Samen maken onze leden bijna 3,5 miljoen bezoekers
WETENSCHAPS WIJZER
VSC jaarverslag 2016
TOP TOP 55 VAN VAN EXPERTISES EXPERTISES COLLECTIE COLLECTIE PROGRAMMERING PROGRAMMERING COMMUNICATIE COMMUNICATIE INNOVATIE INNOVATIE EDUCATIE EDUCATIE
2
VSC JAARVERSLAG 2016
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 5
DE VERENIGING IN CIJFERS 8
VSC VERGROOT DE ZICHTBAARHEID VAN HAAR LEDEN 14
VSC ONTWIKKELT EN DEELT KENNIS 18
VSC WERKT GRAAG SAMEN 24
LEDEN VAN DE VSC 30
COLOFON 32
4
VOORWOORD Leren de juiste vragen te stellen en de juiste antwoorden te vinden; de nieuwsgierigheid prikkelen; wetenschapswijsheid bijbrengen. Dat is wat de wetenschapsmusea en science centra in Nederland en Vlaanderen (verenigd in de VSC) elk jaar weer doen voor ruim drie miljoen kinderen en volwassenen.
De VSC heeft een sterk jaar achter de rug. Met Natura Docet Wonderryck Twente en Museum Speelklok mochten we twee bijzondere nieuwe leden verwelkomen. Daarnaast bouwden we aan de samenwerking met zowel de MuseumJeugdUniversiteit als de Stichting Nederlandse Natuurhistorische Collecties. Samen met onze leden werkten we aan de kracht van onze lobby en versterkten we ons gezamenlijke verhaal. Wetenschapswijsheid is hierin het centrale punt.
Met de MuseumJeugdUniversiteit openden we het Academisch Jaar, met vlogger MeisjeDjamila als speciale gast. En we vierden de vijfde verjaardag van ons project Pop-up Wetenschapper met vernieuwingen en extra’s. Zo introduceerden we een nieuwe huisstijl en een nieuwe format met zes extra feestelijke locaties met pop-up wetenschappers en extra activiteiten. We gaan door met veel van deze activiteiten, die mogelijk zijn dankzij de steun van het Nationaal Centrum voor Wetenschap en Technologie. Natuurlijk doen we dit samen met de 32 publieksgerichte wetenschapsmusea en science centra die het kloppende hart van onze vereniging vormen. Want ook in het komende jaar blijven we ons verknopen en verbinden met essentiële initiatieven rond wetenschapseducatie en -communicatie.
Met een aantal leden legden we de basis voor een eigen Wetenschapswijsheidspel en voor een nieuwe uitgave bij het door ons uitgegeven handboek Een familievriendelijk museum. We ondertekenden de nieuwe fase van het Techniekpact en trokken intensief op met aanjager Doekle Terpstra om met hem draagvlak en enthousiasme te creëren voor het initiatief rond ecosystemen dat wij met NEMO Science Learning Center en Naturalis Nature Learning Center in gang zetten.
Rinke Zonneveld Voorzitter
5
6
samen samenhebben hebben we we
129 BILJOEN BILJOEN 129 hersencellen hersencellen
DE vereniging in cijfers
SC
IE
NC
EC
EN
TR
A
DE VERENIGING IN CIJFERS
BIJNA 3,5 MILJOEN MENSEN BEZOEKEN
WETENSCHAPSMUSEA
TE CH NI M EA
W
US
EN
ONTDEKHOEKEN
EK
ST ER R AC TE N
Nieuwe leden
een speelparadijs en graag wil vernieuwen. Ook het Museum Joure staat op het punt te vernieuwen, waarbij ze aansluiting willen zoeken bij de Maker Movement en meer willen doen met techniekeducatie. Het Wageningse World Soil Museum herbergt een bijzondere collectie van grondmonsters. Met de conservator van dit museum keek Marjelle naar mogelijkheden om meer ingebed te raken in de museumwereld.
In 2016 verwelkomde de VSC twee nieuwe leden. Verwondering over al het mooie dat de natuur te bieden heeft, dat staat centraal bij Natura Docet Wonderryck Twente. Dit natuurhistorische museum heeft een belangrijke educatieve rol in de regio en draagt via tijdelijke tentoonstellingen bij aan wetenschapswijsheid. Ook Museum Speelklok sloot zich aan bij de VSC. In dit museum stap je in de wondere wereld van de zelfspelende muziekinstrumenten, waarover je meer leert door te luisteren én te doen. In de nieuwe presentatie besteedt het museum meer aandacht aan de techniek achter deze vernuftige instrumenten. Daarbij gaat het museum actiever kennis delen over ‘bewegend erfgoed’.
Bestuur, ALV en bureau De samenstelling van het verenigingsbestuur was in 2016 als volgt: Rinke Zonneveld InnovationQuarter – voorzitter John Leek Beeld en Geluid – lid Monique Mourits Universiteitsmuseum Utrecht – lid Annelore Scholten Museum Boerhaave – lid Maarten Okkersen Museon – lid (tot december 2016) Lous Kerkhof Oyfo Techniekmuseum – lid (vanaf december 2016) Marjelle van Hoorn is de verenigingsmanager van de VSC.
Adviesgesprekken met musea en science centra Marjelle van Hoorn voerde een aantal adviesgesprekken op uitnodiging van enkele musea en science centra. Hierbij werd tevens gekeken of het lidmaatschap van de VSC in de toekomst interessant kon zijn voor deze organisaties. Zo sprak zij met de directie van Aeolus in Sexbierum, een science center dat een pand deelt met
8
Het bestuur nam in december 2016 afscheid van Maarten Okkersen, die na twee termijnen niet meer verkiesbaar was. De Algemene Ledenvergadering (ALV) benoemde Lous Kerkhof (Oyfo Techniekmuseum) tot opvolger. Het bestuur kwam in 2016 vier keer bij elkaar, de ALV twee keer. De voorjaars-ALV werd gehouden in het Techniekmuseum HEIM, inmiddels omgedoopt tot Oyfo Techniekmuseum. Hier werd uitgebreid gesproken over de vernieuwingen binnen het VSC-project Pop-up Wetenschapper. In november kwam de ALV bij elkaar in het Universiteitsmuseum Utrecht, waar onder andere de VSC-benchmark en het plan ‘Leren waar nieuwsgierigheid ontstaat’ werden besproken.
Als alternatief realiseert de VSC samen met het NEMO Science Learning Center een kennisdelingsproject rond het ontwerpen van tentoonstellingen.
VSC werkt voor wetenschap Het bijwonen van congressen heeft als doel ontwikkelingen en kansen te signaleren die voor de sector en de leden van belang zijn. Daarnaast bieden zij inhoudelijke achtergrond voor de projecten van de VSC. In 2016 was de VSC aanwezig op verschillende congressen, veelal met een actieve bijdrage aan het programma.
• Ecsite, het Europese netwerk van wetenschapsmusea
De VSC was in 2016 gevestigd in het kantoor van De Nieuwe Collectie aan de Bataviastraat 24 in Amsterdam.
Gesprekken met de SNNC In 2016 zijn verkennende gesprekken gevoerd met de Stichting Nederlandse Natuurhistorische Collecties (SNNC). Deze stichting brengt alle natuurhistorische musea in Nederland samen en heeft een doelstelling die overlapt met die van de VSC. De meeste musea in Nederland zijn aangesloten bij beide organisaties. In december organiseerden SNNC en VSC een gezamenlijke sessie in Naturalis. Daarnaast is gekeken op welke manier verdere samenwerking vorm kan krijgen.
•
•
Overleg met NCWT Het bestuur blikte samen met de Stichting Nationaal Centrum voor Wetenschap en Technologie (NCWT) terug op het afgelopen jaar. Daarnaast is NCWT een belangrijke gesprekspartner bij het tot stand komen van het Jaarplan van de VSC. Met continuïteit en meerjarige financiering als gezamenlijke wens, is in 2016 verkend op welke manier de VSC en NCWT een meerjarenovereenkomst kunnen afsluiten.
•
Eén project uit het VSC Jaarplan 2016 kon helaas niet doorgaan. Het plan was om met Andrea Bandelli te onderzoeken op welke manieren de VSC-leden onderdeel zijn van ecosystemen rond wetenschap. De benoeming van Andrea Bandelli tot CEO van de Science Gallery International trok een streep door dit project.
•
•
•
9
en science centra, kwam dit jaar bijeen in het Oostenrijkse Graz. Marjelle van Hoorn organiseerde als chair de pre-conference van de Research en Evaluation Group van Ecsite. Daarnaast participeerde zij in verschillende sessies tijdens het congres. Monique Mourits was namens de VSC aanwezig bij een gezamenlijke pre-conference van nationale netwerken. De VSC was aanwezig bij het symposium van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) rond Citizen Science, een ontwikkeling die voor steeds meer wetenschapsmusea relevant is. Marjelle van Hoorn nam zitting in de programmacommissie van de Vakconferentie Wetenschapscommunicatie, die voor de vierde keer door NEMO Science Museum en De Praktijk werd georganiseerd. De conferentie werd gehouden in Utrecht. In het najaar woonde Marjelle van Hoorn het congres van de Engelse Museums Association bij in Glasgow. Het thema van het congres was ‘maatschappelijke impact’. Marjelle van Hoorn maakte deel uit van de klankbordgroep van Leren Doe Je Samen, een project van de gezamenlijke natuurhistorische musea in Neerland (SNNC). Ook voerde zij gesprekken met de SNNC over mogelijke samenwerking in de toekomst. De VSC introduceerde de MuseumJeugdUniversiteit (MJU) bij de KNAW. Dit resulteerde in een partnerschap tussen de MJU en de KNAW. De VSC is partner in het Europese project Hypatia, een project rond wetenschap, techniek, beeldvorming en gender.
VSC vergroot de zichtbaarheid van de sector
Met Bregje de Vries, die vanuit de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en de Vrije Universiteit (VU) is betrokken bij het Europese project Ark of Inquiry, is gesproken over mogelijke samenwerking. Dit project – dat aansluit bij wetenschapswijsheid – stimuleert onderzoekend leren bij leerlingen.
Een belangrijke taak van de vereniging is lobby. In 2016 zette de VSC zich op verschillende manieren in voor de zichtbaarheid van de sector en het verkennen van samenwerkingsverbanden. Zo is vanuit de programmalijn ‘Wetenschap voor iedereen’ gesproken met de Koninklijke Bibliotheek (KB). De KB zoekt samen met Openbare Bibliotheken naar mogelijkheden om wetenschappelijke kennis toegankelijk te maken voor iedereen. Samenwerking in het Weekend van de Wetenschap was het eerste resultaat van deze gesprekken. Vanuit dezelfde insteek – een samenwerkingsrelatie opbouwen met bibliotheken – is gesproken met de Vereniging van Openbare Bibliotheken.
Bezoeken in 2016 Onderstaande cijfers geven het aantal bezoeken per VSC-lid weer, voor zover die kunnen worden vastgesteld. Niet alle aangesloten instellingen hebben een eigen gebouw en een deel van de organisaties is vooral als outreach-organisatie actief. Zo organiseert Stichting Techniekpromotie projecten op een groot aantal locaties en is Science LinX gevestigd in een openbaar toegankelijk entreegebouw van een faculteit.
Samen met NEMO Science Museum voerde de VSC een gesprek met de Museumvereniging. Dit gesprek had ten doel de breedte van de museumsector te benadrukken en te verkennen hoe de Museumvereniging meer aandacht kan geven aan de specifieke rol van wetenschapsmusea.
Op basis van onderstaande gegevens kan dus geen conclusie worden getrokken over de ontwikkeling van de bezoekersaantallen in de afgelopen jaren. De cijfers geven wel een beeld van het aantal bezoekers dat in aanraking komt met wetenschap via bij de VSC aangesloten wetenschapsmusea en science centra.
In 2016 ging het Techniekpact een tweede fase in. De VSC ondertekende – net als de eerste keer – de ambitie en doelen van het Techniekpact. Daarnaast formuleerde de VSC ook een eigen ambitie, gerelateerd aan het vastgestelde Doel 1: ‘Basisscholen bieden in 2020 structureel W&T aan’. Die ambitie luidt als volgt: “De VSC, het netwerk van wetenschapsmusea en science centra, realiseert met haar leden en partners uit het veld inhoudelijke verbindingen die een 'learning programme’ voor wetenschap, technologie en natuur vormen. Hiermee kan ze binnen en buiten school kinderen samen met hun ouders stimuleren te leren, te ontdekken en wetenschapswijzer te worden.”
De leden van de VSC registreerden in 2016 bijna 3,5 miljoen bezoekers, waarvan meer dan 600.000 in onderwijsverband. Uit deze cijfers blijkt hoe belangrijk de plek is die de VSC-leden innemen als informele leeromgevingen. Jaarlijks worden dankzij hen meer dan 3,5 miljoen mensen gestimuleerd na te denken over en bezig te zijn met wetenschap en techniek. Een belangrijke groep hiervan is families. De VSC-leden bieden uitgelezen plekken om op een laagdrempelige en bijzondere manier bezig te zijn met wetenschap.
Deze ambitie sluit nauw aan bij het project ‘Leren waar nieuwsgierigheid ontstaat’, dat de VSC samen met het Nature Learning Center van Naturalis en het Science Learning Center van NEMO Science Museum ontwikkelt.
2010: 2.498.858 bezoeken 2011: 2.589.548 bezoeken 2012: 2.851.237 bezoeken 2013: 3.074.505 bezoeken 2014: 3.228.283 bezoeken 2015: 3.356.382 bezoeken 2016: 3.449.689 bezoeken
In de zomer kwam een groep leden van de VSC bij elkaar om de overkoepelende lobbystrategie van de vereniging vorm te geven en de belangrijkste uitgangspunten daarvan te formuleren. Tijdens de najaars-ALV werd hier een vervolg aan gegeven. In 2017 wordt deze strategie verder uitgewerkt en geoperationaliseerd.
10
 organisatie
aantal bezoekers 2016
onderwijs
Artis Planetarium*
20000
niet los voor planetarium
Continium
83667
20942
Cosmos Sterrenwacht
9815
1293
De Ontdekfabriek
34011
7000
De Spelerij
54000
20000
Geofort
75258
7961
Het Natuurhistorisch Rotterdam
50939
3604
Museon
209827
35580
Museum Boerhaave**
25166
15856
Museum de Cruquius
36178
9118
Museum Speelklok
89711
2175
Museum Twentse Welle***
48000
60000
Museum van het Nederlandse Uurwerk
18198
600
Naturalis Biodiversity Center
407225
65305
Natuurmuseum Brabant
72601
14705
Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid
215955
20953
Nederlands Watermuseum
58836
6000
NEMO Science Museum
618010
95629
Nieuw Land
23737
geen opgave
Ontdekhoek Nederland
64000
geen opgave
Oyfo Techniekmuseum
29768
8320
Science Center Delft
49893
15589
Science LinX
85000
30000
Space Expo
89242
13398
Stichting Techniekpromotie
outreach
outreach
Technopolis
286729
91299
Teylers Museum
157843
9596
Universiteitsmuseum Groningen
18000
9000
Universiteitsmuseum Utrecht
71000
6041
Wonderryck - Natura Docet
43000
3500
Zaans Museum
109878
4228
Zuiderzeemuseum
294202
36535
TOTAAL
3449689
614227
* schatting bezoekers alleen planetarium
** museum deel van 2016 dicht 11
* * * onderwijscijfers zijn vanuit een samenwerkingsverband van drie organisaties
12
samen kijken we verder dan
NEPTUNUS
VSC vergroot de zichtbaarheid van haar leden
13
VSC VERGROOT DE ZICHTBAARHEID VAN HAAR LEDEN
Beleidslijn 'De waarde van informele leeromgevingen & leerecosystemen' In 2016 gaf de VSC een vervolg aan het initiatief ‘Leren waar nieuwsgierigheid ontstaat’, dat de VSC samen met het Nature Learning Center van Naturalis en het Science Learning Center van NEMO Science Museum ontwikkelt. Op 27 mei kwamen vertegenwoordigers vanuit verschillende ministeries, de PO-Raad, de VO-Raad en de wetenschapsknooppunten (samenwerkingsverbanden tussen verschillende basisscholen en universiteiten met als thema wetenschapseducatie) bijeen op het ministerie van Economische Zaken. Daar gingen ze onder leiding van Doekle Terpstra, aanjager van het Techniekpact, met elkaar in gesprek over de whitepaper ‘Leren waar nieuwsgierigheid ontstaat’. Het draagvlak bleek groot, de gezamenlijke conclusie luidde dan ook dat het zeer de moeite waard is om vervolgstappen te verkennen. Vanuit een gemeenschappelijk gevoel voor urgentie werden acties bedacht die men voor de zomer wil uitvoeren. Een kleine groep werd samengesteld om daarvoor een beknopt plan uit te werken.
32 leden
circa
personeel
gem.
L EE ON 016 SI *2 ES K OF ER PR TW NE
1299
282 366.318 connecties p/p
Linkedin contacten
14
Hierop zijn, aangejaagd en gecoördineerd vanuit het Techniekpact, gesprekken gevoerd met de PO-Raad en het Ministerie van OCW. Namens de drie initiatiefnemers was Marjelle van Hoorn aanwezig bij deze gesprekken. De beginselverklaring van ‘Leren waar nieuwsgierigheid ontstaat’ is aangepast na input vanuit de bijeenkomst. Daarnaast is een eerste gesprek gevoerd met elektronicaconcern Samsung, om te verkennen of er een publiek-private samenwerking kan worden opgezet.
Beleidslijn en initiatief Wetenschapswijsheid
Samen met de MuseumJeugdUniversiteit organiseerde de VSC in Teylers Museum een feestelijke opening van het Academisch Jaar. Meer hierover op pagina 27.
In 2014 verrijkte de VSC de Nederlandse taal met het begrip ‘wetenschapswijsheid’, de naam van een initiatief om de meerwaarde van VSC voor museumbezoekers en de samenleving te benadrukken. Ieder van de VSC-leden draagt op een bijzondere manier bij aan het stimuleren van wetenschapswijsheid, een aantal is er al actief mee bezig. Maar het project verkeert ook in een beginfase. Vandaar dat de VSC in 2016 een aantal nieuwe initiatieven nam om wetenschapswijsheid intern en extern te agenderen. Ook gaf Marjelle van Hoorn een aantal presentaties over wetenschapswijsheid aan stakeholders en externe organisaties.
Tijdens een ‘bijenontbijt’ ontmoeten de werelden van kunst en wetenschap elkaar. Deze ontbijten zijn er om inspiratie op te doen en nieuwe initiatieven te leren kennen. Marjelle van Hoorn presenteerde tijdens een ontbijt in De Metaalkathedraal in Utrecht het begrip wetenschapswijsheid aan twintig kunstenaars en andere creatieven. In oktober organiseerde Play Learn Change, een organisatie die aan de hand van LEGO® visiebijeenkomsten faciliteert, voor alle medewerkers betrokken bij het Techniekpact een inspiratiedag in het Spoorwegmuseum. Het ging hierbij om 25 medewerkers, allen afkomstig van verschillende ministeries en het Platform Bèta Techniek. Marjelle van Hoorn verzorgde een interactieve presentatie over wetenschapswijsheid en gebruikte daarbij de presentatie van het museum als inspiratiebron.
Samen met een aantal leden, Studio Duel en Meneer de Leeuw, een werkplaats voor innovatie en maatschappelijke verandering, realiseerde de VSC een Wetenschapswijsheidspel voor haar leden. Dit spel, onder de noemer ‘Wetenschapswijzer kijken naar je eigen plek’, stimuleert leden hun aanbod meer vanuit een wetenschapswijze achtergrond vorm te geven. Via 50 opdrachtkaarten gaan leden aan de slag met hun aanbod en worden interne gesprekken gestimuleerd. Ook worden de leden opgeroepen tot het observeren van en in gesprek gaan met bezoekers. In 2017 wordt dit spel verspreid onder de leden. Met de Familie van Fonk ontwikkelt de VSC wetenschapswijsheidstraining voor kinderen. In drie lessen worden kinderen (en volwassenen) gestimuleerd om vragen te formuleren en de wereld om hen heen op een wetenschapswijzere manier te bestuderen. Dit concept wordt in 2017 verder uitgewerkt.
15
16
VSC ontwikkelt en deelt kennis
17
VSC ONTWIKKELT EN DEELT KENNIS Kennisdeling is een van de pijlers van de vereniging. De leden van de VSC ontwikkelen zich, doen ervaring op, discussiëren en wisselen kennis en ervaring uit. De VSC faciliteert en stimuleert dit proces. De VSC agendeert specifieke thema’s en draagt bij aan kennisontwikkeling rond de drie hoofdthema’s Familieleren, Informeel leren en Wetenschapswijsheid. Wat initieerden en realiseerden wij in 2016 op dit gebied?
AANBOD WETENSCHAPSEDUCATIE*2016 MUSEUMLESSEN in Museon
WORKSHOPS in De ontdekfabriek
SPEURTOCHTEN in Museum Speelklok
RONDLEIDINGEN in Teylers Museum
...EN
VELE ANDERE EDUCATIEVE ACTIVITEITEN bij 28 andere leden
18
GEREALISEERD!
GEREALISEERD!
inspiratiesessie Kunsthal KAdE Loop der Dingen
werksessie Professor Plons – samen met Familiemusea
WAAROM?
WAAROM?
inspiratie opdoen bij een kunst tentoonstelling over kettingreacties
observatie-instrument ontwikkelen en succestentoonstelling evalueren
Op 28 april – net voor de tentoonstelling sloot – organiseerden we een inspiratiesessie rond kettingreacties in Kunsthal KAdE in Amersfoort. De tentoonstelling De Loop der Dingen ging over oorzaak en gevolg. Dit gegeven inspireerde verschillende kunstenaars om oorzakelijke processen te observeren, uit te lokken of naar hun hand te zetten. Aanleiding voor de tentoonstelling was de film Der Lauf der Dinge van het Zwitserse kunstenaarsduo Peter Fischli en David Weiss.
Op 18 november bezocht de Kennisgroep Kleuters samen met andere leden van de VSC de tentoonstelling Professor Plons in het Maritiem Museum te Rotterdam. Professor Plons bestond in 2016 25 jaar: een begrip onder families met kleine kinderen. Rinske Jurgens, senior Projectmanager van het Maritiem Museum, vertelde over de tentoonstelling. Waarom voelen families met kleine kinderen zich er zo thuis? En wat doet het museum om deze families aan zich te binden, zodat ze ook als de kinderen ouder zijn blijven terugkomen? Met een speelse checklist van Familiemusea beoordeelden we de tentoonstelling. Aan de hand van kijk- en doe-opdrachten keken we naar interactie, samen of alleen, spelen of leren.
De tentoonstelling was ook voor wetenschapsmusea zeer interessant: juist daar zijn regelmatig kettingreacties te zien om het concept van oorzaak en gevolg duidelijk te maken. Wat konden wij leren van kunstenaars die hiermee aan de gang waren gegaan? Speciaal voor de VSC-leden was er een museumdocent aanwezig die ons op een interactieve manier rondleidde.
Naar aanleiding van deze sessie is besloten om van de checklist een extra uitgave te maken bij de VSC/Familiemusea-uitgave Een familievriendelijk museum. Deze checklist zal worden gepresenteerd tijdens het vijfjarig jubileum van het boek in 2017.
19
GEREALISEERD!
GEORGANISEERD!
WAAROM?
WAAROM?
bijeenkomst rond onderzoekend leren met Leren Doe Je Samen
VSC Leesclub
kennis delen en verschillende netwerken bij elkaar brengen
theoretische kennis versterken en toepassen
Op vrijdag 16 december organiseerden de VSC, Leren Doe Je Samen en Naturalis een bijeenkomst over onderzoekend leren. Hoe maken we een onbegeleide opdracht zo onderzoekend mogelijk? Bij het onderzoekend leren stimuleren we leerlingen om zelf actief kennis te vergaren door vragen te stellen, onderzoek te doen en tot oplossingen te komen. Vaak is de leerkracht hierbij een belangrijke drijfveer. Maar wat gebeurt er als deze ontbreekt, bijvoorbeeld tijdens een speurspel, museumopdracht of buitenactiviteit? Hiermee gingen we samen actief aan de slag.
De leesclub komt voort uit de 'reisgids' die de VSC in 2012 samen met Rooske Franse van het NEMO Science Learning Center heeft samengesteld. Deze reisgids zien we als een startpunt voor goede ontmoetingen en gesprekken, het verkennen van nieuwe wegen en het verfrissen van de geest. Eind mei kwam de VSC Leesclub samen in het Universiteitsmuseum Utrecht. In een van de allereerste VSC Leesclubs verdiepten we ons al in het bezoekersmodel van John Falk. In dit model onderscheid hij verschillende motieven om een museum te bezoeken. Voorbeelden hiervan zijn om op te laden en kinderen iets te laten leren. Na zijn eerste boek heeft hij samen met Lynne Dierking veel onderzoek gedaan en dit samengevoegd in een nieuw, uitgebreid boek: The Museum Experience Revisited. Uit een recensie over dit boek: “As museums seek to ‘prove’ to funders and the public that they are worthy of increasingly scarce resources, as we seek to address weaknesses in our education system, and as we endeavor to provide more meaningful experiences for our visitors, The Museum Experience Revisited is not merely a valuable resource. It is essential reading for everyone in the field.”
Dr. Anne Land, universitair docent Science Communication and Society aan de Universiteit Leiden, inspireerde de deelnemers met de presentatie ‘Echte objecten als startpunt voor onderzoekend leren’. Marjolein van Breemen van NEMO Science Museum prikkelde ons tot kritisch denken over het thema en deelde haar ervaringen met speurtochten en leerkrachten in NEMO. De activiteit ‘Wereld van T.rex’ in de tentoonstelling T.rex In Town opende de ogen over de kracht van eigen vragen. Tot slot werkten we in groepjes aan het onderzoekender maken van meegenomen opdrachten en activiteiten.
De leesclub begon met het schrijven van een brief aan John. Deze ‘Dear John’-brieven vormden daarna de leidraad voor het gesprek. In december was het net geopende BOS, een onderdeel van het succesvolle OO-zone van Natuurmuseum Brabant, de perfecte entourage voor een gesprek over familieleren uit het boek van Graham Black Transforming Museums in the TwentyFirst Century. Dit hoofdstuk focust op de interactie tussen verschillende familieleden, een thema dat aansluit bij een van de themalijnen van de VSC. We bespraken het hoofdstuk en reflecteerden tevens op de keuzes die het Natuurmuseum Brabant maakte om gesprekken en interactie tussen familieleden te stimuleren.
20
21
22
Onze leden hebben samen elk jaar bijna
3,5 MILJOEN bezoekers
VSC werkt graag samen
23
VSC WERKT GRAAG SAMEN De VSC zoekt naar samenwerkingsverbanden die de positie van de individuele leden verstevigen en de aandacht voor wetenschap en wetenschapseducatie en – communicatie vergroten. Wat deden wij op dit gebied in 2016?
EX
RUIMTE VOOR
SI
BA TT
PO
EN
25.000 M²
ID IN G
EN
EL ST
IVA
RO
LS
ND LE
OR
ST
VO
FE
EN
G IN EN
LIN
OP
GE
N
S
DE
TIE N
WO
GE
RK
DA
SH
EN
OP
S
OP 24
GEREALISEERD!
GEORGANISEERD!
Kidz Museumgidz – een tijdschrift voor kinderen over techniek en wetenschap in een oplage van 50.000 exemplaren
als partner van het Mag Het Licht Aan Festival: Pop-up Wetenschapper
WAAROM?
WAAROM?
bezoekers in contact brengen met toegankelijke en inspirerende wetenschappers
ouders en kinderen laten zien dat er veel waardevolle wetenschapsmusea en science centra zijn in de directe omgeving
Op 26 juni organiseerde HUMAN het Mag Het Licht Aan Festival in de Tolhuistuin in Amsterdam. De VSC deed mee aan dit festival en verbreedde daarmee de horizon van Pop-up wetenschap. Tussen dans, muziek, filosofie, een liefdesspreekuur en de uitreiking van de Nelson (Mandela) Award was er ruimte voor de wetenschap. Onze Pop-up Wetenschappers verruimden de geest, net als alle andere changemakers, idealisten, dwarse kunstenaars en bijzondere theatermakers die de rest van het programma vulden. De verschillende verhalen vormden een rode draad binnen het festival: veel bezoekers waren bij iedere presentatie aanwezig.
In 2016 produceerden we samen met de Museumvereniging en FC Klap de vijfde editie van de Kidz Museumgidz. Deze gids wordt in een oplage van 50.000 exemplaren verspreid en ook bijgesloten bij Z@PP Magazine. De gids stond weer vol met spelletjes, weetjes en quizjes. Ook realiseerden een aantal VSC-leden een speciale reportage over hun museum.
Alle Pop-up Wetenschappers maakten duidelijk dat ‘niets van nu’ is. Ze deelden de nieuwste ontdekkingen en demonstreerden hoe we de wereld van nu kunnen begrijpen en veranderen met de kennis en theorieën van toen. Tijdens de festivalmiddag vertelden zij enthousiast en laagdrempelig over hun onderzoeksterrein. Alle wetenschappers waren werkzaam bij musea die lid zijn van de VSC. Conservator Bram Langeveld van het Natuur historisch Museum Rotterdam ging 5.000 meter de diepte in. Wat is aan fossielen te vinden in de aardlagen onder de Tolhuistuin? Rob van den Berg, directeur van Space Expo, vertelde over het onmetelijke heelal en hoe verbazingwekkend veel de Grieken daar eigenlijk al van wisten. Dirk van Delft, directeur van Museum Boerhaave, liet zijn licht schijnen op de schatkamers van de wetenschap. Hij vertelde over hoe de pen van Einstein, collectiestuk van ‘zijn’ museum, een schakel is voor wetenschappelijke ontdekkingen van nu. Conservator Volkenkunde van het Museon, Diederik Veerman, vertelde over het fotoproject Humanae van Gabriela Dass, dat een heel nieuw perspectief biedt op het denken over huidskleur.
25
GEORGANISEERD!
In de Bibliotheek Hilversum liet onderzoeker watertechnologie Anne Marieke Motelica met proefjes en verhalen zien hoe waterzuivering werkt. Auteur en kinderboekenambassadeur Jan Paul Schutten schreef verschillende bekende kinderboeken over de natuur en het ontstaan van de wereld. Bij Natura Docet Wonderryck Twente in Denekamp vertelde hij over zijn nieuwste boek Het wonder van jou en je biljoenen bewoners.
voor het Weekend van de Wetenschap: Pop-up Wetenschapper
WAAROM?
families in contact brengen met toegankelijke en inspirerende wetenschappers In het Weekend van de Wetenschap organiseerde de VSC wederom het vrolijke en laagdrempelige Pop-up Wetenschapper. Dit jaar met een bijzondere jubileumeditie: zowel het Weekend van de Wetenschap en Pop-up wetenschapper bestonden vijf jaar. Tijd voor een nieuwe huisstijl en nieuwe vorm.
De locaties van deze bijzondere edities waren: Museum de Cruquius, Museumplein Limburg, Universiteitsmuseum Utrecht, Nieuw Land Erfgoed, Oyfo Techniekmuseum, Natura Docet Wonderryck, Het Natuurhistorisch Museum Rotterdam en de bibliotheken in Hilversum, Heiloo, Groningen en Erfgoedcentrum Rozet.
Stang Gubbels uit Rotterdam creĂŤerde een nieuw beeld voor Pop-up Wetenschapper, samen met een animatie en andere uitingen. Ook de website werd vernieuwd en verbeterd, wederom door Studio Ajeto. MuseumLAB nam de organisatie van het weekend voor zijn rekening. Dit jaar centreerde Pop-up Wetenschapper zich op zeven hubs, allemaal VSC-leden, die zorgden voor een uitgebreide programmering. Ook deden vier bibliotheken mee, een lang gekoesterde wens van zowel het Weekend van de Wetenschap als Pop-up Wetenschapper. Pop-up Wetenschapper vond plaats bij zeven musea en vier bibliotheken door heel Nederland. Bij iedere locatie vertelde een wetenschapper over zijn of haar eigen expertise. Plantenconservator en stadsbotanicus Remko Andeweg vertelde bijvoorbeeld over (eetbare) stadsplanten. Bij Universiteitsmuseum Utrecht kon je meedoen met workshops over het brein of zelf proefkonijn zijn in een onderzoek. Stefan van der Stigchel verzorgde daar een lezing. In het museumcafĂŠ van Oyfo Techniekmuseum in Hengelo zaten zes experts klaar om te vertellen over hun specialisme en samen met bezoekers te lunchen. Peter Paul Verbeek vertelde daar over de ontwikkeling van drones.
26
GEORGANISEERD!
GEORGANISEERD!
opening van het Academisch Jaar samen met MuseumJeugdUniversiteit
tweede meting VSC-benchmark
WAAROM?
WAAROM?
wetenschapswijsheid stimuleren bij kinderen
nieuwe data verzamelen en de waarde van educatieve activiteiten inzichtelijk maken
In 2015 overlegde de VSC regelmatig met de MuseumJeugdUniversiteit over de toekomst van dit project. De oprichting van een nieuwe stichting en een intensievere samenwerking was de uitkomst van dit overleg. Hierbij werd gekozen voor een gezamenlijk evenement in 2016.
In 2013 heeft de VSC samen met onderzoeksbureau Claudia de Graauw een benchmark opgezet, een instrument dat de kwaliteit van buitenschoolse educatie kan meten en waarmee leden hun resultaten kunnen vergelijken. Doordat instellingen tevens hun eigen effecten meten, hebben zij tevens data over hun impact voor subsidieverstrekkers. In 2016 is er een tweede meting gehouden om de verschillen te meten. Hieraan hebben vier leden meegedaan, te weten Geofort, Beeld en Geluid, Museum de Cruquius en Technopolis.
Samen organiseerden de VSC en de MJU een feestelijke opening van het Academisch Jaar. Deze vond plaats op woensdag 21 september op een bijzondere locatie: de Gehoorzaal van Teylers Museum in Haarlem. Op deze plek in het oudste museum van Nederland hielden de grote geleerden van de 19e eeuw hun colleges. In deze zaal, vol authentieke decoraties en meubilair, werden alle studenten welkom geheten door Marjan Scharloo, directeur Teylers Museum, en Marjelle van Hoorn (VSC). MJU-ambassadeur en taalwetenschapper Mark Dingemanse gaf een flitscollege over het woordje ‘huh’. Met dit onderzoek won Dingemanse de prestigieuze Ig Nobelprijs, voor onderzoek dat je eerst aan het lachen maakt en dan aan het denken zet.
De VSC heeft aan alle leden gevraagd of zij wilden meedoen aan deze meting. Zes hadden zich aangemeld, maar twee moesten afhaken omdat zij het onderzoek niet konden inplannen in hun werkzaamheden. Een van de gemeten aspecten is de mate waarin kinderen aangeven zich te verwonderen. Van de leerlingen had 91% iets nieuws gedaan en 79% had zich verwonderd. De musea profileren zich als plek waar mensen zich kunnen verwonderen. Zulke hoge scores tonen aan dat dit daar inderdaad gebeurt.
Vervolgens konden kinderen door het hele museum speeddaten met verschillende wetenschappers en museummedewerkers. Zo stond Anna de Wit van het Rijksmuseum van Oudheden klaar voor nieuwsgierige aagjes die wilden weten hoe je een tentoonstelling maakt. Met kunstenaar Jaap van den Berg filosofeerden kinderen over het goede leven. En Charlotte Hartong van Universiteitsmuseum Utrecht nam een echt dierenbot mee, dat vastgehouden mocht worden en dat ze samen met de kinderen onderzocht. Hoogtepunt van de dag was een minicollege door de populaire vlogger MeisjeDjamila over hoe leuk wetenschap eigenlijk is. De officiële openingshandeling bestond uit het traditionele ‘baretten gooien’.
Op 21 november organiseerde de VSC – samen met Claudia de Graauw – een gesprek met de deelnemers aan de tweede meting over de resultaten. Daarnaast is gekeken naar de toekomst: er liggen nu vragenlijsten voor de musea, leerlingen en leerkrachten die de leden kunnen gebruiken. In 2017 kijken we wat goede vervolgstappen zijn en waar de behoefte ligt.
27
28
samen hebben we
366.318 Linkedin contacten
29
VSC LEDENKAART Leden van de VSC Bijna 3,5 miljoen mensen bezoeken jaarlijks de science centra, wetenschaps- en techniekmusea, ontdekhoeken en planetaria die zijn aangesloten bij de VSC. Jong en oud beleven hier hoe de natuurwetenschappelijke fenomenen werken en hoe ze die in het dagelijks leven tegenkomen. Alle locaties bieden bovendien voor scholen een contextrijke leeromgeving.
FRIESLAND
GRONINGEN
DRENTHE NOORD-HOLLAND
FLEVOLAND OVERIJSSEL
ZUID-HOLLAND
UTRECHT
GELDERLAND ZEELAND
NOORD-BRABANT
30
LIMBURG
ORGANISATIE
PLAATS
WEBSITE
1
Artis Planetarium
Amsterdam
www.artis.nl
2
Continium
Kerkrade
www.continium.nl
3
Cosmos Sterrenwacht
Lattrop
www.e-cosmos.nl
4
De Ontdekfabriek
Eindhoven
www.deontdekfabriek.nl
5
De Spelerij
Dieren
www.spelerij.nl
6
Geofort
Herwijnen
www.geofort.nl
7
Het Natuurhistorisch Rotterdam
Rotterdam
www.hetnatuurhistorisch.nl
8
Museon
Den Haag
www.museon.nl
9
Museum Boerhaave
Leiden
www.museumboerhaave.nl
10
Museum de Cruquius
Cruquius
www.museumdecruquius.nl
11
Museum Speelklok
Utrecht
www.museumspeelklok.nl
12
Museum Twentse Welle
Enschede
www.twentsewelle.nl
13
Museum van het Nederlandse Uurwerk
Zaandam
www.mnuurwerk.nl
14
Naturalis Biodiversity Center
Leiden
www.naturalis.nl
15
Natuurmuseum Brabant
Tilburg
www.natuurmuseumbrabant.nl
16
Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid
Hilversum
www.beeldengeluid.nl
17
Nederlands Watermuseum
Arnhem
www.watermuseum.nl
18
NEMO Science Museum
Amsterdam
www.nemosciencemuseum.nl
19
Nieuw Land
Lelystad
www.nieuwlanderfgoed.nl
20
Ontdekhoek Nederland
Lelystad, Zwolle & Rotterdam
www.ontdekhoek.nl
21
Oyfo Techniekmuseum
Hengelo
www.oyfo.nl
22
Science Center Delft
Delft
www.sciencecentre.tudelft.nl
23
Science LinX
Groningen
www.sciencelinx.nl
24
Space Expo
Noordwijk
www.space-expo.nl
25
Stichting Techniekpromotie
Eindhoven
www.techniekpromotie.nl
26
Technopolis
Mechelen (BE)
www.technopolis.be
27
Teylers Museum
Haarlem
www.teylersmuseum.nl
28
Universiteitsmuseum Groningen
Groningen
www.rug.nl/museum.nl/
29
Universiteitsmuseum Utrecht
Utrecht
www.universiteitsmuseum.nl
30
Wonderryck - Natura Docet
Denekamp
www.wonderryck.nl
31
Zaans Museum
Zaandam
www.zaansmuseum.nl
32
Zuiderzeemuseum
Enkhuizen
www.zuiderzeemuseum.nl
31
Colofon »» T ekst Marjelle van Hoorn »» Tekstredactie Vincent Weggemans »» G rafisch ontwerp Studio Duel - www.studioduel.nl »» F otografie Natuurmuseum Brabant: Maria van der Heyden Pop-up wetenschapper: Lize Kraan Opening 'academisch jaar': Martine Goulmy »» D e VSC dankt haar sustaining members voor hun support: Bruns BV, Heijnerink Wagemakers, ZKA Consultants & planners en Northernlight
De activiteiten van de VSC worden mogelijk gemaakt en ondersteund door NCWT. 32