БИЛТЕН БРОЈ 8
НА ЗДРУЖЕНИЕТО НА НОВИНАРИТЕ НА МАКЕДОНИЈА
ВЛАДАТА ЈА ОДОБРИ ДЕКРИМИНАЛИЗАЦИЈАТА
Нема затвор за кл Од кривичниот законик се бришат најголем дел од делата против честа и угледот, а со законот за граѓанска одгвороност се утврдува граѓанска одговорност за клевета и навреда согласно европската пракса
Izdava: Zdru`enie na novinarite na Makedonija, Gradski yid blok 13, 1000 Skopje; Tel: (+3892) 3298-139; Faks: (+3892) 3116-447, E-mail: contact@znm.org.mk
2
В
ладата на Република Македонија на 14 септември на нејзина редовна седница го усвои текстот на законот за граѓанска одговорност за клевета и навреда како и измените и дополнувањата на Кривичниот законик, со што практично реши да ја декриминализира клевета и навреда. Ваквата владина одлука уследи откако Работната група за подобрување на состојбата на медиумите составена од владини претставници и на ЗНМ ги договри нависоките лимите за нематеријална штета предизвикана од клевета и навреда. Според договорот, во законот се предвидени различни лимити. Највисок надоместок за новинар беше утврден лимитот до 2 илјади евра, за уредник до десет и за издвавачот на медиумот максимум надоместок до 15 илјади евра. Двата законски проекти беа проследени во редовна собраниска процедура каде се очекува пратениците прво да ја утврдат потребата, а после и да расправат за содржината на двата закона пред да бидат изгласани. Здружението на новинарите на Македонија веднаш го поздрави усвојување на предлог-законите во Владата,
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија
левета и навреда за кои беше вклучена цела година. Ставот на ЗНМ го претстави претседателот на ЗНМ, Насер Селмани на седницата на Советот за евроинтеграции, каде присуствуваше и Комесарот за проширување на ЕУ, Штефан Филе и директорот за проширување Стефано Санино. Селмани рече дека важно е што Владата не ја декриминализира само клеветат и навредата, туку целата глава од Кривичниот законик, кој се донесува на дела против честа и угледот. “Убедени сме дека овој закон значително ќе ја подобри законската рамка за слободата на изразувањето и на медиумите. Целта на неговото донесување ќе се постигне само ако сите ние почнуваме да ги менуваме нашите навики. Носителите на јавни функции да разберат дека мора да ги издржат критиките од јавноста и тогаш кога сметаат дека се претерани. Судиите исправно да го применат законот, а новинарите да покажат поголема посветеност кон почитување на професионалните стандарди и етика“, рече Селмани. Според него, успехот нема да биде целосен ако Владата не постапува и по другите теми во дијалогот со ЗНМ,
како што се владините кампањи, социјалните правата на новинарите, реформата на МРТВ и зголемување на транспарентноста на институциите. Тој повика во законот да се вградата сите забелешки на експертот на Советот на Европа за да се осигураме дека сме донеле еврпски закон, но исто така и да се внимава тој да биде во согласност за македонскиот устав. Селмани рече дека разговороте со Владата за декриминализацијата биле тешки, но двете страни покажале добра волја да се дојде до решение прифатливо за сите. На крај тој се заблагодари на колегите и на претставниците на ЕУ за поддршката на процесот. Пред да се усвои на Владата законот за граѓанска одговорност за клевета и навреда, Rabotnata grupa za izmeni na Krivi~niot zakonik vo ramkite na Ministerstvoto za pravda, gi razgledaa komentarite od ekspertot na Sovetot na Evropa и одлучи да приуфати најголем дел од нив. Работната група ја прифати забелешката на britanskiot ekspert Gevin Milar deka vo zakonot Evropskata konvencija i sudskata praksa od Strazbur treba da
3
imaat prednost pred doma{noto zakonodavstvo vo sekoj slu~aj a posebno pri re{avawe na sporni situacii. Освен тоа, odgovornost za negativno mislewe nema da se snosi ako taa e storena so iskrena namera i zasnovana vrz fakti. Osven toa i objavuvaweto na presudata }e zavisi od ocenkata na sudot. Soglasno preporakite na ekspertot rabotnata grupa ponudi dve alternativi okolu na~inot na opredeluvawe i raspredelba na nadomestokot za nematerijalna {teta me|u novinarot, urednikot i pravnoto lice. Prvata alternativa predviduva za sekoj nadomest novinarot da pokriva sedum posto od nadomestokot, urednikot 37, a 55 pravnoto lice, а вtorata varijanta utvrduva osnoven nadomest, koj potoa se zgolemuva zavisno od odgovornosta na akterite vo mediumite. Vo razni ~lenovi na zakonot se precizira odgovornosta na provajderot za navreda i kleveta, izvinuvaweto, povlekuvawe na izjavata, na~inot na objavuvawe na demant, reakcija, odgovor i ispravka. Во освоениот текст на законот за граѓанска одговорност се прифатени главните барање на новинарите за декриминализацијата на клеветат и навредата. Да нема казна затвор за овие дела, да има каскадна одговрност меѓу новинарот, уредникот и издавачот на медиумот, да се ограничат надоместоците за нематеријалната штета , како и да се амнестираат над 320 тековни тужби за клевета и навреда по македонските судови.
4
Јавна дебата на ЗНМ за декриминализациијата Здружението на новинарите на Македонија на 26 септември во Скопје организираше јавна дебата за Предлго законот за граѓанска одговорност за клевета и навреда, каде учествуваа новинари, претставници на невладини организации и дипломатскиот кор. Претседателот на ЗНМ Насер Селмани на уводното изглагање потсети дека на последното Собрание декриминализацијата на клеветата и навредата било едногласно барање на новинарите. Тој рече дека таа мерка била побарана поради големиот број на тужби против новинари, со кои политичарите вршат притисок врз нив. Селмани рече дека со донесувањето на законот ќе биде завршена само дел од работата, пошто ефектите ќе зависат од начинот како судиите ќе го применат законот. Заменик претедателот на Владата за евроинтеграции, Теута Арифи сметаше дека законот ќе ја зајакне слободата на изразувањето и вети дека Владата ќе работи на едукација на судиите во врска за судската пракса од Европскиот суд за човекови права. Академикот Владо Камбовски рече дека законот беше неопходен поради големиот борј на тужби против новинари од политичарите. Камбовски изрази надеж дека македонските судови во идина ќе покажат поголема храброст да го примат законот согласно духот на судската пракса од судот во Стразбур. Во текот на дебатата новинарите имаа забелешки на ченот 11 за одговорноста на провајдерите и членот 23 кои предбидува времени судски мерки. Тие предупредија дека во текот на примената тие членови можат да се злоупотребат за да се ограничи слободата на изразувањето.
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија
РАКОВОДСТВОТО НА ЗНМ МЕЃУ КОЛЕГИТЕ ОД ВНАТРЕШНОСТА
Се зголемува членството на ЗНМ
П
ретседателот на ЗНМ Насер Селмани, членовите на Управен одбор, Филјана Кока и Тамара Грнчаровска и директорот на ЗНМ, Драган Секуловски во текот на месец јули и август посети пет градови во Македонија каде се сретна со колегите од Регионалните центри. Раководството на ЗНМ во текот на ова турнеа, која имаше информативен карактер престојуваше во Прилеп, Кавадарци, Кочани, Тетово и Куманово, каде со колегите беше разговарано за актуелни прашања поврзани со работата на новинарите, но и за тековниот дијалог на ЗНМ со Владата. Главна цел на овие средби беше раководството на ЗНМ да ги информира членството за напорите на
Од посетите на колегите во пет градови од внатрешноста околу сто новинари станаа членови на ЗНМ, во знак на поддршка на Здружението и за поголема солидарноста меѓу новинарите
5
6
Здружението З Зд дру руже ж ни ниет ето о за да да се подобри подоб одоб од обри ри состојбата соссто тојјб јбат ата а на н новинарите, овин нарит ите, е,, ка како ако и за за потребата потр по треб тр ебат еб а а од зајакнување зајакнување ње на на солидарноста со меѓу н нив ив со с цел поу поуспешно оусп спеш ешно но ссправување правување со а актуелните к уелн кт нит и е пробглеми и и ид идните дн ни ите п предизвици. р дизв ре зв виц ици. Селм Селмани лман ани на ссите и е средби јјавно ит авно ав но ја поба побара б ра п поддршката одддршк од ш ат ата а на колегите преку зачленување во ЗНМ бидејќи без ниваната подршка не може да се реализираат целите на а Здружението, Здру Зд руже жени ниет ето о, да се се заштитат зашт за штит итат ат и промовираат интересите интерессит ите е на новинарите и да се заштити и промовира слободата на изразувањето, без б која не може да се замисли работата б на слободните б медиуми . Тој секаде повтори дека ако новинарите се поактивни и посолидарни меѓу себе, Здружението многу поуспешно може да ги застапува нивните интереси во разговороите со Владата и да се наметне за што поповолни решенија за проблемите кои ги тиштат нив. Тој пред сите колеги јавно повикуваше тие да го искажат и евентуалното незадоволство воопшто за работата на раководството на Здружението или за некоја поединечна нивна постапка со цел таквите грешки да не повторат во иднина, но и да можат заеднички да постигнуваат поголеми резултати. Според него, единствено цел на ЗНМ е да ги обедини професионалните новинари бидејќо само така се брани кредибилитетот на професијата и слободата на изразувањето и медиумите. Како резултат од овие директни средни со колегите за
овие овие два два в месеца месе еца б ец бр бројот рој ојот от на на чл членството лен енството во оон на а ЗН ЗНМ М се зголеми и за речиси сто чле членови. енов ен ов ви. и Н Најбитно ајби ај биттно е шт ш што о на најг најголем јгол олем ем дел ел од од новите членови члено ле енови и се се новинари новин ов вин нар ри кои кои за прв пат ат пристапуваат при рист стап апуваат на а Здруението, Здр друе друе уени н ет ни е о, додека дод одек ека другите друг ру ит и е се редовни ред едовни членови чле енови кои и со со години годи ини не го обновиле членството. членството то.. Интересот на новинарите да се зачленат во Здружението беше бе ше п потикнато отикнато и со последните одлуки одл длук уки и на Управниот Упр п ав вниотт одбор, одб дбор ор,, со кои се намали нама на мали ли членарината чле лена нари рина ната та за 50 посто, од 600 на 300 денари, а беше поедноставена и постпаката за членство. Новинарите од овие градови се зачленуваа во ЗНМ во знак на поддршка за досегашната работа на раководтсвото. Според нив, благодарение на активната улога на раководството како никогаш досега проблемите на новинарите добиле на гласност во јавноста и како никогаш досега не се правеле постојани напори да се решат тие. Прашањето на слободата на изразувањето и на медиумите станало приоритет во агендата на Европската унија, со што ќе се мери и напредокот на Македонија во процесот на интеграција. Активностите на ЗНМ се истакнуваат во позитивен контекст и во двата последни извештаја на Европската комисија за наредокот на Македонија во 2011 и 2012 година. Секаде беа подржани напорите на ЗНМ за декриминалзациија на клеветата и навредата, како важна мерка со којоа ќе се спречи практиката носителите на
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија
јавн јавни јавн в и фу функции унк нкц ции пр прек преку еку су ек суд судски дски ттужби дски ужб уж би дда би а врша вршат шатт пр прит притисок и ис исок окк прот пр против отив ив в н новинарите овин нар арите е со цел да ги замолча замолчат. чатт. И Исто сто ст о та така, ака, ка, ка беше по поздравено оздр драв авен ено о и инсистир инсистирањето рањет ето о на З ЗНМ НМ М дда а се обезбеди ди и ддоследната осле ос ледн днат ата а и не несл неслективна с еккти т вна вн на пр примен примена ена а на на законите,, посебно За З Законот конот за радиодифу радиодифузна ф зна деј дејност, јност, во деловите е кои спречуваат конфликт на интереси меѓу медиусмкиот бизнис и пол политиката. олит итик икат ата а. Исто Ис то така се бараше законот зако коно нотт за работни раб абот отни ни односи одн днос оси доследно да се почитува за да се спречат црните вработувања б во медиумите, за да се спречи бруталната б експлоатација на трудот на новинарите од страна на сопствениците на медиумите. За колегите, важен чекор за поголемо почитување на професионалните стандарди и етика, за која се залага ЗНМ, има и процесот на саморегулација, со кој новинарите и медиумите демострираат поголема посветеност за почитување на професионалните стандарди и етика и поголема транспарентност на медумите кон јавноста. Со тој процес медиумите и новинарите се подготвени да работата за поквалитетни медиуми и дека ќе ги почитуваат правата на нивните корисници. Во сите средби, колегите бараа ЗНМ да организира почести средби со цел непосредно да се информираат за секоја активност, но и да се најдат форми за нивно актвно вклучување во нив. Во тој правец претставниците на
Здружението Здружение ето ветија ет вети ве тија ј дека дек ека а во о наредниот нар аре едниот период перио иод ќе бидат бидат почесто по п оче чест сто о меѓу меѓу колегите колег еги ите и дека дека ќе де ќе ги и подобрат поддобра об бра р т фо ф формирте р ир рм рте т н на а комуни комуникација, ни ика к ција ција, прекуу ел елек електорнска еккторн р ска а по пошт пошта шта а и аж ажур ажурирање урир ирањ ање на н веб стра страната. р на ата та. Н. Додел Доделнени елнени ни над 40 членски и книшки ин на а IFJ IF FJ Во текот на летниот период ЗНМ ги анимираше н но новинарите, винари рите те, ко кои и ка како ко р редовни едов ед овни н членови на Здружението, Зд , можат да бидат носители и на членски карта на Меѓунардоната федерација на новинари, во седиште во Брисел. Прес картата на ИФЏ е признаена во над 120 земји во светот и може да биде од голема корист за нив за идентификација како професионални новинари кога патуваат надвор од земјата. Со неа, новинарите имаат разни поволности во текот на извршување на нивните професионални обврски во светот. Можат да користат разни попусти во јавниот транспорт, за следење на разни културни и спортски настани, како и полесен пристап до разни јавни институции во случај да имаат потреба за некоја информација. За членска карта на ИФЏ може да аплицира секој член на ЗНМ и важи две години. Барањето може да се достави и преку официјланиот е-маил на ЗНМ. Заедно со барањето треба да се достави уште една скенирана фотографија. Картата се изготвува во рок од три работни денови, а цената е 1.500 денари.
7
НАСИЛСТВО ПРОТИВ МЕДИУМИТЕ
Нема казни за тепачите на новинарите
В
8
о последните две години е зголемен бројот на физичките напади против новинари додека ги извршувале работните задачи на терен. Во овој период ЗНМ регистрираше директни физички напади врз новинари, насилно спречување да следат одреден настан, а новинарите беа и вербално навредени и етикирани. За најголемиот дел од овие инциденти ЗНМ реагираше и ги осудуваше и ги повикуваше институциите да ги расчистат и да ги казнат насилниците. Со цел да го следиме постапувањето на институциитево расчистување на нападите против новинари, ЗНМ побара писмена информација од МВР и Јавното обвинителство за информација во која фаза се постапките. Досега ЗНМ има реагирано девет напади против новинари, а институциите имаат покренато постпка за само три случаи. Но, досега никој не е осуден со правосилна судска пресуда. Во случаевите кога МВР има реагирано ги идентификува насилниците и против нив поднесува пријави до Јавното обвинителство. Интересно е што МВР не постапува за случаи на
Од девет напади против новинари за овие две години никој досега не е казнет иако институциите водат постпака за само три случаи
насилство против новинари кога тие не се пријавени кај нив, иако за тоа јавно има реагирано ЗНМ и имаат известувано медиумите. Затоа е многу битно кога ќе се случат такви инциденти новинарите да пријават во најблиската полициска станица бидјеќи ЗНМ нема право во нивно име да ги пријави тие напади. Досега кривилна пријава полицијата има покренато против 15 лица, кои на 14 мај 2012 година на протестот против акцијата Монструм, нападна снимател на Телма и новинар на веб порталот Без пардон. Овие лица се осомничени за извршување на кривилното дело Учество
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија
во толпа што ќе стори кривилно дело според ченот 385 од Кривилниот законик. Јавното обвинителство има оформено предмет, а основниот суд Скопје 1 има постапено по истиот и поднел предлог за преземање истражни дејства. ЗНМ ќе го следи случајот до завршување на постапката. Пријава за самовластие полицијата има поднесено и против скопјанец, кој на 21 февруари 2012 година во населбата Визбегово им ги скршил камерите на снимателите на ТВ Канал 5 и ТВ Алфа. За овој случај во обвинителството немаа информација затоа што во известувањето на МВР не било наведено името на обвинетото лице. И случајот на дописникот на весникот Коха од Струга завршило со поднесување на пријава од полиција против насилникот, кој на први февруари мината година прво му се заканил на новинарот, а после и физички се пресметал со него. Дали ова пријава е прифатена од обвинителството нема информација бидејќи скопското обвинителство нема таква информација и не упати во обвинителството во Струга. Друг случај на насилство против новинар на А1 во кочанското село Чифлик, одземање на касета под закана,
полицијата го има решено со писмено предупредување. Освен за овие напади за кои има постапка пред институциите, за овие две години беа регистриани уште пет други за кои не се води никаква постпка. Таков е примерот кога дописникот на Алсат-М од Струга беше спречен од обезбедувањерто на градоначалникот Рамиз Мерко да ја следи седницата на Советот на општината. Сличен инцидент имаше и со новинарот на Алсат-М во Скопје, на кого претставници на Исламската верска заедница го попречиле да следи настан. Во два наврати градоначалникот на Карпош Стевче Јакимовски ги попречуваше новинарите во извршување на нивните професионални обврски. Првиот кога ги избрка новинарите на МРТВ да ја следат седницата на Советот на општината, а другиот кога сакаше да се пресмета физички со новинар на Сител на протестот на опозицијата пред Собрание. Уште нерасчистен е случајот на новинар од порталот Охрид Скај на кого во неколку наврати му беше оптетено возилото.
9
ЗАКОН ЗА АКРЕДИТАЦИЈА НА НА СТРАНСКИТЕ МЕДИУМИ
ЗНМ со забелешки за законот за дописници
В
о текот на летниот период Министерството за правда во Собранието на Република Македонија достави Предлог-закон за внесување, растурање и ширење на странски печатени работи, на странски филм и на странската информативна дејност во Република Македонија. Со овој закон требаше да се регулира работата на дописниците на странските медиуми кои известуваат од Македонија. Здружението на новинарите на Македонија не ја спореше потребата да се регулира ова област, но изрази загриженост дека дел од решенијата на законот ако не се
10
коригираат можат сериозно да ја загрозат слободата на медиумите. За таа цел ЗНМ писмено се обрати до сите амбасади на земјите членки на ЕУ во Скопје за инфрмација за нивното законодавство со кое се регулира работата на дописниците. Во таа функција делегација на ЗНМ имаше и работен ручек со францускиот амбасадор, Жан Клод Шлумберже, на која беше разговарано за француските искуства околу акредитацијата на странските дописници. Освен тоа, ЗНМ изготви и писмени забелешки за законскиот текст и ги достави до Министерството за
правда и до Собранието на Република Македонија, со барање во следната фаза од донесување на законот да се вградат за се подобри законскиот тескт. Една од забелешките беше дека дискреционото право на Министерството за надворешни работи да акредитира или не странски дописник, може да остава простор за волунтаризам и злоупотреби во текот на примената на законот. Затоа ЗНМ бараше да се предвидат јасни критериуми во кој случај може МНР да го одбие барањето за акредитација. Освен тоа, за Здружението спорен беше и членот што им забранува на дописниците да анкетира граѓани при изготвување на новинарските извештаи затоа што анкетата е една од легитимните форми на новинарско извразување. Инсистиравме да се дозволи анкетата и да се направи дистинкција меѓу новинарска анкета и анкета за истражување на јавно мислење. Нејасно беше и решението по истекот на една година дописникот да може да ја продолжи акредитацијата за уште една година. Според нас, времето колку еден дописник ќе известува од Македонија не треба да зависи од МНР, туку од потребите на медиумот кој што го акредитирал новинарот. Спорно беше и решението кое го регулира престојот на странските новинарски екипи помалку од 30 дена. Ние сметаме дека нашите колеги од странство не треба да бараат дозвола кога ќе дојдат во Македонија, туку да имаат обврска само да го известат МНР за нивниот престој. Таквите кратки ад хок посети вообичаено се поврзани со следење на настани поврзани за конкретни датуми, а во предлогот нема рок во кој треба да се одобри престојот. На крај, од предлагачот баравме да предвиди јасни критериуми кога може да се затвори странско дописништво за да не се остава простор за злоупотреби преку слободно толкување на членовите од законот.
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија
СОВЕТОТ НА ЧЕСТА НА ЗНМ
К5 осуден за “авионот”, а МРТВ за “убиството во Солун”
В
о текот на летниот период Советот на честа реагираше во два случаи на прекршување на Кодескто на новинарите. Првиот беше за рекламата на телевизијата Канал 5 за наводно уривање на авион, а вториот за МРТВ која објави невиситината информација за убиство на грчки државјанин со македонско потекло во Солун. Во врска со рекламата на Канал 5 Советот оцени дека телевизјата свесно предизивикало страв и заблуда кај гледачите за да се рекламира емисија. Советот го осуди ваквото непрофесионално и неетично однесување на телевизијата, со што економскиот интерес го ставил над јавниот интерес. Советот не го прифати извинувањето бидејќи со таквата реклама се повредени чуствата на граѓаните.
Советот на честа го осуди и МРТВ за објавувањето на невистината информација за убиство на грчки граѓанин со македонско потекло во Солун, со која јавноста била доведена во заблуда и е внесено немир кај луѓето, а повредени се и нивните чувства. Ова професија не трпи несериозен однос, импровизија и непрофесионалност, како што е направено во случајот со објавувањето на веста за наводното убиство на македонскиот студент во Солун, стои во реакцијата на Советот на честа. Во двата случаја Советот повика на одговорен однос и почитување на Кодексот на новинарите и ги предупреди медиумите дека јавниот интерес треба да преовладува пред економскиот интерес на медиумот и на сензационализмот.
11
ЗАЕДНИЧКИ НАСТАН НА ЗНМ И АМБАСАДАТА НА САД ВО СКОПЈЕ
Дружба на новинари и дипломати Здружението на новинарите на Македонија во соработка со Амбасадата на САД во Скопје кон крајот на септември организираше нефотрмален настан во Клубот на новинари. На ова неформална дружба учествуваа новинари, уредници, претставници на медиумски организации и претставници на диполматскиот кор во Скопје. Домаќини на настанот беа претседателот на ЗНМ Насер Селмани и американскиот амбасадор Пол Волерс, кој беше придружуван од најблиските соработници, заменикамбасадорот Брајан Агелер и советничката за односи со јавност, Анџела Агелер. Гости на амбасадорт Волерс беа и амбасадорот на Велика Британија во Скопје, Кристофер Ајвон, амбасадорот на Холандија, Мариет Шурман и амбасадорот на Бугарија, Иван Петков како и претставници на други странски амбасади во Скопје. Целта на овој настан беше новинарите и претставниците на диполоматскиот кор подобро да се запознават и секако во опуштена атмосфера неврзано да разговарат за разни прашања од взаемен интерес. Освен тоа, ваквите настани се добра прилика новинарите да се видат почесто и да разменат мислење за актуелни прашања од интерес за професијата и воопшто. Организаторите очекуваат дека на ваквиот начин ќе се зголеми и солидарноста меѓу самите новинари. Слични настани ЗНМ во соработка со други амбасади има намера да организира и во иднина.
Целта на овој неформален настан беше новинарите и претставниците на диполоматскиот кор во опуштена атмосфера неврзaно да разговарат за разни теми од взаемен интерес
ЗНМ против затварањето на Телевизијата А2
12
Одлуката на Советот за радиодифузија за оземање на дозволата на Телевизијата А2 е арбитрарна која ја загрозува слободата на медиумите и слобопдата на изразувањето. Непочитување на програмскиот формат не може да биде основ за одземање на дозволата. Одлуката е уште поспорна ако се има предвид дека Телевизијата А2 по укажувањето на Советот има намправено сериозен обид да го усогласи програмскиот формат. Според нас, Советот требаше да даде биде пофлескибилен и требаш да има поголемо разбирање за медиумот во исполнувањето на сите услови бидејќи целта на спроведување на законот треба да биде да
направиме поодговорни медиуми, а не да ги затвараме нив. Одземањето на дозволата треба да биде крајна мерка ако медиумот уппорно добива да постапува по препораките на Советот, што не е случај за А2. Советот донесе опасна одлука оти ако во иднина се води од истата логика во Македонија треба да се затворат сите електорнски медиум бидејќи најголем дел од нив имаат проблем со програмскиот формат. Усогласувањето на работата на медиумите со законот треба да биде направено постојано, многу внимателно и трпеливо и Советот не треба да остави никаков сомнеж дека Советот сака да затвара медиуми.
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија
ПРОЕКТ НА УНЕСКО ЗА МУЛТИЕТНИЧКИ ДИЈАЛОГ
Видео клипови за промоција на Кодексот на новинари Со клиповите се промовира слободата на изразувањето, но во исто време се истакнуваат и обврските на медиумите кон јавноста
З
дружението на новинарите на Македонија во текот на летниот период изработи три видео клипови со кои се промовира Кодексот на новинарите на Македонија. Во трите клипови се истакнуваат принципите на Кодексот, кои треба секогаш да ги почитуваат новинарите. Освен тоа, со ваквата промоција, треба да се подигне и свеста на јавноста во врска со професионалните стандарди и етика што треба да ги почитуваат новинарите. Со тоа ќе се потикне јавноста да реагира кога ќе забележат дека новинарите гo прекршуваат Кодексот. Клиповите претставуваат една заедничка целина каде се објаснуваат сите принципи на Етичкиот кодекс, а посебно се истакнуваат основните принципи, коишто треба да бидат водилка на секој професионален новинар. Од една страна се промовираат слободата на изразувањето и правата и слободите на новинарите да имаат пристап до сите информации од јавен карактер, но во исто време се истакнуваат и обврските на медиумите кон јавноста, да објавуваат само точни и проверени информации. Слободата на изразување и слободата на медиумите треба да биде во согласност со слободите и правата на граѓаните. Тоа значи дека новинарите нема да говорат со јазикот на омраза и нема да поттикнуваат насилство и нетолеранција по било која основа. Изработката на клиповите финансиски беше поддржано
Deklaracija za principite na odnesuvawe na novinarite na Me|unarodnata federacija na novinari (IFJ) Ovaa me|unarodna deklaracija e objavena kako standard za profesionalno odnesuvawe na novinarite {to se vklu~eni vo pribirawe, prenesuvawe, rasprostranuvawe i komentirawe vesti i informacii za opi{uvawe na nastanite.
1
Po~itta kon vistinata i kon pravoto na javnosta za vistinata e prvata dol`nost na novinarot.
2
Vo ostvaruvaweto na ovaa dol`nost, novinarot postojano }e gi brani principite na slobodata pri ~esnoto pribirawe i objavuvawe vesti, kako i na pravoto na fer komentar i kritika.
3
Novinarot }e objavuva samo vo soglasnost so faktite, na koi toj/taa im go znae potekloto. Novinarot ne smee da gi prikriva klu~ni informacii ili da falsifikuva dokumenti.
4
Novinarot }e koristi samo fer metodi za pribirawe vesti, fotografii i dokumenti.
5
Novinarot }e stori s* {to mo`e za da ja ispravi sekoja objavena informacija, za koja }e bide utvrdeno deka e pogre{na i mo`e da predizvika {teta.
6
Novinarot }e ja po~ituva profesionalnata tajnost vo odnos na izvorot na informacijata, dobiena vo doverba.
7
Novinarot }e predupredi na opasnosta od diskriminacija promovirana od mediumite i }e stori s* za da izbegne pomagawe na diskriminacii vrz osnova na (me|u drugoto) rasa, pol, seksualna orientacija, jazik, religija, politi~ki ili drug stav i nacionalno i op{testveno poteklo.
8
Novinarot }e gi smeta za te{ki profesionalni prekr{oci slednite dejstva: plagijatorstvo, zlonamerno pogre{no tolkuvawe, klevetewe, la`no obvinuvawe, kodo{ewe, neosnovani obvinuvawa, prifa}awe potkup vo kakva bilo forma vo odnos na objavuvawe ili neobjavuvawe.
9
Sovesnite novinari }e ja ispolnat nivnata dol`nost za ~esno po~ituvawe na gorenavedenite principi. Vo ramkite na op{tite zakoni na sekoja zemja, novinarot }e ja priznae samo jurisdikcijata na kolegite koga stanuva zbor za profesionalnite raboti, bez kakvo bilo me{awe na vladite ili drugite.
од УНЕСКО во рамките на Заедничката програма на Обединетите нации “Подобрување на меѓуетничкиот дијалог и соработка помеѓу заедниците”. Програмата ја спроведе УНДП, УНИЦЕФ и УНЕСКО, а средставата ги обезбeди владата на Шпанија преку Фондот за остварување на милениумските развојни цели. Во рамките на истиот проект претходно беше спроведена и обука за членовите на Советот на честа при ЗНМ. Обуката ја изведоа искусни новинари со цел да се зајакнат капацитите на Советот во решавање на преставките од граѓаните што приговоарат за работата на новинарите. Освен тоа, од двајца искусни новинари беше изготвен и прирачник “Етиката во новинарство”, во кој во детали се разработуваат принципите на Кодексот на новинари. Прирачникот ќе им биде од голема помош не само на членовите на Советот на честа, туку и на сите новинари, подобро да го разберат и повеќе да го применат Кодексот. Како посебна активност на проектот беше и еднодневниот Форум со претставници на МРТВ, кој имаше за цел да го промовира мултиетничкиот дијалог и соработка во рамките на различните редакции на јавниот сервис кога исвестуваат за сензитивни теми. На форумот излагање имаше Милица Пешиќ од Институтот за различности во медиумите од Лондон, Бранко Радовановиќ и Емилија Јаневска од Советот за радиодифузија, Фиљана Кока од ЗНМ и Фатос Муслиу од МРТВ.
13
ВТОРА СРЕДБА НА НОВИНАРСКИОТ ФОРУМ
Без криериуми да нем
Н
14
овинарскиот форум на почетокот на јули го одржа вториот состанок на кој го разгледа текстот на Предлог-законот за граѓанска одговорност за клевета и навреда. После дебата членовите на Форумот усвоија заклучоци со кои побара од раководството на ЗНМ да инсистира законот за декриминалзаиција да се донесе во редовна постапка. Освен тоа, Форумот повика во дебатата да се вклучат широк круг на новинари, правни и медиумски експерти со цел да се подобрат решенијата на законот. Беше договорено членовите на Форумот за една недела да го проучат законот и да ги достават забелешките до координаторот за да може тие да се вградат во завршните забелешки на ЗНМ за законот. Тие инсистираа на поголема транспарентност и подобра информираност на членството за процесот на декриминализацијата. Освен за декриминализацијата, Форумот разговараше и изгради став и околу следното прашање во дијалогот на ЗНМ со Владата, владините кампањи. Членовите на форумот му препорачаа на Управниот одбор на ЗНМ да побара од Владата да прогласи мораториум за огласување во медиуми се додека не излезе со јасни критериуми за начинот на распределба на јавните пари во владини кампањи во медиумите. На почетокот на расправата за законот за декриминализација за клветата и навредата претседателот на ЗНМ Насер Селмани рече дека постигнувањето на договорот со Владата околу највисоките лимити на надоместоците за нематеријална штета за клевета и навреда, по тримесечна блокада на разговорите, беше помогнат од претставници на Европската Комисија. Селмани откри дека при утврдување на надоместоците од ЕУ беше ангажиран британскиот експерт, Гвин Милер, кој активно помогнал во утврдување на највисоките надоместоци за новинарите, уредниците и медиумите. Според Селмани, предлогот е добар бидејќи надоместоците се пропорционални и практично компромисот е многу поблиску до предлозите на ЗНМ отколку на Владата. Тој потсети дека ваквиот предлог беше поддржан од Управниот одбор на ЗНМ. Тој вети дека предлогот ќе биде предмет на јавна расправа меѓу новинарите и ќе има можност да се подобри. Освен тоа, законот ќе помине
Форумот предложи ЗНМ да побара Владата да прогласи мораториум за огласување во медиуми се додека не излезе со јасни критериуми за начинот на распределба на кампањите
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија
ма владини кампањи
на експертиза во Совет на Европа пред да се пушти во собраниска процедура за усвојување. Според него, договорот за надоместоците за декриминалзиацијата со владата нема никаква врска со одлуката на Советот за радиодифузија за одземање на дозволата на А2. Во делот на дебатата за владиното рекламирање во Форумот беа искажани два спротивни ставови, дека тоа прашање воопшто не треба да ги засега новинарите и другиот дека без решавање на тој проблем не може да се очекува да се подобри состојбата на медиумите. Новинарот и сопствеикот на Капитал Љупчо Зиков рече дека тешко може да се постигне решение кое ќе ги задоволи сите страни и дека нема такви критиериуми кои ќе ја ограничат Владата како и каде
да огласува. Тој сметаше дека ова прашање може да го дефокусира вниманието на новинарите од реалните проблеми и да биде причина за кавга меѓу медиумите. Спротивен став за рекламирањето од Зиков застапуваше професорката од Високата шкало за новинарство и односи со јавност, Снежана Трпевска, која тврдеше дека со кампањите Владата го руши медиумскиот пазар и сериозно ја загрозува уредувачката политика на медиумите. Според неа, можно е да се утврдат критериуми и затоа тоа прашање е презентиран и во последниот извештај на ЕУ. Таа смета дека поради комплексноста на прашањето потребно е да се направи стручна компаративна анализа за да се изврши притисок врз владата да најде решение за тоа.
15
Ovoj proekt e delumno poddr`an od Ambasadata na SAD. Mislewata, otkritijata, i zaklu~ocite, ili preporakite izneseni ovde se na avtorot(ite), i ne gi odrazuvaat onie na Stejt Departmentot na SAD.