Witteveen+Bos Nieuws 102

Nieuws

102

Stakeholders beleven nieuw centrum in 360° De Vestdijk is een belangrijke ontsluitings- en doorgangsweg in het centrumgebied van de stad Eindhoven. De inrichting van deze weg moet worden aangepakt vanwege overschrijding van de luchtkwaliteitsnormen en een nieuwe visie op het centrumgebied. Er zijn diverse mogelijkheden om deze doelstellingen te bereiken, zoals het afsluiten van de Vestdijk voor doorgaand verkeer, het weghalen van een rijbaan, het verlagen van de maximum snelheid (30km/uur) en het herinrichten van de openbare ruimte. Het College van Burgemeester en Wethouders wil graag weten wat de inwoners ervan vinden, voordat besloten wordt tot deze rigoureuze ingreep.

Een centrumgebied in een stad is van iedereen: bewoners, ondernemers, bezoekers en passanten. Al deze partijen moeten inzicht hebben in de impact van voorgenomen maatregelen en de mogelijkheid hebben gehad om hun mening te geven over de ontwerp- en uitvoeringsrandvoorwaarden. Deze opgave stelde het projectteam van de gemeente voor een vraagstuk: hoe weet je wat iedereen in de stad van het voornemen vindt en hoe organiseren we een dergelijke vraagstelling in

18 Septemberplein

Dommelstraat

Heuvel

Vestedatoren

Kruispunt

Geldropseweg

Dommel

korte tijd? Witteveen+Bos had het eenvoudige antwoord: door iedereen de inrichting te laten beleven en naar de reacties te vragen.

Online informatieplatform Witteveen+Bos ontwierp en realiseerde samen met haar partner GriDD een innovatief en interactief online informatieplatform: www.beleefdevestdijk.nl. Op de website, gerealiseerd door implementatiepartner TRIMM, kunnen bezoekers een eerste voorstel voor de nieuwe inrichting van de Vestdijk vanuit een zelfgekozen perspectief bekijken. Ook is het mogelijk om per locatie een reactie achter te laten. Voor het bekijken van de nieuwe inrichting wordt gebruikgemaakt van een tool die vergelijkbaar is met Google Street View, een Virtual Reality (VR)-bril en smartphone. Tijdens de Eindhovense Dutch Design Week konden bezoekers zich zelfs virtueel door het toekomstige verkeer bewegen. Met een verkeerssimulatie gebaseerd op het verkeersmodel kregen zij een ruimtelijke en interactieve beleving van de nieuwe Vestdijk inclusief de toekomstige verkeersdrukte.

Door virtueel hun eigen routes af te leggen, kunnen bezoekers de bereikbaarheid van hun woningen of winkels onderzoeken. De reacties of suggesties die zij achterlieten zijn via een gestructureerde vragenstelling verzameld en vormen de basis voor een klanteiseninventarisatie. Deze informatie geeft antwoord op de vraag van het college over wat de stad ervan vindt en wordt gebruikt in de besluitvorming over de herinrichting van de Vestdijk.

Innovatieve aanpak Projectmanager Jan Josten van de gemeente Eindhoven is enthousiast over deze nieuwe vorm van digitale stakeholderparticipatie: ‘Met deze site krijgen we een grotere en betere respons in een relatief korte tijd.

Daarmee kunnen we ons bestuur, onze burgers en overige stakeholders goed voorzien van informatie en ook onze ontwerpinformatie verzamelen. Met deze site hebben we ten opzichte van de traditionele participatieaanpak een waardevolle extra communicatiemogelijkheid. Ik verwacht dat we deze innovatieve aanpak bij nog meer projecten gaan toepassen.’ + edgar.rijsdijk@witteveenbos.com

MES windpark Eemshaven-West Nederland werkt aan een CO2-arme energievoorziening die veilig, betrouwbaar en betaalbaar is. Windenergie speelt een belangrijke rol in de overgang naar duurzame energie. Het Rijk en de provincies hebben voor windenergie een doelstelling van 6.000 Megawatt (MW) in 2020 afgesproken. Groningen heeft de taakstelling om in de provincie een opgesteld vermogen van 855,5 MW mogelijk te maken en heeft gekozen voor de ontwikkeling van windparken binnen drie concentratiegebieden.

Het gebied Eemshaven-West maakt hiervan deel uit. Voor de invulling van dit gebied zijn er meerdere plannen van initiatiefnemers. De plannen overlappen elkaar en kunnen daarom niet allemaal tegelijk worden gerealiseerd. Om de planvorming voor het windpark in Eemshaven-West een stap verder te brengen, onderzoeken het Rijk, de provincie Groningen en de gemeente Eemsmond gezamenlijk de mogelijkheden voor windenergie. Daarom wordt een milieueffectenstudie (MES) uitgevoerd, waarin diverse alternatieven worden verkend. In opdracht van de overheden voert Witteveen+Bos de studie uit en stellen wij de rapporten van de MES op. De MES wordt eind 2016 opgeleverd en over de invulling van het windpark wordt begin 2017 een beleidsbeslissing genomen. Die beslissing vormt de basis voor het vervolgproces, waarin een gedetailleerd en definitief plan wordt ontwikkeld en een MER en inpassingsplan worden opgesteld. + peter.van.weelden@witteveenbos.com

AFVALWATERZUIVERING OLIETERMINAL

Kaderrichtlijn Water Verbeterde methode voor afleiden doelen en maatregelen

Witteveen+Bos en RoyalHaskoningDHV werken in opdracht van Stowa en het ministerie van Infrastructuur en Milieu en onder begeleiding van de Werkgroep Doelstellingen aan uitbreiding en verbetering van de Handreiking MEP/GEP. Dit is de handreiking waarmee waterbeheerders de doelen en maatregelen voor waterkwaliteit moeten afleiden. De verbetering van de handreiking is onderdeel van de Deltaaanpak waterkwaliteit en zoetwater, waarin Rijk en regio samen aan de slag gaan.

De kernboodschap uit de Delta-aanpak is dat met elkaar een stap extra nodig is om de waterkwaliteitsdoelen te behalen.

De nieuwe Werkgroep Doelstellingen is een samenwerking tussen alle partijen met een rol in het formuleren van de waterkwaliteitsdoelstellingen. Deze werkgroep wil handreiking geven aan de manier waarop waterkwaliteitsdoelen technisch goed afgeleid kunnen worden, welke gereedschappen daarvoor gebruikt kunnen worden en de manier waarop hierover goed kan

worden gecommuniceerd naar beleidsmakers en bestuurders.

De belangrijkste aanvullingen en verbeteringen van de Handreiking MEP/GEP betreffen enerzijds het toevoegen van de watersysteemanalyse als onderdeel van de methode voor afleiden van doelen en maatregelen en anderzijds het werken met herkenbare en zichtbaar verschillende ecologische toestanden bij de besluitvorming en communicatie over waterkwaliteitsdoelen.

Een watersysteemanalyse voor elk watersysteem is nodig omdat elk watersysteem verschillend is. Voor het afleiden van doelen en effectieve maatregelen moet een waterbeheerder begrijpen hoe zijn watersysteem werkt. Het vertalen van doelen en het effect van maatregelen naar herkenbare, zichtbaar verschillende ecologische toestanden maken waterkwaliteitsdoelen begrijpelijker voor bestuurders, belanghebbenden en het brede publiek.

Daarnaast helpt het de waterbeheerders bij het samenstellen van maatregelenpakketten die zichtbaar het verschil maken.

Een innovatief robuust ontwerp met maximale flexibiliteit

Naast de strenge toekomstige lozingseisen zijn er, vanwege de ligging in het binnenstedelijk gebied, zeer strenge eisen aan geur en geluid. Er is een innovatief robuust ontwerp opgesteld met maximale flexibiliteit om toekomstige veranderingen op te kunnen

+ arjan.dekker@witteveenbos.com

+ lennart.turlings@witteveenbos.com

Nieuwbouw rioolwaterzuivering Utrecht De rioolwaterzuiveringsinstallatie Utrecht, die tot 13.200 m3 afvalwater per uur uit de stad Utrecht zuivert, is verouderd.

Veel onderdelen van de installatie zijn versleten en aan vervanging toe. Omdat effluenteisen voor lozen op de Vecht worden verscherpt, voldoet het gezuiverde water in de nabije toekomst ook niet meer aan de vereiste normen voor fosfaat en stikstof. Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden heeft daarom besloten om de rioolwaterzuivering, die midden in de stad ligt, te vervangen. De opdracht voor het ontwerp, het bouwen en het beheren van de zuivering voor een periode van tien jaar is gegund aan de combinatie Heijmans/GMB. Witteveen+Bos ondersteunt de combinatie met het ontwerp van deze nieuwe zuivering.

Op 1 april 2016 werd Zenith Energy eigenaar van de Zenith Energy Amsterdam Terminal in het westelijk havengebied. Een opslagterminal voor benzine, destillaten en LPG, met een opslagcapaciteit van circa 1.000.000 m3 op een oppervlak van circa 0,7 km2. Sindsdien is Witteveen+Bos betrokken bij afvalwatergerelateerde zaken.

Het gaat dan om zowel hemelwater en om water dat vrijkomt tijdens operationele handelingen. Witteveen+Bos doet het projectmanagement, voert verbeteringen door aan de waterzuivering, ondersteunt bij watergerelateerde operationele handelingen en bewaakt samen met de afdeling HSSE de kwaliteit van het gezuiverde water. Al deze activiteiten dragen bij aan een gecontroleerde manier van waterzuivering. Hierbij wordt het ontvangend oppervlaktewater minimaal belast, terwijl de kernactiviteiten van de terminal, op- en overslag van producten, zo goed mogelijk kunnen worden uitgevoerd. Een mooi project, waarbij onze expertise is gekoppeld aan de kernactiviteiten van deze terminal en het bewust omgaan met het milieu.

vangen. De nieuwe installatie beslaat qua oppervlakte nog maar een derde van de bestaande zuivering, verwijdert tweemaal zoveel stikstof en fosfaat en is dertig procent zuiniger in het energieverbruik dan de huidige installatie. Hiervoor wordt naast de Nereda®-technologie gebruikgemaakt van een innovatief modulair fosfaatverwijderend zandfilter dat in de toekomst kan worden geüpgraded naar een 1-STEP®-filter voor vergaande verwijdering van stikstof en microverontreinigingen. Hierdoor kan de rwzi Utrecht toekomstbestendig schoon water produceren.

In het voorjaar van 2017 wordt gestart met de bouw. De nieuwbouw wordt gerealiseerd op een gedeelte van het huidige zuiveringsterrein dat momenteel niet in gebruik is. Hierdoor kan de bestaande zuivering met minimale hinder en op zichzelf werkend door blijven draaien. De nieuwe zuivering moet in 2019 operationeel zijn. + marc.scheres@witteveenbos.com

HISTORISCHE GEURMETINGEN

beeld: SVP-Architectuur en Stedenbouw

Al sinds 1896 wordt er in Hoogkerk kristalsuiker geproduceerd. De fabriek grenst aan het dorpscentrum van Hoogkerk. Suiker Unie meet en monitort de effecten van het productieproces op de leefomgeving nauwlettend. Zo wordt bijvoorbeeld driejaarlijks de geur-emissie van de geurrelevante processen vastgesteld.

Witteveen+Bos is sinds 2014 met uitgebreide meet- en monitorcampagnes nauw betrokken bij dit proces. In 2014 toonden de onderzoeksresultaten een dominant aandeel van het carbonatatieproces in de totale geuremissie. Voldoende reden om dit deel van het proces te optimaliseren en te zoeken naar mogelijkheden voor geurreductie. Dit was de start van een intensieve samenwerking tussen de procestechnologen van Suiker Unie en de geur- en meetspecialisten van Witteveen+Bos. De specifieke condities van de afgassen van het carbonatatieproces maakten maatwerk noodzakelijk. Na heel veel meten aan gevarieerde instellingen en procesomstandigheden lijkt de eindoplossing met meetbare successen bereikt. De volgende stap is het operationaliseren van een full-scale installatie. Een verdergaande meet- en monitorcampagne voorafgaand en/of tijdens de ingebruikname van de installaties is daarbij noodzakelijk. Suiker Unie heeft met innovatieve oplossingen verantwoordelijkheid genomen voor de kwaliteit van de leefomgeving. Wij hebben daar met onze kennis over het meten en monitoren van effecten op de geuremissie aan mogen bijdragen. + jeroen.melcherts@witteveenbos.com

Toekomstige situatie Witteveen+Bos Nieuws december 2016

Werken aan de dijken van de toekomst Het effect van nieuwe veiligheidsnormen

Binnen het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) werken het Rijk en de waterschappen intensief samen om waterkeringen weer op orde te krijgen. Nu diverse Ruimte voor de Rivier (RvR)-projecten in afronding zijn, is het probabilistisch beoordelen en versterken van dijken de volgende stap. Met het vernieuwde Wettelijk Beoordelingsinstrumentarium 2017 (WBI2017), dat per 1 januari 2017 van kracht wordt, zijn nieuwe methodes ontwikkeld om te boordelen of primaire waterkeringen voldoen aan wettelijke veiligheidseisen. In 2050 moeten alle primaire waterkeringen aan de nieuwe veiligheidsnormen op basis van overstromingskansen voldoen. Een uitdaging met grote impact. Technisch en maatschappelijk.

Waterveiligheidsspecialisten Gerben Spaargaren, Joost Lansink en Marinus Aalberts vertellen over de manier waarop Witteveen+Bos dit aanpakt.

‘Wij zijn al decennia lang betrokken bij de bescherming van Nederland tegen water in alle mogelijke facetten’, vertelt Gerben Spaargaren, groepshoofd Waterkeringen en beleid. ‘Ons eerste project, de Prins Bernhardsluis in Deventer, is aangelegd in een primaire waterkering en is dus een mooi voorbeeld.

Naast grote bijdragen aan dijkversterkingen in uitvoering voor waterschappen en aannemers, hebben we afgelopen decennia meegewerkt aan het project ‘Veiligheid Nederland in kaart’ en waren we betrokken bij diverse onderzoeksprojecten, toetsingen, softwareontwikkelingen en reviews.’

Maatschappelijke impact De komst van WBI2017 is weer een nieuwe stap om de veiligheid van Nederland te waarborgen. Op 1 november 2016 heeft de Eerste Kamer unaniem ingestemd met de nieuwe normering voor de primaire waterkeringen. In de nieuwe veiligheidsnormen staan de kans op een overstroming en de gevolgen hiervan centraal: er wordt getoetst of keringen voldoen aan de maximaal toelaatbare overstromingskans. ‘We hebben de nieuwe normen in de afgelopen tijd al toegepast in diverse projecten,’ vertelt Marinus Aalberts, projectingenieur bij Witteveen+Bos en dijkwachter in zijn vrije tijd. ‘Grote delen van de Markermeerdijken tussen Hoorn en Amsterdam voldoen niet aan de veiligheidseisen.

Deze dijken op slappe ondergrond zijn niet stabiel genoeg om 1,2 miljoen mensen te beschermen tegen het water. Samen met partners en omwonenden wordt gezocht naar de beste oplossing, waarbij we de nieuwe ontwerpfilosofie nu al toepassen. Je ziet omgevingsfactoren steeds belangrijker worden. We bedenken niet alleen de beste oplossing om de dijk te versterken, maar kiezen voor een oplossing op maat. Dat betekent dat we naast de input van omwonenden, ook aspecten als cultuurhistorie en flora en fauna meenemen.’

enquêtes en interviews. Het ruimtelijk kwaliteitskader combineert de subjectieve belevingswaarden van het gebied met de objectieve gegevens uit de meer traditionele onderzoeken.

Door in een vroeg stadium de omgeving te informeren en naar haar mening te vragen, ontstaat een beter beeld over de gebiedswaarden van de dijk. Dit zorgt voor meer begrip en draagvlak voor de dijkversterking. Een aanpak die goed aansluit bij de duurzame ontwerpprincipes van Witteveen+Bos waarin participatie een belangrijke rol speelt. Deze ontwerpprincipes, gebaseerd op de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties (VN), helpen ons om duurzaamheid daadwerkelijk vorm te geven.

WBI2017 en OI2014 In de Generale Repetitie zijn waterschappen en ingenieursbureaus samen bezig om kennis en ervaring te delen op het gebied van probabilistisch ontwerpen van waterkeringen. Joost Lansink: ‘Ik ben er trots op dat Witteveen+Bos door Rijkswaterstaat is gevraagd om het nieuwe beoordelingsinstrumentarium te testen en verbetervoorstellen te leveren. Diverse collega’s zijn gevraagd om cursussen en knoppensessies te verzorgen voor collega-bureaus en beheerders. Een goed voorbeeld van onze sterke kennispositie.

De bijdrage aan grote meerjarige projecten als Ruimte voor de Rivier Deventer, Hondsbossche en Pettemer zeewering en project IJsseldelta is voor medewerkers een fantastische leerschool.

Die kennis passen we ook weer toe in kleinere projecten als kadeverbeteringen, veiligheidsbeoordelingen en regionale waterkeringen. Juist die mix maakt ons werk zo leuk’, aldus Joost.

Kennis en innovatie Joost vervolgt: ‘Innovatie en kennisontwikkeling zijn essentieel om het verschil te blijven maken. Bij MIRT-verkenningen in het kader van het HWBP, zoals de versterking van de Noordelijke Maasvallei is Witteveen+Bos continu op zoek naar slimme oplossingen. Door automatisering van berekeningen, slimme inzet van GIS-systemen en kennis van het ontwerpinstrumentarium (OI2014) leveren waterkeringspecialisten input aan de ruimtelijke opgaven.’ Gerben Spaargaren: ‘Om de kennis voor de toekomst te waarborgen werken wij graag met afstudeerders. Zo onderzocht afstudeerder Mariska van Rijn (landschapsarchitectuur, Wageningen Universiteit) voor de versterking van de Waterlandse

Zeedijk de maatschappelijke kosten en baten van een integraal dijkversterkingsontwerp met meekoppelkansen ten opzichte van een sober en doelmatig ontwerp. Stakeholders vormden de rode draad van het onderzoek en zij kozen uiteindelijk de voorkeursvariant. Daarnaast is Witteveen+Bos bezig met de doorontwikkeling van augmented en virtual reality (VR), dit zijn prachtige mogelijkheden om echt de beste oplossing te vinden.’

Dijken op Veen Het Markermeerdijken-project is een van de referentieprojecten voor de Project Overstijgende Verkenning Macrostabiliteit (POVM).

Onze bijdrage aan de POVM is om mee te denken en te werken aan betere, snellere en goedkopere dijkversterkingen. Wij bouwen in project Markermeerdijken voort op jarenlang onderzoek naar de betere bepaling van de sterkte van veen, de zogenaamde Dijken op Veen-methode. ‘Het is ons met de alliantie Markermeerdijken gelukt om deze theorie om te zetten naar een praktisch toepasbaar model. En daar ben ik supertrots op’, zegt Marinus.

‘Dit heeft geleid tot een optimalisatie van het vergunningsontwerp, waarbij de versterkingsopgave op sommige delen van het traject is geminimaliseerd. In combinatie met de nieuwe normering een grote stap voor waterbouwend Nederland.’

Daarnaast is Witteveen+Bos ook betrokken bij de Project Overstijgende Verkenning Piping (POVP), waarin een handreiking voor drainagesystemen in de verkenningsfase wordt geboden.

Gerben: ‘Doel van de handreiking is een hulpmiddel te bieden aan waterkeringbeheerders, zodat drainagetechnieken als een volwaardige bouwsteen worden meegenomen in de verkenningsfase van dijkversterkingsprojecten.’

Drive Zowel Gerben Spaargaren, Marinus Aalberts en Joost Lansink delen een belangrijke eigenschap: de drive om binnen hun vakgebied het beste eruit te willen halen. ‘Binnen Witteveen+Bos werken we echt aan alle facetten van dijkversterkingen. Dat is fantastisch’, vertelt Gerben. ‘Door innovatieve technieken te combineren met onze kennis en jarenlange ervaring kunnen wij een steentje bijdragen aan een waterveilig Nederland en ook de rest van de wereld. Hoe mooi is dat?’ + communicatie@witteveenbos.com

Duurzame ontwerpprincipes Om omwonenden in een vroeg stadium mee te nemen in het proces, werden in opdracht van het Waterschap Rivierenland bij de dijkversterking Wolferen-Sprok (Nijmegen) een ruimtelijk kwaliteitskader en belevingswaardenonderzoek opgesteld.

Witteveen+Bos organiseerde samen met Bureau Stroom het communicatieproces door middel van kennisbijeenkomsten,

Witteveen+Bos Nieuws december 2016

Wateradvies rondom landbouw Oplossingen voor wateroverlast en zoutindringing Door toenemende welvaart en bevolkingsgroei stijgt in Indonesië de vraag naar landbouwproducten. Ondanks de enorme landoppervlakte moet Indonesië deze producten ook importeren. Het land beoogt meer zelfvoorzienend te zijn. Overheid, bedrijven en ontwikkelaars onderzoeken de mogelijkheden voor nieuwe landbouwgebieden en productieverhoging van de bestaande landbouw.

Nieuwe landbouwgrond is schaars en ligt vaak in afgelegen gebieden. Daarnaast is er over het algemeen sprake van wateroverlast en zoutindringing, maar ook van watertekorten.

Witteveen+Bos is betrokken bij watergerelateerd onderzoek om oplossingen voor dit probleem te vinden. Zo is in Sumba voor een kruidnagelplantage een uitgebreide grondwaterstudie uitgevoerd. In Sumatra zijn de overstromings-risico’s voor

uitbreiding van de plantage in kaart gebracht en voor meerdere locaties in Indonesië zijn er ‘land suitability’ studies gedaan, waaronder Kalimantan en Papoea. Wij schakelen daarbij de hulp in van Australische partners, die de gewas- en landbouwtechnische kennis inbrengen. + lourens.meijer@witteveenbos.com

Pilot polder Semarang operationeel In 2001 organiseerde Witteveen+Bos in Jakarta met onder meer het waterschap Groot Salland, waterschap Rijnland, Rijkswaterstaat en het Indonesische ministerie van Verkeer en Waterstaat het seminar ‘Polders in waterfront cities’. Tijdens de tweedaagse sessie kwamen vele Nederlandse deskundigen op het gebied van polderontwerp en -beheer aan het woord.

Tevens was er ruimte voor een projectontwikkelaar die in Jakarta zelf een private polder heeft ontwikkeld en met succes in stand houdt. Deze polder is in de periode van 1986 tot en met 2005 - in delen - ontworpen door Witteveen+Bos. De Indonesische overheid - ook bij het seminar aanwezig - was dermate enthousiast dat zij besloot tot het uitvoeren van een pilot.

Semarang werd als locatie gekozen vanwege de omvang van de problemen op het gebied van watermanagement.

beeld: HHSK

In een haalbaarheidsstudie, gefinancierd door Partners voor Water, werd onderzocht welk gebied in Semarang het meest geschikt was voor een polder. Er werd gekozen voor het Banger-gebied (540 hectare) waar 80.000 mensen wonen, open riolen bestaan en waar permanent water in de straten staat. Witteveen+Bos was samen met het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard (HHSK) nauw betrokken bij de detaillering van het plan. Na vele tegenslagen en door de vasthoudendheid van HHSK zijn begin oktober 2016 de pompen aangezet. Het resultaat was zeer bevredigend: de waterstand in het Banger-gebied is met 1,5 meter verlaagd en de riolen lopen niet meer over. Voor 80.000 mensen is een betere leefomgeving gerealiseerd! + arno.kops@witteveenbos.com

AARDBEVINGSBESTENDIG ONTWERP JAKARTA

HERGEBRUIK WATER IN ISFAHAN

Indonesië kent veel gebieden die gevoelig zijn voor aardbevingen. Toch is er onder ingenieurs, aannemers en projectontwikkelaars vaak nog geen duidelijkheid over de impact van aardbevingen en de daadwerkelijke maatregelen die nodig zijn om constructies als waterkeringen, high-rise buildings en jetties aardbevingsbestendig te bouwen. Witteveen+Bos houdt zich bezig met het hele scala aan berekeningen dat betrekking heeft op seismiek: van het signaal dat zich uit de aarde naar het oppervlak beweegt, tot de geotechnische en constructieve berekeningen waaruit bepaald wordt hoe constructies de hoge seismische krachten kunnen weerstaan. Recent zijn voor de reclamatieprojecten in Jakarta Bay dynamische analyses uitgevoerd, zijn voor een projectontwikkelaar in Makassar tektonische studies gereviewd en is Witteveen+Bos gevraagd de aardbevingsbestendigheid van verschillende high-rise buildings in het centrum van Jakarta te analyseren.

Witteveen+Bos heeft samen met Wahang Saran, een Iraanse EPC-aannemer op het gebied van afvalwaterbehandeling, het eerste project gedaan om het afvalwater van een staalfabriek in Isfahan volledig te hergebruiken. Isfahan is de op een na grootste stad in Iran. Er heerst veel droogte in het gebied. Om te kunnen uitbreiden heeft de staalfabriek geen andere mogelijkheid dan hergebruik van water. Op basis van de ervaringen in dit project zien Witteveen+Bos en Wahang Saran kansen om samen meer projecten op het gebied van water recycling uit te voeren. Daarbij zullen wij onder meer verder bouwen op onze ervaringen opgedaan bij de ultrapuurwaterfabriek die we in Emmen voor de NAM hebben ontworpen. Om de samenwerking te bekrachtigen is een Memorandum of Understanding getekend.

+ willemijn.de.raadt@witteveenbos.com

+ wouter.bijman@witteveenbos.com

Witteveen+Bos Nieuws december 2016

INSPECTIE KUNSTWERKEN PROVINCIE OVERIJSSEL

BUILDING WITH NATURE INDONESIË De mangrovebossen voor de kust van het district Demak bij Semarang in Indonesië worden hersteld door de aanleg van semipermeabele dammen. Dit roept de dramatische kusterosie een halt toe, zodat de inwoners er veilig kunnen blijven wonen.

De Building with Nature-oplossing van kustbescherming door middel van mangrovebossen brengt daarnaast de ecologische waarde in het gebied terug. De aanleg en het onderhoud van de dammen in combinatie met de introductie van duurzaam landgebruik biedt werkgelegenheid aan de lokale bevolking.

Het project is nu bijna twee jaar onderweg en op dit moment zijn de dorpsbewoners druk bezig met de aanleg van een nieuwe reeks doorlatende dammen rond hun dorpen. Ze zijn erg gedreven omdat ze zien dat de sedimentatie duidelijk zichtbaar is achter de dammen die eerder zijn geplaatst. Grote delen vallen nu droog bij laag water. Voor de zomer 2016 is door Witteveen+Bos, Deltares, Wetlands International en andere Ecoshape-partners het ruimtelijke ontwerp afgemaakt en is er een tender geweest. Een lokale aannemer zorgt er nu voor dat het bouwmateriaal aanwezig is en organiseert het werk zodat het op schema ligt. Een toezichthouder van het consortium is elke dag in het veld en bewaakt de voortgang.

Het project gaat in volle vaart door. Andere partners maken goede voortgang met trainingen en de kweek van vis en garnalen. In maart 2016 werd met dit project de ‘Vernufteling’ gewonnen. Deze jaarlijkse prijs voor het vernuftigste project is een extra motivatie voor alle partners in het consortium.

In opdracht van de provincie Overijssel voert Witteveen+Bos een toestandinspectie uit aan drieënveertig beweegbare kunstwerken (sluizen en bruggen). Het gaat hierbij specifiek om de mechanische en elektrotechnische onderdelen van de kunstwerken. Met de resultaten heeft de provincie Overijssel inzicht in de huidige staat van de kunstwerken en de te nemen maatregelen voor uitvoering van onderhoud, inclusief bijbehorende kosten.

Tijdens de inspectie worden ook de algemene gegevens van de kunstwerken gecontroleerd en waar nodig aangepast. Hiermee zorgt de provincie Overijssel dat haar areaalgegevens op orde komen. Witteveen+Bos stelt alle verzamelde data digitaal beschikbaar aan de provincie.

De data worden aangeleverd in een format dat direct kan worden ingelezen in het beheersysteem van de provincie.

Hiermee wordt zorg gedragen voor een up-to-date beheersysteem. + justin.sap@witteveenbos.com

+ tom.wilms@witteveenbos.com

VEILIGE INSTALLATIES SLUIZEN MEMORANDUM OF UNDERSTANDING RIPI Het Research Institute of Petroleum Industry (RIPI) in Iran is een toonaangevend onderzoeksinstituut voor de olie- en gasindustrie. RIPI wil samen met Witteveen+Bos afvalwaterprojecten uitvoeren en het hergebruik van water in de olie-en gasindustrie nader onderzoeken. Daarnaast komt bij de olieverwerking ‘spent caustic’ vrij, een bijzonder agressief afvalproduct, waarvan de behandeling kostbaar is.

Witteveen+Bos heeft onder andere in Kazachstan veel ervaring opgedaan op dit gebied en zal RIPI adviseren over het beter behandelen van deze afvalstroom. De samenwerking tussen RIPI en Witteveen+Bos is vastgelegd in een Memorandum of Understanding. + wouter.bijman@witteveenbos.com

Witteveen+Bos werkt voor Hoogheemraadschap van Delfland aan het verbeteren van de veiligheid, het renoveren en upgraden van de technische installaties van de Keersluis Maassluis, Vlaardinger Driesluizen en Delflandse Buitensluis. Een interessante opdracht, mede omdat Witteveen+Bos van 1985 tot 1990 ook betrokken was bij het ontwerp en de uitvoeringsbegeleiding van de Delflandse Buitensluis. De advies-, aanbestedingsen uitvoeringswerkzaamheden hebben opeenvolgend per sluis plaatsgevonden. Op dit moment is de Delflandse Buitensluis in uitvoering. Het accent van de werkzaamheden ligt hierbij op de elektrotechnische-, ICT-, duurzame energie- en werktuigbouwkundige installaties.

Ook de renovatie van de bouwkundige constructies van de bediengebouwen is onderdeel van de opdracht. Wij zijn gestart met het uitvoeren van een risico-inventarisatie en evaluatieonderzoek op locatie. Verder werkten wij de maatregelen uit in een definitief ontwerp, waarbij eisen vanuit stakeholders, RAMS-criteria, normen en wettelijke kaders, zoals de Wet op de waterkering, zijn meegenomen.

Door de toegenomen mate van complexe software, automatisering en sensorisering is extra aandacht besteed aan de functionele werking en de veiligheid van het automatische bedienproces. In de nieuwe situatie van de Vlaardinger Driesluizen wordt de sluis op afstand bediend. Het gebouw van de Keersluis is voorzien van zonnepanelen waarmee energie wordt opgewekt. Via een slimme meter kan tevens energie worden teruggeleverd aan het elektriciteitsnet. Voor de Delflandse Buitensluis voerden wij een specifiek onderzoek uit naar de CEmarkering en machineveiligheid.

PRESTATIES MEETBAAR EN OBJECTIEF MAKEN In september 2016 tekenden industrieel dienstverlener Yokogawa en ENGIE (Cofely) het nieuwe geïntegreerde prestatiecontract voor de gebouwgebonden installaties. Yogogawa Europe B.V. heeft het onderhoud en beheer van de gebouwgebonden installaties van haar hoofdkantoor in Amersfoort uitbesteed aan Cofely. Het huidige onderhoudscontract is gebaseerd op een inspanningsverplichting en eindigde op 1 januari 2016. Yogogawa en Cofely hebben de intentie uitgesproken een nieuw onderhoudscontract aan te willen gaan op basis van een prestatiecontract. In de rol van adviseur heeft Witteveen+Bos Yogogawa begeleid in dit traject. Leidend was het komen tot de juiste prestatie-eisen en voorwaarden voor het nieuwe contract. Prestatiecontracten hebben als doel de prestatie van de leverancier meetbaar en objectief te maken. Deze prestaties kunnen worden opgehangen aan thema’s, zoals klanttevredenheid, energie en duurzaam beheer, kosten en kwaliteit, binnenklimaat, innovatie en looptijd. Aan deze thema’s zijn vervolgens kritische prestatie-indicatoren (KPI’s) gekoppeld.

Het voordeel van een prestatiecontract is dat een gebruiker van het gebouw meer controle heeft over kwaliteit, kosten en beperkt risico. + peter.van.velden@witteveenbos.com

BASISSPECIFICATIES RIJKSWATERSTAAT

Sulawesi, vroeger bekend als Celebes, is het derde grootste eiland van de Indonesische archipel. Op het eiland vind je een afwisselende natuur met berggebieden, vulkanen, regenwouden en prachtige rijstterrassen. Aan de kust van Noord-Sulawesi op circa een uur rijden van de hoofdstad Manado wordt een resort ontwikkeld. Aan Witteveen+Bos is gevraagd om het ontwerp en de kostenramingen te maken van de kuststrook met witte stranden en lagunes. Tevens adviseren wij over de aanlegsteiger voor schepen, die duikers naar mooi koraal in de buurt brengen. Tijdens twee veldbezoeken aan het projectgebied is een goed beeld verkregen van de huidige situatie. De eerste ontwerpen zijn met de klant en de architect besproken en verwerkt in het masterplan. De samenwerking is goed en gezamenlijk zullen we zorgen voor de realisatie van de maximale potentie van het gebied als resort.

Rijkswaterstaat beheert basisspecificaties voor onder andere wegen, tunnels, dynamisch verkeersmanagement, beweegbare bruggen en viaducten. In deze specificaties staan standaardeisen, functies, objecten en raakvakken die projecten tijdens de planuitwerkingsfase en contractvoorbereidingsfase toepassen en projectspecifiek maken. De basisspecificaties zijn door Rijkswaterstaat in hun eisendatabase GRIP gezet. Daaruit bleek dat er een kwaliteitsslag nodig is op de eisteksten en de consistentie van de informatie in de eisendatabase. Rijkswaterstaat heeft Witteveen+Bos gevraagd om mee te werken aan deze kwaliteitsslag op basis van onze ervaringen met basisspecificaties in de projecten Zuidasdok, A9 Badhoevedorp - Holendrecht en de Blankenburgverbinding. Wij stellen concrete verbetervoorstellen op voor de eisteksten.

Daarnaast geven wij advies over de structuur van de objecten, functies en raakvlakken. Met deze kwaliteitsslag beschikken de projecten van Rijkswaterstaat over betere en consistentere informatie, zodat de projecten zich meer op de projectspecifieke onderdelen kunnen richten.

+ tom.wilms@witteveenbos.com

+ tim.van.dijck@witteveenbos.com

RESORT NOORD-SULAWESI

+ johan.kornet@witteveenbos.com

Witteveen+Bos Nieuws december 2016

STRESSTEST VOOR ENERGIETRANSITIE

beeld: OKRA

Nieuwe Croeselaan in Utrecht Aanjager voor duurzaam nieuw centrum Witteveen+Bos heeft van de gemeente Utrecht opdracht gekregen om een contract op te stellen voor de realisatie van de herinrichting van de Croeselaan tot duurzaamheidsicoon. Samen met belanghebbenden, omwonenden en aannemers gaat Witteveen+Bos aan de slag om te onderzoeken wat een straat duurzaam en toekomstbestendig maakt, waarna in juni 2017 de aannemer kan starten om de herinrichting te realiseren.

Eind 2016 is gestart met de marktconsultatie: alle duurzaamheidsopties en kansen worden overwogen voor een nieuw ontwerp van de huidige Croeselaan binnen het gemeentelijke transformatieprogramma van de binnenstad Centrum Utrecht 2030 (CU2030). Witteveen+Bos adviseert over het gedeelte van de Croeselaan tussen het Jaarbeursplein en de Jan van Foreestraat. Wij begeleiden de aanbesteding en doen de contractering. Daarbinnen worden ideeën aangedragen voor een duurzame herinrichting en begeleiden wij het proces met omwonenden, belanghebbenden en aannemers. Om de hoge mate van duurzaamheid daadwerkelijk te kunnen realiseren, is gekozen voor een bouwteammodel. Daarbij wordt de aannemer vroegtijdig betrokken en hebben partijen gezamenlijk een aandeel in het ontwerp.

Toekomstbestendig Het duurzame karakter van de nieuwe Croeselaan schuilt onder andere in toekomstbestendigheid: een ontwerp dat zich in de toekomst gemakkelijk laat transformeren (modulair

bouwen), mochten de behoeften van wonen, reizen en recreëren verschuiven. Er zal in de nieuwe situatie minder en langzamer verkeer rijden, er wordt klimaat- en energieneutraal gebouwd en er is aandacht voor kundig waterbeheer en vergroening. De Croeselaan wordt duurzaam op zowel sociaal, economisch als ecologisch vlak. Dat laatste houdt onder andere in dat in de middenstrook in het plangebied ruimte komt voor bomen en een groene uitstraling. Verder wordt onderzocht of de middenstrook een rol kan spelen bij het zuiveren van water, het opwekken van energie en het verbouwen van voedsel. De precieze invulling wordt in overleg met de Utrechters bepaald. In het verleden zijn door verstedelijking bepaalde essentiële levensbehoeften meer uit het zicht geraakt. Zo zijn de afkomst van voedsel, water, energie en materialen niet meer te herleiden door de gebruikers van de stad. Witteveen+Bos probeert deze bewustwording weer terug te brengen bij de Utrechters, zodat de Croeselaan als een voorbeeldstraat kan fungeren.

De Klimaatconferentie in Parijs zorgde voor een akkoord dat de opwarming van de aarde moet beperken. We staan voor de grote opgave om een CO2-arme samenleving te creëren. Hiervoor is een omvangrijke energietransitie van gebruik van fossiele brandstoffen naar duurzame energiebronnen noodzakelijk. Witteveen+Bos heeft met een consortium, bestaande uit H+N+S, WING, CE Delft, .Fabric en Marco Broekman, de Eo Wijersprijsvraag 2015 gewonnen. De opgave was de stedendriehoek Apeldoorn-DeventerZutphen energieneutraal te maken in 2030.

Met het huidige beleid is het energieneutraal maken van de stedendriehoek niet haalbaar. Wij voorzien dat er een stevige aanjager nodig is in de vorm van CO2beprijzing. Daarom hebben wij een test ontwikkeld om vast te stellen in welke mate een overheid of bedrijf voorbereid is op de benodigde energietransitie. Daarbij wordt een analyse uitgevoerd naar de belangrijkste economische activiteiten, de ruimtelijke-ecologische structuur en het beleid van de organisatie. Er wordt onder meer gekeken of de economie zwaar leunt op activiteiten die veel fossiele brandstoffen vragen en op welke manier eenvoudig kan worden overgeschakeld naar meer duurzame energiebronnen. Als gevolg van de verandering van energieproductie en mogelijke bedrijvigheid komen er veranderingen in de ruimtelijke-ecologische structuur. Witteveen+Bos controleert of het beleid erop gericht is om gewenste ontwikkelingen op gebied van energietransitie te stimuleren. Daarnaast wordt gekeken op welke manier ontwikkelingen die niet gewenst zijn gekanaliseerd kunnen worden.

De stresstest kan ook worden gebruikt om ontwikkelingen die nu om besluiten vragen te toetsen. Zo maken wij helder of economische en ruimtelijke ontwikkelingen aansluiten bij de verwachte gevolgen van de energietransitie en of dit beleidsmatig voldoende verankerd is. + eric.holtrop@witteveenbos.com

Impact Deze weg als duurzaamheidsicoon van de stad Utrecht sluit goed aan bij de duurzaamheidsambities van Witteveen+Bos: uit onze materialiteitsanalyse blijkt dat wij de meeste impact op het gebied van duurzaamheid kunnen behalen in onze ontwerpen. Hiervoor worden binnen dit project onze duurzame ontwerpprincipes, gebaseerd op de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties, toegepast. + maarten.schaffner@witteveenbos.com

PILOT MET WATERSTOFBROMIDE FLOWBATTERIJ OFFICIEEL VAN START Op maandag 7 november 2016 is de pilot van de ‘waterstofbromide flowbatterij’ in Deventer officieel van start gegaan. Deze innovatieve batterij, ontwikkeld door Elestor BV, maakt een nieuwe en betaalbare manier van energieopslag mogelijk, waardoor zonneen windenergie concurrerend worden met fossiele brandstof. Een consortium, bestaande uit Witteveen+Bos, Elestor BV, Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), onderzoekt met deze pilot op welke manier de batterij op grotere schaal kan worden ingezet. De pilot is een primeur in Europa. De door Elestor BV ontwikkelde waterstofbromide flowbatterij maakt het mogelijk om elektriciteit, gegenereerd door duurzame energiebronnen, op te slaan tegen een fractie van de kosten van de huidige technologieën. Het flowbatterijprincipe is al enige tijd bekend, maar werd in deze vorm nog niet eerder in de gebouwde omgeving toegepast.

Witteveen+Bos Nieuws december 2016

Witteveen+Bos faciliteert de pilot: de batterij is geplaatst bij het kantoor van Witteveen+Bos in Deventer en is verbonden aan zes zonnepalen. Deze panelen zijn door Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) met de innovatieve Back Contact (BC)-technologie ontwikkeld.

Anders dan bij een conventionele zonnecel zijn de contacten bij een BC-module aan de achterkant van de cel met elkaar verbonden. Het voordeel hiervan is dat er geen schaduwwerking optreedt en dat cellen dichter op elkaar zitten. Het Lectoraat Meet- en Regeltechniek van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) zorgde voor de systeemintegratie en voor de vermogenselektronica.

Witteveen+Bos heeft daarnaast de veiligheid van het systeem getoetst en de melding ‘Wet milieubeheer activiteitenbesluit’ bij de gemeente Deventer verzorgd. De opgedane kennis wordt door de consortiumleden ingezet voor kansrijke toepassingen voor bedrijven, kantoren en collectieve systemen in woonwijken.

Tijdens de bijeenkomst stond Karin Sluis, algemeen directeur van Witteveen+Bos, stil bij het belang van de samenwerking tussen de consortiumpartners. ‘In onze projecten volgen we duurzame ontwerpprincipes, gebaseerd op de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Deze helpen ons duurzaamheid vorm te geven in al onze projecten’, aldus Karin Sluis.

‘Deze pilot is een mooi voorbeeld hoe we hier met elkaar invulling aan geven.’ Na een toelichting over de werking van de batterij door Wiebrand Kout, CTO van Elestor BV, en een toelichting over de innovatieve BC-technologie door Nico Dekker, senioradviseur bij ECN, werd door wethouder Frits Rorink van de gemeente Deventer toegelicht wat de pilot betekent voor de stad Deventer.

Tot slot werd de pilot met een symbolische handeling gestart.

+ raphael.van.der.velde@witteveenbos.com

3D-printen in Dubai Op locatie en onder lokale omstandigheden Witteveen+Bos investeert in de ontwikkeling en toepassing van 3D-printen in de bouwsector en wil nieuwe en innovatieve productietechnieken begrijpen en toepassen in projecten. Dit is een van de redenen waarom wij medio 2015 partner zijn geworden in het grootschalige onderzoek ‘3D-beton-printen’ van de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e). Het onderzoek wordt uitgevoerd onder leiding van Theo Salet, hoogleraar Betonconstructies op de TU/e en PMC-leider Gebouwen bij Witteveen+Bos. De opgedane kennis krijgt steeds meer zijn intrede in het projectenportfolio: Witteveen+Bos werkt aan de engineering van het voor het eerst op locatie 3D-geprinte gebouw ter wereld: een R&D-laboratorium in Dubai voor de Dubai Electricity and Water Authority (DEWA). Het project is aanbesteed aan de

lokale aannemer Convrgnt. De Nederlandse start-up CyBe Construction B.V. is door de aannemer aangesteld voor het 3D-beton-printen op locatie. Witteveen+Bos voert de engineering uit voor de 3D-geprinte bouwdelen van de start-up.

Voor dit project wordt een gebouw gerealiseerd van 12 meter breed, 12 meter lang en 5 meter hoog. Het gebouw zal op de bouwlocatie gerealiseerd worden met wat we noemen een hybride productietechniek: het project wordt deels 3D-geprint, deels gerobotiseerd en deels traditioneel gebouwd. Om een optimum te bereiken in wat op korte termijn haalbaar is voor de maakbaarheid en veiligheid van het bouwwerk is gekozen voor deze productietechniek. Elders op de wereld zijn al eerder bouwwerken gerealiseerd met 3D-printen. Echter, de productie van deze projecten heeft altijd plaatsgevonden onder

laboratorium- of fabrieksomstandigheden. De uitdagingen in het Dubai-project zijn dan ook het 3D-printen op locatie onder lokale klimaat- en weersomstandigheden en daarnaast de ontbrekende wetten en normen voor de engineering van 3D-geprinte bouwdelen. Het ontwerp- en engineeringtraject is van start gegaan in september 2016. De start van de realisatie is begin 2017 gepland.

Tijdens de Dutch Design Week in oktober jl. sprak Theo Salet met een geïnteresseerde minister Blok van Wonen en Rijksdienst over deze ontwikkelingen en zijn ervaringen met buitenlandse initiatieven, met name in Dubai en Singapore. + jordy.vos@witteveenbos.com

Grootschalige PV-toepassing Waternet Waternet zorgt voor het waterbeheer, de drinkwatervoorziening en afvalwaterverwerking voor de gemeente Amsterdam en het waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Om in 2020 zo veel mogelijk klimaat- en energieneutraal te opereren heeft Waternet het ambitieuze programma K2020 opgesteld. Een belangrijk onderdeel daarvan is de plaatsing van 100.000 zonnepanelen (PV) op drinkwater- en afvalwaterinstallaties. Deze kunnen 25 % tot 30 % van de totale elektriciteitsvraag van Waternet dekken. Als eerste pakket ontwikkelt Waternet PV-installaties op de drinkwaterlocaties Nieuwegein en Weesperkarspel en de rwzi’s Horstermeer en Westpoort. De plannen voor Nieuwegein en Horstermeer behoren tot de grootste PV-projecten die in Nederland worden gerealiseerd.

Witteveen+Bos heeft een aanbestedingsstrategie ontwikkeld voor deze grootschalige PV-toepassing. Daarbij zijn keuzes gemaakt over de rolverdeling tussen opdrachtgever en marktpartij, de wijze van uitbesteding, de contractvorm, het al dan niet combineren van locaties en ten slotte de aanbestedingsprocedure. Dit alles is gericht op een optimale beheersbaarheid en waarde voor Waternet. Ons team begeleidt Waternet nu bij de aanbesteding van de eerste locaties. Dit omvat onder meer het uitwerken van de technische eisen, het formuleren van selectie- en gunningcriteria, het opstellen van de aanbestedingsdocumenten en het begeleiden van de procedures. De selectiefase is inmiddels afgerond en de opdracht voor de PV-installatie op rwzi Horstermeer wordt voorbereid. Volgens planning zal deze PV-installatie in het najaar van 2017 worden opgestart en jaarlijks zo’n 1,3 miljoen kWh produceren. + peter.de.jong@witteveenbos.com

Witteveen+Bos Nieuws december 2016

Personalia NIEUWE PMC-LEIDER WATER EN INFRASTRUCTUUR LETLAND Met ingang van 1 oktober 2016 geeft Oskars Zivtins leiding aan de productmarktcombinatie (PMC) Water en infrastructuur Letland en het kantoor van Witteveen+Bos in Riga. De PMC richt zich op de ontwikkeling van havens en het ontwerp van de infrastructuur en projecten waarbij duurzame infrastructurele voorzieningen een rol spelen. Oskars volgt hiermee Martijn Akkerman op die sinds begin dit jaar leiding geeft aan de PMC Resilient infrastructures UK. Deze PMC richt zich op de rol van de fiets in duurzame stedelijke ontwikkeling in het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast richt Martijn zich in Nederland op stedelijke mobiliteit en planning van (snel-)fietsroutes.

Column De transitie Zijn we wel of niet op weg naar een meer duurzame samenleving? In de media wordt vaak aangehaald dat Nederland slecht scoort binnen de EU op het gebied van duurzame energie en ik las laatst dat wij op de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties (VN) slecht scoren. Dat laatste feit is blijkbaar voor meerdere uitleg vatbaar, want ik heb ook gelezen dat we ze al bijna allemaal bereikt hebben. Het duurzame energieglas is overigens ook niet halfleeg want als het Energieakkoord wordt gerealiseerd, zullen we in korte tijd een grote stap hebben gemaakt.

Blijkbaar kun je afhankelijk van hoe je het wil zien verschillende kanten op met het meten van onze vooruitgang op duurzaamheidsgebied. Wat ik zelf een interessante parameter vind is onze opdrachtenportefeuille. Ik weet nog dat vlak na 2006 (het jaar van ‘An inconvenient truth’) werd gesteld dat duurzaamheid een grote markt zou worden voor ingenieursbureaus. Wij hebben daar toen op gereageerd door jonge geïnspireerde mensen aan te nemen en ze aan het werk te zetten: ga die markt bewerken. Dat was een taaier proces dan verwacht. Er werd veel gepraat over duurzaamheid maar vooralsnog weinig gedaan.

Kunst+Techniek-prijs 2016 groot succes

Met een spectaculaire act, een bliksemgeleidende danseres op een teslaspoel, werd de tentoonstelling METABOLIC van Iris van Herpen tijdens de Kunst+Techniek-prijsuitreiking op 3 november 2016 geopend in de Deventer Bergkerk. De bezoekcijfers van de tentoonstelling, die duurde tot en met 4 december, overtroffen die van eerdere edities.

In de vorige editie van het Witteveen+Bos nieuws (nr. 101) werd de winnaar van de Kunst+Techniek-prijs al toegelicht en de expositie aangekondigd. De verwachtingen waren hooggespannen en daarin werden we niet teleurgesteld. De bezoekers reageerden ronduit positief, getuige bijvoorbeeld deze reacties op social media: ‘Prachtige tentoonstelling in een geweldige setting,’ meldde Rob Van Der Laan op facebook. Carlos Van Camp, de NieuwZeelandse kunstenaar die de act met de teslaspoel ontwikkelde, postte op facebook: ‘Beautiful...

Glad we could be part of it. Sorry I couldn’t be there in person...’. ‘Zooo gaaf. Iris van Herpen in de Deventer Bergkerk met prachtige voltageshow. Dank @WitteveenBos,’ twitterde Jan-Willem Wesselink. ‘Prachtige show bij uitreiking @WitteveenBos #kunst+techniekprijs aan Iris van Herpen.

Ontwerpers/ingenieurs laat je inspireren! #3Dprinting’, aldus Jacolien Eijer op twitter.

Bij de prijs hoort naast een tentoonstelling en een geldbedrag ook een boek. Het boek ‘Iris van Herpen - Witteveen+Bos Art+Technology Award’ bevat prachtig en buitengewoon gedetailleerd beeldmateriaal van de Ierse modefotograaf Morgan O’Donovan en is voor € 29,50 te bestellen via www.irisvanherpen.com.

Maar kijk eens aan: het loopt! Onze opdrachtenportefeuille vertoont steeds meer projecten met een duurzaamheidskarakter. Het grappige is dat het ons eigenlijk niet meer opvalt. Duurzaamheid is blijkbaar mainstream geworden. Zie dit Witteveen+Bos nieuws: zonnepanelen, windmolens, omgevingsparticipatie (ook een dimensie van duurzaamheid!), de pilot met de waterstofbromide flowbatterij, stresstest voor energietransitie, KRW-doelen en -maatregelen. Duurzaamheidsprojecten zijn een integraal en onopvallend onderdeel van ons dagelijks werk geworden. Met die transitie zit het wel goed! + henk.nieboer@witteveenbos.com

WATERBOUWPRIJS 2016 Robert de Boer (TU Delft), die sinds april 2016 werkzaam is bij Witteveen+Bos, heeft op 10 november 2016 de Waterbouwprijs 2016 voor afstudeerders gewonnen. Deze verkiezing voor de beste waterbouwgerelateerde scriptie in de categorie academici wordt jaarlijks tijdens de Waterbouwdag uitgereikt. Robert bestudeerde in 2015 in samenwerking met RoyalHaskoningDHV voor zijn afstuderen het concept ‘Building with Nature’ (BwN) voor het stedelijke gebied rond Galveston Bay, Texas. De conclusie is dat BwN-oplossingen veel potentie hebben om waarde te creëren op het gebied van natuur en waterveiligheid. Om het overstromingsrisico in Galveston Bay significant te reduceren, kunnen BwN-maatregelen met ‘harde’ bescherming worden gecombineerd. + robert.de.boer@witteveenbos.com

Witteveen+Bos Nieuws december 2016

DIGITALE NIEUWSBRIEF ONTVANGEN? Het Witteveen+Bos Nieuws is ook digitaal beschikbaar. U kunt zich hiervoor aanmelden via onze website www.witteveenbos.nl/nieuwsbrief.

Wilt u voortaan alleen de digitale nieuwsbrief ontvangen en uw abonnement op deze papieren editie opzeggen? Stuur dan een e-mail met uw naam en adres naar communicatie@witteveenbos.com.

Redactieadres Witteveen+Bos Nieuws

Postbus 233, 7400 AE Deventer, telefoon 0570 69 79 11

communicatie@witteveenbos.com, www.witteveenbos.com

Het Witteveen+Bos Nieuws verschijnt vier keer per jaar.

Jaargang 24, december 2016