SoAP Januari 2022

SINDS 1970 JANUARI 2022

Wat de boer niet kent...

Introductie SoAP-commissie Interview met de 32ste sociëtasbestuur columns, essays en meer

Sociologisch Antropologisch Periodiek Januari 2022

Contact Vakgroep Sociologie t.a.v. ‘SoAP’ Grote Kruisstraat 2/1 9712 TS Groningen Commissie 2021-2022 Voorzitter Secretaris & penningmeester Eindredacteur Vormgever Promotor

Drukkerij Zalsman Groningen Oplage 400 Verzending Rijksuniversiteit Groningen Lay-out Yasmin Portz SoAP-Logo Thomas Bos Redactie-e-mail soap.redactie@gmail.com Originele foto voorblad Geert van Duinen Originele foto achterblad Mark Boss

Joep van Rijn Leendert Ekkelboom Karlijn Bakker Ineke van Beek David de Graaf

Auteurs

Rutger Schuiling Emma van der Velde Maarten Rietman Daniël Veennema Elly van der Klauw Gabriël Anthonio Onno Haagsma Joep van Rijn Leendert Ekkelboom Karlijn Bakker Siebren Kooistra Tom Kievits Shakira Elharkati Eva Broekmann David de Graaf Ineke van Beek Anastasija Bajic

Lieve lezer, In een wereld waar het op social media steeds moeilijker wordt om uit je eigen bubbel te breken en boeren steeds meer te maken krijgen met wetten en regels, is het maar goed dat de nieuwste SoAP er is, deze keer met het onderwerp: “Wat de boer niet kent…”

In deze editie stelt de nieuwe SoAPCie zich zoals gebruikelijk kort voor. Verder nemen Emma van der Velde en Rutger Schuiling ons mee naar De Bunker, om kennis te maken met het bestuur van Sociëtas. Ook maken we kennis met Anastasija Bajic, en duiken we met Maarten Rietman de geschiedenis van Sociëtas in.

Naast deze stukken over de studievereniging is er natuurlijk ook wat minder bekend terrein. Zo bespreekt Elly van der Klauw de leegloop van het platteland van Groningen en Friesland, en kun je lezen over kunstmatige intelligentie, de valkuilen daarvan en waarom we AI’s vaker moeten inzetten binnen de sociologie. Dus blader vooral verder, en lees wat deze editie nog meer te bieden heeft! Veel leesplezier!

Liefs, de SoAP-commissie

2

INHOUD Voorstelling

4

Commissie-introductie

6

Interview met 32ste sociëtasbestuur Rutger Schuiling en Emma van der Velde

9

“Zijn de colleges voorbij, dan begint het genieten pas” Maarten Rietman

Artikel

12

Zal de boer ooit sojamelk drinken?

Daniël Veennema

Artikel

13

Beweging op de roltrap Elly van der Klauw

Artikel

15

Wie de boer niet kent mag hij niet…

Gabriël Anthonio

Artikel

17

Wat de boer niet kent: de BoerBurgerBeweging in vergelijking met het Christen Democratisch Appèl Onno Haagsma

Artikel

20

Studentenbezigheden Joep van Rijn en Leendert Ekkelboom

23

Waarom hebben alle boeren straks Parkinson?

Karlijn Bakker

25

Met de beste bedoelingen Siebren Kooistra

28

Wat de boer niet kent, daar wordt hij niet mee ingeënt Shakira Elharkati

Betoog

30

Een onderscheid tussen sekse en gender Tom Kievits

Artikel

31

Dorpeling in de stad Eva Broekmann

11 19 27

Bellenblaas David de Graaf Ineke van Beek Anastasija Bajic

3

Interview

Interview Betoog Boekrecensie

Column Korte stukjes uit het leven van studenten

DE COMMISSIE 2021-2022

SoAP

is sinds 1970 het vakgroepblad van sociologie.

Het periodiek komt drie keer per jaar uit en bevat actualiteiten en interessante feitjes die zich in en om sociologie afspelen. Voorbeelden van teksten zijn interviews, columns, betogen en artikelen. Regelmatig worden ook alumni en vakgroepleden gevraagd een bijdrage te leveren door iets te vertellen over een lopend onderzoek of een mening te geven over een stelling.

SoAP bestaat uit een commissie en een redactie. De redactie bestaat uit vakgroepleden en studenten en levert de teksten. De commissie zorgt dat deze nagekeken worden en dat er daadwerkelijk een blad gemaakt wordt. De commissie bestaat momenteel uit vijf mensen.

Joep van Rijn, Ineke van Beek, Karlijn Bakker, David de Graaf en Leendert Ekkelboom. Leer ze kennen door de volgende stukjes: Leendert Ekkelboom

zijn. Hij speelt ook basgitaar, maar zelfs na vele jaren kan hij nog steeds geen noten lezen. In conclusie, soms neemt hij iets teveel op zijn hooivork, maar met een beetje geluk komt dit altijd goed.

Leendert Meindert Jacobus Roelf Ekkelboom zijn ouders konden op zijn geboorte niet tot één naam komen en kozen er daarom maar vier. Leendert heeft die besluiteloosheid/wispelturigheid van zijn ouders geërfd. Omdat ook hij het lastig vindt om maar één ding te kiezen zal hij dit jaar niet alleen de functie van secretaris vullen maar ook als penningmeester van SoAP aan de slag gaan. Secretaris was hij vorig jaar al, het penningmeesterschap komt er nu bij.

Als penningmeester is het belangrijk goed met geld om te kunnen gaan. Om daar mee te oefenen geeft Leendert sinds kort al zijn geld aan het begin van de maand uit zodat hij de rest van de maand op zijn centen moet letten. Hij kijkt er naar uit zijn kennis over geld te delen met zijn commissiegenootjes!

Gelukkig is geld uitgeven niet Leendert zijn enige hobby. Hij korfbalt ook graag bij DWA Argo in het mooi(st)e Winsum. Daarnaast speelt hij een beetje piano en is hij vaker dan hij wil toegeven achter de computer te vinden voor een spelletje met vrienden.

Joep van Rijn

Joep van Rijn is dit jaar de voorzitter. Hij is afkomstig uit het prachtige Wierden, dat ligt vlak naast Almelo en dat is maar goed ook. Want één stoplicht springt op rood, een ander weer op groen, in Almelo is wél altijd wat te doen. Maar nu iets meer over Joep zelf. Hij is nu bezig met het tweede jaar van zijn bachelor, en verwacht nog twee jaar bezig te zijn. Als hij zijn studie aan het uitstellen is (wat vaker voorkomt dan hij graag zou willen), is hij regelmatig David de Graaf David de Graaf is de promotor van SoAP dit jaar. in een kringloopwinkel of platenzaak te vinden, waar Geboren in het mooie Groningen maar met een hij graag speurt naar oude muziek. Je kunt hem altijd blij maken met een plaat van Doe Maar of Dire nogal Friese familie spreekt hij alle odciële talen van Nederland. Na uiteindelijk het besluit te maken Straits, of iets anders om aan zijn altijd-groeiende dat een technische studie niks voor hem is, besloot verzameling toe te voegen. Verder houdt hij zichzelf hij sociologie een kans te geven. Zijn favoriete graag voor dat hij écht wel een keer gitaar gaat leren vrijetijdsbesteding is nieuwe games oppikken, liefst spelen, zodat hij iets meer met muziek kan dan alleen met vrienden. Door elke maand aan iets nieuws luisteren en meezingen. Ook ontspant hij graag door te beginnen is er altijd wat te doen en hoeft hij te wandelen, wat wel past bij zijn muzieksmaak, zich nooit te vervelen. Verder leest hij ook graag, ‘cause he do the walk, do the walk of life... variërend van fantasy tot politieke werken, als het maar goed geschreven is wordt het gelezen. Een van Karlijn Bakker zijn minder productieve bezigheden is het lezen over En dan hebben we Karlijn Bakker. Karlijn is dit geschiedkundige gebeurtenissen waar hij nooit iets jaar de eindredacteur van SoAP. Karlijn is na het mee zal doen, maar die wel bijzonder interessant uitproberen van verschillende (niet afgemaakte) 4

Leendert

David

Joep

Karlijn

Ineke

studies, terechtgekomen bij sociologie en zit nu dan graag creatief bezig. Tegenwoordig focust ze in haar ook in het eerste jaar. Hoewel ze van oorsprong een vrije tijd vooral op leren poëzie schrijven en gitaar Groningse is, vertoeft ze ondertussen al ruim tien spelen (nadruk op leren). Verder verdiept ze graag in jaar op het prachtige Waddeneiland Vlieland. Met andere onderwerpen, zoals blauwe thee. Ze kan echt ook een woonplaats in Harlingen is Karlijn dus heerlijk genieten van gratis scheikunde artikelen eigenlijk altijd onderweg. Als ze niet aan het reizen lezen met haar studentenaccount. Moet haar hoofd is, is ze waarschijnlijk aan het koken of drankjes aan leeg? Dan is het tijd voor steen hakken in Minecraft. hetdoen.Karlijnhoudtoverigensookvanoudefilms Een mens kan immers niet altijd de gedetailleerde en en muziek. Ze is groot fan van Christopher Hitchens complexe wereld begrijpen. Als Inekes ogen vierkant en Stephen Hawking, waar haar boekenkast dan ook vol mee staat. Lezen zit bij Karlijn dus wel snor. Nu worden, dan gaat ze graag wandelen. Dit jaar zal ze niet meer door alle bomen het bos niet meer zien. het schrijven nog!

Niet omdat ze eindelijk beter hoofdzaken en bijzaken kan onderscheiden, maar omdat de gemeente in Ineke van Beek Dit jaar is Ineke van Beek alweer de vormgever van haar buurt bomen omhakt. De liggende stammen SoAP. Deze net-niet-Groninger (ze is hier slechts zijn perfecte parcours voor haar inmiddels eenjarige getogen) doet nog een jaar mee met sociologie! hond. Hond sprint vooruit en springt omhoog, Voor afleiding van haar tweede jaar bachelor hoppa! isNu ze Ineke nog.

5

Bestuur ‘Veel’ Een interview met het 32ste bestuur Rutger Schuiling en Emma van der Velde

Op de foto staan van links naar rechts: commissaris Interne Contacten Sanne Snippe, penningmeester Maarten Rietman, commissaris Externe Contacten Thirze Telman, voorzitter Meike van der Ploeg en secretaris Sam Beerenboom

p een mooie maandagmiddag zijn Rutger en Emma op bezoek geweest bij het 32ste bestuur van Societas om hen het een en ander te vragen.

O

Voldoet het bestuursjaar tot nu toe aan de verwachtingen die jullie hier van te voren van hadden?

Hoe bevallen de eerste weken als het nieuwe bestuur van Societas?

Maar wat waren dan deze verwachtingen?

Het overtreft alle verwachtingen.

Goed… *Iedereen kijkt Meike aan*. Sam: “We hebben geluk met elkaar, dat is wel iets wat helpt, we hebben het heel gezellig samen. Soms denk je: oh, er is zoveel te doen, maar als je dan ‘s avonds met elkaar aan het eten bent dan maakt dat allemaal niet meer uit.”

Verder is het ook leuk dat je nu positieve reacties terugkrijgt van de leden, dit geeft veel voldoening; je doet het ergens voor.

Meike: “Ik ben er eigenlijk volledig zonder verwachtingen ingegaan.” Maarten: “Je leest de taken enzo maar dat is niet waar je het meeste mee bezig bent, die taken zijn een derde ongeveer. Ik heb geen idee wat er nog meer bijkomt eigenlijk.” Sanne vult aan: “Er komen tussendoor allerlei kleine dingetjes bij, mailtjes, overleggen, vragen en met het beleid bezig zijn etc.” Het kost ook veel tijd om bij alle activiteiten aanwezig te zijn en überhaupt op de faculteit te zijn.

6

Hoe goed kenden jullie elkaar al voordat jullie het bestuur gingen vormen?

Wat is verder jullie doel als bestuur dit jaar? Wat voor nieuwe dingen willen jullie bereiken?

Eigenlijk kende niemand elkaar van tevoren heel goed. Maarten en Thirze kenden elkaar al wel van projecten. Sanne en Meike hebben samen een commissie gedaan en Sam was de verrassing van het bestuur. In de wandelgangen werd al wel gezegd dat Meike, Maarten, Thirze en Sanne gingen solliciteren maar de vijfde was nog onbekend, dit was dus Sam. Gelukkig was er gelijk een explosie van energie toen ze elkaar zagen. Ze noemden het zelf ook wel een bij elkaar geraapt zooitje uit (bijna) alle jaren van de opleiding.

De website is nu iets heel concreets en tastbaars.

Afgelopen jaar was natuurlijk heel ingewikkeld vanwege covid. De vereniging heeft wel doorgedraaid maar op een hele andere manier.

Wij willen dit jaar alles doen wat mogelijk is, om de onderlinge band te versterken en ervoor te zorgen dat iedereen het gezellig heeft met elkaar.

Dat is lastig geweest maar nu mag het weer dus wil je graag alles eruit halen wat erin zit. We doen ons best en niet van ‘ah, we doen het niet’, we bekijken alle mogelijkheden en opties.

Met welk woord karakteriseren jullie Wat is tot nu toe het leukste moment dit nieuwe bestuur?

Maarten: “kakelhok”. Meike: “Veel, veel jaren, dat jullie als bestuur met elkaar veel blabla, veel enthousiasme. Ja we zijn veel, hebben gehad?

Als eerste werd het overdrachtsweekend goed woord.” Sanne: “Niet veel discussie of genoemd. Überhaupt alle ‘candi-dagen’ waren afkatten, we zijn veel in een positieve zin.” heel leuk en goed voor de bonding. Meike: “Toen Thirze weet het even niet, ze gaat ook voor ‘veel’. waren we nog wel de kindjes van het vorige *vet hard gelach* bestuur, maar het BP-weekend hebben we echt We hebben het er al een beetje helemaal zelf gedaan.”

De ALV (algemene leden vergadering) was over gehad, maar jullie hebben een ook leuk want hier hebben ze samen naartoe constitutieborrel gehad. Zijn er nog gewerkt. gekke (dronken) verhalen die jullie Toen kwam er plots nog een ingeving; de hebben meegemaakt? consti (constitutieborrel). Onmiddellijk waren Er zijn zoveel leuke verhalen die mensen niet zij het erover eens dat dit sowieso de leukste weten. Maarten: “Sanne was heel druk met ervaring tot nu toe was. Het krijgen van Beertus van alles behalve met de mensen die voor ons (knucelbeer)wasvoorSannehettoppuntstonden.” vande Sam: “Sanne moest opgehaald worden avond. De sfeer was goed en het was ontzettend omdat ze zo dronken was, door Jesse’s vriend. leuk om alle oud-besturen te zien. Toen heeft ze de deur van de auto opengedaan Ook werd er veel gebrast (gejat). en zichzelf laten vallen om vervolgens te gaan Verder is het bestuur blij dat kotsen.” Meike heeft haar bed onder gekotst, ze zoveel geluk hebben maar is nog wel op stap geweest, de rest ook nog. gehad de afgelopen tijd Nog een ander verhaal: alle meiden hadden hun omtrent corona. hakken uit getrokken uit voorzorg. Sam had Maarten: “Alles gaat geen andere schoenen mee, Gemma had 3000x tot nu toe vlekkeloos… aangeboden dat ze haar All Stars aan mocht, behalve de broek van maar dit aanbod had Sam afgeslagen. Ze is toen Meike”.

Meike, in haar eentje patat gaan halen bij de Hoek. Het met haar bevlekte was half 9 en ze was kneiterlam, het terras van broek: “okee en ‘de Drie’ zat vol en Sam is vol op haar bek gegaan we gaan weer door voor het terras. Haar knie lag open máááár het met het leven.” patatje heeft het overleefd. Verder had Sanne Beertus mee naar huis genomen maar was ze haar mobiel vergeten, prioriteiten noemt men dat.

Beertje Beertus 7

Zijn er andere iconische dronken verhalen die jullie met ons willen delen?

Jägermeister, maar wel uit de diepvries. Verder is Maarten niet vies van limoncello en houdt Sanne van tequila.

Tijdens overdrachtsweekend hebben ze een Harry Potter act gedaan, heel dronken zonder de tekst te kennen, was hila. Dit ging niet zo soepel.

Omdat introkamp last-minute niet doorging hebben ze een thuisthuis weekend gedaan.

Hier kwamen ook de nodige ‘gênante’ dronken verhalen vandaan; shotjes doen met ouders en sommigen (Thirze) waren het hele weekend dronken.

Ze hebben veel dingen meegemaakt die heel grappig waren maar niet leuk genoeg om te vertellen, “je had erbij moeten zijn”.

Wat is de leukste eigenschap van iedereen uit het bestuur?

Sam is enthousiast, maar vindt zichzelf heel rustig. Sanne: “even foto’s maken, even dit doen, overal heen vliegen, je bent een van de meest enthousiaste personen die ik ken.” Thirze is altijd blij. Ze wil graag dat iedereen het leuk heeft en is heel toegankelijk. Sam: “Meike heeft een natuurlijk leiderschap. Ze staat niet boven ons als voorzitter, ze neemt verantwoordelijkheid zonder dat het een bewuste keuze is.”

Sanne heeft veel componenten, ze kan elke Wat zijn de zwakke plekken die jullie avond leuk maken en ziet overal de lol van in. Ze is vrolijk en gezellig maar kan ook juist serieus van elkaar hebben ontdekt?

Meike is vegetarisch, maar na een avond zijn als het nodig is. Op een leuk moment neemt zuipen maakt haar dat opeens niet meer zoveel ze de verantwoordelijkheid en dit is een goede uit. Maarten ging hamburgers bakken op BP- combinatie. weekend, Meike komt er met een bordje aan: Maarten is heel hardwerkend en initiatief“Mag ik alsjeblieft één hamburger zonder nemend, het ‘kompas van het bestuur’, hij gezeik?” Joanne: “ Hier heb je je hamburger met brengt de kakelende kippen weer op het goede pad als ze afdwalen. Ze vinden het knap dat hij gezeik.” het met hen kan uithouden.

Sam en Sanne komen best vaak te laat.

Maarten moet om het halfuur naar de wc, z’n Waarom is Societas de leukste been gaat dan trillen.

Maarten: “Thirze heeft veel domme acties, zij vereniging van Groningen? is heel….dom. Nee ze doet domme dingen”. Ze Omdat het de leukste leden heeft. Het is een mist vaak memo’s waarvan iedereen denkt, ‘huh hele hechte vereniging, net een dorp; klein hoe kun je dit missen?’ Ze wil vaak hetzelfde maar fijn. Totaal niet hiërarchisch, oudere gesprek voeren nadat het gesprek al gevoerd is hebben nooit meer aanzien dan eerstejaars. even daarvoor. Ook worden deze domme dingen Iedereen kan lekker gek doen. Er is een goede opkomst bij activiteiten. Dit is dan ook altijd een van elkaar inmiddels bijgehouden. evaluatiepunt van Thirze: ‘goede opkomst.’

Sam kaart aan dat er ook een serieuze kant aan deze vraag zit: “Waar moeten we dit jaar goed op Tot slot; wat willen jullie de lezers letten?” Meike: “We willen alle vijf heel graag. van SoAP meegeven?

Hier moeten we wel mee oppassen. We zijn zo Terug naar het thema van deze SoAP: wat de enthousiast dat we onszelf voorbij kunnen lopen. boer niet kent… dat vreet ‘ie wel: doe meer in We mogen iets kritischer zijn, bij evaluatie is het je leven. Probeer eens buiten de lijntjes te gaan, vaak: het was leuk en klaar.” neem risico’s. Het bestuur blijft wel binnen de lijntjes. Leden kunnen wel buiten de lijntjes Wat is jullie favoriete alcoholische kleuren, dan gummen wij het weer uit. *heel hard gelach* Meike: “Nou… daar moeten we het drankje?

BIER, als we de hele avond gaan dan bier, nog even over hebben.” Moraal van het verhaal: geen rode wijn. Sanne: “Dat drink ik pas weer maak gewoon lol, doe wat kan. Geniet van deze wanneer het kerst is. Cocktails doen we eigenlijk tijd, je bent maar één keer student. nooit, maar als we een mixje doen, dan kies ik paardenkut.” In candi-tijd dronken ze veel 8

‘‘Zijn de colleges voorbij, dan begint het genieten pas’’ de geschiedenis van Sociëtas Maarten Rietman

S

ociëtas, de studievereniging van de studie sociologie in Groningen, zal bij velen van jullie niet onbekend zijn. De vereniging die inmiddels alweer in haar 32e levensjaar zit kent een roerig verleden.

Echter, ook ik, als groot fan van Sociëtas, moet net als velen de precieze geschiedenis schuldig blijven.

Waarom werd Sociëtas opgericht? Hoe waren de eerste jaren als verenigde sociologen? Welke tradities zijn bewaard gebleven en welke niet? Is de interne structuur erg veranderd en hoe zit het eigenlijk met de commissies? Interessante, relevante vragen die het reilen en zeilen binnen onze prachtige vereniging tot de dag van vandaag bepalen. Ik merkte dat er weinig tot geen mensen in mijn omgeving waren die de antwoorden hadden op deze vragen en daarom besloot ik voor deze SoAP-editie in de archieven van Sociëtas te duiken. Notulen, jaarverslagen, rapportages en brieven van tientallen jaren oud liggen diep in ons archiefhok opgeslagen in een paar veel te zware verhuisdozen. Aan de hand van deze geel verkleurde mappen en oude SoAPs heb ik geprobeerd een tijdlijn te schetsen van de afgelopen decennia.

De studie sociologie waar Sociëtas aan verbonden is, viert dit jaar haar honderdjarig bestaan in Nederland. Een aantal jaren later in 1938 vestigde het sociologische instituut zich aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Het duurde lang voordat er een vereniging kwam voor de sociologiestudenten, maar ze hoefde niet te wachten tot Sociëtas in het leven werd geroepen. Eind jaren ’60 is er namelijk al een voorloper geweest van Sociëtas, genaamd Groninger Sociologie studenten Vereniging (G.S.S.V.). Het bestuur hiervan, ook wel De Raad genoemd, lag in handen van vijf vertegenwoordigers van de toentertijd vijf verschillende jaren. Deze 25 studenten kozen op hun beurt zeven studenten die dienden als Executieve, die het dagelijks bestuur vormden. De G.S.S.V. was er met name voor de inhoud, er wordt in de notulen namelijk bijna uitsluitend gesproken over de rol van studenten op het gebied van Universitair beleid en onderwijsvernieuwing. Desalniettemin zijn er hier en daar enkele passages te vinden over het organiseren van borrels. Het blijft voor mij echter onduidelijk hoe deze vereniging geëindigd is en of en hoe dit twintig jaar later verband houdt met de oprichting van Sociëtas.

De logo’s van Sociëtas door de jaren heen. Van het nieuwste (bovenaan) tot het oudste (onderaan)

Dit brengt ons bij het begin van de studievereniging Sociëtas. In het studiejaar 1989-1990 begon een groepje studenten samen met de vakgroep een vereniging vorm te geven met als voornaamste doel het verbeteren van de relatie tussen studenten en docenten.

De eerste bestuursvergaderingen eind 1989 bestonden veelal uit brainstormsessies over het organiseren van activiteiten zoals filmavonden, borrels, sportactiviteiten, excursies en ui moeizame) contact met de faculteit. Uit verschillende brieven is op te maken dat het eerste Sociëtasbestuur erg graag een extra bestuurslid zou willen vanuit de wetenschappelijke staf. Het animo hiervoor was onder de docenten en medewerkers echter ver te zoeken. Aangezien SoAP al bestond toen Sociëtas werd opgericht werd SoAP veel om hulp gevraagd bij de promotie van de jonge vereniging. Zelfs zoveel dat het bestuur graag zou willen dat SoAP onderdeel werd van Sociëtas. Na enig grimmig contact tussen beide is besloten dat SoAP geen odcieel onderdeel zou worden van Sociëtas, maar d het contact en de samenwerking nauw onderhouden zou worden.

Deze manier van samenwerken is sindsdien niet veranderd.

9

Sociëtas bestond met de kerst van 1989 uit 56 uitgebreider. Het enthousiasme van de besturen leden en werd na een jaar intensief voorbereiden spatte ervan af, maar de betrokkenheid van de en vergaderen op 8 april 190 odcieel statutair leden binnen de vereniging bleef soms wat achter. opgericht. Het eerste verenigingsjaar verliep Algemene ledenvergaderingen werden bezocht echter niet in ieders ogen helemaal zoals het zou door leden die op één hand te tellen waren en horen. Weinig opkomst op activiteiten, weinig bestuursleden werden soms verplicht nog een tot geen documentatie en zelfs bestuursleden die jaar bestuur te doen bij gebrek aan opvolgers. Het niet op bestuurs- én algemene ledenvergadering enthousiasme van leden was ook weer niet altijd kwamen opdagen. Tijdens de overdrachts- gebrekkig, want in 2004 vonden zes enthousiaste ALV werd er door de leden geuit dat zij graag en gedreven sociologie-studenten het tijd voor iets een andere bestuurscultuur zouden zien. Het anders dan een avond met lezingen of doorzakken daaropvolgende bestuur bestond uit maar liefst in de kroeg. Het hoogst haalbare werd ingezet en de negen bestuursleden. Met een grootte van 62 leden Nacht van de Sociologie werd geboren: Een avond betekende dit een bestuur/leden-ratio van bijna met zowel inhoud als gezelligheid. Informatieve 1 op 7 (ter vergelijking: in het huidige studiejaar is sprekers, muziek en ruimte voor een informeel dit ruim 1 op 70). Waar dit bestuur eerst bestond uit gesprek. Enerzijds aan het denken gezet worden alleen een voorzitter, secretaris en penningmeester door interessante beschouwingen, anderzijds alles kregen de toegevoegde bestuursleden de loslaten op de dansvloer. De eerste jaren werd functies Feestcommissie, Activiteitencommissie, dit steevast georganiseerd in de voor sociologen Uittrekselcommissie en Lezingencommissie. bekende Gadourekzaal, waarna het later groter Het doen van een bestuursjaar werd zo leuk aangepakt werd op externe locaties en inmiddels is gevonden dat het zeker niet ongebruikelijk was gegroeid tot één van de grootste evenementen van dat bestuursleden meer dan één jaar bestuurder Sociëtas. waren. Dat de vereniging ook in het tweede jaar nog kinderziektes vertoonde bleek wel uit de Deze groep studenten van de Nacht van de halfjaarlijkse-ALV, deze werd namelijk last-minute Sociologie waren in deze vorm de eerste afgezegd. De reden? Toenmalig secretaris was in de opzichzelfstaande commissie. Waar commissies uitnodigingsbrief vergeten te vermelden hoe laat en veelal onder de functie van een bestuurslid vielen, waar men verwacht werd en dus waren er welgeteld weekte dit aan het eind van het eerste decennium twee leden aanwezig. van deze eeuw steeds meer van het bestuur los.

Onder andere de AlmanakCie, AcCie en TripCie De nieuwe bestuurscultuur werd desalniettemin werden losse commissies. Die laatste nam het langzaamaan een vorm van een charmeocensief, organiseren van jaarlijkse reizen over van de in en met succes! In de daaropvolgende jaren kwam 2003 overleden socioloog Herman Boeije die Sociëtas tot bloei. De opkomst en het aantal leden excursies organiseerden naar Boedapest. In de steeg gestaag, de documentatie werd beduidend jaren daarna ging Sociëtas traditiegetrouw jaarlijks beter en de steeds vollere jaarplanning werd bij naar Boedapest, maar op een gegeven werd de aanvang van het jaar bij de overdrachts-ALV locatie van de buitenlandse excursie een mooie test goedgekeurd. Waar er in het jaar ‘93/’94 (te) veel voor de creativiteit van de commissie en is het elk activiteiten werden georganiseerd was er maar één jaar de vraag waar de Trip ons brengt. echt inhoudelijk. De ALV in 1994 sprak zich hier dan ook over uit en het bestuur nam dit over, er zou meer plaats komen voor inhoudelijke activiteiten en lezingen. Dit naast de tweewekelijkse borrel in De Bunker is een ruimte De Bascule (in plaats van in de kantine). Dit jaar was voor de vereniging ook het eerste lustrumjaar voor alle leden om tussen en dus werd er een Lustrumcommissie aangesteld het studeren door een (veel voor een onvergetelijk Lustrumfeest. Een mooie mijlpaal voor de vereniging dit jaar was het voor het te lange) pauze te houden eerst aantikken van de honderd leden (natuurlijk in een handgeschreven ledenbestand).

“

In de jaren die volgde bleef Sociëtas elk jaar groeien en de focus op de relatie tussen studenten en docenten verschoof naar de onderlinge band tussen studenten. Vergaderingen werden steeds serieuzer genomen en notulen werden steeds

”

De opkomst van commissies was de reden om in 2006 het allereerste commissieweekend te organiseren. Het inmiddels tot BP-weekend omgedoopte weekend ging in haar eerste editie

10

maar liefst helemaal naar de achterhoek. In Geesteren stond het weekend in het teken van klootschieten, voetbal kijken, kaartspellen en “hangen”.

haar geschiedenis was er één waarin borrels en activiteiten online plaatsvonden en De Bunker een jaar lang op slot was. Bijna een jaar lang konden sociologiestudenten elkaar alleen via GoogleMeets en GatherTown ontmoetten.

De evaluaties van de commissies verraden dat deze wijziging in de structuur van de vereniging Gelukkig kunnen we elkaar momenteel weer fysiek goed ontvangen werd. Bij zowel de leden als bij de ontmoeten en is Sociëtas levendiger dan ooit. Met vakgroep was er veel enthousiasme. Het vertrouwen een recordaantal nieuwe leden en enorm goed vanuit de universiteit bleef groeien, waardoor bezochte activiteiten zijn de sociologiestudenten ze (financieel) steeds meer wilden bijdragen terugaan van weggeweest. De geschiedenis van de activiteiten van de vereniging met als kers op de vooruitgang van Sociëtas is in het huidige de taart een eigen ruimte op de faculteit. Vanaf reilen en zeilen van de vereniging goed te zien.

2006 kon Sociëtas gebruik maken van de kelder Commissies functioneren zo goed als zelfstandig in het Boumangebouw. Vanwege zijn knusse, en organiseren vaak fantastische activiteiten. Ik ondergrondse sfeer werd deze al snel omgedoopt vind dat we trots kunnen zijn op onze vereniging, tot De Bunker. Inmiddels maakt Sociëtas gebruik de afgelopen jaren hebben we er met z’n allen van een andere ruimte in het Gadourekgebouw die een vereniging van gemaakt die voor iedereen hoewel hij reikt op de eerste verdieping dezelfde toegankelijk is en een toevoeging is aan het naam heeft gehouden. De Bunker is een ruimte studentenleven van de socioloog. De geschiedenis voor alle leden om tussen het studeren door een leert ons dat Sociëtas zich blijft ontwikkelen en ik (veel te lange) pauze te houden en waar er sinds weet zeker dat we momenteel met een prachtige een tiental jaren wekelijks TenK (Thee en groep Kode)mensen onderdeel zijn van de nieuwste uren worden georganiseerd.

Sociëtasgeschiedenis.

Sociëtas begon in de 21e eeuw steeds meer een studentikoze vereniging te worden. In 2000 afgetrapt met het allereerste constitutiekaartje was het tien jaar later dan ook hoognodig tijd voor de eerste constitutieborrel. In pak, want de ALV in 2010 besloot onder protest van enkele bestuursleden dat het geitenwollensokkenimago van de vereniging drastisch aangepakt moest worden. Vanaf dan is er in het HR opgenomen dat het bestuur bij alle constitutieborrels en ALV’s gehuld moet zijn in formele kledij.

Bellenblaas Het nieuws David de Graaf

Vroeger wist men niets, wat er aan de andere kant van de wereld gebeurde kon jarenlang onbekend blijven in ons kikkerlandje. Tegenwoordig weten we alles, al het nieuws verspreid zich razendsnel, maar moeten we dit wel willen? Zorgt het weten van al het ongeluk op onze planeet nou echt voor meer Ik vind dat we trots kunnen geluk? Persoonlijk kijk ik bijna nooit het nieuws, zijn op onze vereniging en ik kan niet zeggen dat dit me erg hindert in mijn leven. Alles wat belangrijk is voor me komt vanzelf ter sprake, van mensen die het De afgelopen tien jaar hield Sociëtas de groeiende nieuws wel gezien of gelezen hebben. Via trend flink vol, met nu een hoogtepunt van ruim via, net als vroeger.

“

”

350 leden, tien commissies en zeven structuren.

Ook in deze recentste jaren is er genoeg gebeurd binnen Sociëtas. De start van de Sociëtasbattle, het winnen van ruim 3000 euro, het opzetten van een gloednieuwe website en het uitbreiden met een inlogportaal en met een nieuwe commissie voor en door (pre-)masterstudenten zal ook de oudere tak van de studie meer betrokken worden in het leven van Sociëtas. Het 31e levensjaar van Sociëtas was het onvermijdelijk te benoemen coronajaar.

Het voor Sociëtas misschien wel lastigste jaar in

11

Was vroeger echt alles beter?

Of wist men gewoon minder?

Zoals de Latijnse schrijver Publius Syrus grof vertaald al zei: “Door niets te weten, is het leven het heerlijkst”.

Zal de boer ooit sojamelk drinken?

Daniël Veennema

V

oor de vegetariër en veganistische lezer klinkt dit vast als een bekend fenomeen. Je bent op bezoek bij een ouder familielid. Wanneer op de één of andere manier bekend wordt dat jij toch geen plakje worst wil hebben, krijg je al snel een hele preek over je heen over vitamines, smaak, dierenleed, en dat die smerige “tofoe en sojamelk” niet gewenst zijn. In dit stukje wil ik graag de ethische kwesties rondom vlees even terzijde laten, maar de vraag stellen: ‘‘Wat roept zo’n reactie op, en gaat hier verandering in komen?’’

De consumptie van vlees zit er erg diep in bij veel mensen in Nederland, de gemiddelde jaarconsumptie vlees ligt rond de 77 kilo in Nederland (Redactie Groen Kennisnet, 2020). Mensen leren als kind bepaalde eetpatronen aan en zullen deze de rest van hun leven bij zich houden. Iets anders dan een oerHollandse AGV zal er voor menig zestigplusser niet inzitten. Voor hen is het bestellen bij de Chinees het cultureel-culinaire hoogstandje van het jaar. Voor deze ouderen is hun vleesconsumptie haast een geïnternaliseerde waarde (iets anders kan haast niet), en de alternatieven zullen niet geprobeerd worden.

Wanneer mensen eenmaal bepaalde ideeën of gewoontes hebben, laten zij deze niet zomaar los. Wat vaak gebeurt wanneer mensen geconfronteerd worden met nieuwe informatie, is niet dat zij deze rustig zullen overwegen.

Mensen gaan vaak als reactie op nieuwe informatie goed nadenken over hun eigen standpunt, om juist zich sterker daar in te voelen (Chambliss & Garner, 1996). Op die manier kan een afwijking van bepaalde gebruiken van familie al snel voor hen gaan voelen als een afkeuring van hun eigen gewoontes, keuzes of waarden.

Aan de andere kant van dit spectrum heb je de wonderlijk relatief nieuwe term “flexitariër”. Een flexitariër is iemand die zichzelf identificeert als ie “minder” vlees eet. In 2016 al identificeerde een relatief groot deel Nederlanders zich al zo (Onderzoek: 67% Nederlanders is flexitariër, 2016).

Flexitariër zijn betekent niet per se dat je één of twee keer in de week vlees eet. Dit kan ook vijf of zes keer zijn, of niet meer in het weekend. Ongeacht hoe deze persoon diens vleesconsumptie definieert, is het duidelijk persoon zich niet thuis voelt bij de eveneens passende omnivoor. Daarmee kom je op de vraag, waarom? Veel jongere mensen zullen zich niet zo snel meer als de oudere generatie in verwarring uitlaten over een dieet zonder vlees.Maardetermflexitariërimpliceertookwatmeer.Dateenperso toch wel kan vinden in één van de redenen waarom mensen geen vlees zouden eten, of dat iemand vlees ook niet zo lekker vindt dat diegene het elke dag wil hebben. We kunnen alleen maar speculeren over de toekomst, maar wie weet wat voor radicale ideeën onze kinderen zullen hebben over veertig jaar.

Bronvermelding: Chambliss, M. J., & Garner, R. (1996). Do Adults Change their Minds after Reading Persuasive TextWritten ?

Communication, 13(3), 291–313. https://doi.org/10.1177/0741088396013003001 Onderzoek:67%Nederlandersisflexitarier.

(2016, 29 september). Natuur & Milieu. Geraadpleegd op 30 november 2021, van https://www natuurenmilieu.nl/nieuwsberichten/onderzoek-67-nederlanders-is-

Redactie Groen Kennisnet. (2020, 24 november).

Opnieuw stijging van de vleesconsumptie Nederland. in Groen Kennisnet. Geraadpleegd op 30 november 2021, van https://www.groenkennisnet.nl/nieuwsitem Opnieuw-stijging-van-de-vleesconsumptie-in-Nederland-1 12

Beweging op de roltrap Elly van der Klauw

W

oningen zijn schaars, in coronatijd zit je soms in een bezemkast te werken, zeker als de kinderen ook nog thuis moeten zijn. Dat platteland met iets grotere en goedkopere huizen en tuinen lonkt dan.

Maar zal dat ook zo zijn na de beperkingen van COVID-19?

Al eeuwen trekken steden inwoners uit het ommeland, op zoek naar werk, producten, vertier of kennis. Het is een wereldwijde trend en al sinds de opkomst van de steden aan de gang. Maar het is geen statische beweging. Een stad als Amsterdam kende ook deze eeuw nog door suburbanisatie in de jaren ’60 en ’70 een behoorlijke terugval in bevolking. Het Groene Hart in de Randstad kreeg er toen veel inwoners bij.

In dit artikel wat meer over de roltrap naar de stad in Noord-Nederland, die sinds kort ook weer in omgekeerde richting beweegt. De roltrap staat in de literatuur voor vooral jongeren die van het platteland naar een grotere plaats in de buurt gaan, en na afronding van studie nog een stap naar de Randstad maken. Dit geldt niet alleen voor Noord-Nederland, maar bijvoorbeeld ook voor Limburg. De kennisinstellingen in de stad Groningen of Maastricht dienen in de praktijk als tussenstap.

het Kenniscentrum NoorderRuimte van de Hanzehogeschool begonnen allereerst met de vragen rond de gebouwde omgeving. Lege woningen, verlaten schoolgebouwen of kerken, infrastructuur met een te grote jas voor het aantal inwoners.

Het dorpje Ganzedijk in Noord-Groningen dreigde grotendeels gesloopt te worden. In het Friese dorp Holwerd groeiden de planten in lege woonkamers van historische pandjes. In Delfzijl kwam vier hectare tussen flats braak te l en om het verlaten ziekenhuis kwam een groot hek. In dit decennium lag er daarom veel nadruk op sloop en herstructurering aan de randen van Groningen en Friesland. Dit proces is nog niet klaar, maar sloop is meer transformatie geworden: woningen aanpassen aan de vraag van kleinere huishoudens en de vragen van duurzaamheid en levensloopbestendigheid.

Verlies Maar naast die opgave in stenen deed de bevolkingskrimp ook iets met gevoel, samenhang en leefbaarheid in dorpen. Vooral de laatste school, winkel, of voetbalclub die verdwijnt laat een gemeenschap met een gevoel van verlies achter. Een onderzoek in Ulrum (J. Gieling et al. 2017) maakte duidelijk dat de praktische problemen na de sluiting van een supermarkt na twee jaar wel waren opgelost.

In het afgelopen jaar hebben we de balans Degenen met een auto gingen naar een grotere opgemaakt van tien jaar Kennisnetwerk Krimp kern, anderen lieten boodschappen meenemen, Noord-Nederland (KKNN), een netwerk van en en in de huidige tijd komen de bestelwagentjes voor professionals in de (krimp)regio’s. In die ook naar kleinere dorpen. Maar iedere keer dat tien jaar hebben we verschillende ontwikkelingen men langs de dichte supermarkt liep, kwam wel gezien. Van het schrikken van krimp, tot het het gevoel van verlies en rouw weer naar boven. aanvaarden en meebewegen, totdat we nu De stoep voor de dichtgetimmerde super bleef zelfs een kanteling in de verhuisbewegingen de plek voor een praatje. en inwoneraantallen beginnen te zien. Op ons slotcongres op 25 november was er beduidend Binnen het KKNN gingen we deze discussies niet meer optimisme dan bij de start in 2010. uit de weg met gemeenten, woningcorporaties of dorpen. In de kennisbijeenkomsten Ganzedijk (Krimpcafés) proberen we steeds meer facetten In 2010 werd het Kennisnetwerk Krimp van leefbaarheid in (krimp)regio’s aan de orde opgezet vanwege een snelle daling in te laten komen. inwoners, huishoudensdaling, meer ouderen en minder kinderen en meer wegtrekkende Actie jeugd dan in andere delen van Nederland. Omgekeerd kan een gevoel van verlies of De faculteit Ruimtelijke Wetenschappen en woede ook tot actie leiden. In Sauwerd en op 13

andere plaatsen namen de dorpsbewoners zelf de winkel over, en zo gaat dat ook met delen van de zorg, vervoer of andere voorzieningen.

In Eexterveen Drenthe of in Wuns Friesland zijn er dorpsinitiatieven die zelf de geschikte en gevraagde woningen bouwen. Op heel veel plekken kwamen nieuwe initiatieven van de grond, waar ze ook in de rest van Nederland met interesse naar keken. Blijvers in een gebied bleken en blijken vaak gemotiveerd om zich ook in te zetten voor hun woonplaats.

En studenten? Die trekken nog steeds wel naar Groningen, al hoorden we in coronatijd ook van veel studenten dat ze liever in hun geboorteplaats bleven. Met programma’s als Talent in de Regio wordt ook geprobeerd meer afgestudeerden in de provincie te houden. En soms komen ze ook weer de roltrap af. In Friesland constateerde het Fries Sociaal Planbureau dat veel vestigers ook terugkeerders zijn met Friese roots.

Elly van der Klauw Roltrap En hoe zit het nu met die roltrap? Het beeld Projectleider Kennisnetwerk Krimp Noordeind 2021 is dat ook de makelaar in Delfzijl Nederland nauwelijks meer een woning te koop heeft en Het KKNN wordt ondersteund door de dat in het Friese Holwerd er geen huis meer provincies Groningen, Friesland en Drenthe, de leeg staat. Oorzaken zijn dat aan de ene kant RUG en de Hanzehogeschool meer mensen in de regio blijven, maar dat aan Meer informatie op de website met onder de andere kant er meer instroom is uit andere andere: delen van Nederland. In de verhuisbewegingen de wandelroute Delfzijl en verslag en opname van het CBS en het Kadaster (2021) zien we van het Jubileumcongres 10 jaar KKNN. een voorzichtige trendbreuk rond 2018 met www.kennisvoorkrimp.nl meer mensen die uit de stad naar de gebieden rond de stad verhuizen, maar ook naar andere landsdelen. Door corona lijkt die trend versterkt. De push-factor vanuit het dorp is Bronvermelding: kleiner geworden en de pull-factor groter. Maar CBS (2021, 2 februari). Meer verhuizingen naar regio’s buiten de randstad . geraadpleegd op dit geldt niet voor alle gebieden, en het is nog 3 januari 2022 van https://www.cbs.nl/nl-nl/ onduidelijk wat de oorzaken precies zijn. Zowel nieuws/2021/08/meer-verhuizingen-naarde wens naar meer ruimte, de mogelijkheden regio-s-buiten-de-randstad om op afstand te werken, als de gespannen J. Gieling, T. Haartsen, S. Christiaanze (2017). woningmarkt in de Randstad en steden als Herhalingsstudie naar de gevolgen en Groningen en Amersfoort kunnen een oorzaak ervaringen van de sluiting van de lokale supermarkt door bewoners van Ulrum, zijn.

Het gaat niet om grote aantallen, maar de nieuwkomers vallen wel vaak op. Bijvoorbeeld een ouder Amsterdams stel dat met overwaarde hun stadswoning verkoopt en vervolgens met overbieden een leuke vrijstaande woning in een dorp voor de lokale inwoners wegkaapt.

Binnen het Kennisnetwerk proberen we die verhalen steeds ook te linken aan onderzoek, zoals in een webinar op 13 januari over die verhuisbewegingen.

Groningen: twee jaar na de sluiting. geraadpleegd op 3 januari 2022 van http://www.kennisvoorkrimp.nl/uploads/ media_item/media_item/99/84/Gieling___ Haartsen__2017__SPAR_Ulrum_fase_21513865857.pdf Gieling, J. Haartsen, T. (2017, 7 oktober).

Stedeling koopt minder vaak woning in eigen stad . Kadaster.nl. Geraadpleegd op 3 januari 2022 van https://www.kadaster.nl/-/ stedeling-koopt-minder-vaak-woning-ineigen-stad

14

Logo KKNN

Wie de boer niet kent mag hij niet…

Een kleine sociologische verkenning naar de vreemdeling.

Gabriël Anthonio

Inleiding lles wat vreemd is, dat wat van buiten komt en niet tot onze wereld behoort, wordt vaak met argusogen bekeken. De vreemdeling die verschijnt kennen we immers niet. En wat we niet kennen is mogelijk een gevaar, het maakt ons onzeker. De ander, een vreemdeling, kan zonder enige bedoeling een sterke emotie oproepen bij ons, en dat is angst. Angst om te verliezen wat we hebben, onze zekerheden. Het gaat hier dus om wat de verhouding tussen onszelf en de ander oproept. Graag neem ik de lezer mee naar mijneigen,kleinesociologischeervaringenenzaldaaraanhetslotopreflecteren.

A

Kleine sociologische vertelling Ik ben samen met mijn broer en jongere zus opgegroeid in Drenthe, in Paterswolde. Mijn ouders kochten in de zeventiger jaren een vervallen boerderijtje voor weinig geld. Als kunstenaars hadden ze veel werk- en exposeer ruimte nodig terwijl ze weinig inkomen hadden. We kleedden ons, zoals dat heette, alternatief. Hand gebreide truien, zelf geschilderde klompen, en de mannen droegen graag blauwe kielen met een schipperspet en de vrouwen liepen in soepjurken van zelf-geverfde batikstof. Het was kleurig en bont geheel.

Mijn vader is Indisch en moeder Nederlands. Ze waren hippies zoals dat toen heette. Niet van die rondtrekkende en feestende vrije vogels, maar brave hardwerkende en toch vrije denkers. Ze waren tegen de burgerlijkheid, vrij in het denken, weg van de spruitjeslucht uit jaren van na de oorlog.

Een stropdas kwam je in ons huis niet tegen. We woonden aan de Schelfhorst, een gemoedelijke boerengemeenschap. In de buurt werden we de ‘aparten’ (werd uitgesproken als: apaart’n) genoemd.

Vreemde mensen, met vreemde gewoonten. Ook werd er over ons geroddeld dat al die pleegzusjes, al die vrouwen in een huis met een Indische man wel wat vreemd was. We zagen er anders uit, we kleedden ons anders en hadden andere ideeën. Mijn vader en moeder heetten Ruud en Marije, vader en moeder gebruikten we als woorden niet. Iedereen voedde elkaar immers op. Leven en leren in een gemeenschap, dat was het antiautoritaire ideaal van die tijd. Ik kon mijn vriendjes in de buurt niet goed uitleggen dat ik geen vader en moeder had. Ik had genoeg aan een Ruud en Marije en er waren nog meer lieve mensen die bij ons woonden en die voor elkaar en mij zorgden.

en daarbij iets (high) schuin naar boven keek dat lekker ruikt was moest het meteen uit. Misschien werd je er wel stoned van. De vader van de boerendochter merkte op dat dat ‘spul’ zo erg stonk dat je er ook vliegen mee kon verjagen. En er waren veel vliegen in zijn huis. De varkensstal stond tegen de keuken aan. Ik voelde me vreemd, niet begrepen en liep klossend op mijn blauw gele klompjes, huilend naar huis.

Een gezamenlijke terugblik Jaren later kwam ik deze dochter weer tegen. We haalden herinneringen op van vroeger. Ze vertelde dat ze voordat wij er kwamen wonen het leven aan de Schelfhorst erg saai vond. En dat juist het erg leuk was dat er van de ‘aparte’ mensen kwamen wonen.

Hierdoor kreeg het saaie plattelandsleven een nieuwe glans. De oudere generatie vonden het eerst maar niets. Er werd geroddeld en door de ramen gegluurd, naast ‘aparten’ kregen we bijnamen als nozems, langharige hippies en provo’s.

Maar gaandeweg groeide ook de waardering bij de oudere generatie. Eerst ontmoetten we elkaar tijdens verjaardagen, de lokale hanenkraaivereniging en kerst- en nieuwjaar tradities. Er werd gepraat en gelachen. Het vertrouwen in wat eerst vreemd was, groeide. Daarna ontstond er een vorm van ruil. Mijn ouders hielpen soms een handje mee bij een boer en we kregen soms verse melk en aardappelen. De waardering groeide. De kinderen van de boeren kwamen graag bij ons over de vloer. Er was altijd wel wat te tekenen, schilderen of knutselen. En dat namen ze dan mee naar huis. Soms zagen we de tekeningen terug in de keuken of in de woonkamer aan de wand.

Op een verjaardag nam ik eens wat wierookstokjes en in mooi oranje houdertje met kraaltjes en glasstukjes Toen ik over het wierook cadeau begon en wat het erop mee voor een buurmeisje. Echt hippie spul. mij had gedaan was ze even stil. ‘Sorry, die vader Toen ze het uitpakte en op mijn aanwijzingen van mij kon heel bot zijn. Wie de boer niet kent aanstak dachten ze eerst dat het sterretjes zou gaan die moet hij niet. Ik heb het wierookhoudertje nog flikkeren.Maartoenikuitlegdedathetwierook steeds.was Het is een mooie herinnering aan mijn jeugd, 15

een exotisch voorwerp, echt apart. Als ik er naar kijk denk ik altijd aan die mooie tijd waarin jullie al dat wat voor ons vanzelfsprekend was anders deden.

Dat zette onze kleine gemeenschap en mij aan het denken. Dat denken begint wel bij openstellen en nieuwsgierigheid. Ik ging dagboeken schrijven en zelf ook tekenen. Ik fantaseerde in die dagboeken over een ander leven, in het buitenland of op een eiland.

Die dagboeken heb ik bewaard. Jullie komst heeft mij veel gebracht. En ook onze ouders zijn na enige tijd goede vrienden geworden. Jullie bleven voor ons van die ‘aparten’. Na de periode van argwaan waren mijn ouders er ook trots op dat ze jullie zo goed kenden.

Je ouders hebben geregeld geholpen met kalveren en biggen vangen als die geboren werden. Dat een boer dat vraagt is een teken van groot vertrouwen en vriendschap.’

De reflectie, praktijk en theorie Na enige weerstand werd bij sommigen het vreemde, dat wat anders ‘apart’ is gewaardeerd. Wij, die als buitenstaanders een andere wereld binnen stapten riepen eerst argwaan op. Dat riep weerstand een discussie op. Misschien niet altijd een letterlijke discussie, maar op zijn minst een innerlijke dialoog bij de betrokkene zelf. Dialogen waarin het vertrouwde besproken en misschien zelfs wel aan de kaak gesteld werd. Door het vreemde zag men dat het leven ook anders dan gebruikelijk geleefd worden!

De vreemdeling houdt ons een spiegel voor.

Kennelijk herbergt deze sociologische beschrijving van het leven aan de Schelfhorst in Paterswolde een aantal universele principes. Niet overal mondt de ervaring van de vreemdeling in een positieve ervaring uit. Integendeel, het gaat ook heel vaak mis. De vreemdeling wordt als een vreemde buitenstaander, als een object en niet als subject gezien (Arendt, 1999) Hier ligt dan ook de uitdaging of de gevestigde orde nieuwsgierig naar wie de ander is wil zijn. Of zoals Rudi Visker (2005) noemt, de wending naar de ander. Zich openstellen voor het vreemde, dat wat anders, apart is. Het leven is niet alleen ‘zenden’ maar ook ‘ontvangen’. Het leven praat terug, zoals ik in een bundel verhalen over onze zoon met een verstandelijke beperking en autisme, die mij telkens door zijn anders-zijn een spiegel voorhoud beschrijf.

Verwondering, nieuwsgierigheid naar het verhaal van de ander en daardoor inzien dat het soms ook anders kan is het begin van een nieuw inzicht. Om die reden wens ik dat onderzoekers, sociologen in het bijzonder meer aandacht zullen schenken aan persoonlijke verhalen van mensen en dit niet alleen als een set kwalitatieve data benaderen, maar dit ook als een betekenisvolle bron van nieuwe inzichten kunnen zien.

Wie de boer niet kent mag hij niet, maar een boer die enige nieuwsgierigheid kan opbrengen mag de ander na verloop van tijd misschien toch wel.

Dialogen waarin het gangbare leven ter discussie staat zien we reeds terug in allerlei klassieke filosofische en theologische teksten. In de werken Bronvermelding: van Plato (2005) wordt steeds een vreemdeling Anthonio, G.G. (2020). Het Leven Praat Terug. Over opgevoerd. Die vreemdeling wint het steeds van Persoonlijk Leiderschap: Dit is wat ik leerde de gevestigde orde. Wint het door vragen te stellen van onze bijzondere zoon. Boom Uitgeverij. of bepaalde heersende opvattingen ook houdbaar Arendt, H. (1999). Politiek in Donkere Tijden, Essays zijn. In de Bijbel (2021) worden vreemdelingen, over vrijheid en Vriendschap. Boom. zoals de Barmhartige Samaritaan, en een Romeinse Aristoteles (1999). Ethica. (Vert. Pannier), C. & Hoofdman als lichtend voorbeelden opgevoerd. Het Verhaeghe, J. Historische Uitgeverij. lijkt erop dat de vreemdeling hierbij wordt gebruikt, Bijbel (2021) Nieuwe Vertaling 2021. Nederlands en wordt opgevoerd om heersende opvattingen ter Vlaams Bijbelgenootschap (NBG). discussie te stellen. Deze rol van de vreemdeling in Plato (2005). Plato, De Ideale Staat, Politeia. (Vert. allerlei dialogen en verhalen is behulpzaam om de Koolschijn, G.). Athenaeum. geconstrueerde sociale werkelijkheid ter discussie Visker, R. (2005). Vreemd gaan en Vreemd Blijven, te stellen. Deze theorie vinden we ook terug in FilosofievandeMulticulturaliteit.

Sun. de sociologische praktijk, zoals hierboven in dit narratief beschreven is.

In dit narratief zie we dat het tijd kost voor de gevestigde orde om met het vreemde, de ‘aparten’ om te gaan. Het begint bij genotsvriendschap, dan volgt er ruilvriendschap en tot slot de vertrouwelijke band hartsvrienden. Deze ordening en opbouw, van genots-, ruil naar vriendschap op persoonlijk vlak vinden terug in de theorie over soorten vriendschap bij Aristoteles (1999).

16

Prof. dr. Gabriël Anthonio is bijzonder hoogleraar in de Sociologie van Leiderschap, Organisaties en Duurzaamheid. Hij is een ervaren bestuurder in de zorg en sinds september 2021 werkzaam als Partner bij de Galan Groep.

Wat de boer niet kent: de BoerBurgerBeweging in vergelijking met het Christen-Democratisch Appèl Onno Haagsma

S

inds de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021 zijn er meerdere nieuwkomers in de Tweede Kamer (NOS, 2021). Een hiervan is de BoerBurgerBeweging (BBB). Deze partij wist kiezers af te snoepen van de partij waar veel agrariërs oorspronkelijk voor kozen: het CDA (Trouw, 2021). In dit stuk wordt kort de geschiedenis van de partijen beschreven. Daarnaast worden de verkiezingsprogramma’s van de BBB en het CDA naast elkaar gelegd, om zo uiteen te zetten hoe deze verschillen. Wat de boer niet kent, wil hij daar wel op stemmen?

De geschiedenis en oprichting Te beginnen met een korte geschiedenisles over de twee partijen. Het CDA is ontstaan uit een fusie van drie confessionele partijen (CDA, z.d.-a). Deze drie voorlopers waren de Anti-Revolutionaire Partij (ARP), de Christelijke Historische Unie (CHU) en de Katholieke Volkspartij (KVP). Dertien jaar lang werkten de partijen samen onder eigen naam, maar op 11 oktober 1980 werd het CDA opgericht (DNPP, z.d.-a). Dit omdat alle drie de partijen de wens hadden om het uitdrukkelijke verband tussen het christelijke geloof en het politiek handelen uit te dragen, ongeacht nuanceverschillen op roomskatholieke of protestantse grondslag (CDA, z.d.-a).

De vereniging BBB is opgericht op 1 november 2019 door Caroline van der Plas, Wim Groot Koerkamp en Henk Vermeer (DNPP, z.d.-b). In 2021 deed de partij BBB mee aan de Tweede Kamerverkiezingen en won het één zetel. Het doel van de partij is ‘om op een vernieuwende wijze het contact tussen boeren en burgers te herstellen, wederzijds begrip te kweken en de verbinding tussen het buitengebied en de burger te versterken’, aldus haar statuten (DNPP, z.d.-b).

De verkiezingsprogramma’s Het verkiezingsprogramma van het CDA begint met een inleiding. Daarna volgen vijf hoofdstukken, met de titels Thuis, Een veilige en verantwoordelijke samenleving, Een sterke en eerlijke economie, Een betrouwbare en dienstbare overheid en Een land van waarden en tradities. Het programma eindigt met een slotwoord, colofon en woordenlijst met gebruikte afkortingen (CDA, z.d.-b). In totaal kent het verkiezingsprogramma 111 pagina’s en is het te downloaden via de website van het CDA. Het verkiezingsprogramma van de BBB opent met een introductie en kennismaking met de partij onder de titel Gezond verstand voor een gezond platteland (BBB, 2021). Hierna volgen tien hoofdstukken met de volgende titels: Gezonde bodem, Gezonde planten, Gezonde dieren, Gezonde boeren, Gezonde burgers, Gezonde economie, Gezond onderwijs, Gezonde maatschappij, Gezond voedsel, Gezond wonen en Boerderij. Opvallend is dat elk hoofdstuk is opgedeeld in twee delen. Het verkiezingsprogramma kent 54 pagina’s. Het is te downloaden via de website van de partij is naast in het Nederlands ook vertaald in meerdere streektalen en dialecten, waaronder Fries, Gronings, Haags, Nedersaksisch, West-Fries en Zeeuws

Volgens de Kiesraad, adviesorgaan en informatiecentrum op het gebied van kiesrecht en verkiezingen, behaalde het CDA 15 zetels bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. BBB behaalde er Na het naast elkaar leggen van de verkiezings1 (Kiesraad, 2021). Echter, negen maanden later programma’s voor de Tweede Kamerverkiezingen is er al weer een flinke verschuiving zichtbaar van maart in2021, ontdekte ik overlap tussen de twee. het politieke landschap. Volgens de meest recente Ik licht enkele belangrijke categorieën uit. De titels peilingen van EenVandaag telt het CDA nog slechts van de alinea’s komen niet één op één overeen met 10 zetels, terwijl de BBB groeit naar 6. Uiteraard die uit de partijprogramma’s. Het is goed om te kan men niet beweren dat de CDA-kiezer massaal benoemen dat ik er bewust voor heb gekozen om overstapt naar de Boerenpartij van Van Der Plas. niet elk thema te behandelen, in verband met het Echter, het is wel bekend dat BBB vist in de electorale beperkte woordenaantal. Geïnteresseerden kunnen vijver van veel rechtse partijen, zoals VVD, PVV en altijd zelf de verkiezingsprogramma’s er verder op dus ook CDA. Maar wat zijn nu de overeenkomsten naslaan. en verschillen tussen het CDA en BBB en waar streven zij exact naar?

17

Samenleving, maatschappij en zorg In haar verkiezingsprogramma benoemt het CDA dat de zorg een belangrijk maatschappelijk thema voor de partij is (CDA, z.d.-b). Als belangrijkste standpunt wil het minder marktwerking in de zorg.

De coronacrisis heeft volgens de partij laten zien dat dit systeem niet (meer) werkt. Zorgverzekeraars moeten zich meer richten op ‘zinnige zorg’ en minder op winst maken. Daarnaast legt de partij de nadruk op omkijken naar anderen. Het stimuleren van vrijwilligerswerk en het vormen van vereniging vindt de partij belangrijk (CDA, z.d.-b).

Ook de BBB benoemt de zorgen omtrent de coronacrisis en verwacht van het Nederlandse bestuur een langetermijnvisie die recht doet aan vrijheid, gezondheid en sociale binding tussen Nederlanders (BBB, 2021). Opschaling van de zorg zou hierbij cruciaal moeten zijn, aldus de partij in haar programma. Daarnaast wil het graag een landelijkzorgfonds in plaats van commerciële zorgverzekeraars. Verder gooit BBB het in haar partijprogramma op naast burgerschap en de maatschappelijke thema’s ook op werk en meer sociale zaken. Zo pleit de partij bijvoorbeeld voor werk op een sociale werkplaats voor alle mensen met een beperking die willen.

Onderwijs Het CDA wil meer respect en gezag voor het vak van de leraar. Wel verlangt het CDA een hogere kwaliteit van het onderwijs. Volgens de partij moeten leerkrachten op het moment te veel aandacht besteden aan administratie (CDA, z.d.-b).

Doorstromen naar een hoger niveau moet voor jongeren mogelijk blijven. Tevens wil de partij de basisbeurs voor alle studenten terug invoeren, zodat studenten kunnen blijven doorleren zonder grote schulden te maken (CDA, z.d.-b). Ook benoemt de partij vrijheid van onderwijs (Artikel 23 van de Grondwet) als een belangrijk speerpunt. Volgens het CDA moet er altijd ruimte blijven voor bijzondere scholen om een eigen invulling aan het onderwijs te geven, mits er geen onverdraagzaamheid of inperking van elkaars rechten op scholen plaats vindt. Tenslotte wil eht CDA meer ruimte vragen voor Burgerschap, democratie en rechtstaat in het onderwijs, waar ook geraakt wordt aan thema’s als geschiedenis van instituties zoals de Europese Unie (CDA, z.d.-b).

Bovenaan de paragraaf over het onderwijs stelt de BBB dat het belangrijk vindt om scholen op het platteland open te houden, in het kader van ‘thuisnabij onderwijs’ (BBB, 2021). Daarnaast wil de partij ook de basisbeurs beschikbaar stellen voor alle studenten. Tevens is het opvallend dat de BBB er naar streeft dat vakken over landbouw, visserij en platteland gegeven worden op basisscholen,

opleidingen voor docenten en opleidingen Journalistiek (BBB, 2021). Daarnaast vindt de partij het van belang dat docenten ideologisch neutrale personen voor hun leerlingen zijn. BBB wil een meldpunt oprichten voor leerlingen en ouders, waar zij melding kunnen maken van docenten die hun eigen ideologieën verspreiden (BBB, 2021).

Tenslotte wil de partij dat er een middenschool komt, waardoor leerlingen op een latere leeftijd de keuze tussen vmbo, havo of vwo hoeven te maken (BBB, 2021).

Economie Betreft de economie benoemt het CDA twee begrippen: investeren en repareren (CDA, z.d.-b).

De schade die de coronacrisis op de economie heeft aangericht moet volgens de partij door de overheid zo goed als mogelijk verholpen worden. Bedrijven en ondernemers zouden daarnaast schulden moeten beperken en moeten werken aan nieuwe bucer om zo een eventuele nieuwe crisis aan te kunnen (CDA, z.d.-b). Tevens zouden onnodige regels en ingewikkelde procedures zoveel mogelijk geschrapt moeten worden voor ondernemers, om zo de ruimte te krijgen om te groeien en te innoveren. Tenslotte vraagt de partij aandacht voor slim vergroenen, dat het door middel van fiscale maatregele stimuleren (CDA, z.d.-b).

De BBB gooit het hoofdstuk over economie vooral op het beschermen van familiebedrijven en het creëren van genoeg ontwikkelingsruimte voor producenten (BBB, 2021). De partij wil dat de overheid structureel het kopen van Nederlandse producten promoot en wil daarnaast stimuleren dat kantines en bedrijfsrestaurants in bedrijven en ziekenhuizen zo veel mogelijk Nederlandse producten verkopen (BBB, 2021). Tenslotte benoemt BBB in haar programma dat het van de Nederlandse overheid structurele investeringen in innovatie en onderzoek verwacht om Nederlandse ondernemers en producenten aan de wereldtop te kunnen houden (BBB, 2021).

Boeren en landbouw ‘Nederland zonder boeren, tuinders en vissers is als het Rijksmuseum zonder Rembrandts.’ (CDA, z.d.-b). Volgens het CDA ontbreekt het bij veel partijen aan aandacht voor de waarde van een sterke agrarische sector in Nederland. Het CDA wil kiezen voor een nieuwe aanpak, waarbij langjarige duurzaamheidsdoelen vastgelegd worden. De uitvoering ligt in handen van de agrarische sector zelf. Daarnaast wil de partij dat de sector zelf komt met plannen om onder andere de stikstofemissies te reduceren (CDA, z.d.-b). Banken en overheden moeten garant staan voor financiering, moch hier problemen rond ontstaan. Tenslotte stelt het CDA dat het tegen gedwongen uitkopen van

18

Bronvermelding: BBB. (2021, 30 oktober). Verkiezingsprogramma BBB 2021. BoerBurgerBeweging.

Geraadpleegd op 2 januari 2022, van https:// boerburgerbeweging.nl/standpunten/ verkiezingsprogramma/ De BBB opent de paragraaf Gezonde Boeren met de CDA. (z.d.-a).

Geschiedenis. CDA zin: ‘Er komt een stabiel, langjarig en betrouwbaar Bestuurdersvereniging. Geraadpleegd op 1 plattelandsbeleid met een looptijd van tientallen december 2021, van https://www.cda.nl/ jaren waarin is vastgelegd wie welke ruimte krijgt bestuurdersvereniging/politiek-bestuur/cdain Nederland.’. Daarnaast ziet de BBB graag vele gedachtegoed/geschiedenis nieuwe wetten en subsidies waarin de belangen en kosten van boeren in Nederland behartigd CDA. (z.d.-b). Verkiezingsprogramma CDA 2021– 2025. Geraadpleegd op 2 januari 2022, van worden (BBB, 2021). De partij uit zich in grote https://www.cda.nl/verkiezingsprogramma ambities over een structurele campagne die het kopen van Nederlands voedsel bij de consumenten DNPP. (z.d.-a). Christen Democratisch Appèl.

Documentatiecentrum Nederlandse Politieke promoot. Tenslotte stelt de partij dat wanneer Partijen. Geraadpleegd op 1 december 2021, nieuwe burgers op het platteland komen wonen, zij van https://dnpp.nl/pp/cda het voedselproductieproces niet mogen verstoren.

Daarbij hoort de mogelijkheid tot het volgen van een DNPP. (z.d.-b). BBB partijgeschiedenis.

Documentatiecentrum Nederlandse Politieke zogenaamd ‘inboeringscursus’, waarbij boeren en Partijen (DNPP). Geraadpleegd op 1 december burgers elkaars levenswijzen leren respecteren en 2021, van https://dnpp.nl/pp/bbb/geschied met elkaar in dialoog gaan (BBB, 2021).

Kieskamp, W. (2021, 20 maart). Het stemgedrag van 2021: de kiezer schuift, maar landt bij de Conclusie buren. Trouw. Geraadpleegd op 29 november De verschillen tussen het CDA en de BBB lijken op 2021, van https://www.trouw.nl/politiek/hetbasis van bovenstaande thema’s en onderwerpen stemgedrag-van-2021-de-kiezer-schuift-maarniet extreem groot. Grofweg willen de twee partijen landt-bij-de-buren~b02ad14e/ hetzelfde. Echter, BBB heeft veel kleine concrete plannen, waar het CDA meer grote lijnen schetst. Kiesraad. (2021, 29 maart). OdciëleuitslagTweede Kamerverkiezing 17 maart 2021. Kiesraad.

Het zou kunnen zijn dat kiezers specifiek gaan voor nl. Geraadpleegd op 1 december 2021, de details en kleine ideeën van de ene partij boven van https://www.kiesraad.nl/actueel/ de andere. In het voordeel van de BBB zou het ook nieuws/201/36odciele-uitslag-tweedekunnen zijn dat kiezers vallen voor de populistische kamerverkiezing-17-maart-2021 stijl. In het voordeel van het CDA zou het kunnen zijn dat kiezers gaan voor de vastigheid en vertrouwdheid NOS. (2021, 18 maart). Dit zijn de nieuwkomers: Volt, Bij1, JA21 en BBB. Geraadpleegd op van de partij. Wetenschappelijk onderzoek over 26 november 2021, van https://nos.nl/ stemgedrag van kiezers zou dit verder moeten collectie/13860/artikel/2373164-dit-zijn-deuitwijzen. nieuwkomers-volt-bij1-ja21-en-bbb boeren vanwege te hoge stikstofuitstoot in bepaalde gebieden is (CDA, z.d.-b). Mochten boeren vrijwillig willen stoppen, dan kunnen ze hiervoor compensatie aanvragen.

Bellenblaas Granaat Ineke van Beek Op een ochtend fluitster-riep mijn moeder dat ik naar haar kamer moest komen. Mijn moeders ogen waren groot en haar wenkbrauwen zaten hoog: moeders eureka-gezicht. ‘’Ineke, ik heb vannacht gedroomd over je zusje, Jessica.’’ Ik heb maar één zus. ‘’Het was een veelzeggende droom, ja, ik droomde over een granaat!’’ Aha, goedemorgen. ‘’Die granaat past perfect bij Jessica.’’ uhm, ‘’Niet zo kijken! Haar problemen, haar chagrijn, haar woede-uitbarstingen…’’ Oké, ik houd ook niet altijd van mijn zusje, hè, maar dit gaat te ver. ‘’Ik ga haar meenemen naar de stad en eentje kopen voor haar!’’ Poeh! Een granaat kopen! In dit Koninkrijk der Nederlanden mag ik aannemen dat moeder een nepgranaat gaat kopen. Een symbool voor Jessica’s emoties, dit gaat haar helpen hoe– ‘’Kijk nou niet zo! Ik weet zeker dat dit haar zal opbeuren. Ze zal ontzettend dankbaar zijn.’’ Later die middag komen moeder en Jessica terug van de stad. Jessica was, tot mijn verbazing, ontzettend blij. Toch een echte, trouwens, in een winkel aan de Vismarkt! Haar granaat heeft ze tussen de andere stenen uit haar collectie gelegd.

19

Studentenbezigheden: een interview met Anastasija Bajic Joep van Rijn en Leendert Ekkelboom

Links Anastasija Bajic met rechts haar zusje Teodora.

Zij staan op de auto van hun vader. Deze auto was vroeger een brandweerwagen.

A

nastasija Bajic is afkomstig van het prachtige Vlieland.

Na een tussenjaar en twee jaar rechten gestudeerd te hebben, is ze bij sociologie aanbeland.

Omdat eilandleven natuurlijk heel anders is dan veel mensen gewend zijn, leek het ons leuk om even kennis te maken met Anastasija.

Lees verder en leer haar kennen!

Ben je er klaar voor?

Jazeker!

Waarom heb je voor sociologie gekozen?

Moeilijke vraag, maar ik heb hiervoor twee jaar rechten gestudeerd, ook aan de RUG. En dat vond ik veel te zakelijk, dus ik zocht een meer sociale studie. Mijn uiteindelijke keuze werd psychologie in Maastricht of sociologie in Groningen. Toen heb ik voor sociologie gekozen omdat ik toch wel erg geïnteresseerd ben in de maatschappij en me niet te veel wilde richten op het individu.

Hoe is het om op Vlieland te wonen?

Voordelen: Ik denk dat we erg vrij werden gelaten op het eiland, je kon niet echt verdwijnen tenzij je wordt opgegeten door een geit ofzo.

Je kon na school lekker in bomen klimmen en hutten bouwen. Het was gewoon heel vrij, er hoefde nooit een ouder mee naar het strand of naar het zwembad.

Er waren ook nadelen; Eigenlijk moest je overal voor naar Harlingen. Bijvoorbeeld om te

winkelen, voor je rijbewijs of voor school. Dat was vroeger geen probleem, maar hoe ouder je wordt, hoe kleiner het eiland voelt. En ik merk ook dat Vlieland benauwend voelt vergeleken met Harlingen of Groningen. Op het eiland heb je ook een hele kleine gemeenschap die elkaar heel erg in de gaten houdt. Je bent op het vasteland wat anoniemer.

Er zijn wel bijzondere tradities op Vlieland, zo vieren we geen Sint Maarten op het eiland, maar Pierepauwen. Dit is eigenlijk hetzelfde concept als Sint Maarten, maar dan op 2 november, en de liedjes zijn anders. Ook is er tijdens Sinterklaasavond een bijzondere traditie genaamd Opkleden. Dan gaat iedereen verkleed als een actueel thema op het eiland. Iedereen die meedoet zet de voordeur van hun huis open, en dan loop je naar binnen en moeten de mensen raden wie er achter het pak zit. Je kunt dan punten krijgen voor originaliteit en actualiteit.

Uiteindelijk wordt er een winnaar bepaald.

Daarvoor moet je ook echt geïntegreerd zijn, want als je net op het eiland woont is het niet de bedoeling dat je zomaar bij anderen naar binnen loopt.

20

“

Ik denk dat we erg vrij werden gelaten op het eiland, je kon niet echt verdwijnen tenzij je wordt opgegeten door een geit ofzo.

Ook de begrafenissen zijn bijzonder, want als er iemand overlijdt wordt die door het dorp gedragen. En wordt het hele dorp afgesloten, dus alle terrassen moeten leeg en worden opgeruimd, en gordijnen en deuren gaan dicht.

En dan moet je binnen wachten totdat de stoet voorbij is. En als je de overledene goed hebt gekend, dan ga je langs de route staan. Het is dan ook heel moeilijk om op Vlieland begraven te worden als je geen eilander bent.

”

geen ervaring met rotondes enzo. Dus de eerste keer dat ik rijles had, ging ik linksom over de rotonde. Ik weet nog dat ik het enorm eng vond toen we de allereerste keer bij ons op school waren. Dat was wel heftig, duizend mensen, terwijl er eigenlijk maar duizend mensen op Vlieland wonen. Op Vlieland hadden we maar een klas van zes mensen en een school van 30 leerlingen. Dus duizend mensen in één gebouw was wel even wennen, maar uiteindelijk was het wel een stuk leuker, want je wereld wordt aanzienlijk groter.

En wat was het allervervelendste?

De bootreis is niet fijn, maar ik denk ook dat de sociale controle zo groot is. Iedereen weet Ik moest al op mijn 15e uit huis. Ik heb eerst alles over iedereen. Je hebt ook heel snel een drie jaar VWO gedaan op Vlieland, en zijn toen naar Harlingen gegaan om dat af te maken. De reputatie. ouders van Karlijn (vriendin, red.) hebben daar Het is echt een besloten eiland. Mijn ouders toen een huis gekocht. Daar woonden we met komen niet uit Nederland, ze zijn eigenlijk vijf scholieren, en dan kwam er elke avond een ‘aangespoeld’, omdat ze uit Kroatië zijn gevlucht. andere ouder op ons letten, je kon namelijk Dus ze zijn er via een AZC gekomen, eerst ook niet heen en weer vanwege de boottijden. waren de eilanders erg afstandelijk, en zeiden Dus ik moest wennen aan een nieuwe school en ze eigenlijk: “Ga weg”. Maar later stonden ze een nieuwe thuissituatie. En dan ging je in het te huilen omdat iedereen weg moest toen het weekend naar huis naar je ouders.

AZC werd gesloten. Dus opzich is het wel een gemeenschap die eerst moet zien… Een beetje Is het lastig om zo vroeg al uit huis te wat de boer niet kent. Ze willen eerst zien waar gaan? ze mee te maken hebben, en dan pas er iets van Nouja, je moet wel. Het was niet altijd makkelijk zeggen. Het duurt even voordat je echt bij de met de andere ouders, want die hebben wel gemeenschap hoort en geïntegreerd bent. eens andere gewoontes en regels en manieren van doen, en andere culinaire vaardigheden.

Verder moest ik opeens achter mezelf opruimen, Verandert dat ook wat aan de sfeer en hadden we een douche wekker die op zeven die op het eiland hangt? minuten stond. De moeder van een vriendin Ja, want ondernemers willen graag groeien, was namelijk een soort klimaatactivist en van maar anderen willen graag dat het eiland haar mochten we maar zeven minuten per authentiek blijft. Sommigen vinden dat het dag douchen, en daarna mocht je dan nog 30 eiland een beetje te koop staat, aan de hoogste seconden koud douchen als je nog niet klaar bieder. Maar dat is ook soms onterecht. Want was. Dat soort dingen zijn wel wennen. Na twee mijn ouders kregen veel haat toen ze een nieuw jaar ben ik verhuisd, en ben ik in een huis gaan bedrijf op het eiland begonnen. Dat was ook een wonen samen met mijn broertje. Toen was er gevalletje ‘wat de boer niet kent’, want inmiddels niet altijd meer ouderlijk toezicht, maar kwam er zijn veel eilanders blij met het bedrijf. wel af en toe een ouder langs om even te buurten.

Daar heb ik in mijn tussenjaar ook nog gewoond, Hoe is het om van Vlieland te en ook nog toen ik ging studeren in Groningen, maar dat was voornamelijk zelfstandig. verhuizen naar het vasteland?

Ik woon net een week in Groningen, maar het verkeer was het grootste verschil toen ik naar Als je zo jong al samenwoont met vijf mensen Harlingen ging. Heel veel prikkels en ik had gaan er andere dingen ook niet helemaal goed.

21

Zo is het natuurlijk vervelend als je terugkomt van het sporten en je erachter komt dat een goede vriendin waar je mee samenwoont jouw vissticks heeft opgegeten. Ook voelde het aan het begin ongemakkelijk om in de woonkamer je huiswerk te maken waar een andere ouder bij was. Ik ging daarom op mijn kamer zitten en sloop stiekem naar beneden om koekjes te stelen uit de voorraadkast. Ik vond het wel prettig dat de hele klas vanuit Vlieland naar Harlingen ging, maar je komt wel op een hele nieuwe school, en in een klas waar je eigenlijk niemand kent. Ik was de eerste paar maanden telkens verdwaald in de gangen. Uiteindelijk ben ik zelf eilandtutor geworden, om leerlingen die van Vlieland komen te begeleiden in de school in Harlingen. Dus ik hielp de nieuwe lichtingen door ze uit te leggen hoe ze reserveringen konden maken voor de boot of hielp ze met het vinden van een kamer. Zo’n kamer was wel erg belangrijk omdat er wel een boot om 08.30 in Harlingen aankwam, maar de eerste boot na het einde van de schooldag ging pas om 19.00.

Zijn er nog andere bijzondere ervaringen die je hebt gehad op Vlieland of door de wisseling van Harlingen naar Vlieland?

Ja, de wisseling heeft vooral mijn wereld vergroot, toen ik op Vlieland zat was alles heel leuk en gezellig. Maar als je in Harlingen komt realiseer je je dat er meer is dan alleen Vlieland.

Je bent toch wel heel afgezonderd opgegroeid en als je dan in een groep komt die dat niet heeft wordt je wel scheef aangekeken omdat je toch iets andere normen hebt en andere gedragingen.

Als je het sociologisch wil bekijken is er op Vlieland vooral heel veel bonding in plaats van bridging, dus we moesten wel bridgen toen we in Harlingen kwamen. In de zomer komen er wel vreemde mensen, dus dat is dan wel een beetje bridging, maar je blijft toch een beetje de vreemde eend in de bijt zegmaar.

“

Heb je dat gevoel nog steeds of ben je daar al overheen?

Ik heb het wel geaccepteerd, maar nog steeds zijn mensen best verbaasd als je zegt dat je van het eiland komt. Je wordt ook op een andere manier aangekeken, want als je zegt “Mijn ouders hebben ook een huis in Harlingen. “Zijn je ouders rijk?” “Ja, nee”. Het moet ook voor veel mensen vaag zijn, hoe groei je op op een eiland? Mijn ouders hadden ook geen vaste werktijden ofzo, niet van 9 tot 5, het was altijd een beetje in het ritme van het eiland. Als ik dan thuiskwam in het weekend, moesten zij altijd best veel werken. Dus zodra je uit huis gaat zie je je ouders een heel stuk minder. Dat is moeilijk maar later wel bevrijdend. Dat geldt voor bijna iedereen die van het eiland komt, omdat bijna alle ouders ondernemer zijn. Er bestaan geen 9 tot 5 banen op het eiland. Je leeft op het ritme van het eiland, niet het ritme van eb en vloed, maar meer het ritme van de toeristen. Er is ook een Vlielandse herfstvakantie omdat het aantal toeristen bepaalt of je weg kunt of niet. Dus we hadden vijf weken zomervakantie en dan twee weken herfstvakantie. Dat is inmiddels wel aangepast naar het landelijke systeem. Maar je ouders zijn wel afhankelijk van de toeristen en daar wordt je leven ook op ingericht. Dus vroeger moesten je ouders de hele zomer werken en ging jij met je vriendjes spelen. Je kon niet op zomervakantie, misschien op skivakantie, tijdens de kerstvakantie of voorjaarsvakantie.

Zou je na je studie weer terugkeren naar Vlieland?

Ik denk het niet, ik zou wel een plek willen om in het weekend terug te keren, maar er is niet echt werk te vinden wat niet in de horeca of in de toerismesector is. Maar misschien wil ik later als ik ouder ben wel terugkeren. Ik denk dat het eiland echt ideaal is met jonge kinderen, maar zodra ze naar de middelbare school moeten is het een ander verhaal. Voor kinderen is het tot twaalf jaar de perfecte wereld, want je kunt alles zelfstandig doen.

Je leeft op het ritme van het eiland, niet het ritme van eb en vloed, maar meer het ritme van de toeristen.

22

”

Gertjan van Noord / Flickr

Waarom hebben alle boeren straks Parkinson?

Karlijn Bakker

Aqua Mechanical /Flickr (CC BY)

P

arkinson is een hersenziekte waarbij zenuwcellen in het brein afsterven door een tekort aan dopamine (Parkinson Vereniging, 2021). Hierdoor worden signalen minder goed doorgestuurd en worden spier- en bewegingscontrole steeds moeilijker. Het is een ongeneeslijke en progressieve ziekte met gemiddeld een lagere levensverwachting. In Nederland lijden ruim 53.000 mensen aan de ziekte van Parkinson (NOS, 2019), onder wie opvallend veel boeren. Hoe kan dat?

Dat agrariërs gezondheidsrisico’s lopen door hun beroep is algemeen bekend. Zij bevinden zich met grote regelmaat in gebieden met veel fijnstof, luchtverontreiniging bestrijdingsmiddelen. Hoe groot het ecect is van deze elementen op de gezondheid in het VGO-rapport (Veehouderij en gezondheid, RIVM, 2021). Deze rapporten worden gebruikt door de Nederlandse Gezondheidsraad, om risico’s vast te stellen en te analyseren. In meerdere gelijksoortige rapporten is een zeer zorgwekkend verband aangetoond: veelgebruikte pesticiden kunnen de kans op het ontwikkelen van Parkinson tot wel 60% verhogen.

Hoewel de toenmalig Nederlandse minister voor Volksgezondheid lijkt te aarzelen om deze gegevens mee te nemen in de beleidsvoering, zijn grote groepen internationale wetenschappers het eens: er is een duidelijke link te leggen tussen het gebruik bestrijdingsmiddelen en het ontwikkelen van de ziekte van Parkinson. Er zijn over de afgelopen decennia talloze onderzoeken uitgevoerd, die dit bevestigen. De Nederlandse Gezondheidsraad pleit dan ook voor het drastisch terugdringen van het gebruik van landbouwgif. Andere landen lijken deze resultaten een stuk serieuzer te nemen.

Frankrijk erkent Parkinson al sinds 2012 als een beroepsziekte onder agrariërs (BNNVARA, 2020).

Boeren zijn niet de enige mensen die risico lopen door het onverminderd gebruik van deze schadelijke pesticiden. Zij lopen extra risico door directe blootstelling en onveilige werkmiddelen, maar andere werknemers, gezinsleden en omwonenden worden ook onderworpen aan deze dreiging. Om duurzame beleidsverandering omtrent dit onderwerp te kunnen doorvoeren zal er een beroep moeten worden gedaan op de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

23

Hij zal voor een strengere toelatingsprocedure en veiligere omgangsmethodes moeten zorgen, om dit probleem constructief aan te pakken. Volgens de toenmalig minister LNV is het aanscherpen van beleid erg ingewikkeld. ‘Telers zijn te afhankelijk van deze bestrijdingsmiddelen’ en dat heeft blijkbaar de meerwaarde (Ministerie van Algemene Zaken, 2019). Hiermee ging ze rechtstreeks in tegen het advies van de gezondheidsraad.

Er is een rechtstreeks verband gelegd tussen de bestverkochte schimmelbestrijder Mancozeb, en het verhoogde risico op het ontwikkelen van de ziekte. Een eerdere variant van dit middel is in 2017 al verboden (Parkinson Vereniging 2021). Van dit middel is bekend dat het de kans op het ontwikkelen van Parkinson vergroot. Mancozeb heeft veel overeenkomsten met het eerder verboden middel en levert dezelfde zenuwschade op. Doordat bestrijdingsmiddelen gemaakt zijn om cellen te doden,heefthetookecectopdemens.NietalleenParkinson,maarookhetontwikke worden gelinkt met deze middelen. Het gebruik van Mancozeb is tot op de dag van vandaag legaal.

Met deze informatie kan ik slechts tot één conclusie komen: gezondheid over winst. De overheid en haar ironisch genoemde ‘Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit’ zullen prioriteiten moeten stellen. Nederland kan, noch wil door zonder haar landbouwers, en ik weiger toe te kijken terwijl juist deze groep chronisch ziek wordt gemaakt. Wij laten onze boeren niet vergiftigen.

Spreek je uit.

Bronvermelding:

EenVandaag. (2021, 28 januari). Neuroloog bang voor “Parkinson-pandemie” door werken met bestrijdingsmiddelen: “Politiek moet nu ingrijpen”. Geraadpleegd op 5 december 2021, van https://eenvandaag.avrotros.nl/item/neuroloog-bang-voor-parkinson-pandemie-doorwerken-met-bestrijdingsmiddelen-politiek-moet-nu-ingrijpen/ NOS. (2019, 19 september). “Landbouwgif kan kans op parkinson verhogen”. Geraadpleegd op 5 december 2021, van https://nos.nl/artikel/2302396-landbouwgif-kan-kans-op-parkinsonverhogen De ziekte van Parkinson - Parkinson Vereniging. (2021). Parkinson Vereniging.

Geraadpleegd op 5 december 2021, van https://www.parkinson-vereniging.nl/parkinson/deziekte-van-parkinson BNNVARA. Bestaat er een verband tussen Parkinson en bestrijdingsmiddelen? (2020, 3 juli).

Geraadpleegd op 5 december 2021, van https://www.bnnvara.nl/artikelen/bestaat-er-eenverband-tussen-parkinson-en-bestrijdingsmiddel Veehouderij en gezondheid | RIVM. (2021, 30 september). www.rivm.nl. Geraadpleegd op 5 december 2021, van https://www.rivm.nl/veehouderij-en-gezondheid Dit is ons dossier over bestrijdingsmiddelen - Zembla - BNNVARA. (2020, 12 maart). Zembla.

Geraadpleegd op 5 december 2021, van https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/dit-zijnde-uitzendingen-die-zembla-eerder-maakte-over-landbouwgif Werkgroep Wetenschapsnieuws. (2020, 27 november). Mancozeb. © Parkinson Vereniging 2021. Geraadpleegd op 5 december 2021, van https://www.parkinson-vereniging.nl/archief/ bericht/2019/12/09/Mancozeb Ministerie van Algemene Zaken. (2019, 28 oktober). Beantwoording Kamervragen over berichtgeving verhoogd risico op Parkinson bij blootstelling aan gewasbeschermingsmiddelen.

Kamerstuk | Rijksoverheid.nl. Geraadpleegd op 5 december 2021, van https://www. rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/10/28/beantwoording-kamervragenover-berichtgeving-over-een-verhoogd-risico-op-parkinson-bij-blootstelling-aangewasbeschermingsmiddelen 24

Boekenrecensie ‘‘The Alignment Problem’’ Siebren Kooistra

G

PT-3 kan poëzie schrijven, natuurkunde uitleggen en verhaallijnen voor een computerspel bedenken. AlphaZero is beter in het bordspel ‘Go’ dan enig mens, en heeft tactieken bedacht waar mensen nog niet op gekomen waren.

Een zelfrijdende auto van Uber heeft iemand aangereden omdat het niet begreep dat er mensen zijn die niet bij een zebrapad oversteken (Wiblin, 2021a).

Door de enorme, soms destructieve invloed van sociale media en discriminerende fraudedetectiesystemen, is de afgelopen jaren bij meer mensen doorgedrongen dat machine learning meer is dan een speeltje voor computerwetenschappers. Dat is een goede ontwikkeling. Interesse in de betekenis, de aard van deze ‘algoritmen’ blijft echter beperkt. Als er iets misgaat lijkt de vraag waarom het misgaat oninteressant.

Terwijl wat machine learning teweegbrengt ons allemaal aangaat.

Voor een antwoord op de vraag naar het waarom is “The Alignment Problem” van Brian Christian (2020) een goede gids. Het boek gaat in op de aard van machine learning, en wat het voor mensen kan betekenen. Daarbij is de rode draad het ‘alignment problem’ waar het boek naar vernoemd is. Het ‘alignment problem’ is de vraag hoe we dingen die machine learning-systemen doen in overeenstemming kunnen brengen met de dingen die wij wenselijk vinden. In dit stuk zal ik het daarom het overeenstemmingsprobleem noemen .

SyRI discrimineerde omdat mensen discrimineren Een voorbeeld dat het overeenstemmingsprobleem laat zien is de discussie rond het fraudedetectiesysteem SyRI (Nieuwsuur, 2019). In 2020 is SyRI verboden doordat het onvoldoende transparant was en disproportioneel inbrak op de persoonlijke levenssfeer (NOS Nieuws, 2020).

De oncontroleerbaarheid van SyRI vormde een probleem, omdat SyRI leerde de kans op fraude in te schatten door eerder ontdekte fraudegevallen te koppelen aan andere gegevens. Dat werkte alleen goed als de opsporing van die eerdere gevallen eerlijk en representatief was. Als bevooroordeelde opsporing ervoor zorgt dat bepaalde groepen

oververtegenwoordigd waren in die eerdere fraudegevallen, leert SyRI dat de kans op fraude bij die groepen blijkbaar groter is (Belhaj & de Graaf, 2019). En dat gebeurde. SyRI was bedoeld om de opsporing van fraude te verbeteren, maar nam uiteindelijk vooral de discriminerende gewoonten van mensen over.

Brian Christian geeft in “The Alignment Problem” een grondig overzicht van de ontwikkeling en huidige staat van onderzoek naar en ontwikkeling van machine learning. Het boek is vrij toegankelijk (geen wiskunde). Desondanks laat het de lezer voldoende begrijpen hoe machine learning werkt om de fundamentele puzzels bij het oplossen van het overeenstemmingsprobleem over te brengen.

Dat verheldert bijvoorbeeld wat er bij SyRI misliep (verkeerde trainingsdata).

Een belangrijk thema in het boek komt terug in een motto van het boek, “All models are wrong” van George Box (1919-2013). Brian Christian benadrukt namelijk het inzicht dat machine learning-systemen in de eerste plaats modellen zijn, en dat dat een belangrijk onderdeel van het overeenstemmingsprobleem is. Een model is afhankelijk van de data die het kan gebruiken om te leren, en is beperkt tot de doelen die in het ontwerp ingebouwd zijn. SyRI discrimineerde omdat mensen discrimineren en het van mensen moest leren. Het machine learning-systeem dat suggesties aanlevert op YouTube heeft als doel meegekregen om mensen zo lang mogelijk video’s te laten kijken. Als mensen langer blijven kijken als ze steeds radicalere vormen van hun eigen ideeën voorgeschoteld krijgen, dan is er niets dat YouTube ervan weerhoudt om mensen te radicaliseren. Een model kan zichzelf niet corrigeren, dus een model dat grote invloed kan hebben op de levens van mensen moet te goeder trouw en kundig ontworpen worden.

Moderne systemen als GPT-3 zijn soms zo succesvol dat ze dingen leren waarvan hun ontwerpers niet verwacht hadden dat ze het konden leren.

Vooruitgang in machine learning komt erg snel tot erg hoog niveau door schaalvergroting en verfi van bestaande technieken alleen.

Sommige deskundigen op het gebied van kunstmatige intelligentie vragen zich hierdoor af of de ontwikkeling van machine learning niet te snel gaat om het overeenstemmingsprobleem op te lossen.

Als we niet goed weten wat een machine learning-

25

systeem kan, weten we ook niet goed waar en hoe het de fout in kan gaan. Het vooruitzicht dat we een bovenmenselijk capabele kunstmatige intelligentie ontwikkelen zonder zekerheid dat het onze doelen en waarden volledig begrijpt is beangstigend. Want bij een dusdanig geavanceerd systeem is er geen sprake meer van ‘de stekker eruit trekken’.

het vooruitzicht dat we een bovenmenselijk capabele kunstmatige intelligentie ontwikkelen zonder zekerheid dat het onze doelen en waarden tot in de puntjes begrijpt is beangstigend In de indruk van het haast grenzeloze succes van het veld die “The Alignment Problem” geeft ligt ook mijn belangrijkste kritiek op het boek. Voor een boek dat er zo goed in slaagt de aard van machine learning modellen te ontleden is het opvallend dat nuance in de vraag wat machine learning-systemen nu precies leren vrij impliciet blijft. In essentie zijn de meeste systemen die nu in gebruik zijn extreem complexe statistische modellen. Machine learningsystemen zijn goed in het herkennen van verbanden en voorspellen van uitkomsten (Christian, 2020).

Een machine learning-systeem begrijpt echter niets meer dan die verbanden (Marcus & Davis, 2021).

GPT-3 weet bijvoorbeeld dat “vacht” vaak in de buurt van “kat” voorkomt, of dat “Beijing” en “China” met elkaar in verband staan, maar het heeft anders dan wij geen informatie over vachten, katten, Beijing en China buiten de woorden en hun context (Marcus & Davis, 2020). Als GPT-3 iets moet uitleggen dan kan het teruggrijpen op het feit dat mensen het eerder uitgelegd hebben, maar het kan geen verband leggen tussen de woorden die het kent en onze werkelijkheid.

Hoewel “The Alignment Problem” met die technische omissie vooral lezers die minder thuis zijn in het vakgebied (mijzelf incluis) geen perfect beeld geeft van machine learning, blijft het ontzettend informatief. Daarbij helpt het dat Brian Christian veel relevante verbanden legt met andere vakgebieden.

De ontwikkeling van machine learning leunde sterk op cognitief-psychologische ontdekkingen in de twintigste eeuw, en omgekeerd heeft machine learning psychologen veel inspiratie verschaft. Maar Brian Christian plaatst machine learning als model ook in een maatschappelijke context (Wiblin, 2021a).

Of mensen kortetermijnwinst boven de lange termijn plaatsen, of dat een machine learning-systeem

probeert beloning in een computerspelletje tot het oneindige op te drijven, heeft meer overeenkomst dan de technische verschillen doen denken.

Dat is ook de reden waarom ik denk dat sociologen veel hebben aan “The Alignment Problem”, en bij het oplossen van het overeenstemmingsprobleem een bijdrage kunnen leveren. Sociologen denken ten slotte al langer na over de vraag hoe mensen door hun context tot goede of slechte dingen aangezet kunnen worden. Een machine learning-systeem kan in de verkeerde context en met de verkeerde informatie evengoed (of ‘beter’) enorm schadelijke dingen doen. De psychologie heeft ideeën uitgewisseld met computerwetenschappen bij de ontwikkeling van machine learning. Sociologie kan hetzelfde doen bij het oplossen van het overeenstemmingsprobleem.

Ook op meer concrete manieren past sociologische expertise bij vragen rond machine learning.

Aangezien machine learning sterk leunt op data, kan een sociologisch perspectief op de oorsprong en beperkingen van data bijdragen aan het trainen van veilige machine learning-systemen. Dat er vooroordelen in ons taalgebruik en onze verhalen zitter (dokter – man + vrouw = verpleegster), is voor sociologen vrij vanzelfsprekend. Voor computerwetenschappers is het dat waarschijnlijk minder (Christian, 2020, pp. 41-42).

Moderne machine learning-systemen zijn ontzettend complex. Met miljarden gekoppelde onderdelen (Sterling, 2020) is het alleen mogelijk om inzicht te krijgen in wat een systeem nu werkelijk doet door creatieve technieken zo als de hallucinante visualisaties van DeepDream (Christian, 2020, pp.

108-112; Olah et al., 2017; Wiblin, 2021b). Sociologen hebben ook veel te maken met complexe systemen, en kunnen hier misschien kennis uitwisselen met computerwetenschappers.

Aan de andere kant hebben machine learningsystemen ook een ongelofelijk vermogen om complexe verbanden bloot te leggen en duidelijk te maken. In de medische wetenschappen is machine learning al een erg capabele diagnostische methode (Christian, 20). Maar met evenveel verfijning kan een machine learning-systeem dat menselijk taalgebruik leert ons inzicht geven in onze taal. Het leergedrag van het systeem is namelijk gebaseerd op de staat van een taal wanneer het systeem die taal leert. Als ons taalgebruik verandert, dan wordt een model dat die veranderingen niet meegekregen heeft slechter in het voorspellen van taalgebruik. Daarbij is de winst dat een machine learning-systeem erg nauwkeurig en volledig in kaart brengt wat ons taalgebruik eerder was. Dat geeft ons de kans om

26

taalkundige veranderingen specifiek en duidelijk terug te vinden door de fouten die het systeem maakt te analyseren.

De vraag wat wij van machine learning kunnen leren over onszelf is misschien wel hetgeen wat mij het meest raakt aan “The Alignment Problem”. Die vraag maakt onderzoek naar machine learning in het algemeen fascinerend. Het is in zekere zin mooi om te lezen hoe machine learning-systemen veel beter worden in het oplossen van problemen als ze onverwachte dingen proberen te vinden, en zo in zeker zin nieuwsgierig worden (pp. 181-210). Dat er serieuze wetenschappers zijn die zich afvragen of machine learning-systemen op zeker moment ‘geluk’ en ‘pijn’ kunnen gaan voelen bij beloning en straf (pp. 148-149) is een ontnuchterende waarschuwing om onze morele cirkel niet te klein te maken.

Bellenblaas ‘Kom, kom, kommertje!’

Anastasija Bajic

Na een feestje lag ik in mijn bed.

Ik sloot mijn ogen en probeerde rustig in en uit te ademen. Het kwaad was echter al geschied: ik had te veel gedronken en het voelde alsof ik in een wasmachine zat met een toerental van 1600. Zin om te kotsen had ik allerminst en dus probeerde ik mijn gedachten te verzetten. De misselijkheid werd echter niet minder. Ik gaf me bijna over, tot ik me plots bedacht: ‘Wat als ik me nu inbeeld dat ik een komkommer ben. Een komkommer is immers fris van binnen en neutraal van smaak. Niemand vindt komkommers vies.’ En zo geschiedde in mijn hoofd: ‘Ik ben een komkommer, ik ben een komkommer: lekker koud, fris en neutraal.’ Mijn ingeving had succes: ik werd langzaamaan minder misselijk en ik viel in slaap. De Alle problemen, alle gevaren en alle veranderingen volgende dag bracht ik mijn vrienden op de hoogte die de ontwikkeling in machine learning met zich van mijn komkommerervaring. In eerste instantie lachten ze mij uit. Toen zij echter na een avondje meebrengt zijn ook menselijke problemen, gevaren en zuipen toch maar mijn advies opvolgden, veranderingen. Dat het overeenstemmingsprobleem waren ze laaiend enthousiast: het werkte! een probleem is reflecteert deels de verkokerde, En zo gebeurde het dat ‘kom, kom, eenzijdige manier waarop wij ons met het goede, kommertje, kom maar uit je holletje!’, het kwade en doelen in het algemeen bezighouden hetgeen ik vroeger riep naar mijn (Christian, 2020, pp. 302-310). De uitdaging van vrienden na verstoppertje, ik nu het overeenstemmingsprobleem ligt er ook in te riep naar mijn vrienden de bepalen wat onze waarden zijn, wat voor doelen wij ochtend na een avondje wenselijk vinden voor kunstmatige intelligentie die samen drinken.

zo geavanceerd is dat we er nauwelijks nog directe controle over hebben. “The Alignment Problem” laat ons niet alleen het mooie en moeilijke van onze machines zien, maar ook het mooie en moeilijke in de mens. Machine learning biedt ons een spiegel, en het zou goed zijn als ook sociologen in die spiegel leren kijken.

Bronvermelding: Belhaj, S. & De Graaf, I. (2019, 30 mei). Kan kunstmatige intelligentie racistisch of seksistisch zijn? NOS. https://nos.nl/artikel/2286930-kan-kunstmatige-intelligentie-racistisch-of-seksistisch-zijn Christian, B. (2020). “The Alignment Problem”: Machine learning and human values. W. W. Norton & Company.

Marcus, G., & Davis, E. (2021, 22 augustus). GPT-3, Bloviator: OpenAI’s language generator has no idea what it’s talking about. MIT Technology Review. https://www.technologyreview.com/2020/08/22/1007539/gpt3openai-language-generator-artificial-intelligence-ai-opinion Nieuwsuur. (2019, 21 oktober). VN-rapporteur zeer bezorgd over Nederlands opsporingssysteem voor uitkeringsfraude. NOS. https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2307132-vn-rapporteur-zeer-bezorgd-overnederlands-opsporingssysteem-voor-uitkeringsfraude NOS Nieuws. (2020, 5 februari). Anti-fraudesysteem SyRI moet van tafel, overheid maakt inbreuk op privéleven. https://nos.nl/artikel/2321704-anti-fraudesysteem-syri-moet-van-tafel-overheid-maakt-inbreuk-op-priveleven Olah, C., Mordvinstev, A., & Schubert, L. (2017). Feature Visualisation. Distill. https://doi.org/10.23915/distill.00007 Sterling, B. (2020, 13 februari). Web semantics: Microsoft Project Turing introduces Turing Natural Language Generation (T-NLG). Wired. https://www.wired.com/beyond-the-beyond/2020/02/web-semantics-microsoftproject-turing-introduces-turing-natural-language-generation-t-nlg/ Wiblin, R. (Host), & Harris, K. (Executive producer). (2021a, 5 maart). Brian Christian on “The Alignment Problem” [Audio Podcast]. 80,000 Hours. https://80000hours.org/podcast/episodes/brian-christian-the-alignmentproblem/ Wiblin, R. (Host), & Harris, K. (Executive producer). (2021b, 4 augustus). Chris Olah on what the hell is going on inside neural networks [Audio Podcast]. 80,000 Hours. https://80000hours.org/podcast/episodes/chris-olahinterpretability-research/#interpretability-000554 27

Wat de boer niet kent, daar wordt hij niet mee ingeënt Shakira Elharkati

Groepsimmuniteit

#ThierryIsGevaccineerd

I

n een van de laatste weken van november ging er een ironische hashtag rond op het sociale media platform twitter. De hashtag had betrekking op Thierry Baudet, partijleider van de rechts-populistische politieke partij Forum voor Democratie. De partij spreekt zich vooral uit tegen de coronamaatregelen in Nederland en tegen vaccinaties tegen het virus.

Het ironische aspect aan deze hashtag is het feit dat deze ging over de vaccinatiestatus van Thierry, terwijl hij dus juist zo radicaal tegen vaccineren is. “#Thierryisgevaccineerd” ging rond als een lopend vuurtje. Thierry vond het zelf niet echt grappig. “Uiteraard heb ik GEEN vaccin genomen!” zegt hij boos in een tweet als reactie op de hashtag.

De uitbraak van de coronapandemie draagt enige maatregelen met zich mee: zo is het dragen van mondkapjes in bijvoorbeeld het openbaar vervoer verplicht en moet je je laten testen als je symptomen van het virus hebt.

De maatregelen zijn voornamelijk ingevoerd door het stijgende aantal besmettingen. Maar waarom laten antivaxxers zich nog steeds niet inenten, zelfs als de besmettingen zo omhoog schieten? Gevaccineerde personen zijn namelijk nog steeds besmettelijk (RIVM, 2021), maar zij zijn wel voor de helft minder besmettelijk dan ongevaccineerden. Ook word je zelf minder ziek na een prikje. Het blijft altijd een persoonlijke keuze, maar je laten inenten is wel een sociale manier om zelf een steentje bij te dragen aan het reduceren van het aantal besmettingen, naast natuurlijk gewoon een mondkapje dragen. Op Wat de boer niet kent... dit moment heeft 84,7% van de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder tenminste één De vraag is nu, waarom sommige mensen vaccin gehad tegen het virus (RIVM, 2021). zoals Thierry nou juist zo fel tegen het Hoe meer mensen in een groep ingeënt zijn, coronavaccin zijn. I&O Research heeft in hoe sneller er sprake is van groepsimmuniteit.

2021 in opdracht van NOS onderzoek gedaan Groepsimmuniteit houdt in dat er zodanig veel naar waarom ongevaccineerden nog niet zijn mensen gevaccineerd zijn, dat een virus in deze ingeënt. Vele antivaxxers twijfelen over de groep geen kans meer maakt, waardoor deze langetermijnececten die de coronavaccinaties bijna niet meer verspreid kan worden binnen in met zich meebrengen, omdat deze nog vrijwel de groep. Dit is dan ook het geval als er mensen onbekend zijn. Daarbij is het vaccin volgens binnen deze groep niet gevaccineerd zijn. meer dan de helft van de ondervraagden te snel op de markt gekomen, waardoor zij het niet vertrouwen. Gebrek aan vertrouwen in Antivaxxers als free-riders? de Nederlandse overheid speelt ook een rol bij de keuze voor wel of geen vaccinatie. Ook zijn Maar als ongevaccineerden groepsimmuniteit volgens ander onderzoek sommige mensen kunnen ervaren, zelfs als zij de bewuste keuze enigszins twijfelachtig over het mRNA-vaccin, hebben gemaakt om zich niet te laten inenten, omdat dit een relatief nieuwe manier van zou je antivaxxers dan kunnen beschouwen vaccineren is (Kloek, 2021). Het thema dat ik als free-riders? Je zou COVID-vaccinaties vooral terug zie komen in de beslissing van in Nederland kunnen beschouwen als een ongevaccineerde personen om zich niet te laten collectief goed. Je betaalt er namelijk niet voor inenten, is dus het feit dat het relatief nieuw en en je kunt ook niet zomaar iemand uitsluiten dus nog onbekend is. Zoals de titel van dit artikel van het gebruik er van. Je kunt als dokter het al aangeeft: wat de boer niet kent, daar wordt hij nemen van het coronavaccin wél afraden aan niet mee ingeënt. mensen die bijvoorbeeld niet tegen de s in de vaccinaties kunnen. Zij laten zich dan om medische redenen niet vaccineren. Er is dan 28

“

Je zou COVID-vaccinaties in Nederland kunnen beschouwen als een collectief goed.

”

ook een onderscheid tussen mensen die zich wel doordat je voor de helft minder besmettelijk kunnen laten vaccineren maar dit niet doen en bent als je zelf bent ingeënt. Maar aan de andere mensen die zich vanwege medische redenen niet kant moet je de keuze van andere mensen die kunnen laten vaccineren. Het blijft dus vooral het coronavaccin nog niet helemaal vertrouwen een vrije keuze om je wel of niet in te laten enten. ook kunnen respecteren, omdat het, zoals ik al Waarom zou je mensen die zich niet willen zei, toch je eigen lichaam blijft en je als mens zelf laten inenten dan precies als free-riders kunnen de meest rationele keuze zou moeten maken als beschouwen? Je kunt je als volk grootschalig het gaat om het aanbrengen van veranderingen laten vaccineren zien als collectieve actie. aan je lichaam. Het gaat nu natuurlijk niet Iedereen heeft er uiteindelijk baat bij als over antivaxxers die bang zijn voor chips in groepsimmuniteit gerealiseerd wordt. Als vaccinaties en controle van de overheid, maar een klein deel van een groep dan niet besluit dat is vast een verhaal voor een andere keer… om zich te laten vaccineren, is er nog steeds sprake van groepsimmuniteit, maar dragen de ongevaccineerden er niet aan bij. Je zou Bronvermelding: hen dan kunnen beschouwen als free-riders. Baudet, T. [thierrybaudet]. (2021, 22 november).

Deze hashtag is totaal belachelijk. Ik was Antivaxxers maken namelijk de bewuste keuze de eerste in NL die waarschuwde voor de om niet gevaccineerd te worden en free-riders averechtseecectenvandeCorona-.”vaccin redeneren volgens Olson (1965) namelijk als [Tweet]. Twitter. https://twitter.com/ volgt:alsikkanprofiterenvanhetgoed,evenals thierrybaudet/status/1462726003294363651 anderen, zonder er zelf aan bij te dragen, I&O Research. (2021, juli). Coronavaccinaties waarom zou ik er dan aan bijdragen? Dit is (Nr. 2021/177). https://065.wpcdnnode.com/ individuele rationaliteit. Het probleem bij deze ioresearch.nl/wp-content/uploads/2021/07/ redenering ligt bij het volgende: als iedereen zo ioresearch-coronavaccinaties-juli-2021-def. zou denken, zou deze individuele rationaliteit pdf leiden tot collectieve rationaliteit en hierdoor Kloek, R. (2021, 1 oktober). Tien redenen om je niet te laten inenten, volgens deze studenten. maakt iedereen de keuze om niet gevaccineerd Trajectum. Geraadpleegd op 8 december te worden. Zo kan er geen groepsimmuniteit 2022, van https://trajectum.hu.nl/tienontstaan.

Free-rider gedrag oplossen Het probleem dat ontstaat door free-rider gedrag kan worden opgelost door verplichting. Als de overheid het volk verplicht om gevaccineerd te worden, zorgt dit sneller voor groepsimmuniteit.

Het probleem hiermee is dat dit enigszins moreel onjuist is om te doen. Zo beperkt dit de vrijheid van individuen om zelf een medische keuze te maken. Het blijft immers je eigen lichaam en je zou zelf de keuze moeten kunnen maken om je wel of niet in te laten enten. Ja, het is wel het sociale om te doen, en zo draag je je steentje bij aan een veiligere samenleving. Daarbij bied je ook meer bescherming aan de mensen die om medische redenen geen vaccinatie nemen,

redenen-om-je-niet-te-laten-inenten-volgensdeze-studenten/ Olson, M. (1971). The Logic of Collective Action.

Amsterdam University Press.

Rijkinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.

(2021). Deelname COVID-19-vaccinatie in Nederland. Geraadpleegd van https:// www.rivm.nl/sites/default/files/201-/ COVID-19_Vaccinatie_Schattingen_WebSite_ rapport_20211011_1201.pdf Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (z.d.). Wat is groepsimmuniteit?.

Geraadpleegd op 9 december 2022, van https://rijksvaccinatieprogramma.nl/ infectieziekten/groepsimmuniteit Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.

(2021). Werking en bescherming van de COVID-19 vaccinaties. Geraadpleegd van https://www.rivm.nl/covid-19-vaccinatie/ vragen-achtergronden/werking

29

Een onderscheid tussen sekse en gender Tom Kievits

p 1 december 2021 plaatste de instagrampagina van de NOS, @nosop3, een nieuwsbericht over een odciële excuses betrecende denigrerende wetten uit 2014 die transgender perso benadeelden. De inhoud van het nieuwsbericht blijkt echter vrij irrelevant als je de opmerkingen onder de video moet geloven. Met uitspraken als “Deze mensen zijn in de war” en “Je komt op de wereld als man of vrouw. Lekker houden zo anders heb je een steekje los zitten” is het duidelijk te zien dat alleen al het benoemen van het bestaan van transgender personen genoeg is voor sommige mensen om zich aangevallen te voelen. Ik denk overigens niet dat dit komt uit een haat voor een bepaalde groep mensen, maar eerder door een tekort aan educatie en een gebrek aan begrip.

Gender en sekse hebben twee verschillende betekenissen, hoewel deze vaak door elkaar

worden gehaald. Het probleem bevindt zich in hoe tussen deze termen in de samenleving geen onderscheid wordt gemaakt. Ook helpt het niet dat het woord man bij gender iets anders betekent dan bij sekse. Zo kan iemand geboren worden in het lichaam van een man, maar zich toch mentaal een vrouw voelen. Tenslotte lijken de twee ook nog veel met elkaar samen te hangen. Het is dus begrijpelijk dat er verwarring kan ontstaan., hierom is het belangrijk dat deze onderwerpen op een redelijke leeftijd worden aangeleerd. Theoretisch gezien gebeurt dit ook. Zoals in de Europese richtlijnen staat: “Het verplicht scholen om daadwerkelijk aandacht te besteden aan relationele en seksuele vorming” (WHO, 2016). Alhoewel, als je een student zou vragen of die deze voorlichting heeft gehad, dan zegt negentig procent hier niets van te hebben meegekregen.

Toch kan het geen kwaad om op latere leeftijd meer

te leren over dit soort onderwerpen, al is het maar om te begrijpen wat het precies is dat intolerante mensen fout hebben. Het belangrijkste om te weten is dat sekse iets is wat fysiek voor zich spreekt. Een persoon met een grote baard en veel borsthaar met een mannelijk geslachtsdeel is bijvoorbeeld qua sekse een man, dit zijn namelijk eigenschappen die alleen voorkomen als je fysiek bent geboren als man.

Je lichaam is die van een man of van een vrouw (met mogelijke uitzonderingen). Alhoewel deze fysieke verschillen wel degelijk aan zijn, zouden deze in het dagelijks leven ideaal een minimale rol moeten spelen. Voor de professionele sport is iemands fysieke vorm belangrijk om een eerlijke verdeling te kunnen maken in een competitie. Voor de soort cadeautjes die je leuk vindt is het vrij irrelevant of je fysiek sterker bent gebouwd. Sekse is slechts een fysiek uiterlijk, een sekseverandering of transitie is dan dus ook alleen het fysiek veranderen van sekse.

Gender is, net als sekse, iets waar je mee wordt

geboren (COC, 2014). Gender is puur mentaal en niet te zien. Wanneer een jongetje wordt geboren gaan de ouders ervan uit dat het sekse en gender beide die van een man zijn. In de werkelijkheid is alleen de sekse van dit kind te zien en kan het gender pas worden waargenomen wanneer een kind zelf kan nadenken. Gender is hoe een persoon zichzelf voelt.

Sommige mannen voelen zich ook echt man, maar sommige kunnen zich helemaal niet vinden in dat concept van wat een “man” is. Dit uit zich soms in mensen die transgender zijn, deze mensen zijn geboren in het lichaam van een sekse met een tegenstrijdig gender, zoals een fysieke man met een vrouwelijk gender.

Ook komt het voor dat mensen zich mentaal niet thuis voelen bij beide het concept van “man” of “vrouw”, in dit geval spreken we van non-binair; niet een van de twee traditionele opties.

Informatie over dit onderwerp is veel uitgebreider dan wat hier tot nu toe is verteld, maar dit zijn de

basisconcepten waar iedereen zich eigenlijk bewust van moet zijn. Meer informatie over dit onderwerp zijn te vinden bij de Gay-Straight-Alliance op gsanetwerk.nl. Deze organisatie zet zi om duidelijkheid te geven over begrippen en vraagstukken wat betreft de LHBTIQ+ gemeenschap.

Als dit niet gebeurt loop je risico dat, zodra mensen worden geconfronteerd met een groep die ze niet begrijpen, zoals het geval was bij het NOS-nieuwsbericht, er ongeïnformeerde en pijnlijke uitspraken worden gedaan. Een extra focus op voldoende seksuele voorlichting is dus van belang voor een samenleving waar we willen voorkomen dat er transfobische houdingen blijven bestaan.

Vooral nu dat we meer en meer weten over het menselijk bestaan, gender en sekse.

2

Bronvermelding: COC Nederland. & GSA. (2014). Sekse, gender en seksuele oriëntatie. GSAnetwerk. https://www.gsanetwerk.nl/gender-en-seksuele-diversiteit/ WHO Europa. (2016). Richtlijn seksuele en relationele vorming. Rutgers.

30

Dorpeling in de stad Eva Broekmann

deel 1

Twee trappen af en over de vloerbedekking naar beneden.

Ik doe de voordeur open.

Tussen de tegels staat één boompje dat er nog niet al te veel van weet. Ik grijp één takje, maar het breekt bij de eerste poging. Van links naar rechts: stoeptegel, klinker, klinker, baksteen, huis, lantaarnpaal, stoeptegel, boompje. Ik zucht een wolkje de kou in en word een held op sokken, want voeten vegen op straat gaat zo moeizaam.

deel 2

‘Heb je ’s nachts ook last van het licht?’ vroeg ze. Mijn blik was even vragend als de hare.

‘Ja, het licht, weet je wel?’

Alsof ik elke nacht een eurekamoment had, het licht even zag en er last van had.

‘Welk licht?’ vroeg ik dapper, zoals ik tien jaar geleden net zo dapper vroeg of ik chips mocht eten op een dinsdagmiddag.

‘Het oranje licht van de kassen.

Je woont toch in Erica?’

‘Op Erica, ja.’ Licht beledigd zag ik die avond tussen de kozijnen door het licht, had De volgende dag staan ze er ik mijn eureka-moment: de nog net zo bij als gisteren. Even kassen! Daar kwam al die tijd aangekoekt, even bruin en ik ga dat oranje licht vandaan. Ik dan ook met poep onder mijn dacht altijd dat het verlate schoenen in de bus naar huis, zonsondergangen waren die want daar is groen. Het groen ik nog eens na wilde jagen. De van ‘welkom thuis’. kassen, dus. Voor het eerst had ik er last van.

deel 3

Ik vind dat ik het recht niet heb om mijn hand uit te steken als mijn fietslampjes stuk zi Sommige mensen doen het wel hoor, begrijp me niet verkeerd.

Het zijn vaak de types die hun hand casual op heuphoogte uitsteken met een klein zwiepje.

Deze handenuitstekers sorteren niet voor, kijken maar af en toe over hun schouders en dragen linnen tassen aan het stuur.

Te bang om verkeersregels na te leven, eigenlijk; te bang dat andere mensen zien dat ze verkeersregels naleven.

Ik wil niet gezien worden als zo’n handenuitsteker. Nee, iemand zonder fietslampjes zou door rood moeten fietsen, zebrapaden moeten negeren en maar af en toe naar rechts moeten kijken.

Gisteren kocht ik drie paar fietslampjes in de Hema, klaar om mijn armen op 180 graden uit te steken.

31

Gavin Schaefer/ CC BY-SA 3.0

Wil jij ook bellenblazen met SoAP of grotere teksten schrijven voor SoAP? Mail ons op soap.redactie@gmail.com

Bedankt voor het lezen!

Instagram: @Soapgroningen Facebook: Soapgroningen

Website: www.soapgroningen.nl 32

Mailadres: soap.redactie@gmail.com