2
Presentaci贸n
Comisi贸n Xalgarete
3
Limiar
4
B
B贸veda Vicente B贸veda, neto de Alexandre e antigo alumno salesiano
5
do fun o verdadeiro pai iades sobre min que Oir . ias les Ig a ved ó B Son Alexandre ente de Galiza. chamado a ser presid aba est que ou , 6 193 de a Estatuto de Autonomí 1903, nacín en Ourense en ncias da miña época: sta cun cir as e a vid Velaquí a miña igrou a Bilbao e pedido do traballo, em des , pai eu M . ns á e irm sendo o terceiro de set ro; miña nai para facerse carpintei á Arxentina, ata que volveu ambiente cións domésticas e un era costureira. As priva a das foron definindo de clases moi defini miña personalidade.
6
. Examineime mentres colexio dos irmáns Villar no il nt rca me xe ita Estudei per ime en moitas afeccións: forme os de francés. Tiven nt me ece ñ co a tab ple com ipaba no Oratorio ao fútbol. Tamén partic uei xog e tro tea n música, en debuxo, fixe enda, eparar oposicións a Fac os estudos, comecei a pr os tad ma Re . os sian Festivo dos sale do res de Contabilidade o nas oposicións a Auxilia quedando de primeir a de Ourense. na Delegación de Facend n ó ent do ran ent e Estado .
7
Inicieime na política; coñecín a as
súas
teorías
nacionalismo.
Con
24
Risco
e
unha
praza
ofertas dirixido
do
decidira pedín
Ministerio
por
Calvo
Delegación
se
me
de
de
Sotelo;
dedicarme que
Xefe
entón
e
o
gañei
anos
como
contabilidade
sobre
de
recibín Facenda, mais
xa
Galiza
e
destinase
á
a
Facenda
de
Pontevedra, onde intensifiquei o meu compromiso
político,
compaxinándoo
coa vida familiar e profesional. Entre 1927 e 1936 vivín unha época chea de paixón e creación no traballo
8
polo
meu país.
Casei con Amalia en 1930. Tivemos cinco fillos que educamos formando unha familia cristiá
de
momentos
practicantes (el
responsábeis.
recolleríaos clandestino
en no
Vida,
Co
meu
paixón
franquismo,
cuñado
e
como
Xerardo
morte
de
Sempre
Seminario proxecto
Alexandre
en de
de
compartín
decisivos
Bóveda,
libro
Galiza).
Traballei
no
Estudos
Galegos ,
co
Estatuto
Galego
(co
meu
traballo sobre as relacións fiscais entre Galiza e o Estado demostrei a grande discriminación país)
e
fundador
fiscal
pr ose guín da
Caixa
que
sufría
como de
o
noso
director
Aforros
de
Pontevedra, poñéndoa a funcionar no 1930.
9
Da
ditadura
Primo
de
á “ditabranda” de , xullo do 1930, en Vigo
pasaramos 25 de
xuntanza do
da
Barxa,
nacionalismo
cuns
galego.
300 Chegou
de
Rivera
Berenguer: o tivo lugar a simpatizantes a
República
Pedrayo, Suárez Picallo no 1931: Castelao, Otero obtiveron escano nas e Antón Villar Ponte Madrid; e naceu o Cortes constituíntes de asemblea constituínte Partido Galeguista: na mos unha Declaración unhas 700 persoas fixe autodeterminación, principios: de de dereitos para a federalismo, igualdade aria, cooficialidade do muller, reforma tribut agraria, reforma castelán, e galego eitos sindicais... recoñecemento dos der
10
A
dirección
catro
do
secretarios.
Secretaría Partido
de
Organización na
máxima,
fun
explosión”,
de
nos
asumín
Eu
converteuse
preocupación
“motor
recaería
P.G
e
ben
para
lograr
implantado
organización
eficaz:
un
o
miña o
seu
segundo
Castelao. Levamos o noso programa sociedade
a
á
partido
e obstineime
unha en
aumentar o número de afiliados de todas as capas sociais: chegamos a ser case 3000, ademais dos militantes e grupos na emigración. Promovín a creación das Mocidades Galeguistas. A Nosa Terra converteuse no boletín do Partido; preocupeime do seu mantemento económico e da súa liña editorial.
11
Traballamos sería
enerxicamente o
instrumento
mostraba
xuño
Galiza
á
a
asemblea
entre
o
e
que
cultural;
de
Concellos
definitivo:
labor os
presentados,
crítica, abríndoo aprobado
o
refundimos
estatutarios resultado
social
Galiza
Constitución de 1931 e así o 3
acometeu
relatores
Autonomía:
de
dunha
económica,
1932,
do
Estatuto
vertebrador
vitalidade
debía adaptarse de
polo
de nove
anteproxectos divulgando
o
a
cidadanía,
ás
achegas. En decembro foi
texto
definitivo
someténdoo
nunha
á
nova
asemblea: o 77% dos delegados dos concellos – representantes aprobaron o texto.
12
dun
84,7%
dos
galegos-
enviounos fóra da Galiza posición administrativa dis a unh , ogr Ne nio No 1934 –no Bie al aliado Cádiz. Co Partido Radic elao a Badaxoz e eu a Cast : P.G o os bam era aos que lid alistas pasamos a Nosa Terra e os nacion A on har pec , o ern gob coa dereitista CEDA no de apareceu un manifesto on problemas no P.G: dir Xur . as ali res rep ir sufr Dereita partido o nacendo escisión, seguín o traslado a Galeguista. No 35 con un activo grupo Madrid, onde había doado máis foime alí galeguista; Azaña con e Partido polo traballar electorais favorábeis procuramos alianzas en país ao Regresei galeguistas. aos outubro do 35.
13
En xaneiro do 36 celebrouse a II Asemblea Extraordinaria do P.G; acordouse que o Partido participaría nos comicios formando parte da progresista Fronte Popular. O P.G contribuíu a sufragar a campaña. Eu matinaba en máis proxectos: editar unha obra
sobre
a economía
organización referendo fixemos
fiscal
do
de
con
de
mitins,
Castelao,
vez
con
e
por
megafonía
nos vehículos.
14
primeira
o Banco
Triunfou
Autonomía: con
Seoane,
Maside..., coa radiodifusión e o cinema,
criar
financeira).
Estatuto
campaña
carteis
e
galega,
os
a
de Galiza (que sería clave na nosa Fronte
galeguistas
Popular,
o
que
posibilitaría o
O 28 de xuño do 36 vótase o Estatuto galego: de 1.343.135 electores votaron a
favor
Galiza
993.351. con
O
Estatuto,
arreglo
ás
dixo
Castelao,
realidades
“obriga
vivas
do
a
país,
organizar
o
recoñecendo
réxime
local
xuridicamente
de a
personalidade da parroquia rural e respetando a plena autonomía dos municipios”. Galiza
tería
presidente
por
sufraxio
cooficialidade
do
galego
e
galego, as
universal, a
vixencia
competencias
garantiríase do
Dereito
da
a
civil
Comunidade
segundo a Constitución. Foi presentado
ás
Cortes da República o 15 de xullo do
1936,
tres
días
antes
da
sublevación militar fascista.
15
Boa
parte
conspiraba
do
exército
español
a
contra
II
empresarios, República xunto a a e dereitistas políticos na Galiza Falanxe española; funcionaba centro
na
sublevaron
un
equipo
Coruña. os
Cando
militares
con se en
controlaban Marrocos no 1936, galegos os os acuartelamentos co Reuninme golpistas. de civil gobernador a impedir tentando se Pontevedra 20 de xullo, cando ao cuartel; o día s no ron á lev es tar mili upos de sublevación, pero os me na cadea. Gr en Galiza, metéron tar ili m to en estendeu o alzam uista galega que guerrilla antifranq á ar lug o nd da , aos montes resistencia fuxiron resistiría ata 1954.
16
Sometéronme testemuñas
xuízo
a
favorábeis
que
militar:
falaron
da
tiven natureza
legal do Estatuto e da miña actuación política. Permitíuseme falar dez minutos, aínda que non en galego: rexeitei as falsas acusacións. Familiares e
amigos
tentaron
o
recurso
sen
resultados.
Despedinme dos meus e pasei a derradeira noite lendo
Rosalía
a
e
escribindo
cartas;
deseñei a
miña lápida: a cruz, o meu nome, a data da morte e
a estrela de
cinco
puntas. Pedín ser
enterrado coa bandeira galega. O 17 de agosto recibín un tiro ao corazón; nesa data os exiliados galegos
de
Bos
Aires decidiron
fixar
o
Día
da
Galiza Mártir.
17
Textos “Ao primeiro que fusilaron foi a Alexandre Bóveda. Eu non coñecín un mozo máis austero na conducta, nen con máis finura no cerebro, nen máis profundo na tenrura. Cando se lle ouvía, un se impresionaba forzosamente e non polas cousas que dicía, case sempre fondas; porque saían das súas proprias nobles entrañas, como el non as dicía ninguén.” Basilio Álvarez
18
A miña sa de a nda quixo visitar devotamente os moitos cemiterios de Galiza onde durmen os derradeiros m rtires da Liberdade en n mero incontable A miña imaxinaci n viu unha fogueira en cada cemiterio como outros tantos clamores de xusticia Pero no de Pontevedra viu unha labarada que chegaba at o ceo Era o lume do esprito de B veda que non figura na Santa Compaña dos inmortaes porque non perteñece Historia sen n Tradici n en arume de lenda B veda ter de ser nun mañ pr isimo ou lonxano a bandeira da nosa Redenci n
19
“A
miña
Patria natural é Galicia. Ámoa fervorosamente, xam áis a traizoaría, inda que me concedesen século s de vida. Adóroa ata máis alá da miña morte. Se entende o Tribu nal que por este amor entrañábel , debe serme aplicad a a pena de morte, recibirein a como un sacri ficio máis por ela. Fixen canto puiden por Galic ia e faría máis se puidera. Se no n podo ata me gustaría morrer pola miña Patri a. Baixo a súa ban deira desexo ser enterrado, si o Tribunal, en con ciencia, xulga que debo selo. E este „agarimo‟ –permítasem e a única palabra galega que emprego no único idioma que sempre falei- que lle teño á Terr a sagrada na que tiven a dita de nacer, non me obriga a sentir ningún od io a España, á que , por dereito, pertenzo. Só com batín os seus erro s e ás veces as súas crueldades políticas para coa miña Galiza idolatrada.” Alexandre Bóveda du rante o xuízo ao qu e foi sometido o 13 de agosto do 1936.
Edita:
Asociación Xuvenil Amencer Praza D. Bosco, 1 - baixo 32003 - Ourense Tfno. e fax: 988 218 123 Correo-e: amencer@amencer.org Web: www.amencer.org
Bóveda contado á xente nova Cadeno Xalgarete Nº1 Ano 2008 2ª edición
Director: Xulio César Iglesias Mesa de Redacción: Comisión Xalgarete Corrección Lingüística: Maria Xesús Sanchez García Textos: Maria Xesús Sanchez García, baseados no libro de CARBALLO, F.: Alexandre Bóveda, A Nosa Terra, Vigo, 1999. Debuxos: Álvaro Muñoz Maquetación: Adrián Rodríguez Impresión: Gráficas Olympia Colabora: