nr 27, marzec 2012
I TU i TERAZ 9 I
Święta
www.kujawy.media.pl
Gazeta Powiatu Włocławskiego
Dawniej i dziś
Zwyczaje i obrzędy Święta Wielkanocne to czas radości, miłości i pojednania, a wypływająca z nich tradycja umacnia więzi rodzinne. Wśród bogatej obrzędowości na Kujawach, występują obok siebie praktyki religijne i związane z nimi zwyczaje ludowe. Prastare, wielowiekowe zwyczaje zostały zapomniane, a te kultywowane do dnia dzisiejszego mają uproszczoną formę.
Pogrzeb żuru i wieszanie śledzia. W ostatnie dwa dni postu zaczynają
Wielkanocne potrawy prezentuje Gminna Rada Kół Gospodyń Wiejskich gminy Kowal
się przygotowania do świąt. Mieszkania zaczynają lśnić czystością.. Dawniej porządki miały także znaczenie symboliczne, wymiatano z domostwa zimę, a wraz z nią wszelkie zło i choroby. W te przedświąteczne dni odbywał się także „pogrzeb żuru”, potrawy którą spożywano przez cały post. Gdy zbliżał się czas radości i zabawy, sagany żuru wylewano na ziemię. W równie widowiskowy sposób rozstawano się ze śledziem, kolejnym symbolem postu. Z wielką radością „wieszano” go, a właściwie przybijano do drzewa.
wielkanocnych
Palmy wielkanocne. Niedziela poprzedzająca Wielkanoc to Niedziela Palmowa, zwana też Kwietną lub Wierzbną, którą obchodzono uroczyście i tłumnie. Dawniej, w wielu miejscowościach inscenizowano triumfalny wjazd Jezusa do Jerozolimy. Do dziś głównym atrybutem święta są palmy i bukiety wykonane z gałązek wierzbowych, bukszpanu i suszonych lub robionych z bibułki kwiatów. Po poświęceniu palemki bije się nią lekko domowników, by zapewnić im szczęście na cały rok.
Specjalne nagrody dla KGW Skórzno, Chełmica-Cukrownia i Kruszyn przygotowali radni powiatu: Jadwiga Błaszkiewicz i Andrzej Spychalski (zdjęcie u góry). Na zdjęciu obok: Stanisław Budzyński, przewodniczący rady powiatu wręczył własną nagrodę dla KGW w Sokołowie.
Po raz kolejny stół przygotowała Gminna Rada Kobiet w Lubaniu
Święconka. W Wielką Sobotę odbywa się święcenie potraw. „Święconka” lub „święcone” to nawa koszyczka z jedzeniem, który należy poświęcić w kościele. Dawniej w Wielką Sobotę święcenie potraw odbywało się na dworach szlacheckich. Wierzono też, że dziewczynom, które w Wielką Sobotę obmyją twarz w wodzie, w której gotowały się jajka na święconkę, znikną piegi i inne mankamenty urody. Wielkanocne jajko. Zdobienie jajek jest nieodłącznym zwyczajem Wielkanocy. Kolorowe świąteczne jajka są magicznym symbolem odrodzenia. Najstarsza polska
pisanka, którą znaleziono w czasie wykopalisk w Ostrowie Tumskim pochodzi z X wieku. Dawniej kolor jajka uzyskiwano przez zanurzanie go w naturalnych barwnikach. Żółte pisanki otrzymywano z łusek cebuli i igieł modrzewiowych, a także z liści olchy i młodej jabłoni lub z rumianku. Różne odcienie czerwieni uzyskiwano z kory kruszyny, dębu, owoców czarnego bzu i suszonych owoców jagody. Brązowych odcieni dostarczały łupiny i korzenie orzecha, igliwie jodły, a również kora dębu i olchy. Pomarańczowy kolor dawała z marchew i dynia. Kolor zielony powstawał z trawy lub liści pokrzywy. Na niebiesko barwiono jaja, używając owoców tarniny.
Wielka Niedziela. W Wielką Niedzielę poranny huk petard i dźwięk dzwonów miał obudzić śpiących w Tatrach rycerzy, poruszyć zatwardziałe serca skąpców i złośliwych sąsiadów. Po rezurekcji zasiadano do świątecznego śniadania. Najpierw dzielono się jajkiem. Na stole nie mogło zabraknąć baby wielkanocnej. Grzechotanie. Kiedy milkły kościelne dzwony, rozlegał się dźwięk kołatek. Obyczaj ten był okazją do urządzania psot. Młodzież biegała po mieście z grzechotkami, hałasując i strasząc przechodniów. Szukanie zajączka. Wyrazem wielkanocnej radości rodziny, po zakończeniu śniadania była wspólna zabawa zwana szukaniem zajączka, czyli małej niespodzianki dla każdego, którą ukryto w domu lub w ogrodzie. Kogucik. Dawniej na Kujawach w pierwszy dzień świąt, dzieci w odświętnych strojach chodziły w orszaku po wsi, ciągnąc za sobą mały, czterokołowy wózek. Z tyłu wózka znajdował się kogucik zrobiony z kolorowego papieru, a na jego przedzie koszyk na datki. Kogut, w wielu kulturach uważany był za symbol słońca i sił witalnych, miał zapewnić zdrowie i pomyślność. Śmigus-dyngus. Wierzono, że zmoczone tego dnia panny miały większe szanse na zamążpójście. Jeśli któraś się obraziła, nieprędko znalazła męża. Dzisiaj zabawa przekształcona przez niektórych w oblewanie przechodniów pełnymi kubłami wody. Szkoda, że nie można tak, jak kiedyś bywało, wykupić się od oblewania kolorową pisanką.
Różnorodnych wyrobów masarskich na stole KGW w Grodnie (gmina Baruchowo), jak widać, nie brakowało