ISSN 2719-3411 nr 13 | wrzesień 2020
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA CZY WIESZ, CZEMU WILK TAK WYJE W KSIĘŻYCOWĄ NOC? Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY
JAK ZOSTAĆ LIDEREM? Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
HISTORIA NAJSŁYNNIEJSZEJ HARCERSKIEJ SPRAWNOŚCI Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU
JESTEM Z NICH TAKA DUMNA Z PERSPEKTYWY DRUŻYNOWEJ
2 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
OD REDAKTORKI NACZELNEJ
Cześć, czuwaj, za nami harcerskie lato – dla większości z nas odbyło się ono w zupełnie innej formie niż dotychczas. Jednak wakacje i czas spędzony z harcerzami, w jakiejkolwiek postaci, jest czasem ładowania harcerskich i nie tylko harcerskich akumulatorów. Mam nadzieję, że dobrze wykorzystaliście te chwile i z werwą ruszacie w kolejny rok harcerski. Życzę wam, aby był on pełen wyzwań, zarówno tych drużynowych, zespołowych, jak i indywidualnych oraz aby okazał się bardziej przewidywalny i oszczędził nam więcej niespodzianek. W tym numerze przygotowaliśmy dla was sporą dawkę harcerskich inspiracji na najbliższy rok – przeczytacie w nim między innymi o programie Wydziału Wychowania Ekonomicznego GK ZHP, możliwościach rozwoju w ramach harcerskiego (lub nieharcerskiego) wolontariatu, znajdziecie propozycje harcerskich lektur na nadchodzący rok, czy zainspirujecie się do zdobywania miana EkoDrużyny lub EkoGromady.
Pamiętajcie, że jak macie jakieś pytania albo tematy, o których chcielibyście przeczytać, to napiszcie na zperspektywy@zhp.pl. Tymczasem życzę miłej lektury oraz powodzenia w harcerskiej służbie. Do zobaczenia na harcerskim szlaku!
PHM. MARTA JEŻAK REDAKTORKA NACZELNA
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 3
SPIS TREŚCI Z PERSPEKTYWY DRUŻYNOWEJ
6
Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY
Jestem z nich taka dumna
10
Czy wiesz, czemu wilk tak wyje w księżycową noc?
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
Z PERSPEKTYWY PROGRAMU
12
20
Jak zostać liderem?
Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU
24
Tego nie nauczysz się w szkole – o wychowaniu ekonomicznym w ZHP
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA Historia najsłynniejszej
harcerskiej sprawności
27
Nauka pływania, czyli jak nie utonąć w natłoku informacji
Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY
Z PERSPEKTYWY EKSPERTA
34
38
Wolontariat kręci światem
Z PERSPEKTYWY KUCHNI
42
TIPI Q&A
Z PERSPEKTYWY BIBLIOFILA Leśna przygoda
4 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
44
Moje TOP5 harcerskich książek
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 5
JESTEM Z NICH TAKA DUMNA ROZMOWA Z PWD. KAROLINĄ PYŚNIAK, DRUŻYNOWĄ 9 DRUŻYNY STARSZOHARCERSKIEJ „ASGARD” W HUFCU ZHP PUŁAWY
ROZMAWIAŁA PHM. MARTA JEŻAK
6 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
JAK ZACZĘŁA SIĘ TWOJA PRZYGODA
TO TERAZ DRUGA STRONA MEDALU – CO
W HARCERSTWIE?
JEST DLA CIEBIE, JAKO DRUŻYNOWEJ, NAJWIĘKSZYM WYZWANIEM?
Moja przygoda z harcerstwem rozpoczęła się w podstawówce. Dopiero zaczynałam drugą klasę, gdy w pewnym momencie do mojej sali weszła grupka osób, pytając, czy może na chwilę przeszkodzić. Okazało się że byli to harcerze, którzy robili nabór do drużyny harcerskiej. Rozdali ulotki z zaproszeniem na najbliższą zbiórkę. Pamiętam, że nikt z moich znajomych nie chciał iść. Już wtedy dzieciaki miały średnie podejście do bycia harcerzem. Po długim namyśle i bezskutecznym namawianiu znajomych, żeby poszli ze mną, zdecydowałam się iść sama. Byłam najmłodsza, lecz szybko się zaaklimatyzowałam i różnica wieku przestała stanowić przeszkodę. Bardzo mi imponowały wszystkie funkcje, wyjątkowe chwile, jakimi są czytania rozkazów, ale wcale nie myślałam, że to będę kiedyś ja będę je czytać. A teraz – we wrześniu – mija 11 lat od tamtego momentu i to ja jestem drużynową. Cieszę się, że wtedy, pomimo braku znajomych u boku, zdecydowałam się na uczestnictwo w zbiórce.
Sądzę, że jak się wypracowało pewien określony schemat działania, to wszystko idzie płynniej i lepiej. Na pewno trudne jest to, że na naszych barkach, jako drużynowych, ciąży odpowiedzialność za tę grupę osób, nie tyle prawnie, ale społecznie – jesteśmy ich przewodnikami w ich życiu. Każdy ma swoją historię i każdy chciałby robić coś po swojemu. Trudno zespoić to w jedną całość, ponieważ każdy powinien rozwijać się indywidualnie, ale jednocześnie pracujemy w zastępach i chcemy tworzyć coś wspólnie. CO CIĘ NAJBARDZIEJ MOTYWUJE DO PRACY Z DRUŻYNĄ?
Chyba uśmiech. Czasem nawet jak mi się nie chce (każdy przecież może mieć gorszy dzień), to uśmiech i zadowolenie moich harcerek i harcerzy potrafi wynagrodzić wszystko. MOTYWACJĄ JEST TEŻ DLA MNIE FAKT, ŻE NIE-
PIĘKNA HISTORIA! JESTEŚ OBECNIE
WAŻNE, CO SIĘ DZIEJE, TO WSZYSCY JESTEŚMY
DRUŻYNOWĄ STARSZOHARCERSKĄ. CO JEST
DLA SIEBIE I KAŻDY MOŻE ZNALEŹĆ SWOJĄ NIĆ
DLA CIEBIE W TEJ FUNKCJI NAJCIEKAWSZE?
POROZUMIENIA Z RESZTĄ.
Najfajniejsze jest dla mnie to, że przewodzę świetną grupą nastolatków, którzy szukają swojego miejsca. Mogę im pomóc odnaleźć tę ścieżkę i patrzeć jak się rozwijają. W 9 Drużynie Starszoharcerskiej „Asgard” jestem od samego początku jej powstania i rozpiera mnie duma na widok tego, jak się zmienili i wydorośli członkowie tej drużyny. CIESZĘ SIĘ, ŻE NA ZBIÓRKACH ZAWSZE JE-
KILKA MIESIĘCY TEMU ZŁOŻYŁAŚ ZOBOWIĄZANIE INSTRUKTORSKIE. JAKIE JEST TWOJE WYJĄTKOWE, INSTRUKTORSKIE WSPOMNIENIE?
Sądzę, że jest to moment, gdy pierwszy raz mogłam odebrać przyrzeczenie swoich harcerzy. Pamiętam, jak dawno temu sama składałam przyrzeczenie, jakie emocje mi towarzyszyły.
STEŚMY DLA SIEBIE JAK KUMPEL Z KUMPLEM I MOŻEMY SIĘ ODERWAĆ OD NASZYCH BIE-
TERAZ, GDY WIDZIAŁAM ICH TWARZE PEŁNE
ŻĄCYCH SPRAW, SKUPIAJĄC SIĘ NA SŁUŻBIE
ZAANGAŻOWANIA, WDZIĘCZNOŚCI I POCZUCIA
I SAMOROZWOJU WŚRÓD GRUPY PRZYJACIÓŁ.
ODPOWIEDZIALNOŚCI PRZEŻYWAŁAM TO WYDARZENIE TAK SAMO MOCNO JAK ONI.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 7
To piękne uczucie, mając w pamięci swoje przyrzeczenie, uświadomić sobie, w jakim miejscu jest się teraz i jaką drogę się pokonało. WSPOMINAŁAŚ O HARCERSKIEJ SŁUŻBIE. CO JEST WEDŁUG CIEBIE W NIEJ NAJWAŻNIEJSZE?
Dla każdego to może być coś innego. Nie ma jednej modelowej odpowiedzi na to pytanie. Gdybym miała wskazać jeden z ważnych aspektów służby, to byłaby to radość. Gra ona dużą rolę. Nie powinno się czynić służby ze względu na obowiązek i fakt, że „wypada”. Powinniśmy obierać takie ścieżki, żeby ta służba przynosiła nam również radość i zadowolenie. Nam i oczywiście innym, którzy są dookoła nas. ZE SŁUŻBY POWINNIŚMY CZERPAĆ MOTYWACJĘ I POZYTYWNĄ ENERGIĘ DO DALSZEGO DZIAŁANIA.
JAK NA CIEBIE I TWOJĄ DRUŻYNĘ WPŁYNĘŁA SYTUACJA PANDEMII?
Wszystkim bardzo brakowało naszych spotkań na żywo. Nawet nie na tyle stricte harcerskich technik, a spotkania z przyjaciółmi. Rozmowy twarzą w twarz i braterskiego uścisku dłoni. Podczas pandemii prowadziliśmy zbiórki online, ale mieliśmy też ze sobą bieżący kontakt na różnych grupach. Gdy ktoś miał problem z lekcjami, również pomagaliśmy sobie nawzajem. Rozmawialiśmy ze sobą i to było najważniejsze. Nie zostaliśmy sami sobie, bo gdyby tak było, to sądzę, że nasze zgranie by podupadło. Cieszę się, że te rozmowy wynikały same z siebie. Bez żadnej mojej ingerencji czy nacisku. TO HARCERZE CZULI TAKĄ POTRZEBĘ I TO ONI NAJCZĘŚCIEJ WYCHODZILI Z INICJATYWĄ. JESTEM Z NICH TAKA DUMNA!
8 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
DLACZEGO ODNAJDUJESZ SIĘ W PIONIE
MAM JESZCZE JEDNO – OSTATNIE PYTANIE.
STARSZOHARCERSKIM? JEST DLA CIEBIE
CZYM JEST DLA CIEBIE HARCERSTWO?
WYJĄTKOWY? JEŻELI TAK, TO DLACZEGO?
Nigdy się nie zastanawiałam, dlaczego tak dobrze czuję się w tym pionie. Na pewno jest on dla mnie wyjątkowy. Z resztą uważam, że każdy pion ma „to coś” Sądzę, że odnajduję się wśród harcerzy starszych, ponieważ pamiętam jak trudno mi było w wieku dojrzewania utrzymać się na tej właściwej ścieżce i jak bardzo w tym czasie potrzebne mi było grono wspierających przyjaciół, dobrych słuchaczy. W wieku starszoharcerskim każdy szuka siebie i obiera jakąś drogę. To niesamowite uczucie móc pomagać harcerkom i harcerzom znajdować te ścieżki patrzeć jak się rozwijają.
Harcerstwo weszło się już na tyle do mojego życia, że mogę stwierdzić że to pewien styl życia. Otacza mnie wszędzie – w pracy, szkole i życiu prywatnym. Harcerstwo mnie w dużej mierze wychowało i dzięki niemu odnalazłam w sobie takie cechy, o których bym nigdy nie pomyślała wcześniej. HARCERSTWO ROZWIJA MNIE NADAL I POMAGA ZAJRZEĆ W GŁĄB SIEBIE, POZNAĆ KAŻDĄ SWOJĄ STRONĘ. ZAPALIŁO WE MNIE MAGICZNĄ ISKRĘ I TO NIESAMOWITE UCZUCIE CHĘCI DZIAŁANIA.
JAK MOTYWOWAĆ, TRAFIĆ DO LUDZI W WIEKU STARSZOHARCERSKIM DO DZIAŁALNOŚCI HARCERSKIEJ, SŁUŻBY, ZDOBYWANIA SPRAWNOŚCI?
Najważniejsza jest według mnie rozmowa, porozmawianie z harcerzem lub harcerką na temat jego/jej planów na przyszłość i pokazanie, jak dzięki próbom może się rozwinąć i otworzyć sobie określone drzwi. Bardzo ważne jest, żeby nie wciskać na siłę czegoś, co byśmy chcieli, żeby ktoś zrobił, wszystko powinno być maksymalnie dobrze przystosowane do naszego harcerza. Często jest tak, że jeśli plan jest wystarczająco ciekawy, to harcerze sami z siebie chcą działać, chcą coś robić. Wiem to z doświadczenia m.in. ostatniego finału WOŚP, że gdy była potrzebna pomoc w sztabie to bardzo duża część tej pomocy składała się z „Asgardu”. Sami się zgłosili na ochotników, gdy tylko padło tylko hasło „potrzebujemy pomocy” – to w zupełności wystarczyło.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 9
Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY
CZY WIESZ, CZEMU WILK TAK WYJE W KSIĘŻYCOWĄ NOC? HM. ALEKSANDRA BERNER Z-CA KIEROWNICZKI WYDZIAŁU INSPIRACJI I PORADNICTWA GK ZHP
I CZEMU RYŚ TAK ZĘBY SZCZERZY RAD?
Prawdopodobnie nie wiesz, ale to nie problem – jeśli chciałbyś znać odpowiedzi na te i wiele innych pytań dotyczących świata przyrody, już dziś sprawdź najnowszy program ZHP
Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY
EKODRUŻYNA I EKOGROMADA.
EkoDrużyna i EkoGromada stworzone przez Wydział Inspiracji i Poradnictwa GK ZHP opierają się na sprawdzonym już schemacie Turnieju Gromad i Zastępów. Pamiętacie, jak parę lat temu logując się na portal Turnieju można było wziąć udział w ogólnopolskim współzawodnictwie i zdobyć tytuł "Ogólnopolskiego Zastępu Mistrzów"? Aby to zrobić, zastęp wybierał najciekawsze dla siebie zadania z przygotowanej listy, a następnie przesyłał raport. Rada Turnieju przyznawała zuchom i harcerzom punkty, który były przeliczane w każdym kwartale. W sumie w projekcie uczestniczyło kilkaset zastępów i gromad z całej Polski.
BĘDĄ ONE PODZIELONE NA 4 KATEGORIE: ŚWIAT ROŚLIN, ŚWIAT ZWIERZĄT, DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA, BIWAKI I OBOZY.
W każdej z nich znajduje się około 20 pomysłów, które w ciekawy sposób pokazują wybrany problem, stawiają wyzwania i dostarczają materiałów do dalszego zdobywania wiedzy. Waszym zadaniem jest wybranie najlepszego z nich i zainspirowanie się do harcerskiego działania z nim związanego. Następnie za pomocą portalu wysyłacie krótki raport pokazujący wasze sukcesy, który jest oceniany. JEŚLI UDAŁO WAM SIĘ PODJĄĆ INSPIRACJĘ I PRACOWALIŚCIE ZGODNIE Z METODĄ HARCERSKĄ, OTRZYMUJECIE MIANO
W EkoDrużynie i EkoGromadzie, podobnie jak w Turnieju, WIP zaprasza chętne gromady i drużyny na specjalnie stworzony portal (ekodruzyna.zhp.pl), gdzie będą mogły one znaleźć inspiracje (a nie zadania) do podjęcia działań na rzecz środowiska.
EKODRUŻYNY LUB I EKOGROMADY – to kolejna różnica względem Turnieju – tym razem wygrać i zdobyć miano może każdy, a nie tylko kilkoro najlepszych. EKODRUŻYNA I EKOGROMADA BĘDZIE DZIELIŁA SIĘ TAKŻE NA 4 ETAPY, ZGODNIE Z PORAMI ROKU, TAK ABY INSPIRACJE NATURALNIE WPISYWAŁY SIĘ W PROGRAM DRUŻYNY.
10 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
To jeszcze nie wszystko! Cały projekt jest reali zowany razem z WWF Polska. Specjaliści od ekologii sprawdzili cały materiał i przekazali ZHP swoje rekomendacje. Projekt daje wam dodatkowo możliwość zdobycia międzynarodowej odznaki „Champions for Nature” stworzonej przez WOSM we współpracy z WWF. JEST TO ODZNAKA, KTÓRĄ ZDOBYWAJĄ WSZYSCY SKAUCI NA CAŁY ŚWIECIE, CHCĄCY PODJĄĆ WYZWANIE OCHRONY BIORÓŻNORODNOŚCI.
Inspiracje przygotowane w EkoDrużynie i EkoGromadzie nawiązują do tego programu – przy niektórych z nich znajdziecie charakterystyczne logo z pandą, dzięki nim m ożecie rozpocząć pracę nad zdobyciem odznaki WOSM.
earthtribe.scout.org
EkoDrużyna i EkoGromada to jednak jeszcze więcej! Dzięki udziale w tym projekcie poznacie „Politykę Środowiskową ZHP”. Brzmi pewnie strasznie nudno, ale to obowiązujący nas wszystkich dokument, który pokazuje, jak należy pracować, aby nie wpływać negatywnie na środowisko. Sama lektura Polityki może nie być wystar czająca do nauczenia się jej zasad (choć jest ich tylko kilka), dlatego warto (zgodnie z metodą harcerską) uczyć się jej w działaniu, poprzez inspiracje EkoDrużyny i EkoGromady.
PODSUMOWANIE
Powiedz swojej drużynie o nowym projekcie WIP – EkoDrużyna i EkoGromada. Wejdźcie na portal ekodruzyna.zhp.pl. Zainspirujcie się i podejmijcie najlepsze dla Was działanie. Jeśli chcecie, zdobądźcie odznakę WOSM „Champions for Nature”. Podsumujcie swoje działania i wyślijcie poprzez portal raport. Zdobądźcie miano EkoDrużyny lub EkoGromady.
I DZIĘKI TEMU POWTÓRZYSZ TE MELODIE, CO Z GÓR PŁYNĄ ORAZ BARWY, KTÓRE KOLOROWY NIESIE WIATR.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 11
Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY
ekodruzyna.zhp.pl
• • • • • •
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
JAK ZOSTAĆ LIDEREM?
HM. MONIKA GRĄDECKA KOMISARKA ZAGRANICZNA ZHP
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
Kim jest liderka? Kto to jest lider? Jakich słów należałoby użyć by go/ją opisać? Jakimi postawami się cechuje? Co to jest przywództwo? Jak je rozumieć i jak je w sobie kształtować? Na pewno każdy z was niejednokrotnie zadawał sobie te pytania, a jako drużynowe i drużynowi z pewnością zastanawiacie się jak być coraz lepszą liderką i liderem.
Światowe Stowarzyszenie Przewodniczek i Skautek (WAGGGS) od ponad 100 lat wspiera organizacje członkowskie, takie jak ZHP, oraz ich członkinie i członków w kształtowaniu charakteru, umiejętności i postaw. WAGGGS wpływa na życie milionów ludzi, wspierając ich rozwój, by umożliwić osiągnięcie pełnego potencjału i stać się aktywnymi obywatelami i obywatelkami świata.
12 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Budowanie i wzmacnianie pozycji skautek i skautów jako liderek i liderów to jeden z głównych filarów działania WAGGGS. By wspomagać rozwój 150 organizacji członkowskich na całym świecie i 10 milionów swoich członkiń i członków, WAGGGS również zadaje sobie powyższe pytania. Odpowiedzią na nie jest uniwersalny i możliwy do wykorzystania w każdym miejscu na ziemi model liderski WAGGGS.
CO TO ZNACZY BYĆ LIDERKĄ/ LIDEREM? DLA WAGGGS BYCIE LIDERKĄ/ LIDEREM OZNACZA
DOBRA LIDERKA I DOBRY LIDER TO OSOBA, KTÓRA
WSPÓLNĄ PODRÓŻ, PODCZAS KTÓREJ WSPÓŁPRA-
ZDOBYWA NOWE UMIEJĘTNOŚCI PRZEZ CAŁE SWOJE
CUJEMY I WPROWADZAMY POZYTYWNE ZMIANY
ŻYCIE, ŚWIADOMIE POGŁĘBIA ROZUMIENIE RÓŻNYCH
WE WŁASNYM ŻYCIU, W ŻYCIU INNYCH LUDZI ORAZ
SYTUACJI, KORZYSTA Z RÓŻNORODNEJ WIEDZY
W SZEROKO ROZUMIANYM SPOŁECZEŃSTWIE.
I WYKORZYSTUJE JĄ WE WSPÓŁPRACY Z INNYMI, ABY WSPÓLNIE MÓC ZMIENIAĆ ŚWIAT NA LEPSZY.
Model liderski jest odpowiedni dla każdego bez względu na pełnioną w organizacji funkcję, czy wiek. Jest także aktualny dla osób z organizacji z różnych krajów, osób zaangażowanych na szczeblu regionalnym, czy światowym WAGGGS. MODEL ZAKŁADA, ŻE KAŻDY MOŻE ROZWIJAĆ W SOBIE UMIEJĘTNOŚCI LIDERSKIE.
Dzisiaj chciałabym przybliżyć wam model liderski i zachęcić do wykorzystywania go w praktyce – czy to samemu, w zespole instruktorskim, czy wspólnie w gromadach i drużynach.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 13
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
Podróż ta zaczyna się już od najmłodszych lat życia, w momencie składania obietnicy zucha czy przyrzeczenia harcerskiego. W miarę upływu czasu i podejmowania różnych ról liderskich oraz pracy nad sobą, młody człowiek dorasta do tego, by zacząć wykorzystywać swoje doświadczenie i umiejętności, stając się już nie tylko liderem w organizacji, ale także osobą gotową do kreowania swojego życia i rzeczywistości wokół siebie.
MODEL PRZYWÓDZTWA WAGGGS
Został opracowany przez WAGGGS przy współpracy z Uniwersytetem w Exeter i stworzony tak, by wspierać cele wychowawcze przy jednoczesnym wykorzystaniu metody skautowej. W przeciwieństwie do większości tradycyjnych modeli opierających się na zestawie umiejętności i wiedzy, które należy rozwinąć by stać się dobrym liderem i liderką, KONCEPCJA MODELU LIDERSKIEGO WAGGGS OPIERA SIĘ NA KSZTAŁTOWANIU POSTAW. PODKREŚLA, ŻE WAŻNE SĄ WARTOŚCI, PERSPEKTYWY I ZACHOWANIA, A NIE TYLKO POSIADANE KOMPETENCJE.
Kształtowanie postaw liderki i lidera powinno być również zakorzenione w kontekście i będzie zależało od konkretnych sytuacji. Dzięki działaniom w zastępach i drużynach oraz wzajemności oddziaływań stawanie się liderką i liderem jest procesem interaktywnym, zachodzącym w grupie ludzi, określonym czasie i miejscu. Nowy model przywództwa jest modelem praktyki przywódczej. Zachęca do uczenia przez działanie – świadomego dokonywania wyboru codziennych zachowań. To sposób bycia i myślenia o świecie stanowi podstawę tego, kim jesteśmy jako liderki i liderzy.
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
Kształtowanie umiejętności przywódczych polega na świadomej pracy nad zachowaniami opartymi na wartościach, naszymi wyborami i działaniami. Człowiek rozwija się więc dzięki doświadczeniom. WAGGGS postrzega przywództwo jako wspólny proces, który jest częścią naszego życia codziennego. Zespół nigdy nie ma jednego lidera – należy stworzyć przestrzeń dla każdej osoby, aby mogła kształtować swoje postawy liderskie, przestrzeń, w której wszyscy są doceniani i mogą stawać się lepsi. Model podkreśla wagę przywództwa otwartego na świat, w którym istotną rolę odgrywa kontekst środowiska lokalnego i różne perspektywy, z których możemy na nie spojrzeć. To determinuje sposób, w jaki będą wyglądały nasze zachowania i praktyka przywództwa.
14 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
POSTAWY KSZTAŁTOWANE PRZEZ MODEL LIDERSKI MODEL OPRACOWANY PRZEZ WAGGGS ZAKŁADA KSZTAŁTOWANIE SZEŚCIU POSTAW:
• Postawa refleksyjna • Postawa współpracy • Postawa kreatywnego i krytycznego myślenia
• Postawa równości płci • Postawa otwartości na świat • Postawa odpowiedzialności za swoje czyny
Każda postawa to okno, przez które możemy wyjrzeć, by spojrzeć daną sprawę, moment, zadanie, dyskusję z innej perspektywy i świadomie modelować nasze reakcje, refleksje, wybory, zachowania. Dostrzegając różne perspektywy i starając się świadomie używać systemu sześciu postaw w każdym naszym działaniu, jesteśmy w stanie wykształcić w sobie trwałe nawyki. W rezultacie dostosowujemy do nich nasze wybory i zachowanie, a w dłuższej perspektywie ćwiczone postawy stają się dla nas naturalne, dzięki czemu stajemy się lepszymi liderkami i liderami.
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 15
POSTAWA REFLEKSYJNA, CZYLI PRZYWÓDZTWO DLA MNIE SAMEJ/SAMEGO
Czerp wiedzę z tego, czego już doświadczyłaś/eś, pomyśl o swoim zachowaniu i jego wpływie na otoczenie oraz konsekwencjach, jakie ze sobą niesie. Odkryj swoje wartości i zastanów się, jak być im wierną/wiernym. Rozwijaj ciekawość. Zachowaj przestrzeń do nauki i dbania o siebie oraz rozpoznawania i stwarzania warunków do własnego rozwoju. WSKAZÓWKA
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
Podsumuj dzień. Zanotuj na kartce, co ci się dzisiaj udało, co nie, z czego jesteś zadowolony/a. Jakie emocje towarzyszyły ci podczas dnia? Możesz używać słów, obrazków, emotikonek.
POSTAWA WSPÓŁPRACY, CZYLI PRZYWÓDZTWO
POSTAWA KREATYWNEGO I KRYTYCZNEGO
W RELACJACH
MYŚLENIA, CZYLI PRZYWÓDZTWO W INNOWACJACH
Połącz różne perspektywy patrzenia na dany temat i zainicjuj powstanie zgodnego stanowiska opartego o wspólną wizję. Słuchaj i ucz się od innych, współpracuj. Swobodnie dziel się tym, co wiesz. Twórz struktury, warunki i postawy, których ludzie potrzebują, by w pełni wykorzystać swój potencjał w pracy z zespołem w każdej sytuacji.
Stwórz przestrzeń, w której ceniona będzie innowacyjność i ciekawość. Zbieraj informacje, analizuj i ucz się w oparciu o rzetelne źródła. Wystrzegaj się sztywnych założeń i kwestionuj je, zachęć siebie i innych do innowacyjności, szukania nowych pomysłów. Bądź otwarta/ otwarty na zmianę swojego zdania.
WSKAZÓWKA
WSKAZÓWKA
Zwracaj uwagę na wszystkich w grupie i upewniaj się, że nikt nie dominuje w dyskusji. Zawsze pytaj wszystkich o ich opinie i pomagaj cichym oraz nieśmiałym osobom w zabieraniu głosu.
Zadawaj prowokujące i pobudzające do myślenia pytania, takie jak „co jeśli?” i „dlaczego nie?”.
16 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
POSTAWA OTWARTOŚCI NA ŚWIAT, CZYLI PRZYWÓDZTWO W KONTEKŚCIE
Wejdź do świata innych, głębiej zrozum ich potrzeby i obawy. Obserwuj, zadawaj pytania i przyswajaj informacje na temat lokalnych warunków i perspektyw. Buduj wartościowe relacje wykorzystując możliwości włączania i wspólnego przewodzenia.
WSKAZÓWKA
Jeśli poznajesz nowe środowisko (kraj, społeczeństwo, osoby, których nie znasz), miej szeroko otwarte oczy i umysł. Obserwuj, jak ludzie rozmawiają ze sobą. Jak się zachowują w stosunku do siebie? Czym to się różni od tego, co znasz? POSTAWA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA SWOJE
PRZYWÓDZTWO WZMACNIAJĄCE DZIEWCZĘTA
CZYNY, CZYLI PRZYWÓDZTWO, BY MIEĆ WPŁYW
Jako lider i liderka bierz pod uwagę płeć osób, z którymi masz do czynienia. Kwestionuj stereotypy płci. Zrozum wpływ barier płci i zainspiruj siebie oraz innych do rozpoznawania i przezwyciężania tych barier. Swoją postawą wspieraj ruch, którego liderkami są dziewczęta.
Skup energię wokół tego, co wymaga zmiany. Zastanów się też, co jest dobre i wymaga kontynuacji. Przekształć swoje wartości w autentyczne działanie. Pracuj nad warsztatem umiejętności liderskich, aby stworzyć świat, w którym wszyscy są cenieni i mogą osiągać swój potencjał jako odpowiedzialni obywatelki i obywatele świata.
WSKAZÓWKA
WSKAZÓWKA
Doceniaj inspirujące kobiety w swoim życiu (te, które znasz osobiście i te, których nie znasz). Zastanów się, które kobiety cię inspirują i dlaczego tak jest. Zapisuj w swoim dzienniku cytaty i wypowiedzi silnych kobiet. Spróbuj raz w miesiącu zapoznać się z biografią jednej inspirującej kobiety (np. aktywistki, artystki, sportsmenki). Czy któraś z nich kiedykolwiek mówiła publicznie o wyzwaniach, jakie napotkała jako kobieta w swojej dziedzinie aktywności?
Rozwiń swoją wiedzę i postaraj się zrozumieć problemy społeczne. Możesz skorzystać Celów Zrównoważonego Rozwoju i platformy WAGGGS www.thegoals.org, aby poznać główne problemy, przed którymi stoi świat. Zastanów się nad tym, jaki masz na nie wpływ. www.thegoals.org
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 17
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
POSTAWA RÓWNOŚCI PŁCI, CZYLI
ZADANIE DLA CIEBIE
OGÓLNOŚWIATOWE PRAKTYKOWANIE
SPÓJRZ NA WYPISANE WCZEŚNIEJ POSTAWY.
SEMINAR
MODELU LIDERSKIEGO, CZYLI JULIETTE LOW JAK CZĘSTO ZASTANAWIASZ SIĘ NAD NIMI? CZY ŚWIADOMIE ICH UŻYWASZ? CZY ŚWIADOMIE JE PRZYJMUJESZ?
Przy najbliższej możliwej okazji zachęcam cię do wykonania ćwiczenia. Wybierz minimum jedną postawę i w konkretnej sytuacji postaraj się ją zastosować. Potraktuj ją jako okno, perspektywę, przez którą w danej sytuacji będziesz patrzeć. Nie rób tego co zrobiłabyś/zrobiłbyś zawsze. Postaraj się świadomie przyjąć inną perspektywę i zareagować inaczej. Obserwuj, jak się z tym czujesz, jak reagują inni i jaki jest efekt twojego działania.
Więcej o modelu liderskim WAGGGS i wskazówkach jak pracować nad postawami przeczytać możecie w poradniku znajdującym się pod poniższym linkiem:
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
bit.ly/model-wagggs
ZACHĘCAM DO PRAKTYKOWANIA MODELU LIDERSKIEGO W KAŻDEJ MOŻLIWEJ SYTUACJI.
POWODZENIA!
18 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Juliette Low Seminar (JLS) to jedno z najważniejszych szkoleń organizowanych przez WAGGGS. Jest organizowane od 1932 roku. Ostatni raz odbyło się w zeszłym roku. Jego program oparty był na modelu liderskim WAGGGS. Ponad 500 uczestniczek i uczestników seminarium, odbywającego się jednocześnie w 18 krajach świata, praktykowało swoje przywództwo i kształtowało postawy. Pod hasłem #LEADOUTLOUD uczestniczki i uczestnicy byli zachęcani i inspirowani do odważnego podejmowania działań i zmieniania świata na lepszy. Po powrocie z seminarium uczestniczki i uczestnicy realizują projekty w lokalnych społecznościach, dotyczące modelu liderskiego WAGGGS. JLS w 2019 roku odbyło się również w Polsce. W tym światowym wydarzeniu wzięli udział także instruktorki i instruktor z ZHP, którzy pojechali na JLS do Pucka, Tanzanii, Australii, Wielkiej Brytanii, Irlandii i Szwajcarii, a obecnie realizują projekty w swoich środowiskach.
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 19
Z PERSPEKTYWY PROGRAMU
TEGO NIE NAUCZYSZ SIĘ W SZKOLE
O WYCHOWANIU EKONOMICZNYM W ZHP
Jako drużynowa byłam niejednokrotnie przerażona koniecznością zajmowania się finansami. Faktura, sprawdzenie na niej NIP, książka finansowa, zbieranie wpłat za obóz i przekształcanie ich w listę odpłatności – tyle papierów! Dziś to raczej tyle plików na komputerze, nie papierów, ale ich liczba raczej się nie zmniejszyła. Potem poszłam do pracy i w odróżnieniu od innych początkujących pracowników nie bałam się faktur, płatności i rozliczeń. To może drobiazg, ale poczułam wtedy (nie był to oczywiście jedyny raz), że harcerstwo uczy życia i pozwala zdobywać bardzo praktyczne umiejętności.
HM. PAWEŁ MARCINIAK SZEF WYDZIAŁU WYCHOWANIA
EKONOMICZNEGO GK ZHP
EKONOMICZNEGO GK ZHP
Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY
PHM. ANNA WICHTOWSKA CZŁONKINI WYDZIAŁU WYCHOWANIA
20 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
To w zasadzie oczywiste, bo o to właśnie chodzi w harcerstwie – mamy naturalnie, pośrednio, poprzez branie udziału w aktywnościach zastępu i drużyny, zdobywając sprawności, uczyć się rzeczy przydatnych w życiu. Wyrastać na kompetentnych i świadomych ludzi. Jednak przeważnie, gdy myślimy o tych praktycznych umiejętnościach nabywanych w harcerstwie, niekoniecznie przychodzi nam do głowy ekonomia. Może skarbnicy i kwatermistrzowie uczą się zarządzania finansami, po części robią to też drużynowi, ale raczej nie kilkunastoletnia młodzież! Jako Wydział Wychowania Ekonomicznego GK ZHPchcemy pokazać, że to błędne myślenie, a SPRAWY FINANSOWE TO RZECZ
Wyjaśniając podstawy ekonomii, chcemy zaznajomić harcerzy z podstawowymi pojęciami z zakresu samej nauki, ale także finansów oraz zasad inwestowania. Dzięki tej wiedzy będą orientowali się w podstawowych zjawiskach i procesach ekonomicznych, a także powiązaniach, jakie miedzy nimi występują. Przybliżając zagadnienie świadomej konsumpcji, chcemy wychowywać harcerzy na społecznie oraz ekonomicznie świadomych konsumentów, potrafiących właściwie identyfikować swoje potrzeby zakupowe, dbających o środowisko naturalne, odpowiedzialnych społecznie oraz umiejących dokonać wyboru na podstawie jakości i ceny towaru/usługi.
TAK CODZIENNA I NATURALNA JAK GOTOWANIE I JEDZENIE (POPRZEDZONE PRZECIEŻ ZAKUPAMI), A TAKŻE WCALE NIE NUDNA SPRAWA. PONADTO TO
Każde działanie programowe wymaga środków na jego wykonanie, a tym samym rozważenia tego, skąd je pozyskać, zmierzenia się z oceną preferencji oraz możliwościami (to jak popyt i podaż), przygotowania mniej lub bardziej rozbudowanego budżetu, a także rozbudzenia elementów kreatywności i przedsiębiorczości dla jego realizacji. Co chcemy zrobić, a na co nas stać? Czy da się zrobić niedrogo i dobrze? Gdzie zrobić zakupy? Co kupić, a co pożyczyć? CZYNNOŚĆ JAK NAJBARDZIEJ HARCERSKA.
CHCEMY ZACHĘCIĆ DRUŻYNOWYCH DO PRZYBLIŻANIA HARCERZOM PODSTAW EKONOMII I POKAZAĆ, ŻE
Poprzez etykę i społeczną odpowiedzialność biznesu, chcemy pokazać harcerzom znaczenie CSR (ang. corporate social responsibility) oraz konieczności zachowania etyki w podejmowanych przez przedsiębiorców działaniach, aktywności pracowniczej oraz innych czynnościach gospodarczych. Chcemy zaznaczyć także, że świadomy pracownik to taki, który zna swoje prawa i obowiązki, potrafi zidentyfikować swój potencjał i buduje ścieżkę satysfakcjonującej kariery zawodowej. Dzięki programowi harcerze będą potrafili dostrzegać trendy występujące na rynku pracy, jak na przykład popyt na istniejące zawody, zawody przyszłości i ich atrakcyjność.
MOGĄ ONE BYĆ TO ZROZUMIAŁE I POŻYTECZNE.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 21
Z PERSPEKTYWY PROGRAMU
Jako wydział, rozpoczęliśmy pracę od zdefiniowania obszarów, które chcemy przybliżyć harcerzom. Zobaczcie, co czeka na was w naszym programie.
Chcemy rozwinąć u harcerzy przedsiębiorczość. Rozumiemy ją jako budowanie zasobów wiedzy i umiejętności, pozwalających na identyfikowanie ekonomicznych szans otoczenia i ocenę własnego potencjału, a następnie podejmowanie działalności gospodarczej dla osiągnięcia spodziewanych efektów ekonomicznych.
Ważny jest także BUDŻET DOMOWY. Chcemy uwrażliwić harcerzy na racjonalne i odpowiedzialne zarządzanie osobistymi finansami, budżetem domowym oraz dokonywanie świadomych wyborów ekonomicznych.
Wreszcie OBYWATELSKIE FINANSE. Zależy nam na tym, aby harcerze znali zagadnienie finansów publicznych, byli świadomi struktury budżetu państwa i tego, co się dzieje z płaconymi podatkami. Chcemy, aby harcerze rozumieli system zależności między instytucjami państwa, jego wpływ na finanse kraju i sytuację ekonomiczną obywateli.
PRACUJEMY NAD KOMPLEKSOWĄ PROPOZYCJĄ PROGRAMOWĄ, W KTÓREJ CHCEMY DAĆ WAM – DRUŻYNOWYM – GOTOWE NARZĘDZIA (TAKIE JAK KONSPEKTY ZBIÓREK I GIER), A TAKŻE WSKAZÓWKI,
Z PERSPEKTYWY PROGRAMU
JAK W CODZIENNEJ PRACY WSPIERAĆ ROZWÓJ KOMPETENCJI EKONOMICZNYCH HARCERZY.
Ważnym elementem będzie wyszukanie i zebranie w jednym miejscu materiałów z zakresu ekonomii dostosowanych do różnego poziomu rozwoju i wiedzy odbiorców. Wokół nas jest dostępnych dużo dobrej jakości materiałów oraz działają podmioty mające wieloletnie doświadczenie w wychowaniu ekonomicznym. Chcemy budować program poprzez wykorzystanie już istniejących scenariuszy zajęć, propozycji warsztatów, gier, webinariów, książek, badań naukowych, pozyskanie dla ZHP partnerów, podmiotów z sektora NGO, instytucji państwowych, uczelni oraz banków zaangażowanych w edukację ekonomiczną. WIERZYMY, ŻE ŁĄCZĄC METODĘ HARCERSKĄ I WIEDZĘ PROFESJONALISTÓW,OSIĄGNIEMY EFEKT SYNERGII Z POŻYTKIEM DLA WSZYSTKICH.
22 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Planujemy również działania skierowane bezpośrednio do wędrowników i młodych instruktorów jako osób, które mają przed sobą szereg ważnych życiowych decyzji z zakresu ekonomii, takich jak decyzje o karierze zawodowej czy budowaniu gospodarstwa domowego. Tylko kompetentny i zainteresowany zagadnieniem drużynowy może to nastawienie przekazać swoim wychowankom. Nasz program dopiero powstaje. Przygotowanie dobrej jakości materiałów i przedstawienie ich w atrakcyjnej formie wymaga sporo pracy oraz czasu. Postanowiliśmy przygotować jednak pilotaż „LATO Z FINANSAMI”. Zachęcamy was do przejrzenia i wykorzystania w pracy jednostek tego, co umieściliśmy dotychczas na stronie internetowej. Te materiały to tylko wycinek wymienionych wcześniej obszarów, a konkretniej:
Warto do nas zajrzeć i się zainspirować! Zachęcamy też do śledzenia naszych dalszych działań. PRZEDE WSZYSTKIM JEDNAK NAMAWIAMY DO MYŚLENIA O FINANSACH JAKO NIEODŁĄCZNYM ELEMENCIE ŻYCIA, A NIE PRZYKREJ KONIECZNOŚCI!
Choćby przy zbieraniu składek (czy wy i wasi harcerze wiecie, na co są wydawane?), czy przy planowaniu biwaków (czy radą drużyny zatwierdzacie przemyślany budżet?).
cbp.zhp.pl/propozycje/ lato-z-finansami/
•
RYNEK I PIENIĄDZE – jak przybliżyć kilka podstawowych pojęć z zakresu ekonomii, • BUDŻET I KONSUMPCJA – jak uczyć rozsądnego planowania i gospodarowania środkami.
Z AWODACH, LUDŹMI SAMODZIELNYMI, ZARABIAJĄCYMI NA SIEBIE I SWOJE RODZINY, A MOŻE NAWET WYTWARZAJĄCYMI POKAŹNĄ CZĘŚĆ POLSKIEGO PKB.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 23
Z PERSPEKTYWY PROGRAMU
CHCEMY ŻEBYŚMY MY, JAKO HARCERZE, BYLI AWANGARDĄ – PROFESJONALISTAMI W SWOICH
Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU
HISTORIA
NAJSŁYNNIEJSZEJ HARCERSKIEJ
SPRAWNOŚCI HM. MATEUSZ CHMIELEWSKI INSTRUKTOR ZESPOŁU PROJEKTOWEGO
Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU
DS. REFORMY INSTRUMENTÓW METODYCZNYCH
Czasy, gdy byłem młodym harcerzem nie są wcale tak odległe, więc dosyć dobrze je pamiętam. Jedną z rzeczy, które pamiętam najlepiej, było tropienie z koleżankami i kolegami wszelkich zmian na mundurach kadry naszej drużyny. Każdy jeden element munduru naszego przybocznego czy drużynowej, różny od naszego, wytykaliśmy palcami i męczyliśmy pytaniami „A co to jest?", „A co to znaczy?”, „A czy też mogę to zdobyć?”. Nic nie mogło umknąć naszej uwadze. Z fascynacją przyglądaliśmy się plakietce drużyny wędrowniczej, naszywkom imprez na orientację, odznace GOT, BORM (dawna odznaka Ratownika ZHP), czy kolejnym wyszytym sprawnościom. Z tych odznak jednak żadna nie działała na nas tak hipnotyzująco, jak wyszyty na rękawie symbol trzech orlich piór...
24 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
przez długie lata cieszyły się w moim środowisku szczególnym statusem, a ich zdobywcy darzeni byli respektem. Dla nas – harcerzy – jasne było, że ktoś z trzema piórami na mundurze jest "kimś" i był dla nas bardziej interesujący niż biznesmen w garniturze wsiadający do drogiego sportowego auta.
„TRZY PIÓRA”
„PUSZCZAŃSTWO JEST MĄDROŚCIĄ ŻYCIA”, ŚCIEŻKĄ ODKRYWANIA SWOJEGO „JA” W JEGO WIĘZI
Próby, które przejść musi zdobywający „Trzy pióra”, nie polegają na nie wiadomo jakiej potrzebie wykazania się umiejętnościami. SĄ PRZEDE WSZYSTKIM TESTEM
Z NATURĄ.”
CHARAKTERU, ALE TEŻ OKAZJĄ DO WĘDRÓWKI W GŁĄB SIEBIE.
NIESAMOWITE WRAŻENIE ROBIŁ NA NAS – WÓWCZAS JEDENASTO- CZY DWUNASTOLATKACH – KTOŚ, KTO POTRAFI SAMOTNIE SPĘDZIĆ W LESIE W UKRYCIU CAŁĄ DOBĘ. WYOBRAŻALIŚMY SOBIE GO JAKO MISTRZA SURVIVALU, BEARA GRYLLSA Z KRWI I KOŚCI.
Nasze środowisko od zawsze stawiało na wyszkolenie w leśnym rzemiośle. Starszym harcerzom, czy wędrownikom nie było ono obce. Biwakowaliśmy w dzikich miejscach, wędrowaliśmy bezdrożami i prawie w każdych warunkach gotowaliśmy na ognisku. Już najmłodsi harcerze od pierwszego obozu oswajali się z lasem, śpiąc w zastępach przez dwie noce w oddalonym od obozu szałasie. Myślę, że nie przesadzę pisząc, że niemal każdy harcerz z naszego szczepu, który w drużynie spędził kilka lat i mógłby przystąpić do zdobywania „trzech piór” był leśnym wygą. Mimo to, nie każdemu udawało się przejść pomyślnie trzy próby i poszczycić się „piórami”. Wręcz przeciwnie – zdobywali je nieliczni. Zaryzykuję wręcz stwierdzeniem, że nie zawsze byli to ci, którzy poszczycić się mogli największymi umiejętnościami.
Kiedyś w harcerskim życiu zaproponowano nam pewien harc – w obcym mieście dostaliśmy surowy filet z piersi kurczaka. Musieliśmy przygotować go do spożycia. Nie był to jednak test naszych umiejętności kulinarnych. Sprawdzane były nasze kompetencje społeczne. Musieliśmy zapukać do drzwi obcego człowieka i poprosić go o wpuszczenie nas do jego kuchni. To oczywiście wymagało umiejętności: komunikatywnego języka polskiego, pukania
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 25
Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU
Każdy wędrownik wie, że nie jest wędrówką przyśpieszony tupot nóg i nadmiar krzykliwego humoru. „Trzy pióra” nazywa się sprawnością puszczańską i podobnie jest właśnie z puszczaństwem. Nie jest nim survival, ani bushcraft. Puszczaństwo to – owszem – surowe obozownictwo, ale nie tylko.
Czy zdobycie tej sprawności wymaga umiejętności? Oczywiście, ale nie są one jej sednem.
od drzwi do drzwi, a w końcu umiejętności wylania oleju na gorącą patelnię. Jednak nie one były kluczowe dla realizacji tego zadania. Z pewnością jego wykonanie dalekie było od potwierdzenia zdolności kulinarnych. DO ODNIESIENIA SUKCESU POTRZEBNA BYŁA ODWAGA, POKORA, WOLA PRZEŁAMANIA BARIERY MIĘDZY NAMI, A OBCYM CZŁOWIEKIEM.
Przygotowując reformę Systemu Instrumentów Metodycznych zależało nam na tym, aby przywrócić sprawnościom maksymalnie praktyczny wymiar. Doprowadzić do stanu, w którym harcerz posiadając sprawność może pokazać innym, że potrafi i posiada konkretną umiejętność. Tam, gdzie tylko było to możliwe „wiem" i „dowiem się” zastępowaliśmy „potrafię”, „zrobię”. Jednocześnie zespół zaproponował powstanie nowego instrumentu metodycznego – wyzwania. Zakładamy, że nie jest to instrument mniej ważny, czy mniej prestiżowy. Jest to instrument najzwyczajniej inny, stawiający na kształtowanie charakteru, wzmacniający rozwój duchowy i emocjonalny. W konsekwencji tych założeń zespół podjął decyzję, by w projekcie nowego SIM uznać „Trzy Pióra” właśnie za wyzwanie. W naszej ocenie nie umniejsza to rangi „Trzech Piór” – z pewnością nikt wśród nas by tego nie chciał. Odznaka zdobywana będzie w identyczny sposób jak obecnie, nic nie stanie się prostsze lub trudniejsze. Będzie też miała własne, odrębne oznaczenie. Natomiast przesunięcie jej „ciężaru” w stronę wyzwań, położy akcent na aspekt testowania własnego charakteru, przezwyciężania słabości, kształtowania wytrwałości.
Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU
Zdobywający „Trzy Pióra” nie musi być leśnym wygą, ale musi cechować się żelazną wolą, być gotowy do samotności i czuć się dobrze z samym sobą, ale musi umieć czerpać radość z kontaktu z przyrodą i małych rzeczy, być gotowym do wyrzeczeń. PRÓBY „TRZECH PIÓR” TO LEKCJA ZADUMY WOBEC WSCHODÓW I ZACHODÓW SŁOŃCA, WOBEC MAŁOŚCI CZŁOWIEKA, GDY ZANURZA SIĘ W WIECZNIE ŻYJĄCYM ŚWIECIE LASU. TO W SILE CHARAKTERU KRYJE SIĘ TAJEMNICA TYCH, KTÓRZY POMYŚLNIE PRZEJDĄ PRÓBY GŁODU, MILCZENIA I SAMOTNOŚCI.
26 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Wierzę, że „Trzy Pióra” w nowym systemie instrumentów metodycznych będą odznaką równie pożądaną, jak dzisiaj i cieszącą się równym statusem. Od początku zespołowi towarzyszyła pewność, że chcemy zachować jej wyjątkowość i kontynuowaną z niewielkimi jedynie zmianami tradycyjną formę pochodzącą z lat ’30. Jesteśmy pewni, że śmiałków gotowych by podjąć próby i wejść na ścieżkę leśnej mądrości nie zabraknie.
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
NAUKA PŁYWANIA, CZYLI JAK NIE UTONĄĆ WŚRÓD NATŁOKU INFORMACJI PHM. MARTA JEŻAK
PHM. MACIEJ WRÓBEL
INSTRUKTORKA WYDZIAŁU KOMUNIKACJI
Z-CA KOMENDANTA HUFCA ZHP ZIEMI
I PROMOCJI GK ZHP
ZAWIERCIAŃSKIEJ DS. WSPARCIA METODYCZNEGO
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 27
PATRZ SZEROKO, I NAWET KIEDY WYDAJĘ CI SIĘ, ŻE PATRZYSZ SZEROKO, WCIĄŻ PATRZ SZERZEJ. GEN. ROBERT BADEN-POWELL
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
Naukowcy z Uniwersytetu w San Diego obliczyli, że współczesny człowiek za pośrednictwem poczty elektronicznej, usług internetowych, telewizji, radia i innych mediów zalewany jest potokiem informacyjnym o wielkości ponad 10. tysięcy słów dziennie. Wiedza się upowszechniła. Dostęp do informacji wzrósł kilkakrotnie. Kto ma dostęp do Internetu, ma dostęp do wiedzy. Ale czy na pewno? System, w którym każdy może tworzyć treści, jest niebezpieczny. Kto je weryfikuje? Jaką mamy pewność, że autor wie, co mówi? Wreszcie – skąd wiedzieć, komu wierzyć?
Nie bez powodu wzrosło znaczenie teorii spiskowych i ruchów pseudonaukowych. Wystarczy wymienić kilka: płaskoziemcy, antyszczepionkowcy, denialiści klimatyczni. Na każdą tezę znajdzie się antyteza. Na każdy artykuł „za” znajdzie się artykuł „przeciw”. Ilość informacji, która dociera do nas każdego dnia, ma także negatywny wpływ na nasze zdrowie. Jeden z współautorów artykułu “Measuring Consumer Information” – profesor Roger E. Bohn – twierdzi, że olbrzymia ilość informacji wymusza podział uwagi, zmniejsza zdolność koncentracji i wręcz uniemożliwia głębsze myślenie. Edward Hallowell, nowojorski psychiatra specjalizujący się w zaburzeniach koncentracji, stwierdza wprost: „Nigdy wcześniej w historii ludzkości nasze mózgi nie musiały przetwarzać takiej ilości informacji jak dziś”.
28 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Badania naukowców pokazują, że przez natłok danych i newsów, musimy nauczyć się selekcjonować te dla nas najważniejsze. W innym przypadku może okazać się, że przez chaos informacyjny nie trafią do nas nawet najprostsze komunikaty i zamiast być dobrze poinformowanymi, ulegniemy dezinformacji. Harcerz chce wiedzieć więcej niż wie i umieć więcej niż umie. Dlatego przygotowaliśmy dla was kilka rad, dzięki którym nauczycie się, jak sprawdzać rzetelność informacji, poszukiwać sprawdzonych źródeł i wreszcie – przekazywać je dalej. Wszystko po to, by sprawniej i pewniej działać w świecie i realnie, pozytywnie na niego wpływać.
HARCERZ I INSTRUKTOR W OCEANIE INFORMACJI
W tych dziesiątkach, czy setkach informacji, znajdują się także te dotyczące harcerstwa. Jak je odnaleźć i jak z nich umiejętnie korzystać? Rozwój instruktorski to również poszerzanie swojej wiedzy i horyzontów na ogólnozwiązkowe i harcerskie tematy. Jednak dzięki podjęciu odpowiednich kroków można znacznie ułatwić szukanie i weryfikowanie harcerskich informacji.
1. ZASTANÓW SIĘ, CZEGO POTRZEBUJESZ.
Zdefiniuj swoje cele. Co chcesz osiągnąć, przeszukując „harcerski Internet”? Czy regularnie brakuje ci ciekawych pomysłów na zbiórki i zajęcia? Czy może szukasz motywacji do pracy z drużyną? Albo zależy ci na tym, żeby śledzić to, co na bieżąco dzieje się w naszej organizacji? Tych celów może być wiele i wiele może być środków do ich realizacji.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 29
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
PRZYKŁAD: Za cel na ten rok harcerski wyznaczyłeś poprawę świadomości środowiskowej wśród harcerzy w twojej drużynie. Zapisz ten cel na kartce, uzupełnij go o cele pośrednie np. weryfikację każdej „ekologicznej informacji” w minimum dwóch źródłach.
2. DOWIEDZ SIĘ, JAKIE SĄ HARCERSKIE MEDIA.
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
Facebook, Instagram, grupy na Facebooku, wydarzenia na Facebooku, strona internetowa www.zhp.pl, strona internetowa Centralnego Banku Pomysłów www.cbp.pl, magazyn wędrowniczy „Na Tropie”, kwartalnik „Z perspektywy”, czasopismo „Zuchowe wieści”, czy miesięcznik „Czuwaj” – a to na pewno nie wszystkie miejsca, w których znajdziesz harcerskie inspiracje i informacje. Wymieniamy je jednak, bo to w nich jest najwięcej informacji pochodzących ze szczebla centralnego organizacji, a więc informacji o propozycjach programowych, czy zmianach zachodzących w ZHP. Na pewno jednak w chorągwi i hufcu masz jeszcze swoje media, z których możesz czerpać harcerskie wiadomości. Przeglądnij je wszystkie dokładnie i przejdź do kolejnego kroku. PRZYKŁAD: Sprawdź, co o edukacji środowiskowej w ZHP znajdziesz w Centralnym Banku Pomysłów, a także na stronie WOSM i WAGGGS. Ponadto podczas przeglądania harcerskiego Internetu zapisz źródła, w których napotkałeś wzmianki o ochronie środowiska i edukacji ekologicznej.
3. ZDECYDUJ, KTÓRE ZE ŹRÓDEŁ ODPOWIADAJĄ TWOIM CELOM.
Dopasuj odpowiednie medium to twoich potrzeb. Jeżeli szukasz inspiracji, to przydatne mogą okazać się zasoby Centralnego Banku Pomysłów, czy Facebook Wydziału Inspiracji i Poradnictwa GK ZHP. Jeżeli chcesz śledzić bieżące wydarzenia w ZHP, to najlepsza będzie do tego strona www.zhp.pl, a gdy masz potrzebę wymienić się doświadczeniami, to poszukaj takiej możliwości na harcerskich grupach. Jeżeli masz wątpliwości co do wyboru odpowiednich źródeł, porozmawiaj ze swoim autorytetem instruktorskim. Pamiętaj jednak, że jedno medium nie zawsze będzie wystarczające. Warto porównać perspektywy różnych źródeł – da ci to większą możliwość weryfikacji informacji i oddzielenie osobistych opinii autorów od sprawdzalnych danych. Równocześnie pamiętaj, aby nie porywać się z motyką na słońce i dobrać odpowiednią liczbę źródeł. Zweryfikuj, czy wszystkie miejsca, w których znalazłeś informacje, są dla ciebie wystarczające i wartościowe. Zdecyduj się na przykład na Centralny Bank Pomysłów, przeczytanie artykułu o polityce środowiskowej w ZHP w czasopiśmie „Z perspektywy” oraz Facebook WWF Polska (z którą to organizacją współpracuje ZHP). PRZYKŁAD:
www.zhp.pl
www.cbp.pl
Z perspektywy:
czuwaj.pl
issuu.com/zhp_pl
natropie.zhp.pl
Zuchowe wieści: issuu.com/zuchyzhp
30 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
GROMADA I DRUŻYNA W OCEANIE INFORMACJI
4. ZNAJDŹ CZAS NA BIEŻĄCE ŚLEDZENIE
Aby dbać o jakość rozpowszechnianych informacji, najpierw trzeba nauczyć się je zdobywać i weryfikować. Zachęć swoją drużynę do podjęcia wyzwania i wspólnie dowiedzcie się, jak możecie przyczynić się do rozpowszechniania sprawdzonych informacji. Przeczytajcie o kilku pomysłach, które możecie zrealizować w tym celu z drużyną.
DANEGO MEDIUM.
1.
Możesz ustalić czas w tygodniu, który poświęcisz na harcerskie, internetowe dokształcanie się. To nie tylko zmotywuje cię do regularności i systematyczności, ale także ułatwi odnalezienie się w gąszczu informacji, którymi jesteśmy zalewani na co dzień.
ZDEFINIUJCIE DZIAŁANIA.
PAMIĘTAJ, NAJWAŻNIEJSZE JEST, ABYŚ CZUŁ SIĘ DOBRZE Z FORMĄ, KTÓREJ ŚLEDZENIE WYBIERZESZ, ABY ODPOWIADAŁA TWOIM CELOM I MOTYWOWAŁA CIĘ DO HARCERSKIEJ SŁUŻBY. Nie jesteśmy w stanie śledzić wszystkiego i wszędzie (może jesteśmy, ale czy nie kosztem innych aktywności?), dlatego odpowiedni dobór źródeł jest kluczowy dla twojego rozwoju i motywacji. Jeżeli czujesz, że wybrałeś za dużo źródeł do śledzenia, nie bój się ich ograniczyć – ważne jest twoje zdrowie i samopoczucie. Zwróć także uwagę, że rozwijasz się, pełnisz kolejne funkcje i twoje cele także ulegają zmianom, a co za tym idzie – źródła, z których korzystasz również powinny się zmieniać.
• Uwaga na formy dyskusyjne, sądy nad sprawą, quizy wiedzy i gry – często zawierają w sobie wiele informacji. • Tematy wyjątkowo podatne na dezinformacje to przede wszystkim tematy polaryzujące i emocjonalne – np. klimat, zdrowie, polityka, tolerancja.
2. SPRAWDZAJCIE INFORMACJE.
Po tym, jak wskażecie tematy szczególnie dla was istotne, dokładnie zweryfikujcie wszystkie dane. Weźcie pod uwagę, że trzeba na to poświęcić czas, ale nie martwcie się, że przygotowanie zbiórki potrwa dłużej – możecie tę selekcję informacji wykorzystać jako element waszej harcerskiej pracy i kolejną sytuację wychowawczą.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 31
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
PRZYKŁAD: W niedzielny poranek, w ramach motywacji i inspiracji na kolejny tydzień, przeczytaj jeden artykuł na jednym z wybranych portali.
Zastanówcie się, w jakich swoich działaniach jako kadra drużyny lub cała drużyna wyszukujecie informacje. Zadajcie sobie pytanie, czy i w jaki sposób do tej pory weryfikowaliście znalezione w Internecie dane. Zaplanujcie, jak możecie poprawić jakość przekazywanych harcerzom lub innych osobom wiadomości. Wskażcie też formy pracy i tematy, które wymagają szczególnej ostrożności:
Jakie źródła będą szczególnie wiarygodne? • Recenzowane artykuły naukowe. • Raporty z badań. • Artykuły w czasopismach specjalistycznych. • Publikacje instytucji publicznych i organizacji pozarządowych. Najlepiej, by nad jednym tematem pracowała więcej niż jedna osoba – im więcej par oczu sprawdzi informację, tym większa szansa, że nie będzie ona stronnicza. Choć komentarze specjalistów są wartościowe, starajcie się odróżniać opinie od rzetelnych danych.
3. Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
KORZYSTAJCIE Z NARZĘDZI.
Manipulować informacjami można na wiele sposobów. Dzięki technologii, wprawny użytkownik Internetu może spreparować zdjęcie, wideo, tekst i bez problemu uwiarygodnić informację. Ale! Również dzięki technologii, publikacje takie możemy też rzetelnie sprawdzać. Choć nauka ich obsługi może chwilę zająć, warto z nich korzystać. Podpowiadamy kilka z nich: • • • • • •
Snopes (weryfikacja informacji), TruDat (weryfikacja informacji), TinEye (weryfikacja fotografii), FotoForensicis (weryfikacja fotografii), Wolfram Alpha (wyszukiwanie wiedzy), InVid (weryfikacja video).
snopes.com
natemat.pl/trudat
tineye.com
fotoforensics.com
wolframalpha.com
invid-project.eu
32 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
4.
5.
WALCZCIE Z DEZINFORMACJĄ.
PODDAJCIE SIĘ OCENIE.
Skoro już sprawdziliście informacje na swój użytek, wykorzystajcie swoje doświadczenie i włączcie się w rozpowszechnianie rzetelnej wiedzy. Zaplanujcie konkretne działania, zastanówcie się, ile będą trwać, do kogo będą skierowane, czy z kimś chcecie współpracować. Ustalcie podział zadań. Zastanówcie się, jak chcecie przekazać informacje. To mogą być:
Gdy przygotujecie swoje materiały rozpowszechniające sprawdzone informacje, przekażcie je kilku osobom spoza waszej drużyny czy gromady, aby zapoznały się z nimi i oceniły. Warto konsultować się zarówno ze specjalistami jaki i zupełnymi amatorami. Zewnętrzna perspektywa zawsze się przydaje – pomaga wyłapać mieszanie komentarza z informacją, stronniczość wypowiedzi, a także wskazać niejasności, które należy wyjaśnić.
• • • •
infografiki, filmy, artykuły, podcasty.
• • • • • • • • • •
Nawojka/żak (zuchowa) Mistrzyni/Mistrz słowa (zuchowa) Szperacz * Młoda obywatelka/Młody obywatel * Poszukiwacz ** Bankowiec ** Badaczka/Badacz *** Rzeczniczka drużyny/Rzecznik drużyny *** Ekolog (mistrzowska) Grafik komputerowy (mistrzowska)
Nauka pływania w przepełnionym informacjami świecie może być trudna. Mamy jednak nadzieję, że nasze propozycje pomogą wam w codziennej pracy instruktorskiej – zarówno indywidualnej, jak i tej w gromadach, drużynach i zespołach. Jesteśmy przekonani, że weryfikacja informacji powinna stać się w ruchach harcerskich jedną z podstaw działania. W ten sposób udowodnimy nie tylko, że nie jesteśmy bierni wobec wyzwań współczesności, ale również, że jakość naszego wychowywania pozostaje na najwyższym poziomie.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 33
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
Skorzystajcie do tego z instrumentów metodycznych – rozpiszcie zadanie zespołowe, projekt starszoharcerski albo znak służby. Na pewno znajdziecie również sprawności, które można łączyć z takimi działaniami. Podpowiadamy kilka z nich:
Pamiętajcie: skoro sprawdzacie innych, dajcie sprawdzić również siebie!
Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY
WOLONTARIAT KRĘCI ŚWIATEM HM. ALEKSANDRA POLESEK
Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY
INSTRUKTORKA WYDZIAŁU ZAGRANICZNEGO GK ZHP
To, że harcerze są wolontariuszami jest faktem powszechnie znanym. Jako wolontariusze harcerze mają wpływ na otaczający ich świat, pełnią funkcje instruktorskie i cały czas się rozwijając. To właśnie rozwój jest dla harcerzy wyjątkowo ważny, dlatego chciałabym opowiedzieć wam o tym, jak możemy wzbogacić naszą pracę i poszerzać swoje horyzonty dzięki różnym formom wolontariatu.
34 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
W ramach przygotowań do Europejskiego Jamboree 2020, ZHP gościło u siebie skautów z projektu Europejskiego Korpusu Solidarności i francuskiego programu Service Civique. Przez 10 miesięcy pracowali z nami Sophie z Irlandii, Enrique z Hiszpanii, Michael i Alex z Wielkiej Brytanii oraz Fleur i Françios z Francji. Każdy z nich zajmował się obszarem, który najlepiej odpowiadał ich zainteresowaniom. Jednocześnie wolontariusze mieli możliwość spróbowania czegoś nowego – nagrywali podcasty, zostali operatorami kamer, napisali scenariusz programu, czy prowadzili zajęcia dla harcerzy. Wy też możecie wziąć udział w takim wyzwaniu!
WYJAZD NA PROJEKT ZAGRANICZNY, GDZIE MOŻEMY DOSKONALIĆ SWOJE UMIEJĘTNOŚCI, LUB ZDOBYĆ NOWE TO JEDNA ZE ŚCIEŻEK W NASZYM HARCERSKIM I ŻYCIOWYM ROZWOJU.
Opcji wolontariatu jest co najmniej kilka. Może to być projekt długoterminowy (kilka miesięcy) lub krótki (kilka tygodni). Możliwości wyjazdu jest wiele, a jedną z popularniejszych są projekty w ramach Europejskiego Korpusu Solidarności (eks.org.pl). Taki właśnie projekt realizowaliśmy w ZHP.
Członkostwo w WOSM i WAGGGS otwiera nam także drzwi do projektów wolontariatu w światowych ośrodkach: Kandersteg i Our Chalet w Szwajcarii, Our Cabaña w Meksyku, Sangam w Indiach, Pax Lodge w Wielkiej Brytanii i Kusafri w Afryce. Taki wyjazd to niesamowita przygoda, rozwijanie swoich umiejętności i poznawanie ciekawych ludzi.
Dla tych, którzy nadal zastanawiają się „po co mi to?” przypominam, że udział w międzynarodowym projekcie:
Nie każdy drużynowy czy instruktor może i chce wyjechać. Wtedy pojawia się możliwość zaproszenia wolontariuszy do siebie, a także stworzenia możliwości ich spotkania z naszymi podopiecznymi. Nasza wesoła ekipa: Sophie, Fleur, Françios, Alex, Enrique i Michael przeżyła rozczarowanie, kiedy okazało się, że w związku z pandemią koronawirusa Europejskie Jamboree 2020 zostaje przeniesione na rok 2021. Uczestnictwo w jamboree miało być dla nich wisienką na torcie, podsumowaniem ich rocznej pracy i okazją do poznania harcerek i harcerzy. Jak mówił Robert Baden-Powell każdy osioł potrafi być dobrym skautem podczasp ogody, dlatego nie poddaliśmy się. W wyniku analizy wszystkich za i przeciw, a także z uwzględnieniem obowiązujących wytycznych, postanowiliśmy, że skoro także harcerze nie mogą jechać na jamboree, to może ono, w specjalnej wersji, przyjedzie do nich.
Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY
• pozwala nam działać w nowych warunkach, • pozwala sprawdzić samego siebie, • weryfikuje nasze przeświadczenie o byciu lub niebyciu tolerancyjnym, • prowokuje nas do zastanowienia się nad tym, co dla nas ważne, • daje możliwość sprawdzenia naszych zdolności językowych, • pozwala poznać nowe smaki, zapachy, dźwięki, kolory, • pozwala zawrzeć przyjaźnie lub przynajmniej znajomości, które zostają na całe życie.
No dobrze – to dla dużych – wędrowników i instruktorów. A co z wolontariatu mają nasze zuchy i nasi harcerze? Przede wszystkim światłą kadrę, która może pokazać więcej swoim drużynom i gromadom, zachęcić ich do działania i spojrzenia na świat w innej perspektywy. Jednak to nie wszystko!
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 35
Tak oto zaczęła się przygoda, którą nazwaliśmy Connect Together. Za główny cel obraliśmy przybliżenie członkom ZHP Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz pokazanie jak wygląda skauting w innych krajach.
Warsztaty okazały się doskonałą okazją do rozwinięcia umiejętności językowych. Przybliżyliśmy uczestnikom kultury różnych krajów, takich jak Francja, Hiszpania, Irlandia i Kanada. Mogliśmy sprawdzić swoją wiedzę na temat potrzeb naszego świata i ludzkości zawartych w Celach Zrównoważonego Rozwoju poprzez
Tym sposobem nasi wolontariusze ruszyli na podbój Polski. Udało nam się spotkać ze środowiskami harcerskimi z różnych części naszego kraju w ramach Nieobozowej Akcji Letniej. Oczywiście pamiętaliśmy o zachowaniu odpowiednich środków ostrożności, mierzyliśmy temperaturę, spotykaliśmy się na otwartej przestrzeni z zachowaniem dystansu społecznego. Mimo utrudnionych okoliczności, każde spotkanie sprawiało obu stroną radość i satysfakcję. Zazwyczaj na początku uczestnicy musieli przełamać swój strach przed mówieniem w obcym języku. Szybko jednak okazywało się, że harcerze rozumieją więcej niż sami sądzili oraz że potrafią, chociaż na podstawowym poziomie, komunikować się w obcym języku. Całkiem nieźle, jak na jeden dzień wspólnej pracy.
zabawę. Nauczyliśmy się wykorzystywać niepotrzebne ubrania do stworzenia czegoś nowego. Na zajęciach zrobiliśmy gąbki, co było nie lada wyzwaniem. Na koniec nauczyliśmy się irlandzkiego i hiszpańskiego tańca. A co najważniejsze mogliśmy poznać skautów z innych organizacji niż ZHP Tak wspomina przyjazd wolontariuszy druhna Klaudia z Siedlec.
Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ okazały się świetnym tematem na takie spotkanie. Wszyscy uzmysłowiliśmy sobie, że powinniśmy pamiętać o nich w naszych codziennych czynnościach. Dodatkowo świetna zabawa i atmosfera towarzysząca warsztatom sprawiły, że każdy uczestnik będzie pozytywnie kojarzył cele i stanie się ich rzecznikiem w swoim środowisku.
Warsztaty przybliżyły nam i wyjaśniły, czym dokładnie są CZR, a także pokazały jak każdy z nas może pomagać je realizować. Inspirującym elementem programu były warsztaty z wykorzystaniem starych koszulek – pokazały zarówno uczestnikom jak i kadrze, ze można dać drugie życie pozornie znisz-
Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY
czonym rzeczom – mówi druhna Magda z Wyszkowa.
Takie spotkanie było dla harcerzy nie tylko nauką przełamywania własnych barier, ale także rozbudziło w nich ciekawość świata i pomogło odkryć inne kultury i poznać obyczaje innych narodowości. Poznanie kultur, z jakich pochodzą wolontariusze, było dla nich krokiem w odkrywaniu nowego oraz kształtowaniu odwagi i otwartości. 36 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
To doświadczenie pokazało wszystkim, że jeśli tylko chcemy, to zawsze znajdziemy sposób na porozumienie i niezależnie z jakiej jesteśmy organizacji, czy kraju, dzielimy te same wartości. Takie spotkanie było dla harcerzy wyjątkowym przeżyciem, którego na pewno nie zapomną na długie lata. Niektórzy z was mogą sobie zadać pytanie, co zrobić kiedy skautów już nie ma, a chcemy zaprosić kogoś z zagranicy na warsztaty? W końcu zależy nam na rozwoju naszych podopiecznych. Warto poszukać w najbliższej okolicy, czy jakaś organizacja nie gości u siebie wolontariuszy. Zazwyczaj chętnie spotykają się oni z innymi organizacjami. Jeśli w waszej miejscowości jest uczelnia wyższa, sprawdźcie też, czy nie studiują tam studenci z zagranicy (np. w ramach programu Erasmus), czyli studenci realizujący część swojego programu poza swoim krajem. Oni też dają się zaprosić na spotkania. Ważne, żeby i powiedzieć im wcześniej, czego od nich oczekujecie i czasami pomóc w przygotowaniu zajęć. WOLONTARIAT ZAGRANICZNY I SPOTKANIA ZE SKAUTAMI TO ŚWIETNA PRZYGODA I NAUKA. WARTO Z NIEJ KORZYSTAĆ I ZARAŻAĆ NIĄ SWOICH HARCERZY.
A dla osób, które chciałyby zaprosić skautów do siebie mam dobrą wiadomość. W sezonie jesienno-zimowym będziemy gościć kolejnych wolontariuszy w ramach przygotowań do Europejskiego Jamboree i jeżeli nic nas nie zaskoczy, również będą mogli was odwiedzić. Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY
Jeżeli macie jakieś pytania, piszcie na aleksandra.polesek@zhp.net.pl, a z chęcią
opowiem wam więcej.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 37
Z PERSPEKTYWY EKSPERTA
HM. JUSTYNA SIKORSKA ZASTĘPCZYNI NACZELNICZKI ZHP
HM. KATARZYNA KAROLAK SZEFOWA ZESPOŁU PROJEKTOWEGO DS. SYSTEMU EWIDENCYJNEGO
PHM. JAN KISIELEWICZ GLOBALNY ADMINISTRATOR SYSTEMU EWIDENCYJNEGO TIPI
38 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
JAK JEST CEL DZIAŁANIA TIPI?
Głównymi celami działania Tipi jest ewidencjonowanie członków ZHP (zgodnie z polskim prawem każde stowarzyszenie ma taki obowiązek), wsparcie drużynowego w zarządzaniu tymi danymi oraz udostępnienie członkom ZHP elektronicznego odpowiednika książeczki harcerskiej. Hufiec, chorągiew i Główna Kwatera ZHP, dzięki wprowadzonym danym, mogą monitorować jednostki, naliczać składki oraz generować statystki (np. na ich podstawie prowadzona jest część analiz stanu naszej organizacji). JAKIE DANE MOŻNA PRZECHOWYWAĆ W TIPI?
Tipi dla drużynowego jest odpowiednikiem książki pracy gromady/drużyny, w której można odnotować m.in. zdobyte przez zuchy/harcerzy sprawności, stopnie, ukończone szkolenia, uprawnienia i odznaczenia. Jedną z ważniejszych funkcjonalności jest również możliwość zebrania zgody na przynależność do ZHP od rodziców naszych podopiecznych. W łatwy sposób można również wygenerować listę członków naszej jednostki np. na potrzeby organizacji biwaku. KTO MA DOSTĘP DO EWIDENCJI?
Drużynowi i administratorzy logują się do systemu swoim kontem e-ZHP, a każdy rodzic i członek ZHP może poprosić drużynowego o założenie konta bez konieczności posiadania maila ZHP. Dostęp
OD KIEDY DZIAŁA NOWA EWIDENCJA? JAK NALEŻY SIĘ DO NIEJ ZALOGOWAĆ?
Tipi zostało uruchomione 1 czerwca 2020 roku – taki prezent na Dzień Dziecka. Prace nad nowym systemem trwały od grudnia 2018 roku. Należy podkreślić, że zespół nieustannie pracuje nad rozwojem Tipi, kluczowe zmiany/ulepszenia/nowe funkcje będą wdrażane na pewno do końca roku 2021. Zgodnie z przyjętą już od lat zasadą, podzieliliśmy uprawnienia dotyczące nadawania dostępu do systemu. Niezależnie od szczebla struktury ZHP każdy administrator musi przejść szkolenie, otrzymać polecenie przetwarzania danych osobowych (jeśli jeszcze takiego nie posiada) i dopiero może uzyskać dostęp do Tipi. Administrator Głównej Kwatery ZHP nadaje uprawnienia administratorom z poziomu chorągwi. Administrator właściwej chorągwi szkoli i nadaje uprawnienia administratorom swoich hufców, a administratorzy w hufcach szkolą i nadają dostępy drużynowym. Druhno drużynowa/druhu drużynowy! Nie masz jeszcze dostępu do Tipi? Czym prędzej dzwoń do administratora swojego hufca! JAKIE SĄ RÓŻNICE MIĘDZY STARĄ A NOWĄ EWIDENCJĄ?
Zmieniło się praktycznie wszystko. Jest to zupełnie nowy system, a jedyne, co w nim zostało to nasze cenne harcerskie dane. Tipi jest zdecydowanie szybsze, bezpieczniejsze, przyjemniejsze w obsłudze, a przede wszystkim o wiele bogatsze w funkcje, które mają ułatwić pracę nie tylko chorągwi czy hufców, ale przede
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 39
Z PERSPEKTYWY EKSPERTA
Dostęp do systemu mogą mieć wszyscy członkowie ZHP oraz ich rodzice. Do 16 roku życia harcerki lub harcerza dostęp mają jego rodzice lub prawni opiekunowie, a powyżej 16 roku życia sam harcerz lub harcerka.
mogą mieć również instruktorzy działający w zespołach hufcowych czy chorągwianych, jak np. członkowie komisji stopni instruktorskich.
wszystkim drużynowego, który nie będzie musiał prowadzić dziesiątek osobnych list z wpłatami składek członkowskich, czy zdobytymi sprawnościami członków jednostki. JAK TIPI WESPRZE DZIAŁANIE NASZEJ
Z PERSPEKTYWY EKSPERTA
ORGANIZACJI?
Tipi wesprze, a w sumie od 1 czerwca 2020 roku już wspiera, każdy poziom naszej struktury. Przede wszystkim ma wesprzeć pracę drużynowych i sporo o tym napisano już powyżej. Tipi to jednocześnie książka pracy drużyny, miejsce do przechowywania danych osobowych, deklaracji członkowskich, elektroniczna książeczka harcerska/ instruktorska itp. Dla hufców, chorągwi i władz naczelnych ZHP to również niezbędne narzędzie to analizowania danych, śledzenia zmian zachodzących w naszej organizacji np. rotacji członków ZHP, obserwowania rozwoju liczebnego organizacji, przyrostu instruktorów ZHP, zdobywania stopni i sprawności itp. Na każdym poziomie prowadzimy liczne rejestry jak np. posiadanych przez kadrę odznaczeń lub uprawnień. Od teraz możemy to mieć wszystko w jednym miejscu. Wdrożenie Tipi to jeden z elementów dużego projektu związanego z E-ZHP. Ponadto elektroniczna książeczka harcerska/instruktorska umożliwi każdemu z nas na bieżąco sprawdzanie swoich danych w organizacji. Jeśli masz pomysł jak jeszcze Tipi może w przyszłości wspierać ZHP obok znajduje się link. Zachęcamy do dzielenia się swoimi pomysłami.
40 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
CZY TO OSTATECZNA WERSJA TIPI, CZY BĘDZIE SIĘ ONA JAKOŚ ZMIENIAĆ?
Nasza organizacja zmienia się każdego dnia, zmieniają się potrzeby użytkowników i Tipi będzie się zmieniało razem z nimi. Co 2 tygodnie wgrywana jest nowa aktualizacja, nie tak dawno, bo 2 września umożliwiliśmy rodzicom, a nie tylko członkom, posiadanie własnych kont w Tipi, bo taka była potrzeba zgłoszona przez drużynowych. Przed nami jeszcze wiele funkcji jak np. moduł umożliwiający harcerzowi wpisanie wszystkich stopni sprawności itp. i przesłanie tego drużynowemu tylko do zatwierdzenia. CO ZROBIĆ, GDY POJAWI SIĘ PROBLEM Z LOGOWANIEM LUB DZIAŁANIEM TIPI? DO KOGO ZWRÓCIĆ SIĘ O POMOC?
Miejmy nadzieję, że takich sytuacji będzie jak najmniej. Gdy jednak napotkacie na problem, pierwsze napiszcie do administratora Tipi w hufcu. Jeśli on nie będzie w stanie pomóc, to warto zajrzeć na stronę pomoc.zhp.pl, gdzie znajduje się obszerna instrukcja obsługi systemu, a w niej również informacja, gdzie zgłaszać błędy. Natomiast swoje pomysły jaka nowa funkcja powinna się pojawić w Tipi można dodać przez stronę: mam-pomysl.zhp.pl.
Z PERSPEKTYWY EKSPERTA
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 41
Z PERSPEKTYWY KUCHNI
LEŚNA PRZYGODA
PHM. ADRIAN ŁUKASZEWSKI
Z PERSPEKTYWY KUCHNI
INSTRUKTOR CHORĄGWI GDAŃSKIEJ ZHP
Jak co roku spędziłem wakacje w harcerskiej bazie obozowej w Czernicy. W tym trudnym czasie, jak nigdy wcześniej, doceniłem obozy harcerskie. Spotkałem na swoim harcerskim szlaku przeróżne środowiska. Jeden z obozów był wyjątkowy – uczestnikami były zuchy i harcerze starsi z różnych drużyn i gromad, a wychowawcami instruktorzy z ZHR-u. Podczas obozu zdobywali przeróżne umiejętności, świetnie się przy tym bawiąc – ich działania były naprawdę inspirujące. Podczas obserwacji ich harców, wpadłem na ten przepis. Myślę, że wam zasmakuje i pobudzi do kreatywnego działania. Smacznego!
42 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
SKŁADNIKI:
kasza kuskus 100 gram cukinia 1 sztuka kurki lub pieczarki 100 gram czerwona cebula 2 sztuki mały pęczek szczypiorku jajko 1 sztuka mąka tortowa 50 gram olej rzepakowy lub lniany 100 mililitrów czarnuszka 1 łyżeczka sezam 2 łyżeczki lubczyk 2 łyżeczki cukier trzcinowy 1 łyżeczka ostra papryka 1/2 łyżeczki szczypta soli odrobina cukru
PRZYGOTOWANIE:
Cukinię, kurki lub pieczarki oraz cebulę umyj i pokrój w drobną kosteczkę, posiekaj szczypior. W garnku na kilku łyżkach rozgrzanego oleju podsmaż pokrojone warzywa i grzyby, a następnie dodaj do nich, kaszę kuskus, cukier, paprykę, lubczyk, czarnuszkę i odrobinę soli. Całość zalej 200 ml gorącej wody, pomieszaj i pozostaw pod przykryciem na około 10 minut. Ugotowaną kaszę z warzywami delikatnie przestudź, dodaj do niej szczypior, mąkę tortową i jajko. Wszystko dokładnie wymieszaj. Z powstałego ciasta w garnka uformuj małe 2-3 cm kulki, oprósz je delikatnie w sezamie i spłaszcz. Powstałe kotleciki smaż na rozgrzanym oleju po 2-3 minuty z każdej strony. Gotowe posmaruj po wierzchu ulubionym sosem lub śmietaną i wszystko zjedz.
DLACZEGO TAKIE SKŁADNIKI?
CZARNUSZKA: W ziarnach znajduje się osiem z dziewięciu niezbędnych do funkcjonowania o rganizmu białek, węglowodany, zróżnicowane kwasy tłuszczowe, oprócz tego olejki eteryczne i szeroki wachlarz witamin: A, E, B1, B3, B6.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 43
Z PERSPEKTYWY KUCHNI
CZERWONA CEBULA: Zawiera potas, siarkę, wapń, magnez, żelazo, mangan, miedź, cynk, jak i również szereg witamin z grupy B, a także witaminę E i C.
Z PERSPEKTYWY BIBLIOFILA
MOJE TOP5 HARCERSKICH KSIĄŻEK HM. MAGDALENA JAKUBOWSKA KOMENDANTKA HUFCA ZHP MOSINA
Pięć książek, które wam proponuję, to bardzo subiektywny wybór. Przyznaję, że przygotowując tę listę, nie przeprowadziłam bardzo szczegółowej analizy wszystkiego, co przeczytałam, a ma skautowy wydźwięk. Jestem teraz na obozie, siedzę pod dębem, mam widok na jezioro i z dala słyszę głosy zuchów i harcerzy. W takich okolicznościach postanowiłam, że napiszę wam o tych książkach, do których często wracam. To one znacząco wpłynęły na mój harcerski rozwój i dzięki nim lepiej zrozumiałam istotę skautingu. Dały mi także sporo motywacji i inspiracji do działania w drużynie i razem z kadrą.
2. POKŁOSIE „WĘDRÓWKI DO SUKCESU”. JAK WĘDROWNIK POKONUJE ŻYCIOWE PUŁAPKI ROBERT BADEN-POWELL
Ta książka składa się z krótkich gawęd dotyczących kształtowania swojego charakteru, w szczególnym okresie, jakim jest wkraczanie w dorosłość. Oczywiście nie jest to propozycja tylko dla osób w tym konkretnym wieku. Uważam, że spostrzeżenia i wskazówki Bi-Pi w niej zawarte są bardzo trafne. Odnoszą się do nawyków, entuzjazmu, stylu życia, a nawet finansów osobistych. I jeszcze coś, co mnie w tej książce zadziwia – pomimo upływu lat wszystkie obserwacje autora są nadal niezmiernie aktualne.
1. SKAUTING DLA CHŁOPCÓW
Z PERSPEKTYWY BIBLIOFILA
ROBERT BADEN-POWELL
Propozycja dość oczywista, bo podstawowa. Przeczytamy w niej o sensie i sposobach naszego działania od samego twórcy skautingu w bardzo ciekawym gawędowym ujęciu i nieco innymi słowami niż w naszym harcerskim systemie wychowawczym. Według mnie to pozycja, którą zdecydowanie należy przeczytać.
44 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
5. ZWÓJ KORY BRZOZOWEJ ERNEST THOMPSON SETON
3. WIERNA RZEKA HARCERSTWA BARBARA WACHOWICZ
Można przeczytać cały cykl lub wybrać tylko jeden tom: o Małkowskich, Rudym, Alku i Zośce, Kamińskim, czy też poszczególnych członkach Batalionu „Zośka”. Przyznaję, że do stylu pisania Barbary Wachowicz trzeba się przyzwyczaić. Autorka pisze bardzo kwieciście i stosuje zdania wielokrotnie złożone. Wymaga to na początku większego wysiłku, ale warto podjąć to wyzwanie. Każda z książek tej serii to skarbnica wiedzy o ważnych postaciach naszego harcerstwa. Nie tylko dlatego, że autorka podaje skrupulatnie wiele faktów z życia bohaterów, ale przede wszystkim dlatego, że pokazuje jak różne wydarzenia, różne osoby, działania, lektury kształtowały osobowość naszych poprzedników. Swoją opowieścią stawia im pomnik, ale jednocześnie nie tworzy postaci pomnikowych, pokazuje wyjątkowość normalnych ludzi. Ja, dzięki dość niespodziewanej, ale wspaniałej znajomości z Barbarą Wachowicz, się o tym przekonałam. Poznałam żyjących członków Batalionu „Zośka” i zrozumiała, jacy są zwyczajni, a jednocześnie wielcy.
Uwielbiam tę książkę za gawędę o wspinaczce na wysoką górę pięciu najstarszych chłopców indiańskiego plemienia. To opowieść o dowodach na wykonanie wyczynu, o zdobywaniu celu, entuzjazmie, poszerzaniu horyzontów. Co prawda to zaledwie fragment, ale wspaniale oddający ducha tej książki. Seton krok po kroku przybliża w niej puszczaństwo. Znajdziemy zatem wyjaśnienie samej idei, a także reguły i szczegółowe wskazówki do działań.
To moje TOP5 harcerskich lektur, jednak mogłabym polecać dalej, wymieniając kolejne harcerskie książki lub takie, w których odnajduję skautowego ducha. Zauważyłam jednak, że czytać to za mało! Warto to, co się przeczytało przekazać in nym, polecić książkę, podzielić się cytatem, porozmawiać. Należy się zainspirować, przygotować zbiórkę, gawędę, kuźnicę, grę. Trzeba działać – zmieniać siebie i świat na lepsze.
4. PORADNIK PRZETRWANIA W ŻYCIU BEAR GRYLLS
o życiu i swoim działaniu. Ta książka skłoniła mnie do refleksji i dała mi dużą porcję motywacji. Dzięki niej zmieniłam niektóre sprawy w moim życiu. Jeśli to cię nie przekonuje, bo postrzegasz autora bardziej jako gwiazdę telewizyjną niż Naczelnego Skauta Wielkiej Brytanii, to lekturę tej książki poprzedź autobiografią Kurz, pot i łzy.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 45
Z PERSPEKTYWY BIBLIOFILA
Celne, krótkie i mądre współczesne gawędy o tym, jak żyć. Autor bez owijania w bawełnę, często przez pryzmat swojego życia, pisze, jak działać i poradzić sobie w trudnych chwilach, jak organizować pracę, co uznawać za najważniejsze, a nawet jak myśleć
REDAKCJA
WYDAWCA: Związek Harcerstwa Polskiego ul. Marii Konopnickiej 6 00-461 Warszawa
KOREKTA: phm. Marta
SKŁAD I ŁAMANIE: REDAKTORKA NACZELNA:
Jeżak
pwd. Sara Ejsmont
phm. Marta Jeżak ZDJĘCIA: pwd. Matylda
hm. Aleksandra Berner, hm. Monika Grądecka, phm. Anna Wichtowska, hm. Paweł Marciniak, hm. Mateusz Chmielewski, phm. Marta Jeżak, phm. Maciej Wróbel, hm. Aleksandra Polesek, hm. Justyna Sikorska, hm. Katarzyna Karolak, phm. Jan Kisielewicz, phm. Adrian Łukaszewski, hm. Magdalena Jakubowska
AUTORZY:
PAPIER Z ODPOWIEDZIALNYCH ŹRÓDEŁ
46 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Hojnor, hm. Martyna Kowacka, pwd. Konrad Kmieć, phm. Karolina Piotrowska, phm. Karolina Pośnik, phm. Agnieszka Madetko-Kurczab, dh. Weronika Małachowska, dh Jan Nowicki, dh. Zuzanna Gałczyńska, Annie Spratt/Unsplash
ZDJĘCIE Z OKŁADKI: phm. Piotr
Rodzoch
COPYRIGHT ® 2020 ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO
DRUK SFINANSOWANY ZOSTAŁ ZE ŚRODKÓW POZYSKANYCH Z 1% PIT
ZHP realizuje działania sfinansowane ze środków Rządowego Programu Wsparcia ZHP REALIZUJE DZIAŁANIA SFINANSOWANE ZE ŚRODKÓW RZĄDOWEGO PROGRAMU WSPARCIA Rozwoju Organizacji Harcerskich i Skautowych na lata 2018-2030
ROZWOJU ORGANIZACJI HARCERSKICH I SKAUTOWYCH NA LATA 2018-2030
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 47