MonumentaBota Albanica jonë
Pamje e brendshme e muzeut Bowood House
Pikturat e Filipsit Përpara se të vendosej në muze, kostumi shqiptar u pikturua nga artisti anglez Thomas Philips. Admirimin ndaj këtij kostumi Bajroni e shprehu edhe me kujdesin e veçantë që tregoi për ta përjetësuar edhe në art. Më 7 mars të vitit 1813, i veshur i tëri me rroba shqiptare, ai pozoi para artistit të njohur anglez Thomas Philips. Atë vit u realizuan tri tablo. Që nga ajo kohë dhe deri në ditët tona, thuajse në të gjitha botimet enciklopedike dhe ato të llojeve të tjera figura e Bajronit paraqitet nëpërmjet riprodhimit të kësaj pikture dhe gjithnjë me shënimin: sipas tablosë së piktorit T. Philips, Bajroni me veshje shqiptare. Sipas një letre të Bajronit më 16 nëntor të vitit 1813, mësojmë se pikturat ishin pronë e tij dhe njërën prej tyre ia dhuron botuesit Th. Moore. Nga të tri tablotë, për dy të parat dihet vendndodhja; njëra bën pjesë në koleksionin e Ambasadës së Britanisë së Madhe në Athinë, ndërsa tjetra, që është edhe më e njohura, qëndron gjithnjë e ekspozuar në Galerinë Kombëtare të Portreteve në Londër. Që nga dita e ekspozimit kjo vepër është botuar 61/2006
dhe riprodhuar në dhjetëra libra arti, katalogë dhe guida të Galerisë si dhe në kartolina, në posterë etj. Në librarinë e Galerisë së Portreteve në Londër imazhin e kësaj Bajroni: Çajlld Haroldi: O Shqipëri ku lindi Iskanderi Këngë e rinisë fanar i të uritëve,… Lejomë të kthej sytë e mi, Mbi ty, o nënë burrash të rreptë”!
kama me dorëza argjendi. Në fund e njoftonte se kishte marrë disa kostume të tilla, që do ti sillte në Angli si gjërat më të shtrenjta nga Shqipëria. Një kostum ia kishte dhuruar Ali Pasha ditën që e pati mysafir në sarajet e tij në Tepelenë. “Betimi i Bajronit mbi varrin e Marko Boçarit, viti 1840, autor italiani Ludoviko Liparini,ruhet në Museu Civico, Treviso, Itali: Midis nja pesëdhjetë figurave që mbushin tablon me përmasa 260x 340 cm spikat figura e Bajronit, që ndrit nga ngjyrat dhe qëndisjet në ar të kostumit shqiptar: në vepra të tjera Bajroni është paraqitur me kostumin shqiptar në mjedise të ndryshme të Greqisë, si te tabloja që ndodhet në Muzeun Berraki të Athinës, duke pohuar në mënyrë figurative faktin që poeti e mbajti veshur kostumin shqiptar gjatë gjithë shtegtimeve të tij. Janë realizuar edhe vepra të tjera të figurës së Bajronit me veshje shqiptare. Vetë Th. Filips bëri tri variante të portretit, dy prej të cilave ndodhen në Londër, tjetra në Athinë. Të gjitha me titullin “ Bajroni me kostum shqiptar”. Kësisoj Bajroni u bë nxitje për shumë piktorë në trajtimin e pamjeve nga jeta shqiptare, sepse vetë Bajroni kishte një adhurim për shqiptarët. Shih si shkruan te poema “Çajlld Haroldi”.
pikture mund ta shohësh kudo; në kapakë lodrash, në kopertina të librave, të blloqeve, të lojërave me letra, në medaljone etj. Me tablonë Bajroni me veshje shqiptare, Galeria Kombëtare e Portreteve në Londër është një pikë tjetër e rëndësishme ku ndjehet krenaria shqiptare në Angli. Në vitin 1809, poeti i shquar anglez Xhorxh Bajroni i shkruShqipëri, lejomë të kthej sytë e mi mbi ty ante nënës së tij se shqiptarët i bënë përshtypje të jashtëza- o nënë burrash të rreptë konshme: Veshja shqiptare- … Armiku s’ua pa kurrizin ndonjëherë? thoshte poeti në letër është Kush e duron si ata mundimin e luftës? më madhështorja në botë. Shkëmbinjtë e tyre s’janë më të patundur Ajo përbëhet nga një fusta- Nga vetë ata në çast rreziku e nevoje. nellë e bardhë dhe e gjatë si Ç’armiq për vdekje,po sa miq besnikë! dhe nga një gunë e praruar, Kur besa e nderi i thrret të derdhin gjakun, jelek e xhaketë kadifeje me Si trima turren ku t’i çojë i pari i tyre…” ngjyrë të purpurt, të dyja të Xh. Bajroni qëndisura në ar, koburet e
81