28 | Wiadomości Handlowe 3/2013 (123)
PR AWO
ZMIANY W USTAWACH O PODATKU DOCHODOWYM
Czy zmniejszą się zatory płatnicze w handlu? Nowe przepisy w ustawach o podatku dochodowym wprowadziły obowiązek korygowania kosztów uzyskania przychodu w przypadku nieuregulowania zobowiązania. Z pierwszych reakcji rynku można wnioskować, że dzięki tym zmianom przynajmniej częściowo zmniejszą się zatory płatnicze w handlu.
Z
dniem 1 stycznia br. dodano nowe prze‑ pisy w ustawach o podatku dochodowym. W myśl tych uregulowań, jeśli podatnik nie zapłaci faktury w ciągu 30 dni od upływu terminu płatności, zobowiązany jest do odpo‑ wiedniego pomniejszenia kosztów uzyskania przychodu. W przypadku faktur z terminem płatności powyżej 60 dni, analogicznego po‑ mniejszenia dokonuje się po 90 dniach od daty zaliczenia danej kwoty w koszty. Jest to z pewno‑ ścią zmiana w dobrym kierunku. Czy jednak wy‑ starczająca? Czy zmniejszy ona zatory płatnicze, tak ciążące przedsiębiorcom, również firmom handlowym?
Dystrybutorzy jako papierek lakmusowy
Artykuły spożywcze W branży spożywczej typowe terminy płatności to 14‑21 dni. Terminy maksymalne, stosowane wobec najlepszych, wiarygodnych klientów z do‑ brą wieloletnią historią płatniczą, sięgają około 40 dni. W wyjątkowych przypadkach zdarzają się terminy do 60 dni. W branży są one przekraczane przeciętnie o około 21 dni, natomiast liczba klientów, którzy spóźniają się z płatnościami sięga nawet 80 proc. Odsetek dłużników noto‑ rycznych określany jest na 10 do 20 proc.
Fot. 123 R
F
Z oczywistych powodów hurtownie są spośród firm handlowych najbardziej wrażliwe na zatory płatnicze. Producenci, jeśli nie prowadzą własnej dystrybucji, mają zwykle do czynienia z kilku‑ dziesięcioma odbiorcami, generującymi duże obroty. Relatywnie łatwiej jest monitorować płatności tak niedużej grupy kontrahentów. De‑ taliści sprzedają za gotówkę klientom indywidu‑ alnym, więc ich problem zaległości nie dotyczy – to raczej sami mogą być źródłem problemów. Hurtownie obsługują nawet kilka czy kilkana‑ ście tysięcy sklepów. Muszą więc dokładać wielu starań, by monitorować płatności, egzekwować zaległości płatnicze i możliwie szybko elimino‑ wać klientów trwale niewypłacalnych. Firmy dystrybucyjne stosują wiele narzędzi do monitorowania płatności. Nowi klienci z reguły muszą płacić gotówką przez określony czas, a co najmniej za kilka pierwszych faktur. Dopiero po
uzyskaniu pewnej wiarygodności mogą liczyć na wydłużone terminy płatności, a przy ustalaniu warunków kredytowania brana jest pod uwagę ich „historia płatnicza” – przedsiębiorcy rzetelnie regulujący zobowiązania zwykle mogą liczyć na nieco dłuższe terminy. Innym ważnym narzędziem jest ustalanie limitów kwotowych zadłużenia, po przekroczeniu których zostają zablokowane do‑ stawy do danego sklepu. W wielu hurtowniach jest to proces automatyczny, dokonywany przez system sprzedażowo‑księgowy. Także przedsta‑ wiciele handlowi dystrybutorów zobowiązani są do monitorowania płatności swoich klientów, czę‑ sto odbierają gotówkę za wcześniejsze dostawy, a przy pojawieniu się nadmiernych zaległości nie przyjmują nowych zamówień od dłużnika. Każda większa hurtownia dysponuje też działem win‑ dykacji, do którego zadań należy monitorowanie płatności, ściąganie zaległych należności, nego‑ cjowanie z dłużnikami i wreszcie prowadzenie czynności egzekucyjnych. W teorii taki system powinien być szczelny i sku‑ teczny. W praktyce bywa różnie. Przy czym każ‑ da branża ma swoją specyfikę, uwarunkowania i problemy.
Chemia i kosmetyki W branży chemiczno‑kosmetycznej typowe terminy płatności wynoszą od 14 do 28 dni. Ter‑ miny maksymalne to 45‑60 dni. Spora gru‑ pa (20‑25 proc.) klientów, będących w dobrej sytuacji finansowej, preferuje płatności
gotówkowe, za co z reguły otrzymują dodatko‑ we upusty. Gotówką płacą też zazwyczaj drobni klienci „paragonowi”, jednak ich liczba od kilku lat stopniowo maleje. Faktury przeterminowane do 30 dni stanowią około 20‑25 proc. wymagalnych należności, kolejne kilkanaście procent to prze‑ kroczenia do 180 dni. Ogółem można przyjąć, że w tej branży mniej więcej jedna trzecia klientów przekracza terminy płatności, a nawet 20 proc. to dłużnicy notoryczni, często świadomie stosujący metodę „balansowania” zamówieniami do kilku dostawców, tak aby maksymalnie wydłużyć ter‑ miny płatności, omijając blokady dostaw.
Mięso i wędliny W tej branży typowe terminy płatności wyno‑ szą od 7 do 14 dni. Maksymalne okresy, sto‑ sowane w wyjątkowych sytuacjach, sięgają 45 dni. W większości przypadków faktury są przeterminowane od 7 do 30 dni, „starsze” długi zdarzają się sporadycznie i z reguły dotyczą skle‑ pów mających trwałe trudności. Ze względu na dużą częstotliwość dostaw, blokady zamówień są w tej branży szybciej odczuwalne i skutecz‑ niejsze niż np. w chemicznej. Ten instrument niestety bywa stosowany coraz częściej, ponie‑ waż liczba notorycznych dłużników od pewne‑ go czasu rośnie systematycznie – w niektórych regionach kraju mówi się nawet o jednej trzeciej ogółu klientów.
Nabiał i tłuszcze Typowe terminy płatności to 14‑21 dni, mak‑ symalne raczej nie przekraczają 28 dni. Faktu‑ ry są tu przeterminowane średnio o 6‑8 dni, czyli mniej niż w innych branżach, natomiast bardzo wysoka jest liczba klientów, którzy nie płacą w terminie – w niektórych hurtowniach sięga ona nawet 70 proc. Przy czym mali klienci spóźniają się mniej od dużych. Średnio około 10‑15 proc. dłużników określanych jest przez hurtownie jako „notoryczni”.
Alkohole To branża specyficzna, ze względu na dużą war‑ tość jednostkową dostaw, obostrzenia formalne oraz wysoki udział obciążeń fiskalnych w cenie towarów. Typowe terminy płatności wynoszą tutaj od 14 do 21 dni, w przypadku alkoholi wy‑ sokoprocentowych, oraz 7‑14 dni w przypadku piwa. Z reguły nie stosuje się terminów dłuższych niż 30 dni. Około dwóch trzecich klientów płaci terminowo, około 10 proc. spóźnia się do 7 dni, kilka procent – do 14 dni i kolejne kilkanaście procent – do 30 dni. Z doświadczenia osób kontrolujących płatności w hurtowniach alko‑ holowych wynika, że przekroczenia większe niż 30‑dniowe oznaczają, iż sklep ma poważne kłopoty. Zazwyczaj blokowane są dostawy do tych klientów, którzy spóźniają się z płatnościami więcej niż tydzień.
Czy coś zmieni się na lepsze? Powyższe liczby pochodzą z wyrywkowego son‑ dażu, przeprowadzonego wśród dyrektorów
Wyraźne zmniejszenie się zatorów płatniczych byłoby możliwe, gdyby obostrzenia podatkowe działały wcześniej i dotyczyły także podatku VAT
Co się zmieniło? Ustawa z 16 listopada 2012 roku o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce (DzU z 30 listopada 2012, poz. 1342) wprowadziła zmiany do wielu ustaw, w tym m.in. o podatku dochodo‑ wym (CIT i PIT). Zmiany w art. 15 b ustawy o PDOP i w art. 24 d ustawy o PDOF wpro‑ wadziły obowiązek korygowania kosztów uzyskania przychodu w przypadku nieure‑ gulowania zobowiązania. W przypadku zaliczenia do kosztów uzy‑ skania przychodu kwoty z faktury (rachun‑ ku) i nieuregulowania tej kwoty w terminie 30 dni od daty upływu terminu płatności, podatnik jest zobowiązany do zmniejsze‑ nia kosztów uzyskania przychodu o nieza‑ płaconą kwotę. W przypadku faktur (rachunków) z termi‑ nem płatności przekraczającym 60 dni, należy zmniejszyć koszty uzyskania przy‑ chodu po upływie 90 dni od daty zaliczenia tej kwoty do kosztów uzyskania przycho‑ du, jeżeli nie została ona uregulowana w tym terminie. Źródło: Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno‑Finansowych nr 36 (791) z 20 grudnia 2012 roku, www.gofin.pl
handlowych i windykatorów przypadkowo wy‑ branych hurtowni. Nawet tak pobieżny przegląd sytuacji pozwala stwierdzić, że zatory płatnicze są w handlu problemem niezwykle poważnym, a wszelkie działania – nawet tak cząstkowe i ostrożne, jak wprowadzone właśnie zmiany w przepisach o podatku dochodowym – są pilnie wyczekiwane przez przedsiębiorców. Pierwsze doświadczenia dystrybutorów wska‑ zują, że nowe przepisy będą mieć pewien po‑ zytywny skutek, choć z pewnością nie rozwiążą problemu do końca. Do hurtowni zgłaszają się już pierwsi kupcy, zdecydowani regulować za‑ ległe płatności i poprawić regularność wpłat. Statystyki jeszcze nie drgnęły, ale nowe przepi‑ sy obowiązują zbyt krótko. Wielu menedżerów podkreśla, że jak zwykle nowelizację przepro‑ wadzono pospiesznie, pozostawiono zbyt wiele niejasności, nie zagwarantowano wystarczająco długiego okresu vacatio legis, a wytyczne i inter‑ pretacje odnośnie stosowania nowych uregu‑ lowań zaczęły pojawiać się dopiero w styczniu, gdy zmiany już obowiązywały. Wątpliwości handlowców dotyczą także faktu odroczenia aż o 30 dni skutków podatkowych dla nierzetelnych płatników. – Po co czekać aż miesiąc? – pytają przedsiębiorcy. – Czy przekro‑ czenie terminu już choćby o 3 czy 7 dni nie byłoby wystarczającą przesłanką? W niektórych branżach 30‑dniowe zaległości są już sygnałem alarmują‑ cym, że kontrahent ma poważne kłopoty! Pewne pozytywne zmiany zapewne więc nastą‑ pią, jednak – zdaniem większości odpytanych przez nas dystrybutorów – będą one dalece niewystarczające i problem zatorów płatni‑ czych w handlu raczej szybko nie zniknie. Być może zmniejszy się nieco liczba notorycznych spóźnialskich oraz kombinatorów, możliwa jest też pewna poprawa statystyk dotyczących średnich przekroczeń terminu płatności. Odczu‑ walna, istotna poprawa byłaby możliwa, gdy‑ by obostrzenia podatkowe działały wcześniej i dotyczyły także podatku VAT. Obecna zmiana jest więc ważnym, ale nieśmiałym kroczkiem w dobrym kierunku. Konrad Kaszuba