Arboretum Wirty - Jodła by Lech J. Zdrojewski

JODŁY Rodzina: Sosnowate (Pinaceae) Rodzaj: Jodła (Abies)

Kolekcja jodły

Gatunki z rodzaju Jodła (Bies),to drzewa rosnące na półkuli północnej, głównie w Azji i Północnej Ameryce. Wśród jodeł rozróżnia się około 50 gatunków z jedynym ich przedstawicielem w Polsce, jakim jest jodła pospolita (Abies albaMill.). Drewno jodły pospolitej jest miękkie i łupliwe, ma zastosowane w budownictwie i do wyrobu instrumentów muzycznych. W materiałach źródłowych można znaleźć informację o dawniejszym wykorzystywaniu jodłowych pni na maszty okrętowe, co nie do końca jest prawdą. Nieuczciwi dostawcy drewna na maszty okrętowe do stoczni francuskich, zamiast drogiej sosny wysłali szkutnikom także pnie jodłowe. Maszty z jodłowego drewna łatwo się łamały, gdyż drewno jodeł jest kruche i mało sprężyste. Po serii katastrof statków i stwierdzeniu oszustwa, dokładnie sprawdzano w stoczniach z jakiego gatunku pnie drzew dostarczono na maszty. W Ameryce północnej rośnie jodła górska (A. lasiocarpa . arizonica (Hooker) Nuttall), której kora jest pozyskiwana do produkcji wyrobów korkowych, jednak jest ona gorszej jakości, niż ta z dębu korkowego, rosnącego głównie na półwyspie Iberyjskim. Żywica jodły balsamicznej (A. balsamea (L.) Mill.), zwana balsamem kanadyjskim, ma zastosowanie w medycynie podczas leczenia chorób dróg oddechowych moczowych oraz w optyce technice mikroskopowejdo sklejania soczewek obiektywów. Drewno jodły kalifornijskiej (A. concolor (Gordon) Lindley ex Hildebrand)jest cenionym surowcem na wyroby stolarskie i na bednarkę. Jodła kalifornijska jest także jedną z najpiękniejszych jodeł do nasadzeń parkowych na rozległych trawnikach i w dużych ogrodach z uwagi na niezwykle dekoracyjne długie sinozielone igły. W kolekcji jodeł w Arboretum w Wirty rosną gatunki amerykańskie: Jodła górska odm. Arizońska (A. lasiocarpa . Arizonica(Hooker) Nuttall),nazywana jodłą korkową. Ten gatunek jodły posiada grubą, korkowatą korę, bardziej elastyczną i miękką w dotyku niż u innych przedstawicieli rodzaju Abies. Jej igły mają wyraźne białe paski od spodu, a szyszki są małe i ciemnofioletowe. Jest rzadko spotykana poza kolekcjami. Może być uszkadzana przez przymrozki i wtedy powstają guzowate zgrubienia powodujące chorobliwy wygląd. Jodła szlachetna (A. proceraRehd.)jest wysokim drzewem o rzadkich koronach, o igłach gęsto ułożonych na gałązkach, u młodych egzemplarzy szczoteczkowato, tworząc wąskoowalny zarys. Ma bardzo duże i grube szyszki, które powstają w pobliżu wierzchołka drzewa. Jest gatunkiem pochodzącym z Północno-zachodnich stanów Ameryki Pn., głównie z Gór Kaskadowych. Młode jodły tego gatunku rosną wolno i są niezbyt wytrzymałe na mrozy. Jest jedną z najpiękniejszych jodeł, o bardzo oryginalnym, stalowoniebieskim zabarwieniu igieł. Jodła balsamiczna (A. balsameaMill.), to małe drzewo o bardzo regularnej i wąskiej koronie i niedługim okresie życia (krótkowieczna). Na pniach młodych drzew posiada korowinę z licznymi pęcherzami żywicznymi, zawierającymi żywicę, z której wyrabiany jest przezroczysty balsam kanadyjski, stosowany w przemyśle optycznym i do wykonywania trwałych preparatów mikroskopowych. Żywica tej jodły używana jest również do wytwarzania werniksu i pokostu. Jest popularnym gatunkiem na choinki, a z igieł wyrabia się pachnące poduszki. Na stanowiskach naturalnych rośnie w tajdze kanadyjskiej, na glebach o dużej wilgotności.

JODŁA SZLACHETNA, Abies procera Rehd.

Jodła jednobarwna (A. concolorLindl.), nazywana również jodłą kalifornijską, jest drzewem typowo górskim o najmniejszych wśród jodeł wymaganiach co do siedliska. Została sprowadzona do Europy w 1872 roku. W Wirtach rośnie od 1886r. Ma bardzo długie o srebrzystej barwie igły, które po obu stronach są jednakowo zabarwione. Po roztarciu, igły wydzielają bardzo silny, przyjemny, cytrynowy zapach. Jodła ta wymaga miejsc nasłonecznionych i tam tworzy piękne, zwarte korony. W starszym wieku traci dolne gałęzie i regularny pokrój. Polecana do parków miejskich i dużych ogrodów. Jodła olbrzymia (A. grandisLindl.), jest najwyższą z jodeł. Drzewa tego gatunku rosną bujnie i szybko. Z tego względu stała się najważniejszym obcym gatunkiem dla lasów europejskich. J. olbrzymia jest w Polsce prawie niespotykana. Ma ładne, długie i błyszczące igły, ułożone płasko i bardzo regularnie. Igły po roztarciu mają przyjemny, pomarańczowy zapach. W naturalnych warunkach J. olbrzymia rośnie wzdłuż wybrzeży Pacyfiku. Została odkryta przez Douglasa w 1825 roku i krótko po tym, sprowadzona do Europy. W naszej kolekcji rosną również jodły z Dalekiego Wschodu: Jodła nikko (A. homolepis . et Zucc.), to niskie drzewo o szerokiej koronie, które wykształca latem fioletowe, ozdobne szyszki pokrywające się żywicą. Jest gatunkiem doskonale nadającym się, obok J. koreańskiej, do obsadzeń na naszych terenach zieleni. Jej cechą rozpoznawczą są ostro bruzdkowane pędy. Ta jodła nie rośnie zbyt szybko na wysokość, natomiast pnie grubieją szybciej niż u innych jodeł. Co sprawia wrażenie przysadzistości. Jodła Veitcha (A. veitchii .), jest znaną od dawna jodłą ozdobną, która przed II wojną oferowana była w wielu szkółkach. W pierwszych latach życia prześciga wzrostem inne gatunki, co trwa do osiągnięcia około 20 lat. Jest gatunkiem krótkowiecznym. Wykształca igły, które są pod spodem kredowobiałe i ułożone na pędzie w kształcie litery „V”. Szyszki tego gatunku są latem ciemnoniebieskie lub fioletowe. Jodła ta daje mieszańce z jodłą koreańską (A. koreanaWils.), czego wynikiem jest jodła Arnolda (A. arnoldiana). Jodła mandżurska (A. holophyllaMaxim.)wyrasta w drzewo o bardzo regularnej, gęstej koronie i sztywnych, wzniesionych gałęziach. Korowina na pniu łuszczy się intensywnie, a na starszych drzewach jest bruzdowana. Igły tego gatunku są gęsto ustawione i skierowane ku szczytowi pędu, tworząc bruzdę

w kształcie litery V. Jest jodłą wytrzymałą na niskie temperatury i suszę. W naszych warunkach dobrze rośnie i jest jedną z najpiękniejszych jodeł, pomimo to jest rzadko spotykana. Jodła koreańska (A. koreanaWils.)jest jednym z najniższych drzew wśród jodeł, bo dorasta zaledwie na wysokość 15-18 m. Ta jodła to gatunek endemiczny, naturalnie występujący tylko w górach półwyspu Koreańskiego. Ma krótkie igły, których dolna strona jest biała. Pięknie wyglądają fioletowe szyszki ustawione pionowo na pędach i osiągające długość do 7 cm. Jest to „miniaturowa” powoli rosnąca jodła i przez szereg lat zawiązująca dużo fioletowych szyszek, które są jej główną ozdobą już wtedy, gdy osiąga wysokość około 1 metra. Ta jodła jest bardzo wartościowym gatunkiem dla nawet niewielkich przydomowych ogrodów. Z gatunków europejskich i Bliskiego Wschodu w Arboretum Wirty rosną: Jodła kaukaska (A. nordmanniana )to popularny i znany, głównie z uwagi na wartości dekoracyjne. Ma gęstą i ciemną koronę, której mocne i gęste gałęzie sięgają do samej ziemi, a błyszczące igły ułożone są na gałązkach w kształcie litery „V”. est mało odporna na mrozy i podczas surowych zim przemarza. W kolekcji Arboretum Wirty, zimą 1956/57, zmarzły i zamarły 60-letnie egzemplarze. Znalazła zastosowanie jako drzewko na choinki, powszechnie uprawiane w Danii i Holandii. Ten gatunek jodły pochodzi z Kaukazu, oraz z gór Pontyjskich w Turcji. Można z niej łatwo uzyskać krzyżówki z jodłą pospolitą i grecką. Jodła syryjska (A. cilicica .)jest gatunkiem podobnym do J. kaukaskiej. W odróżnieniu od niej, ma luźniej ułożone igły, często z wyraźniejszym przedziałem w kształcie litery „V”. Szyszki J. syryjskiej posiadają szerokie łuski nasienne z ukrytymi łuskami wspierającymi. Jest gatunkiem zmiennym. Na naturalnych stanowiskach występuje w Azji Mniejszej, górach Taurus, Libanie i Syrii. W Polsce występuje rzadko i uprawiana jest prawie wyłącznie w kolekcjach. Jodła hiszpańska odm. Glauca (A. pinsapo ‘Glauca’)to ła o charakterystycznym szczoteczkowatym ułożeniu igieł. Jest wrażliwa na mrozy (w naszych warunkach klimatycznych tylko młode egzemplarze), jednak podczas surowych zim marzną zwykle wszystkie. W Polsce częściej uprawiana jest jej odmiana, ‘Glauca’, która jest wytrzymalsza na mrozy od typowej J. hiszpańskiej. Odmiana ta powstała we Francji przed 1867 rokiem. Ma igły z grubym, srebrzystym nalotem woskowym.

JODŁA SZLACHETNA odm. błękitna, Abies procera ‘Glauca’

JODﾅ、 SYRYJSKA, Abiec cilicica Carr.

JODŁA KOREAŃSKA, Abies koreana Wils.

JODŁA KOREAŃSKA odm. „srebrne loki”, Abies koreana ‘Silberlocke’

JODŁA KOREAŃSKA, Abies koreana Wils.

JODﾅ、 JEDNOBARWNA, Abies concolor Lindl.

JODﾅ、 KAUKASKA, Abies nordmanniana Spach

JODﾅ、 GRECKA, Abies cephalonica Loud.

JODﾅ、 BALSAMICZNA, Abies balsamea Mill.

JODﾅ、 OLBRZYMIA, Abies grandis Lindl.

JODﾅ、 NIKKO, Abies homolepis Sieb. et. Zucc.

JODﾅ、 VEITCHA, Abies veitchii Lindl.

JODŁA GÓRSKA odm. arizońska, Abies lasiocarpa var. arizonica

JODŁA GÓRSKA odm. Compacta, Abies lasiocarpa ‘Compacta’

JODŁA HISZPAŃSKA odm. Glauca, Abies pinsapo ‘Glauca’

JODŁA POSPOLITA, Abies alba Mill.

JODﾅ、 ARNOLDA, Abies x arnoldiana Nitzelius

JODŁA ARNOLDA, Abies x arnoldiana Nitzelius

JODŁA ARNOLDA odm. Jan Paweł II, Abies x arnoldiana ‘Jan Paweł II’

ARBORETUM WIRTY - KOLEKCJA: JODŁY Teksty - Krzysztof Frydel, Włodzimierz Wałaszewski Fotografie - Krzysztof Frydel, Lech J. Zdrojewski Projekt - Lech J. Zdrojewski Redakcja - Krzysztof Frydel, Lech J. Zdrojewski Skład - Katarzyna Stosik, Wanda Krzywicka Wydanie elektroniczne Zrealizowano na zlecenie Nadleśnictwa Kaliska