POLSKI PRZEGLĄD CHIRURGICZNY 2007, 79, 3, 453–465
Z DZIEJÓW CHIRURGII FROM HISTORY OF SURGERY
SIEGMUND HADDA (1882-1977) OSTATNI ORDYNATOR ODDZIAŁU CHIRURGICZNEGO ŻYDOWSKIEGO SZPITALA WE WROCŁAWIU SIEGMUND HADDA (1882-1977) THE LAST HEAD-SURGEON CHIEF-SURGEON OF THE JEWISH HOSPITAL IN WROCŁAW
WALDEMAR KOZUSCHEK Z Kliniki Chirurgicznej Bochum-Langendreer Uniwersytetu Ruhr w Bochum, Niemcy (Surgical University Clinic Bochum-Langendreer Ruhr-University in Bochum, Germany) Kierownik: prof. dr W. Kozuschek (1975-1996)
Wrocławska Chewra Kadisza (Święte Bractwo) zorganizowała w roku 1760 we Wrocławiu mały szpital tzw. Hekdesz. Jako wzór służyły podobne szpitale w żydowskich gminach czasów nowożytnych, rozrzuconych w Europie. Szpital ten służył przede wszystkim celom dobroczynnym, ale również leczeniu chorych, dla których zaangażowano jednego lekarza z wykształceniem uniwersyteckim i jednego balwierza wykonującego też zabiegi chirurgiczne. Na podstawie struktur i form istniejących od dawna organizacji filantropijnych gminy żydowskiej ukształtowała się we Wrocławiu na początku XIX w., zgodnie z duchem czasu, nowocześniejsza opieka zdrowotna. Klasyczny Hekdesz jako ultimum refugium został zastąpiony przez nowoczesny szpital zajmujący się wyłącznie leczeniem chorych, co było wynikiem m.in. emancypacyjnego żydowskiego oświecenia Haskali. Pierwszy żydowski szpital we Wrocławiu znajdował się przy ulicy Wallstraße (obecnie ul. Włodkowica). Jak podają źródła był to masywnie zbudowany trzypiętrowy budynek, w którym na pierwszym piętrze umieszczono w trzech pokojach około 20 łóżek dla chorych uleczalnych, pacjentów zaś z zaburzeniami psychicznymi odizolowano w jednym pomieszczeniu na poddaszu budynku. Wkrótce okazało się
In 1760, the Wrocław Chewra Kadisza (Sacred Brotherhood) organized a small hospital, called Hekdesz. Modern hospitals in Jewish communities are model after the Hekdesz throughout Europe. The hospital served as a charity institution and aided in the clinical treatment of patients. These patients were treated by one physician with an academic education and one “barber,” who performed the surgical procedures. Based on the structure and form of existing philanthropic organizations in the Jewish community, a modern health care system, consistent with the time, was formed at the beginning of the XIXth century in Wrocław. The classical Hekdesz (ultimum refugium) was replaced by a modern hospital, which only focused on patient treatment, a change prompted by the emancipation of the Jewish EnlightenmentHaskali. The first Jewish hospital in Wrocław was localized at Wallstraße street (currently known as -Włodkowica street). Based on different sources, the above-mentioned was a massive, three-story building. The first floor was comprised of 20 beds in three rooms for curable patients. Subjects with psychotic disturbances were isolated in one of the rooms localized in the attic of the building. Soon, the hospital be-