straategie
techniek
Het technische katern in Straategie helpt u bij de totstandkoming van verantwoorde bestratingen. Goede producten, maar ook nog eens in een goed ontwerp, goed uitgevoerd en goed onderhouden. Dat maakt de kwaliteitscirkel rond. Meer informatie over techniek is te vinden op www.straategie.nl.
Richtlijn Arbeidsinspectie handmatig of machinaal straten
Innovaties
“Ambitie moet verder gaan�
Projecten
Rooskleurige toekomst
Senseo concept in de bestratingsbranche
Ondersteuning door fabrikanten
Beton, oneindig veelzijdig!
www.straategie.nl
Richtlijn Arbeidsinspectie handmatig of machinaal straten De Arbeidsinspectie heeft het initiatief genomen om, in samenspraak met de brancheorganisaties OBN en VMS, een richtlijn te ontwikkelen die aan bedrijven duidelijk moet maken in welke situaties in principe machinaal moet worden bestraat.Voor de Arbeidsinspectie zal deze richtlijn ook het uitgangspunt zijn bij haar inspecties op locaties waar deze werkzaamheden worden uitgevoerd.
Uitgangspunten en normsituatie
Schema normsituatie
Bij de uitvoering van bestratingwerkzaamheden moeten de volgende uitgangspunten, die vastgelegd zijn in een beleidsregel, worden gehanteerd: • handmatig tillen wordt zoveel als redelijkerwijs mogelijk is vermeden of beperkt; • het is niet toegestaan handmatig per persoon lasten van meer dan 25 kg te verwerken (50 kg met z’n tweeën); • het is niet toegestaan straatstenen (klinkers) van meer dan 4 kg handmatig te verwerken; het is niet toegestaan tegels zwaarder dan 9,5 kg handmatig te verwerken.
Als een oppervlakte van meer dan 1500 m2 aaneengesloten werk wordt bestraat met nieuwe straatstenen moet, onafhankelijk van het gewicht van de straatsteen, in principe altijd machinaal worden bestraat. Hiervan mag alleen worden afgeweken als met redenen omkleed kan worden aangetoond dat dit in de betreffende situatie niet mogelijk was. Deze redenen kunnen alleen te maken hebben met bijzondere omstandigheden van het werk; niet met redenen die te maken hebben met het eigen bedrijf.
Voor de invulling van het eerste uitgangspunt is in overleg met de brancheorganisatie een situatie beschreven, de normsituatie, waarin altijd, ook wanneer de straatstenen lichter zijn dan 4 kg machinaal moet worden bestraat. Het machinaal leggen van betontegels met een vacuümklem is vandaag de dag een gangbare methode.
2 straategie techniek
De gedachte hierachter is dat de fysieke belasting van de straatmaker niet zozeer wordt beïnvloed door het gewicht van de steen, maar door de frequentie van het tillen en de houding waarin gewerkt moet worden. Het handmatig tillen kan nu redelijkerwijs worden vermeden omdat er inmiddels een goed alternatief hiervoor is: het machinaal straten. De beschreven normsituatie is een eerste aanzet om te komen tot een verdere ontwikkeling van het machinale straten. Het gaat daarbij om bestratingwerk waarvan zowel de branche als de Arbeidsinspectie het er over eens zijn dat in principe altijd machinaal bestraat kan en dus ook móet worden.
Schematisch ziet de aanpak en handhaving van de Arbeidsinspectie er als volgt uit: Steen > 4kg?
Ja
Nee
Sprake van normsituatie > 1500 m2 aaneengesloten nieuw werk
Machinaal werk
Ja
In orde
Ja
In orde
Nee
Waarschuwing (volgend werk niet in orde: boete) Ja
Machinaal werk
Nee
Nee
Handmatig straten toegestaan
Eis op grond 1e lid beleidsregel (volgend werk niet in orde: boete)
Uit het schema kan worden afgeleid dat de handhaving van de Arbeidsinspectie bij het thans lopende inspectieproject, voor zover het gaat om het reguliere straten, nog niet zal betekenen dat bedrijven beboet zullen worden wanneer zij handmatig straten waar machinaal straten geboden is. In dit stadium zal worden volstaan met een waarschuwing wanneer handmatig
wordt bestraat met stenen > 4 kg of ondanks de zogenoemde normsituatie toch handmatig wordt bestraat. Pas bij een volgend werk zal bij dezelfde constatering door een bedrijf door de Arbeidsinspectie een boete worden gegeven.
Redelijkerwijs principe De Arbeidsinspectie is stellig in haar doelstelling om mechanisatie in de straatmakerij gemeengoed te maken. Maar er is ruimte voor nuancering volgens het redelijkerwijs principe. Er wordt naar goede argumenten geluisterd waarom een werk handmatig wordt uitgevoerd. Maar het is geen vrijbrief om daarvoor niets te ontwikkelen. Uitzonderingen op machinaal straten zullen volstrekt eindig zijn, zo verzekert de Arbeidsinspectie.
Er zijn door aannemers en fabrikanten klemmen ontwikkeld om grasbetontegels te leggen.
Verantwoordelijkheid opdrachtgever Als een opdrachtgever in zijn bestek niet heeft gewezen op het probleem van de fysieke belasting van het straten en daarmee het uitvoerende bedrijf impliciet heeft gewezen op de noodzaak dit probleem door de inzet van nieuwe technieken weg te nemen, zal de Arbeidsinspectie ook de opdrachtgever benaderen. Van de opdrachtgever zal worden geëist in het bestek de fysieke belasting van de stratenmaker aan de orde te stellen. •
Sancties Dit jaar inspecteert de Arbeidsinspectie intensief op projecten. Aannemers die niet aan de nieuwe beleidsregel voldoen, moeten bij een volgend project daar wel aan voldoen. Opdrachtgevers worden gecheckt of het bestek in overeenstemming is met de nieuwe beleidsregel. Zo komt het veelvuldig voor dat in een bestek wordt aangegeven dat onder de hamer moet worden bestraat of dat vlijen niet is toegestaan. Dergelijke bepalingen zijn voortaan uit den boze. Het is niet aan de opdrachtgever te bepalen hoe de aannemers te werk gaan. Wordt een overtreding geconstateerd, dan volgt een brief naar de gemeente om volgende bestekken op dit punt aan te passen. Wordt nogmaals een overtreding geconstateerd, dan volgen sancties in de vorm van boetes. Frans Leerkes: “Het is echt een wijziging van het beleid. We verwachten dat opdrachtgevers risico’s van straatwerk benoemen en aangeven dat machinaal straten wordt verlangd.”
Onduidelijkheid in markt wegnemen Er is op dit moment verwarring in de GWWsector over de beleidsregel. Seminars zoals in Amsterdam maken veel duidelijk. Bovendien komt de Arbeidsinspectie met een brochure voor de straatmakersector, waarin risico’s, normen en ambitie helder worden verwoord. Informatie is altijd te verkrijgen via de VMS, Verbetering Mechanisatie Straattechniek, www.vmsnet.nl, telefoon 030 608 12 74.
De Eagle formeert geheel automatisch betonstraatstenen in een pakket alvorens dit op te pakken en te leggen.
straategie techniek 3
Innovaties Machinaal straten krijgt een extra impuls door de beleidsregel van de Arbeidsinspectie, maar zeer zeker ook door de talrijke innovaties die plaatsvinden, met name aan de materieelkant. Bestaande machines worden verbeterd, tilapparatuur wordt uitgebreid en nieuwe klemmen worden ontwikkeld. Een volledig inzicht hierin wordt straks verschaft als het Centrum voor Innovatie van de Bouwkolom (CIB) de kennispositiestudie heeft afgerond. In opdracht van de VMS worden technische kennis en marktkennis verzameld en op grond daarvan een overzichtelijk marktperspectief geschetst. Naar verwachting zal in maart 2007 een rapport verschijnen dat de markt verder helpt bij de inzet van mechanisatie. Dit neemt niet weg dat er al een aantal opvallende innovaties te beschrijven zijn. De meest opvallende willen wij u niet onthouden.
Een onbemande robot als straatmaker; het toekomstbeeld op straat?
Streetwise 1200 Robostreet komt met een geheel nieuw concept voor het machinaal straten: de Streetwise 1200. Door gebruik te maken van geavanceerde technieken, zoals robotisering, GPS-navigatie, camera’s, draadloze besturing en computertechnieken, is een bestratingsrobot ontwikkeld. De onbemande machine kan met behulp van programmering en positiebakens zelfstandig een bestrating realiseren. Daarbij pakt de robot telkens twee stenen achter ‘zijn rug’ van een
4 straategie techniek
pallet in de machine en plaatst ze voor zich in het verband dat is geprogrammeerd. Het voertuig beweegt zich op rupsbanden zelfstandig voort, waarbij het ook via stempels kan draaien zonder de nieuwe bestrating eruit te wringen. De robot is in staat om minimaal 1.200 stenen per uur te leggen, met een dagproductie van 240 m2. Dit alles met een nauwkeurigheid van 1 mm. Ook kruisingen, bochten en parkeerhavens zijn zodanig te programmeren dat de robot die keurig uitvoert. Hij herkent zelfs putten in het straat-
profiel en straat daar netjes omheen. Eind dit jaar vinden de eerste praktijktesten van de Streetwise plaats, na een ontwikkeling van ruim drie jaar. De ontwikkeling betekent een nieuwe kijk op machinaal straten omdat de machine feitelijk hetzelfde principe van de straatmaker volgt door zelfstandig stenen te pakken en deze te straten. Tegen de investeringskosten hoeft het bestratingsbedrijf niet aan te hikken. De bedoeling is dat de robots (ook) worden verhuurd. Een kostenindicatie die tijdens het seminar werd gegeven: € 1,15 per m2, uitgaande van 220 werkbare dagen en een productie van 240 m2 per dag. Informatie: www.robostreet.nl
In de IGMS participeren Aannemingsbedrijf A.C. de Groot, Hamevac, Mach. Straat en Aannemingsbedrijf Ouwejan. Informatie via contactpersoon Lammert Postma, telefoon (0512) 538 720, E-mail lammert@becono.nl
Wasinstallatie Reimert Almere Bouw en Infrastructuur werkt al ruim tien jaar met machinaal straten. Juist om ook het herstraten mogelijk te maken, heeft het bedrijf eerder al een klem en triltafel ontwikkeld om stenen en tegels schoon te maken voor hergebruik. Aan de stam is een nieuwe loot
Betonstraatstenen machinaal opnemen, schoonwassen en herstraten; de cirkel is rond.
De Stenenlegger De Innovatie Groep Machinaal Straten (IGMS) heeft De Stenenlegger ontwikkeld. Deze machine kan samen met drie medewerkers nieuwe en gebruikte stenen en tegels leggen. Het materiaal hoeft niet pasklaar te worden aangeleverd; het kan met een shovel aan de achterzijde van de machine worden gestort, waarna de stenen via een transportband naar een formeerzone worden geleid. De medewerkers leggen ze in het juiste verband en een vacuümunit pakt het pakket op en plaatst het aaneengesloten in het straatprofiel. Passtenen zijn nauwelijks nodig. De machine werkt met kleine pakketten en is ook voor kleinere bestratingsprojecten geschikt.
Met De Stenenlegger formeert één man nieuwe of gebruikte betonstraatstenen tot een pakket en de tweede man plaatst het pakket met een handzame klem.
straategie techniek 5
in Amsterdam bestraat. Kortom, de vacu端m- en/of klemtechniek wordt benut om passende klemmen te ontwikkelen die op vele type hydraulische machines kunnen worden aangesloten.
Klein materieel
De Hunklinger tegelklem schuift de betontegels zelf in halfsteensverband alvorens ze met vacu端mtechniek op te pakken.
toegevoegd: Met een mobiele wasinstallatie kan een pakket stenen of tegels worden schoongespoten. De methode draagt eraan bij dat men op een eenvoudige, arbeidsvriendelijke manier materiaal op een kwalitatief hoogwaardige manier kan herstraten. Deze ontwikkeling past in de totaalaanpak die het bedrijf voorstaat. Een keten van mechanisatie om het werk te verlichten. Dit loopt uiteen van een zelf ontwikkeld lasergestuurd egalisatiebord tot de samen met de fabrikant verfijnde samenstelling van het betonnen bestratingsmateriaal opdat het machinaal nog beter te bestraten is. Informatie: www.reimert-almere.nl.
Klemmen
Een handzaam machientje van Hanenberg voor het oppakken en leggen van grootformaat betontegels.
6 straategie techniek
Met grote regelmaat worden klemmen ontwikkeld om pakketten stenen en tegels op te nemen en te leggen. Zo bedacht De Jong Hoogwoud samen met Kwaaitaal Schorel Assendelft een klem voor het opnemen en leggen van verbandstenen in blokverband en elleboogverband. Voor de figuurstenen in de woonstraten in Nijkerk bedacht Stratenmakersbedrijf Kieft uit Putten een vacu端mklem. Voorts werkt Koop Tjuchem met een nieuw type Hunklinger klem van Nimatech uit Lisse waarmee betontegels in blokverband (pakket 4x3 tegels) worden opgepakt en vervolgens door de klem in halfsteensverband geschoven. Met deze methode worden de trottoirs van de Ruys de Beerenbrouckstraat
De aandacht richt zich misschien nadrukkelijk op machinaal straten en de daarvoor geschikte machines, absoluut niet te vergeten is de grote hoeveelheid tilapparatuur die het werk van de straatmaker helpt verlichten. Daarvoor is inmiddels een groot assortiment beschikbaar. Voor transport, opnemen en plaatsen van het materiaal. Met name betonbanden kunnen vandaag de dag moeiteloos worden geplaatst, hetzij met (vacu端m)klemmen aan hydraulische kranen hetzij met handzaam materieel. Hetzelfde geldt voor betontegels. Met tilapparatuur kan een aantal betontegels 30x30 cm tegelijk worden getild. Voor grootformaat tegels zijn er klemmen, karretjes en wat dies meer zij. Nieuw is een motormachientje van Hanenberg Materieel uit Nistelrode waarmee grootformaat tegels moeiteloos worden opgepakt en gelegd.
“Ambitie moet verder gaan” De Arbeidsinspectie zal eisen dat er nieuwe technieken worden ingezet om de blanco velden van dit moment in te vullen. Dat maakte Frans Leerkes, landelijk projectleider GWW van de Arbeidsinspectie op het symposium bij de Materiaaldienst gemeente Amsterdam nog eens duidelijk. Nieuw werk groter dan 1.500 m2 met nieuwe bestratingsproducten moet machinaal. Tenzij het werk er zich niet voor leent. Maar tegelijkertijd maakte hij duidelijk dat dit geen ontsnappingsclausule betekent voor bijvoorbeeld herstraten of voor materialen waarvan men zegt dat ze niet machinaal kunnen worden verwerkt in tegenstelling tot betonstraatstenen en betontegels. “Gebakken materiaal is in deze ontwikkeling achtergebleven,” stelt Frans Leerkes. “Er wordt een strak tijdschema afgesproken zodat ook dit materiaal net als betonnen bestratingsmateriaal gaat meedoen en bijdraagt aan het terugdringen van de fysieke belasting van de straatmakers en de maatschappelijke kosten helpt verlagen.” Ook voor het herstraten ziet Leerkes geen belemmering om technieken te ontwikkelen. “De ambitie moet verder gaan. Ook 1.500 m2 is geen eindsituatie; er kan meer en we willen meer. Wij zullen niet accepteren dat bepaalde typen bestratingswerken worden uitgesloten van machinaal straten.” De Arbeidsinspectie heeft enkele jaren geleden een meerjarenstrategie ontwikkeld voor de straatmakers. Arbeidsuitval, fysieke belasting, geringe instroom, maatschappelijke kosten, dit alles leidde tot een visie waarin mechanisatie een grote rol moest spelen. In 2003 werd er een inspectieproject uitgevoerd naar verlichting van de fysieke belasting. Het inspectietraject in 2006 met de bijbehorende beleidsregel is daarop een logisch vervolg, zeker omdat de Arbeidsinspectie de indruk had dat machinaal straten op een dood spoor was terechtgekomen. De inzet van machines bij werken liep in elk geval terug. Er is ook een convenant afgesloten met werkgevers en werknemers om zaken te verbeteren.
Toename Bij het inspectieproject 2006 wordt gekeken naar de wetgeving in het Arbobesluit, naar de resultaten van het convenant en naar de nieuwe beleidsregel die in het voorjaar 2006 is verschenen. Het Arbobesluit is helder als het gaat om gewichten: stenen zwaarder dan 4 kg en tegels zwaarder dan 9,5 kg moeten machinaal worden
Vacuümtechniek voor betonbanden op hydraulische graafmachines of....
verwerkt. En voor alle materialen: Gewichten hoger dan 25 kg en 50 kg met 2 personen, mogen niet met de hand worden getild. De nieuwe beleidsregel is zoals gebruikelijk door de Arbeidsinspectie afgestemd met werkgevers en werknemers. De beleidsregel is echter in tegenstelling tot het Arbobesluit (nog) geen wet. Als de markt een betere oplossing heeft voor het straatwerk groter dan 1.500 m2 dan mag dat. Bij wijze van spreken zou elke steen door een andere straatmaker mogen worden gelegd. Ook dan voldoet men aan de beleidsvisie van de Arbeidsinspectie. “Onze visie is dat het inzetten van mechanische tilhulpmiddelen en machinaal straten sterk zal toenemen. De sector moet dat oppakken. Met waar absoluut nodig nog ruimte voor handmatig straten.” •
Vacuümklemmen op kleine, wendbare multi-purpose machines. Alles is mogelijk.
straategie techniek 7
cten] [projecten] [projecte Woonwijk Nijkerk De nieuwbouwwijk De Bogen in Nijkerk is goeddeels machinaal bestraat. Zelfs de rijwegen met figuratie betonstraatstenen zijn op deze wijze aangelegd. In totaal zo’n 14.000 m2. Een stedenbouwkundige verzameling van smalle en brede woonstraten die aantoont dat het niet alleen om grote oppervlakten hoeft te gaan. De gemeente nam haar verantwoordelijkheid en Stratenmakersbedrijf Kieft uit Putten ontwikkelde een geschikte klem voor de figuratiestenen. •
Winkelstraat Terneuzen De 800 m lange Noordstraat in Terneuzen is vorig jaar heringericht. De luxe betonstraatstenen zijn machinaal gelegd door Aannemingsbedrijf De Bokx uit Terneuzen. Het bijzondere formaat van 35x11 cm vormde geen beletsel, maar juist een stimulans om de zwaardere stenen machinaal te leggen. De gemeente schreef machinale verwerking in het bestek voor. Bij dit project bleek dat ook een lange, smalle wandelstraat prima machinaal te bestraten is. Het kan de ogen openen van gemeenten die denken dat hun smalle wandelgebieden in het hart van stad of dorp alleen maar handmatig zouden kunnen worden bestraat. Niet dus. •
Maasvlakte Rotterdam Al 25 jaar geleden werden containerterminals op de Maasvlakte voorzien van betonstraatsteenverhardingen, bestand tegen de grote torsiekrachten en puntbelastingen. Vanwege de grote oppervlaktes machinaal bestraat. De techniek werd daar volwassen. Anno 2006 worden dergelijke grote oppervlakten nog altijd machinaal bestraat, getuige de aanleg van de bestrating op het ECT-terrein, Delta Terminal door GMB LBS. Betonstraatstenen van 22x11x12 cm. Op grond van de ervaringen op de Maasvlakte is ook de oversteek naar Engeland gemaakt, waar GMB LBS in opdracht van DFDS Tor Line het haventerrein van Immingham machinaal heeft bestraat met Nederlandse betonstraatstenen. •
8 straategie techniek
cten] Rooskleurige toekomst Het moet, het kan, maar willen we het ook? Die vraag hield Albert Martinus, voorzitter van de activiteitengroep van de vereniging Verbetering Mechanisatie Straattechniek (VMS) zijn gehoor voor tijdens het seminar over machinaal straten in Amsterdam. Slechts vier van de aanwezigen staken een rode kaart op als teken van een neen, terwijl de overigen van de ruim driehonderd aanwezigen met een groene kaart ook de wil uitspraken om mechanisatie toe te passen. De VMS is ervan overtuigd dat thans de échte stap wordt gezet naar machinaal straten, vindt ook VMS-voorzitter Henk Legger. “De techniek is er, het draagvlak neemt toe, ook bij opdrachtgevers, de cultuuromslag is aanstaande en de beleidsregel van de Arbeidsinspectie zorgt voor een extra duwtje in de rug. Er is een absolute doorbraak op handen.” Volgens Albert Martinus wordt er aan zoveel kanten tegelijk gewerkt dat het een kwestie van tijd is alvorens het handmatig straten een uitzondering wordt. “Let wel, handmatig werk hebben wij ook nodig. Maar alleen op die plekken waar het mechanisch straten niet kan. Machinaal en handmatig kunnen er samen voor zorgen dat het vak straatmaken op een hoger niveau komt. Met vakmanschap, met goede machines, met jobrotation, met waar nodig ook de drang van werknemers die weigeren om zodanig te werken dat hun rug het begeeft. Ik wacht nog op het proefproces van een werknemer tegen zijn werkgever omdat hij betere arbeidsomstandigheden verlangt. Eén ding is zeker: modern straatwerk verdient de ommekeer die nu wordt ingezet.”
Joystick Het zal echter ook tot de markt moeten doordringen dat een joystick straks net zo bepalend wordt voor straatwerk als het vakmanschap van de straatmaker. De bestratingsector zal ook overtuigd moeten raken. Mede om die reden heeft de VMS het CIB gevraagd een kennispositiestudie uit te voeren. Alle beschikbare technische én marktkennis wordt in beeld gebracht en helpt straks mee het vliegwieleffect te versterken. Martinus: “We hopen dat de studie ook een basis legt voor een arbocatalogus voor de be-
stratingsector, zodat iedereen een perfect instrument heeft voor een verantwoord ontwerp, bestek en uitvoering. Als iedereen zich straks aan zo’n arbocatologus conformeert, aan dé spelregels voor veilig en gezond bestraten, hebben wij in feite onze vereniging niet meer nodig.” Handzame klem en pakketgrootte met De Stenenlegger, ook geschikt voor alledaagse projecten in de woonstraat.
Tot die tijd hoopt de VMS juist op extra steun van nieuwe leden om handen en voeten te geven aan modern straatwerk. Eerst een krachtige impuls en vervolgens wellicht een stichtingsvorm waarin alle partijen van ontwerper tot straatmaker kunnen participeren. Henk Legger: “Wij beseffen terdege dat mechanisatie soms een forse investering vergt. Daar moet een oplossing voor komen. Het ligt wat anders bij de talrijke tilapparatuur die gewoon op werk aanwezig zou moeten zijn.” Thans wordt het aandeel van mechanisatie geschat op een percentage tussen de 3 en 10%. Dat percentage zal snel stijgen. Martinus: “Mechanisch straten zal zich als een olievlek verspreiden. De VMS zal dat bespoedigen door het opstarten van activiteitengroepen, de organisatie van een startcongres voorjaar 2007 als de resultaten van de kennispositiestudie gereed zijn en het streven naar zo’n arbocatalogus. De toekomst ziet er rooskleurig uit. Niet alleen voor machinaal straten, want dat is slechts een middel. De toekomst voor de straatmakerij. Want dat is het uiteindelijke doel.” •
straategie techniek 9
cten] [projecten] [projecte AZ-stadion Meer dan 1.100 parkeervakken met bijbehorende infrastructuur. Ruim 35.000 m2. Logisch om het machinaal te bestraten. De Jong Hoogwoud zette twee ploegen in met Hydromak bestratingsmachines. Per dag zo’n 1.000 m2 straatwerk om alles op tijd voor de opening van het voetbalseizoen 2006-2007 gereed te hebben. Dat is prima gelukt. •
Dag van de straatmaker Tijdens de Dag van de Straatmaker is het onverharde parkeerterrein van voetbalvereniging RKVV Dommelen veranderd in een hoogwaardige entree- en parkeerbestrating. In één dag met hulp van 66 straatmakers en vooral dankzij het machinaal straten van het grote parkeerterrein (2.400 m2). Het publiek kon kennis maken met de ins en outs van zowel handmatig als machinaal straten. •
Woonwijk en Bedrijventerrein Heemskerk Op voorspraak van het college van B&W van de gemeente Heemskerk is voor de bestrating van de woonwijk Waterakkers en het aangrenzende bedrijventerrein gekozen voor machinaal straten. Elke aannemer moet zich daaraan conformeren. Daarom hebben zowel De Vries & Van de Wiel uit Schagen en Gebr. Beentjes uit Uitgeest zich met verve op deze uitdaging geworpen en het straatwerk machinaal aangelegd. •
Hoogstraat Rotterdam Eén van de drukste winkelstraten in het centrum van Rotterdam, de Hoogstraat, is met betontegels machinaal bestraat. In totaal gaat het om circa 6.300 m2. De uitvoering lag ‘in handen’ van Gebr. Kloens Bestratingen uit Dordrecht, gespecialiseerd in machinaal straten. Het project toont aan dat een drukke winkelstraat die continue in gebruik blijft ook machinaal te straten is, waarbij volop rekening wordt gehouden met het winkelend publiek. •
10 straategie techniek
cten]
Senseo concept in bestratingsbranche Het aaneenschakelen van partijen in de straatmakerij. Dat zou beslist helpen. De samenwerking aangaan en wellicht iets revolutionairs bedenken. “Denk aan het Senseo concept, waarbij partijen elkaar versterken. Zoiets kan ook in de bestratingsbranche,” stelt drs. Johan Veenstra, bedrijfsadviseur bij het Centrum voor Innovatie van de Bouwkolom CIB te Zeist. Het CIB probeert juist die samenwerking te stimuleren. Daarvoor een matrix aan te reiken op grond waarvan partijen elkaar kunnen vinden. “Wat wij kunnen doen is de witte en zwarte vlekken aanwijzen, bouwschakels verbinden en processen helpen stroomlijnen. Wij kunnen helpen de sneeuwbal op gang te brengen. Het CIB komt ook - gebaseerd op de kennispositiestudie - met actieplannen, maar de bestratingsbranche moet zelf in actie komen en die sneeuwbal laten voortrollen. Het is hun toekomst. Als men dat beseft zal de sector zich ook niet afhankelijk maken van regelgeving, zoals de beleidsregel van de Arbeidsinspectie. Zelf de zaken op orde hebben en insteken op de toekomst.” In 2003 bleek bij een inspectieronde dat in 68% van de gevallen niet conform de wettelijke regels zoals het A-blad werd gewerkt. Ook bij de huidige inspectieronde in 2006 worden projecten stilgelegd omdat zaken niet deugen. “Dit heeft gedeeltelijk met een gebrek aan kennis te maken. Bijvoorbeeld ontwerpers die niet weten hoe materialen verwerkt worden. Of opdrachtgevers die zaken voorschrijven, waar dit niet geoorloofd is. Daarom is het belangrijk om alle beschikbare kennis te bundelen. Daarom is ook de samenwerking belangrijk, om bij elkaar te gaan buurten en zaken te stroomlijnen. Anders kun je innovatie vergeten. En innovatie heb je nodig om de problematiek van de repeterende en fysieke belasting van straatmakers aan te pakken. Er zijn honderden initiatieven op dit terrein ontplooid, getuige de octrooiaanvragen. Maar de meeste zijn niet ver gekomen en zouden moeten worden doorontwikkeld. Daar heb je elkaar bij nodig.”
Springplank Het voorbeeld van Robostreet waarbij mensen uit een hele andere branche, de automatiseringshoek, hun kennis koppelen aan de bestratingsector, bewijst volgens Johan Veenstra dat samenwerken loont. Of De Stenenlegger waarbij
aannemers en machinebouwers de handen ineen slaan. “Het is een vraagstuk voor iedereen, van opdrachtgevers tot toeleveranciers van betonnen bestratingsmaterialen en verder tot straatmakers. We moeten van woorden naar daden. De kennispositiestudie is daarvoor een springplank. Wij gaan vier hoofdgroepen oplossingen in mechanisatie benoemen: (1) shovels, (2) kranen, (3) specifieke machines en (4) hulpapparatuur. Dit inzicht moet perspectief bieden voor de hele sector. Wij hebben gemerkt dat de branche machinaal straten en hulpapparatuur op de agenda heeft gezet of wil gaan zetten. Dan is nu de tijd rijp voor actie. Geen schuttinggedrag en wegduiken met de mededeling dat de bal bij een andere partij ligt. Ook geen nieuwe blokkades opwerpen. Machinaal straten moet en kan, maar we zijn er nog niet. Dit kan wel als partijen elkaar vinden en gaan samenwerken. Daar zullen wij ons steentje aan bijdragen.” •
Enquêteresultaten bijeenkomst Rotterdam voorjaar 2006 Mechanisatie van het straatwerk komt niet van de grond omdat: 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
31%
Mechanisatie duurder is dan handmatig werken
10%
6%
53%
Mechanisatie Er geen kwalitatief geschikte minder is dan machines en handmatig hulpmiddelen werken beschikbaar zijn
Iets anders
Ik maak werk van het gezond maken van de branche en zet mechanisatie op mijn agenda! Ja: 84% Nee: 2% Misschien: 14%
straategie techniek 11
Ondersteuning door fabrikanten
De fabrikanten van betonnen bestratingsmateriaal spelen een belangrijke rol bij de huidige wijze van machinaal bestraten. Zij hebben namelijk de levering van betonstraatstenen en betontegels afgestemd op de technieken. Pakketten stenen en tegels worden kant en klaar in het juiste verband aangeleverd, zodat de klem of vacuĂźmunit het pakket rechtstreeks vanaf de pallet kan pakken. Het correct aanleveren van machinale pakketten past in de keten van machinaal straten. Door continue mee te denken en te zorgen voor een optimale afstemming op typen machines is het mogelijk en rendabel om ook kleinere projecten succesvol machinaal te straten. Niet alleen die grote oppervlakten als industrie- en parkeerterreinen, maar ook de straat en het plein in stad en dorp. Behalve verschillende fabrikanten die uiteenlopende kant en klare pakketten stenen en tegels aanleveren, zijn zelfs pakketteringsrobots ontwikkeld om een specifiek pakket te formeren. Voorts wordt veel verwacht van machines die met hightech apparatuur (GPS, elektronica en robotisering) niet met pakketten hoeven te wer-
ken maar de stenen en tegels vanaf de gangbare toelevering per steen of per twee stenen pakken. Tot die tijd zullen fabrikanten er echter alles aan doen om de bestratingsmachines in Nederland te voorzien van kant en klare pakketten. Enkele voorbeelden waarin deze pakketten standaard kunnen worden aangeleverd, zijn bijgaand gerangschikt. Ook verbandstenen en figuratiestenen zijn geschikt voor machinaal straten en kunnen in pakketten worden aangeleverd. Ook betontegels kunnen in verschillende pakketten worden aangeleverd, zowel in halfsteensverband als in blokverband. Daarnaast is een ontwikkeling dat er steeds meer machines op de markt komen die zelf hun pakket in keperverband samenstellen. De Stenenlegger en de Eagle zijn hier voorbeelden van. De Streetwise pakt twee stenen op vanaf een regulier pakket. De meeste machines en klemmen maken echter gebruik van de kant en klare pakketten van fabrikanten van betonnen bestratingsmateriaal. Informeer ernaar via de leden op www.straategie.nl. •
Blokverband
Recht gestapeld en halfsteens
Elleboogverband
Keperverband
Recht gestapeld en halfsteens profielstenen
Aantal steens: 36 Aantal steens: 72
Aantal steens: 36 Aantal steens: 72
Aantal steens: 44 Aantal steens: 67 Aantal steens: 98
Aantal steens: 64
Aantal steens: 36 Aantal steens: 72
12 straategie techniek