, ai do të botohej i përkthyer italisht me titullin: “Paggine sulla dittatura Terlizzi 1998”, dhe në anglisht, me titullin: “The Criminal File Of Albania’s Comunist Dictator” – në vitin 2003.

Duke e mbyllur librin me ngjarjet tronditëse të 2 Prillit 1991, në qytetin e tij të lindjes (Shkodër), në paragrafin e tij të fundit autori, do të shkruante: “Eshte ky “post - scriptumi”, i birit tënd, që nesër për të vërtetën, që rrëfeu mund të përfundojë në një tufë lulesh …”.

Por jo. Ishte premtuar që të ndodhte ndryshe. Hulumtuesi Dr. Pjeter Pepa, mbasi kalonte disa vite në politikën shqiptare (deputet i Kuvendit Popullor), pak kohë në diplomacinë shqiptare (ambasador pranë Selisë së Shenjtë), e më pas në profesion të lirë e pedagogjik, nuk do të ndahej nga shkrimet në organet e ndryshme të shtypit dhe internet dhe botimet, qofshin ato

Dr. Pjetër Pepa me Papën Gjon Pali II

kulturore, politike apo shkencore.

Një tjetër vepër madhore kuptimplote dhe shumë e mirë është: “Tragjedia dhe Lavdia e Kishës Katolike në Shqiperi” (2007), ku mbas dhjetë vitësh hulumtime e kërkime në arkivat e të gjitha niveleve brënda e jashtë vendit, në dy vëllime, me rreth 1500 faqe, paraqet denjësisht gjithe atë gjenocid, që pësoi Kleri e Kisha katolike në Shqipëri, gjatë 50 viteve të diktaturës ateiste komuniste.

Ndërsa “Dosja e Diktatures”, iu dorezua Papa Gjon Palit II, me rastin e dorëzimit të Letrave Kredenciale dhe Nene Terezës, me rastin e ngjarjeve tragjike të vitit 1997 në Shqiperi, ky dy-vellimesh i vyer, që tashmë i kushtohet pikërisht këtyre dy figurave madhore, për Vatikanin e Botën, të Lumturve Papa Gjon Pali II dhe Nënës Tereze, i dorëzohet në vitin 2009 Papa Benediktit XVI, në Shjeshin e Shën Pjetrit.

Ja tashti, në fundvitin 2009, studiuesi i palodhur Dr. Pjetër Pepa,

25

rishfaqet mbas 15 vjetesh, me ribotimin e veprës: “Dosja e Diktaturës”, e plotesuar dhe përmirësuar në cilësi dhe përmbajtje, duke shtuar në vepër edhe pjesën e dytë, në paraqitjen e së cilës shkruan: “Plot 15 vjet më parë, fillova të qemtoj ndër arkiva dhe të mbledh materiale historike, për tubime përkujtimore, që çuan shpejt në një libër, që me sugjerimin miqësor të një poeti (Visar Zhitit), mori titullin: “Dosja e Diktatures”, që u pëlqye dhe më përgëzuan gjithandej.

E thashë, që në fillim, se ajo që permblodha nuk ishte veçse maja e një “ajzbergu” të asaj diktature. Mblodha me vonë dhe botova tjera materiale dhe pas 15 vjetesh, tashti qe po behet ribotimi i “Dosjes”, mendova të fus edhe diçka, që u mblodh e u shkrua gjatë kësaj periudhe 15 vjeçare. Pra, të bëhet një dalje përtej asaj periudhe 15 vjeçare, te behet një kalim i shpejtë nëpër tjera raste të dhimbshme e tragjike, që pesuan fatkeqet e pafajshem gjate asaj diktature te zeze. Rastet qe shtohen tashme në pjesën e dyte, i përkasin shtrirjes kohore disa vjeçare dhe kanë kryesisht figura të shquara klerikësh e intelektualësh.

Shpresojmë, që kjo t’i ketë shtuar diçka me vlerë “Dosjes së Diktaturës”, që u prit kaq mirë nga lexuesi i parë.

Urojmë të ja kem arritur qëllimit.”

Pas kësaj hyrjeje të pjesës së dytë, futemi sërish në “qeli e burgje”, për të vuajtur më të pafajshmit, që torturohen e vritën barbarisht jo nga të huajt, por nga vetë shqiptarët, duke aplikuar mjerisht atë thënjen lapidare: “Quod non feccerunt Barbari feccerunt Barbarini..” (Atë që nuk e benë të huajt e bënë barbarët tanë) dhe, sërish edhe në këtë pjesë, lexuesi tronditet kur në copëza të shkurta e konçize lexon e jeton çaste të dhimbshme, për të gjithë ata, posaçërisht klerikë, që vuajtën, u torturuan e vdiqën nën egërsinë e një diktature të paprecedent.

26

jeta katolike | janar - mars 2010

Cilët janë disa nga temat e librit?

Lexuesi, menjëherë do të përballet me tituj tronditës si: “Kleriku që e hëngrën qentë e Sh’Palit, Mirditë - Dom Mark Gjani”, “Visaret e Kombit të përgjakur nga diktatura - At Bernardin Palaj”, “Bab e Bir të denjë për njeri - tjetrin Hafiz Ali Kraja (Tari) e Mehdi Kraja”, “Si e pushkatuan në Permet meshtarin e ri - Dom Dede Maçaj”, “Si u vra i katerti i universit Gazullian - Dom Nikoll Gazulli”, “Ikja nga Ferri i pushkatimeve - Imz. Zef Shestani, Imz. Frano Karma, Imz. Zef Oroshi etj.

Sërisht vijojnë momentet e ankthit, tek lexon si: “Vdiq apo e helmuan oratorin e sapo shuguruar - D. Matish Lisna”, “Kardinali fatkeq shqiptar - Dom Kolec Prendushi”, “Martirët e Revolucionit famkeq kulturor - Dom Zef Bici, Dom Mark Dushi, Dom Shtjefën Kurti. ” “Nga altari tek morgu i studentëve të mjekësisë - fati tragjik i një kleriku - Dom Mikel Beltoja.”

“Meshtari që dihej si i vdekur – At Anton Luli” “Recquiem për autorin e këngës ‘Kacurrelat e tu’ - seminaristin Gac Çuni.”

“Si u mbyt në tortura Dom Engjell Deda?”

“Si u pushkatua Imzoti më i ri i botës - Imzot Gjergj Volaj.”

“Si u pushkatuan misionarët gjerman - Dom Alfons Tracki e Dom Zef Marksen.”

“Odiseja e klerikut patriot nga Mirdita - Dom Nikoll Kimza.”

“Funerali që solli shumë viktima - Imz. Gasper Thaëi.”

“Kleriku i parë martir nga Korça - At Papa Pandi.”

“Meshtari që u detyrua të ndërpresë rrugën meshtarake - At Petraq Isaku.”

“Si vdiq në tortura i pari ipeshkëv katolik - Imzot Frano Gjuraj.”

“Të mbyturit ndër tortura - në Koplik, Dom Aleksandër Sirdani e Dom Pjetër Çuni; New Lezhë: At Serafin Koda, D.omJak Bushati etj.”

“Kleriku i parë martir i diktaturës komuniste - At Lekë Luli”

“Si e vranë regjentin - P. Anton Harapi.”

“Klerikët shqiptare nën plumbat e komunistëve jugosllavë - At Leonard Tagaj, At. Bernardin Llupi, Dom Nikoll Tusha.”

“U mbyt baltërave të Maliqit At Josif

Papamihajli.”

“Si e vranë kolegun - Dom Luigj Pici etj…”

Libri mbyllet me materialin historik, që i kushtohet “Gjenocidit komunist mbi Klerin katolik ne Shqipëri”, ku ndër të tjera autori paraqet që në hyrje sakrificën e tyre me fjalet: “Ata bënë nentë shekuj shkollim të lartë në pesëdhjetëpesë universitete të dhjetë shtetëve të botës për Atdheun e tyre. Ata u shperblyen me pesëmbëdhjetë shekuj torturë, hetuesi e burgje nga Atdheu i tyre!”

Më poshtë, me dokumenta e fakte rrënqethëse diplomati studiues Dr. Pjetër Pepa, rrëfen se çfarë ndodhi me Klerin Katolik në Shqipëri, duke paraqitur një tabelë shumë të shkurtë, por tepër domethënëse: Nga të gjithë ata që diktatura gjeti gjallë, rezulton se: Janë pushkatuar 29 klerikë (13%) Janë mbytur ndër tortura 29 klerikë (13%) Janë burgosur dhe internuar 93 klerikë (41%) Kaluar ndër kriza mendore deri në çmendi 6 klerikë (3%) Janë detyruar të arratisën ose s’jane lejuar të kthehen në atdhe 35 klerikë (15%) Janë përjashtuar nga shërbimi 19 klerikë (8%) Kanë vdekur në ankth e dhimbje

pjesa e mbetur 15 klerikë (7%) Këto dhe shumë si këto, veç sa tjerash, si: replika politike me Ramiz Alinë, Nexhmije Hoxhën, politikanë të kohës etj., lexuesi do të ketë mundësi t’i lexojë tashmë në faqet e “ Dosjës “ së ribotuar.

Janë rreth 500 faqe dhimbje e sakrifice, vuajtje e gjakderdhje, hetime e tortura, dënime e pushkatime të shkruara me një ndjenjë të veçantë dashurie e faljeje

kristiane, që hulumtuesi Dr. Pepa reflekton, në çdo faqe e në çdo figurë të përshkruar.

Lexuesi mund te mësoje me dhimbje e dashuri këtë libër, që sapo ribotohet me materiale, që dalin nga arkivat e Mininistrisë së Punëve të Brendshme (Sigurimi të Shtetit ose Policisë Sekrete të Shqipërisë) e shumë burime tjera arkivore brenda e jashtë vendit.

Në mbyllje, libri paraqet disa nga opinionet e falënderimet, që i kanë ardhur autorit, mbas botimit të “Dosjës” së parë nga qytetarët shqiptarë brenda e jashtë atdheut, por edhe prej ambasadorëve të vendeve të tjera të botës, titullarë të Selisë së Shenjtë në Vatikan etj.

Një kopertinë e bukur e mjaft domethënëse e përpunuar nga piktori i talentuar Jozef Martini, dhe nje biografi e shkurtë e autorit që shoqëron këtë vepër.

Ribotimi i këtij libri, u mundësua nga Ministria e Kulturës, Turizmit, Rinisë dhe Sporteve dhe botohet nën kujdesin e Shtëpisë Botuese “Kumi”.

Uroj dhe shpresoj, që lexuesi t’a ketë sa më parë në dorë “Dosjën e diktaturës”.

jeta katolike | janar - mars 2010

Kush është studiuesi Dr. Pjetër Pepa?

27

Terlizzi, 1998.

BOTIME TË AUTORIT

8. “The Criminal File Of Albania’s Comunist Dictator”, 2003.

Dr. Pjetër Pepa (1942), lindi në qytetin e Shkodrës, ku, kreu mësimet fillore e të mesme. Në vitet 1960 - 1965, kryen me rezultate të larta Fakultetin e Mjekësisë, dega Stomatologji. Emrohet mjek stomatolog, në Klinikën e qytetit të Shkodrës.

Falë pasionit për mjeksinë, merr pjesë aktive, në sesionet e para shkencore në shkallë vendi, që zhvillohen në vitin 1967, në vendlindje e rrethet të tjera të Shqipërisë, sidomos ato të Fakultetit në kryeqytet.

Në vitet 1969 - 70, shërben në lokalitetin e thellë malor të Dukagjinit, ku, vijon të mbledhë materiale e botojë tema shkencore, përkthime e botime të ndryshme.

Gjatë vitit 1974, specializohet pranë Katedrës së Stomatologjisë për Ortodonti. Jep provimet pasuniversitare, në gjuhët italisht, frëngjisht, rusisht etj.

Më vonë, pervehtëson gjuhën gjermane. Pengohet, për motive politike, të mbrojë disertacionin, për gradën Doktor i shkencave, të cilën e merr në vitin 1992, me temen: “Epidemiologjia e sëmundjeve stomatologjike në fëmijtë e qytetit të Shkodrës”.

Në periudhën 1990 - 1997, përfshihet në proçeset demokratike, duke u zgjedhur deputet i Kuvendit Popullor për dy Legjislatura rradhazi.

Ai kryen detyrën e diplomatit si Ambasador i Shqipërisë pranë Selisë së Shenjtë (Vatikan), Romë gjatë vitit 1997.

Më 1998, kthehet në profesion të lirë dhe përkohësisht si pedagog i jashtëm pranë Fakultetit të Mjekësisë, në profilin e Ortodontisë. Eshtë autor i afro 100 botimeve shkencore e propagandistike.

Ka botuar, disa libra politikë e kulturorë. Ka qenë antar i Këshillit Shkencor të rrethit të Shkodrës dhe Kolegjumit të Stomatologjisë, pranë Ministrisë së Shëndetësisë, për periudha të ndryshme kohore.

I - Botime shkencore:

9. “Tragjedia dhe Lavdia e Kishës Katolike ne Shqipëri”, 2007.

“Të njohim sëmundjet

10. “Dosja e Diktatures e

stomatologjike”, 1980.

plotesuar”, Ribotim, 2009.

“Stomatologjia praktike” (Përkthim), 1981.

III - Botime kulturore:

“Anomalitë e numurit të dhëmbëve”, 1981.

11. “Pranë dhe Larg”, 2000.

“Epidemiologjia e sëmundjeve të

12. “Proverba nga gjithë bota”,

gojës tek fëmijtë”, 2002.

2001.

“Stomatologjia Terapeutike”

13. “Gjosho Vasija - Meteor i

(Përkthim, 600 faqe), Për botim.

humorit shqiptar”, 2001.

14. A. Shopenhauer, “Arti si të

II - Botime politike:

jemi të lumtur” (Përkthim), 2001.

15. A. de Mello, “Urtia popullore e

6. “Dosja e diktaturës”, 1995.

7. “Paggine sulla dittatura”,

Lindjes” (Përkthim), 2002.

28

jeta katolike | janar - mars 2010

NËNA TEREZE DHE BESA SHQIPTARE

B

esa ёshtё gurthemel i konceptit tё nderit dhe dinjitetit tё njeriut. Besa ёshtё institucion tepёr i lashtё. Dy dokumente tё mёdha fetare tё botёs perёndimore quhen Besёlidhja e Vjetёr dhe Besёlidhja e Re. Emёrtimi i tyre fillon me fjalёn besё. Pёr pupullin shqiptar fjala besё ёshtё e shenjtё. Ështё njё ndёr fjalёt mё tё dashura dhe më tё nderuara tё gjuhёs shqipe. Ështё kryefjalё e kulturёs sonё kombёtare. Besa ёshtё nё krye tё vendit dhe qёndron pranё fjalёve: liri, dashuri, shpresё e lumturi. Ështё rrёnjosur thellё nё shpirtin e popullit shqiptar, jo pёr mungesё tё institucioneve juridike. Ështё bёrё pjesё e traditёs fisnike kombёtare. Koncepti i besёs ishte shumё i fuqishёm nё kohёrat antike. Shqiptarёt e trashёguan dhe e kultivuan besёn mё mirё se asnjё popull tjetёr. Kёto zotime solemne ishin pikёnisje pёr veprime madhёshtore e hyjnore tё Konstandinit tё Madh, tё Shёn Albanit dhe Shёn Jeronimit.

Besa, nderi dhe miku, janё tri shtyllat kryesore tё kodit shqiptar qё njihet me emrin Kanuni i Lekё Dukagjinit.

Prijёsit dhe intelektualёt shqiptarё tё Mesjetёs kishin respekt tё jashtzakonshёm pёr fjalёn, ose besёn e dhёnё. Pёr kёto virtyte autorёt shqiptarё tё Mesjetёs kanё shkruar shumё.

Rilindasit tonё i kanё kushtuar shumё hapёsirё besёs nё krijmtarinё e tyre letrare. Njё prej veprave mё tё njohura tё dramaturgjisё shqiptare ёshtё “Besa” e Sami Frashёrit.

Pёrfundimi tragjik i kёsaj drame ёshtё pasojё e besёs sё dhёnё. Ndoshta edhe tragjedia e Abdullah Drenit nё Gjakovё ishte pjesё e besёs. Pёr besёn shqiptare ёshtё folur dhe shkruar shumё, bile tani po merr pёrmasa botёrore, sepse njё prej rrjetёve mё tё

mёdha televizive tё Amerikёs transmetoi kohё mё parё njё dokumentar tё

Gjekë GJONLEKAJ shkurtёr por shumё fisnik pёr besёn shqiptare. Tema e kёtij dokumentari ёshtё roli i besёs shqiptare pёr shpёtimin e hebrejёve nga nazistёt gjermanё gjatё Luftёs sё Dytё Botёrore.

Ishte njё pёrvojё e gjallё e dёshmuar nga hebrejtё tё cilёt gjetёn shpёtimin nё tokёn shqiptare nga masakra dhe gjenocidi nazist. Tani po hapen ekspozita ndёrkombёtare pёr besёn shqiptare. Neni 602 i Kanunit tё Lekё Dukagjinit “Shpija e Shqyptarit asht e Zotit e e mikut” (anglisht: ”The house of the Albanian belongs to God and the guest”) interpretohet si thёnie biblike prej Jeruzalemit e deri nё Washington.

Kёto norma tё larta morale nderohen

Gonxhe Bojaxhiu me motrën e saj edhe mё shumё sepse janё tё kodifikuara dhe janё pjesё e traditёs juridike tё popullit shqiptar. Besa dhe miku janё tema tё mёdha nё veprat letrare tё Ernest Koliqit, Isamil Kadaresё, Nazmi Rrahmanit dhe

shumё shkrimtarёve e poetёve tonё.

Eksperti i mirёnjohur gjerman i problemeve ballkanike, Victor Maier, nё recensionin qё shkroi nё tё pёrditshmen “Frankfurter Allgemeine Zeitung” pёr botimin anglisht tё Kanunit tё Lekё Dukagjinit nё tetor tё vitit 1989 thotё: “Besa, ose fjala e nderit, siç thuhet nё KLD, ështё paqe dhe mbrojtje pёr ata qё u ёshtё dhёnё.

Besa ёshtё mjet i rёndёsishёm mbrojtёs nё luftёn politike tё shqiptarёve kundёr shtypjes serbe nё Kosovё”.

Emёrtimet e ngjarjeve tё mёdha kombёtare fillojnё me lidhje ose besёlidhje. Nё fillim tё shekullit tё kaluar njёra prej shoqatave mё tё njohura atdhetare shqiptare nё Shtetet e Bashkuara quhej “Besa Besё”.

Pёr shqiptarёt e Amerikёs nё demonstrata dhe protesta pёr lirinё e Kosovёs “Besa, besё, besёn e kam dhanё”, ishte bёrё si një himn kombёtar. Edhe nё shoqёrinё e ngritur amerikane besnikёria respektohet.

Gazetarja e njohur e rrjetit televiziv NBC Connie Chung humbi detyrёn dhe kontratёn disa miliona dollarёsh sepse shkeli besёn e dhёnё nёnёs sё Kryetarit tё Kongresit tё Amerikёs Newt Gingrich gjatё njё bisede private. Zonja e moshuar Gingrich i tha nё besё njё fjalё vulgare kundёr Zonjёs sё Parё tё Shteteve tё Bashkuara, Hillary Clinton. Dhe pikёrisht pёr shkelje tё besёs kanali televiziv e largoi nga puna gazetaren e vet profesioniste.

Nё vitin 2007 Shtёpia Botuese, Random House nё New York, botoi librin me titull “Mother Teresa — Come Be My Light” — (Nёnё Tereza — Eja, ij drita ime) tё autorit Brian

jeta katolike | janar - mars 2010

Kolodiejchuk. Nё ketё libёr janё botuar shkrimet private tё Nёnёs Terezё. Ështё njё korrespondencё e gjatё me shumё autoritete tё larta fetare katolike tё Indisё. Pёr kёtё vepёr ёshtё folur e shkruar mё shumё se pёr asnjё libёr tjetёr rreth Nёnёs Terezё. Prifti Brian Kolodiejchuk ka vepruar pranё “Misionit Bamirёs” të saj prej vitit 1977 e deri nё vitin 1997, kur Nёna Tereze kaloi nё amshim. Brian Kolodiejchuk ёshtё autoritet pranё Kёshillit pёr Beatifikimin dhe Shejtёrimin e Nёnёs Tereze. Nё kapitullin “Diçka shumё tё bukur pёr Jezu Krishtin”, autori shkruan: “Betimi privat ishte sekreti mё i madh pёr Nёnёn Tereze. Pёr kёtё askush tjeter nuk dinte gjё pёrveç rrёfyesit tё saj, prej tё cilit kёrkonte udhёzime dhe leje.

Mirёkuptimi dhe betimet e Nёnёs Tereze ishin jashtzakonisht tё lidhura me traditёn e saj kluturore. Ishte rritur nё njё familje me rrёnjё tё thella nё traditёn shqiptare. Ajo ishte besnike dhe e zbatonte besёn shqiptare. Pёr Nёnёn Tereza besa ishte pёr çdo adhurim dhe shumё e shtrejtё. Besa nё gjuhёn e saj ёshtё fjalё nderi. Pёr arsye se besa shqiptare kёrkon besnikёri absolute ndaj atij qё i jepet, ёshtё pothuajse virtyt i shenjtё dhe nuk mund tё shkelet edhe nё qoftё se e paguan me jetё. Nёna Tereze, herё pas here, shpjegonte se pёr shqiptarёt fjala besё do tё thotё, edhe nё qoftё se ti mё ke vrarё babain tim dhe policia tё kёrkon ty, unё mund tё vritem, por nuk mund tё tregoj emrin tёnd. Nё dritёn e edukatёs familjare besa shqiptare pёr Nёnёn Tereze, kishte njё rёndёsi tё jashtёzakonshme”.

Ne kemi biseduar me Atë Brian Kolodiejchuk. Ai ka njohuri tё mrekullueshme pёr jetёn dhe veprimtarinё e Nёnёs Tereze. Ai tregon se vazhdimisht e kishte dёgjuar Nёnёn Tereze duke u folur motrave tё Misionit Bamirёs pёr besёn shqiptare, dhe ishte kryelartё pёr origjinёn e saj kombёtare. Nё kёtё libёr autori citon

momente tё dhimbshme tё Nёnёs Tereze, sidomos pёr ndalimin e korrespondencёs nga autoritetet e Shqipёrisё me Nёnёn e saj Dranen. Nё kёtё libёr shkruan se kishin kaluar 11 vjet qё nuk kishte marrё letёr nga Nёna e saj. Por tё gjitha kёto vuajtje i kaloi nё heshtje.

Deri tani nuk janë bёrё studime dhe hulumtime tё mjaftueshme pёr jetёn

dhe veprimtarinё kombёtare shqiptare tё Nёnёs Tereze.Vija Hyjnore e Nёnёs Tereze ecёn paralel me Vijёn Natyrore. Ështё Nёna e gjithё njerёzimit, por bija mё fisnike dhe mё e dashur e popullit shqiptar. Dashuria e saj pёr jetёn dhe njeriun ёshtё ndёrplanetare. Atje nё amshim lutet pёr ne.

The Oldest Albanian-American Travel Agency in USA 36 vjet i shërbejmë komunitetit tonë me Profesionalizëm dhe Korrektësi

36

• DOMESTIC & OVERSEAS •

Wholesalers to:

TIRANA, PRISHTINA, PODGORICA, SHKUP, SARAJEVO, ZAGREB, LUBLJANA AND OHËR

Louis Overseas Staff

Luigj Shkreli President

• Translations • Affidavits • Court Interpreter Services • Notary Public

All Airlines • Tours • Cruises • Honeymoons

718-733-6900 615 East 187th Street • 2nd Floor (Suite #1) Bronx, NY 10458 WWW.LOUISOVERSEASTRAVEL.COM

29

Fax: 718-733-7015 • E-MAIL: LOUISTRAVEL@ATT.NET

Agjensia Turistike Shqiptaro-Amerikane më e vjetër në SHBA

30

jeta katolike | janar - mars 2010

Dhimbja e dhimbjeve të gruas shqiptare në kohën e diktaturës Refleksione rreth Vëllimit të Dytë të librit: “DHIMBJE” (II) të autores shkodrane Fatbardha Saraçi Mulleti, Tiranë 2008, f. 545.

P

ara disa ditëve në postë me mbërriti Vëllimi Dytë i librit: “DHIMBJE” (Tiranë, 2008), me nënshkrimin e autores shkodrane Fatbardha Saraçi Mulleti. Tek shfleton faqet e përgjakura, plot dhimbje dhe vuajtje, keqtrajtime dhe internime, të grave fisnike, trime dhe sokolesha të papërkulura nga presioni i shtypjes së madhe të terrorit komunist; vajzave dhe nënave shqiptare, që kurrë nuk njohën fëmijërinë dhe rininë e tyre, por u burrëruan (pjekën para kohe) nga vuajtjet e stërmundimet brenda qelive të ftohta të burgjeve të diktaturës; menjëherë më pushtoi një dhimbje e fortë, por edhe krenari, se këto martire të flijuara dhe të mbijetuarat (të gjalla si dëshmi e kohës), janë sot nderi dhe dëshmia e historisë së freskët të kalvarit, duke qenë kësisoj dokumente të gjalla të Lirisë dhe Demokracisë së Vertetë Shqiptare. Çdo faqe e librit të hulumtueses së palodhur Saraçi, është një akuzë e freskët ndaj sistemit komunist, arkivë (file & folder) e gjallë dhe dosjeve, që për mendimin tim ekzekutorët komunist, duhet të dërgohen në Gjyqin Nërkombëtar të Hagës, me motivacionin: Krime të Përbindshme Kundër Njerëzimit…

Më kot thuhet, përmes media-ve të manipuluara në Shqipëri, se duhen hapur Dosjet. Kush më mirë se zonja Fatbardha Mulleti Saraçi, e ka kryer detyrën fisnike të hedhjes dritë mbi të vërtetat historike, duke na dhënë faqe për faqe, fakt mbas fakti, malin e madh të vuajtjeve dhe mjerimit, ku e plandosi rininë shqiptare kulçedra e kuqe e diktatorit Enver Hoxha; vajzat fisnike të familjeve të mëdha patriotike ndër shekuj, të nderuara dhe respektuara në mjedisin shqiptar; gratë e vajzat e mrekullueshme të ish - përndjekurve politikë në Shqipëri për harkun kohor të viteve 1944-1990.

Këto vajza e gra trimëresha, vinin nga familjet e njohura me tradita atdhetare brez mbas brezi, duke filluar nga epiqendra ose djepi i kulturës Shkodra deri në Sarandë dhe nga Durrësi në Kukës e përtej saj në Republikën e Re

të Kosovës…

Hulumtuesja skrupuloze e derës së mirënjohur të Mulletëve, nëna fisnike

Tomë MRIJAJ Fatbardha Mulleti - Saraçi, është në të njëjtën kohë pjesë e kalvarit të përgjakshëm, që kaloi mbi shpinë familja e saj.

Nëse shikohen me kujdes figurat kryesore ose përsonazhet martire dhe të gjalla nga mbijetesa, në librin historik të autores, mund të them me bindje, se vajzat dhe gratë shqiptare të persekutuara në kohën e diktaturës komuniste, ishin dhe mbetën disidenca e mirëfilltë për popullin e shumëvuajtur, larg atyre servilëve dhe shërbetorëve të diktaturës, që sot rrahin gjoksin, duke thënë se kanë bërë disidencë nga lozhet e përgjakura të piramidës së kuqe komuniste.

Fatbardha Saraçi - Avokatja e denjë e femrave martire, në simpoziumet e së Djathtës së Bashkuar Shqiptare Gjatë udhetimëve të mia në vendlindje dhe trojet e tjera enike shqiptare, me rastin e mbajtjes së simpoziumeve me temë: “E Djathta Shqiptare në Mbrojtje të Shqipërisë Etnike” (ku janë mbajtur deri më sot tetë tubime historiko - shkencore, shënimi im T.M.), pata fatin të njihem për së afërmi me nacionalisten e kulturuar shkodrane Fatbardha Mulleti Saraçi.

Sikurse gjatë bisedave të lira, ashtu edhe në ligjerimet e saj historike, autorja Saraçi, ka si subjekt të përhershëm analizën ose përshkrimin e vuajtjeve dhe torturat çnjerëzore të femrës së pafajshme, nën rregjimin diktatorial të E. Hoxhës dhe bashkëpunëtorëve servilë të tij.

Duke parë përmbajtjen e librit dhe

gjatë leximit të vemendshëm, që lexuesi mund t’i ndesh në fletët e veprës, të rrënqethet trupi dhe të dhemb shpirti për historitë e dhimbshme, që janë dhimbja e 50 vjetëve të femrave tona, nën epideminë apo termetin e përsekutimit total ose barbar komunist.

Studiuesja e nis veprën ose dhimbjen e dhimbjeve, me familjet fisnike plot tradita atdhedashurie më të njohura të kombit tonë. Kështu në fillim ajo na jep një përshkrim dhe analizë historike për familjen shtatë shekullore të Kapidanit të Mirditës (Gjomarku), duke filluar nga gruaja e Kapidan Marka Gjonit, trimëresha mirditore Dava Marka Gjoni (1857-1947), dhe vijon me radhë me: Mrika e Gjon Markagjoni (1885-1968), nënë e dhjetë fëmijëve, e bija e Gjok Pjetër Përvizit nga Kurbini, nëna e komandantëve të forcave të rezistencës kundërkomuniste në Shqipërinë e Veriut dhe Kosovë, trimave: Kapidan Dr. Mark dhe Llesh (Sandër) Gjomarkut, të vrarë heroikisht në përleshje me forcat komuniste në malet e Mirditës. Kjo malësore fisnike kaloi gjithë jetën në kampet e internimit deri më vdekjen e saj në Savër të Lushnjës, mbas 24 vjet internimi në moshën 83 - vjeçare.

Por persekutimi vijon, me vajzat e Kapidan Gjonit: Marta Gjomarkaj (1916-2006) dhe martirja e gjallë Bardha Gjon Markagjoni (1945). Gjithashtu jetë plot vuajtje kaloi Marta, qysh prej vitit 1945, gruaja e Kapidan Dr. Mark Gjomarkut, e cila u paralizua në kampet e përqendrimit (internim) bashkë me fëmijët: Kristinën, Çelestinën dhe Gjonin. Ajo ndërroi jetë në kapin e internimit, mbas 30 vjetëve, në vitin 1974.

Duhet thenë, se gjatë leximit të librit, që ende pikon dhimbje, për çdo lexues me gjak shqiptari. Autorja Saraçi, ka parasysh dhe njeh shumë mirë Derën e famshme të Kapidanit të Mirditës, që nuk mundën t’a nënshtrojnë për 500 vjet me topa, jeniçerët barbarë të ushtrisë otomane (Sulltanët e Stambollit), mundi t’ia bënte përbindshëm “shqiptari”

jeta katolike | janar - mars 2010

komunist i ideologjisë bolshevike - Derës së Kapidanit të Mirditës, që ishin ndera dhe krenaria e gjithë kombit tonë.

Në mesin e shumë bijave shqiptare, që qysh në rininë e saj rroku pushkën për bashkimin e trojeve etnike shqiptare dhe kundër vendosjes me dhunë të sistemit komunist në Shqipëri e Kosovë, ishte edhe sokolesha sypatrembur heroina më e madhe e të gjithë kohërave Marie Shllaku (1922-1946).

Studiuesja Saraçi, i kushton një vend të rëndësishëm bijës së Shkodrës dhe martires së Kosovës Marie Shllaku nga f.

218-224. Kjo trime fisnike ishte e vetmja femër shqiptare, që vepronte në malet e Kosovës, sëbashku me trimat e 50 çetave antiserbe e antikomuniste. Edhe përpara gjyqit komunist shqiptaro - serb, që e denoi me pushkatim, ajo ripërsëriti moton e saj: “Gjithçka për Kosovën dhe gjaku im t’u bëftë dritë!”

Dhimbje Libri i ri i hulumtueses së palodhur Fatbadha Saraçi, mund të them me bindje te plotë, se është një ndër arkivet e mbushur me dhimbje nga më tragjiket për femrën shqiptare. Vepra në fjalë, është e vetmja në llojin e vet, që tërësisht i përkushtohet vuajtjeve të papërshkrueshme të nënave, nuseve, vejave, jetimëve, vajzave të reja dhe adolishenteve, foshnjeve dhe plakave nën diktaturën më të egër të rregjimit komunist në Shqipëri gjatë viteve 19441990. Çdo faqe, rresht dhe fjalë e peshuar shumë me kujdes nga hulumtuesja, është një përmendore e pavdekshme, që përjetëson vuajtjet e tmerreshme 47vjeçare, të shtresës së dhimbshme të gjinisë femrore, e cila është etiketuar shpesh me cinizëm dhe përbuzje totale nga koha e diktaturës komuniste, si: “Armiq të popullit shqiptarë!”, “Shtresë e lidhur me imperializmin amerikan dhe socialimperizmin sovjetik!”, “Vajza e gra të klasave të përmbysura!”, “Agjentë të fuqive të huaja!”, “Mbështetës të reaksionit ndërkombëtar!”, “Bija pinjolle të bejlerëve dhe agallarëve!”, etj., dhe gjatë gjyqeve të inskenuar, njerëzit e zgjedhur të partisë komuniste, që mbushnin sallën kërkonin dënimin kapital për çdo vajzë dhe grua shqiptare nacionaliste, duke bërtitur me histerizëm: “Plumbin ballit!”, “Varje në litar!”,

“Burgim të përjetshëm!”, “Poshtë trathtarët – plumb, plumb, plumb!” etj.

Unë nuk kam dëgjuar e lexuar asnjëherë, që të jetë bërë një trajtim i tillë, kaq mizor plakave të sëmura dhe foshnjëve të paushqyera, grave dhe vajzave as në periudhën e skllavërisë, as në kampet naziste, madje as në rregjimet e tjera komuniste të Europës Lindrore apo në vendet komuniste sot në Afrikë apo Amerikën Latine.

Mendja njerëzore, nuk mund të konceptojë se si ka mundësi, në Shqipëri, për arsye të bindjeve të ndryshme politike, ekonomike e shoqërore të persekutohen foshnjet, gratë shtatëzëna, plakat e tejmoshuara (me një koleksion sëmundjesh), e në përgjithësi bota femënore, që është gjinia më e dobët dhe e brishtë, më i ndjeshëm, më i dashur, më i pafajshëm e më i parrezikshëm, në aspektin e shoqërisë njerëzore; NËNA, kjo fjalë fisnike dhe e dashur si riprodhuese e jetës njerëzore, e të mbahen 10, 20, 30, 40 e më shumë vite në burgje, një jetë të tërë të internuara (në kushte më çnjerëzore), të lindin dhe të rriten në kampet e internimit dhe mundimeve, pa njohur dhe ndjerë asnjë mirësi të shoqërisë njërëzore; për të vetmin faj, se dështën si dritën e syve Lirinë, Demokracinë, Përparimin e Shqipërisë, përkrah familjes së madhe të Europës Perendimore dhe kampionin e vlerave të demokracisë botërore: Shtetet e Bashkuara të Amerikës…

Bota, ende sot nuk ka një ide të qartë mbi llojin e persekutimit më barbar, që iu bë femrës shqiptare panderprerje nga rregjimi komunist për 47 vjet me radhë.

Prandaj, mendoj se është detyrë e institucioneve përkatëse, që kjo

31

DHIMBJE (e autores si pjesë e kësaj dhimbje) të përkthehet në gjuhë të huaja, në mënyrë që të njohin bota rregjimin më antinjerëzor të diktatorit Enver Hoxha.

Nga ana e tjetër, bota mund të njoh dhe të ketë parasysh, se sundimi i komunizmit nuk solli asnjë të mirë përveç dhunës, erës së gjakut dhe viktimave të pafajshëm. Deri më sot, në vendet komuniste janë vrarë mbi 100 milionë njerëz të pafajshëm, midis të cilëve përfshihen edhe femrat heroina shqiptare, që e bënë jetën fli, për triumfin e idealeve të shenjta të lirisë dhe demokracisë në vendet e tyre.

Këto janë nënat, motrat dhe vajzat shqiptare, të cilat e mbajtën moralin gjithnjë lart, të panjollosur, jo një ditë, javë, muaj apo vit, por një jetë të tërë, në kushte mizereje. Ato ditën të qëndrojnë stoike, duke banuar nëpër kasolle me familjet e përgjysmuara të tyre, në baraka me dërrasa dhe llamarinë, pa ujë e pangrohje, pa ndriçim e pa banjo, duke u përballur me punët më të rënda fizike, mes urisë dhe etjes, mes të ftohtit të madh e vapës së padurueshme; me humbjen e njerëzve më të afërt e të dashur, shumica e të cilave mbetën varrë-humbur...

Dhe është pikërisht ky qëndrim stoik gjatë një jete të tërë, që e mbajti lart moralin e tyre, duke mbetur sot nderi, krenaria dhe lavdia e kombit shqiptar.

Duke ardhur nga kjo bashkësi vuajtjesh të përgjakshme, autorja Fatbardha Mulleti Saraçi, vendos një lule në panteonin e nderit, lavdisë dhe krenarisë së femrës martire shqiptare nga viti 1944-1990, duke kryer me fisnikëri dhe modesti një detyrë shpirtërore dhe humane, ndaj së cilës të gjithë përulemi me respekt.

Age Ivezaj, LUTCF Agency Sales Director Registered Representative Leaders Conference 5 times Member, NAIFA 27-01 Queens Plaza North, 9th Floor Long Island City, NY 11101 aivezaj@metlife.com www.metlife.com/aivezaj

Call Age today at 212-578-3347 Cell. 917-679-1263 Guarantees apply to certain insurance and annuity products (not securities variable or investment advisory products) and are subject to product terms, exclusions and lilitations and the isurer's claims-paying abillity and financial strength. Metropolitan Life insurance Cunpany, 200 Park Avenue, New York, NY 10166. L07071368[exp 0710][All States] 0709-5871 ©UFS

32

jeta katolike | janar - mars 2010

Historia shqiptare në veprën e Pjetër Bogdanit (1685)

M

eqë po bëjmë fjalë për rrjedhën e kohës dhe njeriun në të, që quhet histori, na u duk e arsyeshme kësaj here të vështrojmë në formë më analitike praninë e historisë shqiptare në veprën e Bogdanit “Çeta e profetënve”, që paraqet një kapitull të rëndësishëm të saj.

Do thënë, se historia shqiptare është mjaft e pranishme, në të gjithë veprën e tij, e sidomos kjo vërehet në kronologjinë historike në fund të pjesës së parë të librit me titull: “Për mbi të gjashtë jetët e shekullit (botës)”, që paraqet historinë e njerëzimit prej Adamit e Evës e deri më lindjen e Jezu Krishtit. Në të vërtetë këtu kemi të bëjmë me kohën si njihet në shkencë para erës së re, apo para Jezu Krishtit, ku, jepen datat dhe ngjarjet më të rëndësishme.

Por në kuadër të historisë së përgjithshme dhe asaj religjioze, e inkuadron edhe historinë shqiptare përmes personaliteteve dhe ngjarjeve më të rëndësishme të parahistorisë dhe të antikës. Kurse inkuadrimin e historisë shqiptare të epokës së re, duke filluar nga Skënderbeu e deri në kohën e tij i gjejmë në tekstin e librit.

Kjo flet se Bogdani e kishte të formuar vetëdijën kombëtare, që në letërsinë tonë e gjejmë që nga humanistët tanë Barleti (1504), Biçikemi e deri te Bardhi. Përderisa Barleti, ndalet në historinë rreth temave të veprave të veta, Bardhi, bën një monografi mbi mbrojtjen e Skënderbeut, kurse Bogdani, kalon në një shkallë më të lartë të vetëdijës historike: jep kontuinitetin historik të popullit tonë, që nga kohërat e hershme analitike e deri në kohën e tij.

Kronologjinë e tij, do të mund ta konsideronim si një skicë të parë të historisë shqiptare për kohën

Dr. Ibrahim Rugova antike. Vetëdijën e tij historike, duhet kuptuar si pjesë të vetëdijës së tij kombëtare, brenda historisë së njerëzimit, të cilën e shohim edhe në konsolidimin e gjuhës shqipe, të topografisë së gjërë shqiptare.

Rezultatet e Kronologjisë së tij, janë rezultat i kërkimeve të Barletit dhe i kërkimeve të tij, të autorëve antikë në lëndën e gjërë të antikës.

Në planin e historisë shumë nga rezultatet e tij, u qëndrojnë edhe kritereve të sotme historiografike shkencore.

Do thënë se Bogdani, në kuadër të kontinuitetit historik nuk bën dallim emërtimesh siç e kemi sot në shkencë, në vazhdimësi ilirë dhe shqiptarë, po ai edhe ilirët i quan Arbëneshë dhe Ilirinë Arbëni. Ai donte t’u ikte emërtimeve regjionale të administratës së Vatikanit, që me Iliri, kuptonte viset dalmate dhe kroate. Kështu edhe ky si shkrimtarët e tjerë tanë të vjetër në gjuhë të huaj shqipen e quan gjuhë epirote dhe veten maqedon të kohëve antike.

Duke shikuar më thellë konkuinitetin shqiptar që e jep Bogdani, do thënë se si

përqëndrohet në kërkimet historike për shqiptarët në trevat, ku, ata jetonin në kohën e tij dhe ku jetojnë sot, si vazhdimësi e pashkrirë ilire. Është një tezë, që më vonë e pranoi edhe shkenca e ditëve tona, po natyrisht duke i hulumtuar edhe trevat e gjera ilire. Pra, është një tezë, që fillon që nga Barleti, që duke folur për çështjet e kohës të lëshohet edhe në antikë, po të Bogdani del më e elaboruar, të cilën e vazhdojnë edhe shkrimtarët dhe dijetarët e Rilindjes.

Këtu po ndalemi vetëm në veprën e tij, në vështrimin e historisë shqiptare, sepse ai flet për ketë çështje edhe në shumë relacione dhe letra të tij, që ende nuk i kemi në tërësi të njohura dhe nuk mund të nxjerrim përfundime më të qëndrueshme. Pra, historinë shqiptare po e vërejmë sipas periudhave, siç dalin në veprën e tij.

Parahistoria dhe antika ilire - shqiptare Në Kronologjinë e tij, Bogdani, niset nga parahistoria dhe antika ilire, shqiptare, simbas tij. Ai thotë, se më 2483 para Krishtit ishte “Dardani, i pari rregji (mbret) i Dardanisë, tash Serbisë”. Simbas llogaritjeve të tij Dardani dhe Dardania, dalin që nga shekulli XVI para epokës së re, çfarë përputhet me zbulimet ilire të Flasinacit në Bosnje dhe Matit në Shqipëri.

Pra, kemi të bëjmë me fisin dardan dhe dardaninë si mbretëri ilire dhe më vonë si provincë romake, që edhe sot vlerësohet si mjaft e vjetër. Në planin e kohës së tij e thotë se tash i thonë Serbi, në bazë të pushtetit serb në mesjetë, që e mbante edhe Vatikani në

jeta katolike | janar - mars 2010

administratën e tij. Pra, është fjala kryesisht për Kosovën e sotme dhe Dardaninë e moçme, që i përfshinte edhe vise të tjera rreth Kosovës, si Shkupin etj.

Bogdani, bën edhe identifikimin e viseve antike me ato të kohës së tij. Po ashtu Bogdani e përmend se Egjsko Drino, “kje i pari rregji i Moresë” në vitin 1875 sipas tij, shekulli XII para epokës së re.

Mbiemri Brino, na asocion me etimologjitë ilire, të Drinit, Driloni, për shembull dhe nga fakti, se në More të Greqisë, historia e sotme njeh se kishte ilirë. Pra, është një çështje, që do të vështruar më thellë nga specialistët e arkeologjisë, të historisë antike dhe të filologjisë.

Pastaj na njofton, se më 2878, pra në shekullin XII para epokës së re “Zu fill regjënia e Arbënit e rrnoj ndjerë mbë Aleksandrrë, të birrë të Pirrit”. Në të vërtetë, Bogdani, këtu si mbretëri më të vjetër ilire e merr atë të Molosëve, që sipas disa të dhënave njihet që nga koha e Luftës së Trojës shekulli XII para epokës së re, e që themelues i saj ishte Akili.

Pra, vazhdimësinë e kësaj mbretërie Bogdani e merr që nga Akili.

Në vitin 3623, shekulli IV para epokës së re, thotë “Leka i Madh prej Petrele nd’Arbënë, zu fill monarqin e vet ndë Matiat”. Në italisht “Alessandro Magno da Pella, hora Petrela, in Albania, principio la sua monarchia in Macedonia”, thotë në Pella, sot në Shqipëri, pra e identifikon me vendin ekzistues.

Këtu shihet se Bogdani, nuk bënte dallim midis ilirëve dhe maqedonëve, pra ata i merrte si ilirë dhe Aleksandrin e Madh, ilir.

Duke u nisur nga kjo si Aleksandrin e Madh, e përmend edhe në dy vende të tjera në libër, kur e citon Herodianin, lidhur me Cezarin: “Herodiani, shkruen se Perandori Cesar August deshëronte for me pasunë, ndë ushtëritë tinaj t’Arbëneshëtë: perse thoj pesonjienë shumë e nukë druenë për hu e per het (uri e etje), e se janë ma zemërorë se të

tjerëtë. Posi duketë, bani Leka i Madh, Skanderbegu, e 300 Maqedonas kunder t’panjefunet ushtëri të Ksersit.”

Në këtë tekst Bogdani, drejtpërdrejtë lëshohet në historinë kombëtare, duke folur për etnopsikologjinë dhe për

Aleksandrin si inkarnim apo shembull të saj. Lekën e Madh e inkuadron edhe në shpjegimet e historisë religjioze, të profetëve të Biblës.

Kështu, kur flitet për Profetin Jeremia, thotë se: “Gjon Moku shkruan se eshtënat e tinaj kjenë prej Leket të Madh, shpuem prej Tafni ndë Ubrust’ (Aleksandri), e aty ndë vorr të bukurë ndershim vum; mu ende ma zotenisht mbykuruem prej perendeshet Lenë.”

Do thënë se Bogdani, ishte i obsesionuar me Lekën e Madh, prandej e ka të pranishëm shumë në veprën e tij dhe gjithnjë flet me adhurim për të, si fytyrë të historisë së tij kombëtare.

Duke përmendur personalitetet e ngjarje, thotë se: “Kësi moti kje Pirri, Mjeshtri i luftëvet, rregji Arbenit Poshterrë”, viti 3759, shek.III para epokës së re. Epokën e vjetër e përmbyll me këtë fakt, që lidhet me historinë ilire, se në vitin 3915 shek.

I para epokës së re “Cezari e mujti Pompejnë ndenë gjyqet të Durrëcit

33

nd’Arbenë”, që në fakt, është rënia e Ilirisë nën Romë.

Kur jemi te antika, do thënë diçka më shumë. Bogdani, u ndal te Mbretëria e Molosëve, të cilët, simbas Olimpisë apo Myrtalës me emër ilir, familja e tyre ishte prej Akilit dhe të birin e vet, Aleksandrin e Madh e edukoi në atë frymë.

Shkenca e sotme historike, bën dallimin midis maqedonëve dhe ilirëve, po e pranon se Aleksandri, ishte nip ilir dhe lidhjet midis tyre e ilirëve janë gjithnjë të afërta dhe vijat e dallimit jo aq të mëdha.

Olimpia, e ëma e Aleksandrit, ishte motra e Aleksandrit Molosit, mbretëria, mbretëria e të cilit e arriti kulmin me Pirron e njohur, që Bogdani, me të drejtë e njeh si luan Mjeshtër të luftës, ashtu siç njihet edhe sot në histori si strateg i madh. Duhet vështruar më thellë mendimi i Bogdanit, që këtë mbretëri ilire e merr si më të vjetrën. Të shikohen burimet e tij.

Sigurisht, kur të bëhen hulumtime

Ftojmë të gjithë të interesuarit që ta blejnë botimin e z. Tonin Mirakaj mbi Seminarin për Imzot Pjetër Bogdanin të mbajtur më 1989 në Fordham University.

Botuesi ia ka dhuruar Kishës sonë këtë libër.

Libri kushton vetëm $10.

34

jeta katolike | janar - mars 2010

më të mëdha, mund të thuhet më shumë për ketë çështje.

Mesjeta shqiptare – Skënderbeu Nga mesjeta shqiptare Bogdani, do të ndalet te Skënderbeu. Kështu, duke folur në fund të librit, në shtojcën “Pleqënia e shtëpisë së Bogdanajt”, kur kërkon origjinën e familjes së tij, që nga koha e Skënderbeut, këtë e lidh me koalicionin e Skënderbeut me Gjon Huniadin, për të bërë një betejë të re në Fushën e Kosovës. Ai thotë, se në atë kohë “kje fatosi Skenderbeg”, brenda një letre të Gjon Huniadit. Kjo betejë nuk pati sukses, se më 1448, kur ishte paraparë në tetor, Skënderbeu i zënë me luftëra rreth Krujës, nuk arriti të takohet me Gjon Huniadin, i cili, kishte arritur në Fushë Kosovë, po i trathëtuar nga Gjergj Brankoviqi dhe nga forcat e mëdha turke ai u thye. Skënderbeu, i nisi forcat e veta, por u pengua nga Brankoviqi dhe pastaj u nis vetë, po ishte vonë. Madje Gjon Huniadi, u zu rob nga Brankoviqi dhe u lirua me ndihmën e Papës dhe të Dubrovnikasve. Pra, këtu në mënyrë të veçantë ndalet te kjo ngjarje e rëndësishme, simbas një letre të Gjon

Since 1989

CVrysler ASPIN up to 20 passengers

ESV Escalade Cadillac up to 30 passengers

Complimentary Red carpet with the open bar

H-2 Hummer up to 28 passengers

Office: 845-526-8001 Cell: 914-447-1144 Chrysler C-300 up to 10 passengers

24/orë 7/ditë

Custom build Hummer up to 28 Passengers with Jet Door

Albania Limo Toll Free: 1-800-734-0453 www.albanialimo.com • e-mail: antonkgjokaj@gmail.com

Huniadit dhe të rolit të Skënderbeut. Ai thotë, se Huniadin e kishte shpëtuar Bogdanin plak, që e merr si stërgjysh të familjes së tij, e rrënjën e vet e zbret që në pushtetin e Stefan Nemanjës, kur së pari përmendet familja e tij.

Nga koha e tij Përderisa deri tash Bogdanin e pamë si historian të antikës dhe të mesjetës, në një pjesë të librit na del si kronist, historian i kohës së tij. Këtë e shohim më së miri, kur flet për kryengritjen e kelmendasve më 1638.

Kështu ai thotë, duke folur për karakterin e fortë të malësorëve, se: “Kush mundetë mej ram mboh se ma i vobek kje Vuçe Pasha, i silli për të mbëledhë nji ushtëri 12.

Mijë vetësh, nuk i mjaftuen shumë milionj ar, se Kelmendasit tanë, të sijtë me nji zan’: Eja kush anshtë trim, mbëledhunë aferë 500 vetë vranë Vuçe Pashën, vjetit të Krishtit 1639.”

Pra, kjo është kryengritja e njohur e Kelmendit, të cilën, nuk arriti ta shuante Vuçe Pasha i Bosnjës dhe të cilin e njohim me trimërinë e Norës së Kelmendit dhe me Dedë Gjerin, i cili, kishte punuar një top prej trungut të lisit, siç njihen në historinë e sotme shqiptare.

Pra, kjo ngjarje, është kohës së tij, që e ndanin vetëm 50 vjet dhe është burimi i parë shqiptar për të. * * * Mbas kësaj paraqitjeje, mund të themi Bogdani, kishte njohuri të mira historike. U mbështet në ato burime të lëndës, të cilat, më vonë i mori dhe i vërtetoi shkenca moderne historike shqiptare. Është me rëndësi, se ai, që në atë kohë i thotë në një libër shqiptar. Do të thotë, se ai vetëdijën e tij historike e mbështette në argumente historike dhe me këtë donte të ngritet te shqiptarët e kohës vetëdijen historike, si një popull i vjetër antik dhe i qëndrueshëm nëpër shekuj dhe në kohën e tij. Është me interes të thuhet, se ai adhuronte, siç e pamë Aleksandrin e Madh dhe Skënderbeun, si dy personalitete të shquara nga antika dhe nga mesjeta shqiptare. Pastaj Aleksandrin e Madh e quante edhe Skënderbe, siç e quanin në atë kohë turqit Aleksandrin, për të qenë më konkret me lexuesit e kohës, që me siguri, e njihnin më shumë Skënderbeun.

Duke i adhuruar ata dhe duke i bërë shembuj të jetës, Bogdani edhe vetë, pos veprimit intelektual, u bë edhe udhëheqës i kryengritjeve dhe luftës në koalicion me austriakët në vitin 1688 - 1689, kur i udhëheq 6000 shqiptarë në luftë kundër turqve. Po përpjekja e tij për çlirim nuk pati sukses dhe ai vdiq më 1689 në Prishtinë.

Për fund: do të ishte mirë, që të dhënat e tij mbi historinë ilire të antikës dhe të asaj shqiptare, apo të historisë shqiptare në përgjethësi, të afirmohen dhe dy hyjnë e të funksionojnë në kuadër të historiografisë moderne shqiptare.

New York, Tetor 1989

jeta katolike | janar - mars 2010

Unë të pagëzoj në emër të Atit e të Birit e të Shpirtit të shenjtë

Daniel Gjokaj Prindër: Ferdinand & Lisa Gjokaj Kumbarë: Luljana Bacaj & Xhuljana Tinaj Tomas Rrethaj Prindër: Tome & Marioneta Rrethaj Kumbarë: Vat & Age Biga

Laura Laca Prindër: Gege & Dafina Laca Kumbarë: Ardian & Donna Gjuraj Juben Lazri Prindër: Gege & Kozeta Lazri Kumbarë: Jake & Luce Haxhari

Laura Pllumaj Prindër: Luke & Pranvera Pllumaj Kumbarë: Luigj & Age Drejaj

Sara Lulgjuraj Prindër: Peter & Shace Lulgjuraj Kumbarë: Palok & Drane Ulaj

Eva Faith Shala Prindër: Zef & Viktore Shala Kumbarë: Sander & Prena Gjokaj

Kola Rukaj Prindër: Rok & Hana Rukaj Kumbarë: Nikoll Rukaj & Diana Makaj

Mark Nikolla Uljaj Prindër: Nikoll Ljindita Uljaj Kumbarë: kanto & Lindita Camaj Tereze Cacaj Prindër: Martin & Drita Cacaj Kumbarë: Pashko & Pashka Nikac Julliane Cupi Prindër: Luan & Reina Cupi Kumbarë: Simon & Kristina Lala

Melania Vuksanaj Prindër: Tomy & Anna Vuksanaj Kumbarë: Paul Vuksanaj & Justina Shkreli Josef Fran Juncaj Prindër: Lulash & Klotilda Juncaj Kumbarë: Nikolla & Hana Juncaj

Pagëzime

Daniel Ulaj Prindër: Arben & Elona Ulaj Kumbarë: Lek & Ardiane Dokaj

Michael Catalic Prindër: Mato & Esmaralde Catalic Kumbarë: Gjergj & Dijana Cotaj

35

Emi Fierza Prindër: Gjon & Klodiana Fierza Kumbarë: Paulin & Hane Gjergji Jason Gjushi Prindër: Luke & Blerina Gjushi Kumbarë: Rodolf & Refaele Gjushi Zef Velovic Prindër: Prenka & Liza Velovic Kumbarë: Blake & Nathalie Ippolito

Alexandra Beqi Prindër: Sokol & Arta Beqi Kumbarë: Robert & Christina Bruno Chole Camaj Prindër: Anthony & Maria Camaj Kumbarë: Luigj & Lala Nicaj Daniel Syku Prindër: Nesti & Josilda Syku Kumbarë: Robert & Adriana Nikaj Zana A. Berishaj Prindër: Pjeter & Albina Berishaj Kumbar: Pashko Gjokaj

Kurorezime Nikoll Sherri me Leonita Krasniqi Më 9 Janar, 2010 Aleksander Nilaj me Gjyljana Rexhaj Më 14 Janar 2010 Leonard Rrasi me Alexandra Gazivoda Më 30 Janar 2010 Arianit Simoni me Irene Tanazaj Më 31 Janar 2010

Rikardo Bardhok Cukaj Prindër: Bardhok & Majlinda Cukaj Kumbarë: Artur & Luljeta Gjuraj Ella Vulaj Prindër: Anton & Lena Vulaj Kumbarë: Vasel Gjelaj & Lilana Berishaj

Zef Perlleshi me Rina Ukaj Më 7 Shkurt 2010 Christopher F. Waters me Laura Rudovic Më 13 Shkurt 2010

Alissa Vushaj Prindër: Ardian & Ardiana Vushaj Kumbarë: Sokol & Cvalentina Lumaj

Ardian Nicaj Prindër: Nua & Valentina Nicaj Kumbarë: Nikoll & Maria Camaj

In Memoriam Ndua Rakaj, 63-vjeç Vdiq më 20 Janar 2010 U varros në varrezat “Gate of Heaven” NY

Llesh Marku, 79-vjeç Vdiq më 10 Shkurt 2010 U varros në varrezat “Gate of Heaven” NY

Kol Zefi Palushaj, 75-vjeç Vdiq më 18 Mars 2010 U varros në varrezat “Gate of Heaven” NY

Drane Shkreli, 102-vjeç Vdiq më 1 Shkurt 2010 U varros në varrezat “Gate of Heaven” NY

Lena Grishaj, 85-vjeç Vdiq më 13 Shkurt 2010 U varros në varrezat “Gate of Heaven” NY

Pren Lleshaj, 48-vjeç Vdiq më 21 Mars 2010 U varros në varrezat “Gate of Heaven” NY

Hana Ljuljduraj, 76-vjeç Vdiq më 1 Shkurt 2010 U varros në vendlindje

Peter Lekutanaj, 79-vjeç Vdiq më 15 Shkurt 2010 U varros në varrezat “Gate of Heaven” NY

Llesh Nikic, 77-vjeç Vdiq më 2 Shkurt 2010 U varros në varrezat “Gate of Heaven” NY

Gjeto Makovic, 53-vjeç Vdiq më 28 Shkurt 2010 U varros në varrezat “Gate of Heaven” NY

✞

Epjau o Zot pushimin e pasosun.

E i ndritë drita e pambarueme!

Pushofshin në paqë !

Familja e Noc Mati Gjonaj nga Reรงi i Ulqinit