N째11
- JG 4
.STAM WWW
G
IDMA
.BE/P
IA PMED
Sociaal wezen EDITIE MASTER JOURNALISTIEK KU LEUVEN CAMPUS ANTWERPEN
I
INHOUDSTAFEL
2
Voorwoord
3
Politie schaduwt u onder schuilnaam Donald Duck
4
Verloren in sociale media
6
Twittertrauma’s
7
Match made in heaven?
8
#FAMOUS
10
Informatie Te Koop
12
Onbeperkt sociaal
13
Kinderen online... liken of niet?
14
Jonge spelers zoeken geluk op voetbalplatform
15
Bezinning
16
Bepalen sociale media jouw leven?
C
V VOORWOORD We gaan er prat op te weten waar we waren toen 9/11 plaatsvond, toen dat ene telefoontje kwam over onze nieuwe job, toen we voor het eerst gekust werden. Maar weet je nog wanneer jouw digitale leven begon? Wanneer je voor het eerst besloot om niet zomaar iets te googelen, maar je zelf een digitale afdruk achterliet op een forum, sociaal medium of chatroom? Nochtans heeft dat een even grote impact op je leven. Je volgende chef kan al kennis maken met de persoon achter dat aantrekkelijke cv, nog voor je een stap in zijn kantoor hebt gezet. Een nieuwe liefde kent je verleden nog voor de eerste koffie is ingeschonken. Dat zoiets niet zonder gevolgen kan blijven, wordt in dit magazine soms pijnlijk duidelijk. Agenten die zich voor Disneyfiguren uitgeven om je te schaduwen, en daar volgens de wetgeving helemaal niets mis mee doen. Een seksuologe die steeds meer ruziënde koppels moet ontvangen, niet omdat manlief vreemd is gegaan, wel omdat hij de foto’s van een vreemde vrouw heeft geliket. Scholen die aan de alarmbel trekken en cursussen organiseren om jonge meisjes en jongens duidelijk te maken dat het o zo populaire Facebook een gevaarlijk beest kan zijn. Toch zijn er ook mooie kanten aan die nieuwe technologie. Kijk maar naar Beyhan, een vrouw die tien jaar lang onbekend in de kebabzaak van haar man meehielp, tot ze op 35-jarige leeftijd besloot enkele foto’s van haar lekkernijen online te zetten en plots populairder werd dan Jeroen Meus. En zelfs al raak je even de pedalen kwijt, verlies je jezelf helemaal in het sociale mediagebeuren, het kan je ook sterker maken. Je helpen om een nieuwe wending aan je leven te geven. Bewuster en met herwonnen moed een nieuwe weg in te slaan, zo leert het verhaal van Christine Wittoeck in deze Pidmag ons. En dat geeft hoop. Hoop dat de technologie ons nooit helemaal zal opslorpen, en we altijd eerst en vooral een sociaal wezen zullen blijven.
COLOFON
WERKTEN MEE AAN DIT TIJDSCHRIFT: Robin De Veen, Bram De Wit, Martijn Goethals, Tomas Ooms, Mitchel Quix, Sara Robeijns, Lien Schoofs, Hanne Van Giel, Sharona Verheyen, Marjan Verschueren, Elisabeth Vroonen, Laura Wautier.
Mieke Geysmans Gasthoofdredacteur
GASTHOOFDREDACTEUR: Mieke Geysmans EINDREDACTIE: Roel Coesemans LAY-OUT: IO - Els De Pauw COVER: IO - Els De Pauw ILLUSTRATIES: Enea Derboven, Robin Goethals
2
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Fried Aernouts, Prekersstraat 25, 2000 Antwerpen
Deze uitgave kwam tot stand met de steun van:
Politie schaduwt u onder schuilnaam Donald Duck Sharona Verheyen | Foto: Vincent Tillieux
Sociale media zijn alomtegenwoordig in ons dagelijks leven. Een nieuwe piercing, een kersvers liefje, alles delen we via Facebook, Twitter of Instagram. Vaak zonder nadenken. Toch zijn we verbaasd als we geconfronteerd worden met de hoeveelheid persoonlijke informatie die over ons terug te vinden is. Is het mogelijk om ooit volledig offline te gaan? Of laten we altijd sporen achter op het internet?
Tijd voor een eerste test: mijn sociale netwerkprofielen zijn enkel zichtbaar voor mijn digitale vrienden. Althans, dat dacht ik. Michaël Opgenhaffen, sociale mediaexpert en docent aan de KU Leuven, wist na een kwartiertje mijn gsm-nummer, woonplaats, eerste vriendje, hobby’s en geboortedatum te achterhalen.
“Iedereen laat sporen na” Sociale netwerksites bevatten een schat aan persoonlijke informatie die traceerbaar en vaak ook openbaar is. Niet verwonderlijk worden zulke sites regelmatig gebruikt bij de politie als instrument voor opsporingswerk. Steven De Smet, voormalig hoofdcommissaris bij de Gentse politie, gelooft in de voordelen van het gebruik van sociale media voor politiewerk. “Sociale netwerksites zijn voor de politie enorme databanken waaruit ze informatie en bewijsmateriaal kunnen halen. Iedereen laat sporen na op het net en kan dus gevonden worden door onze experts. Maar in België bestaat nog steeds geen uniforme algemene visie voor het gebruik van sociale media door de politie. Daardoor is het erg afhankelijk van de kennis en de vaardigheden van de politieagenten van een bepaalde politiezone of sociale media gebruikt worden of niet.” Een studente aan de Antwerpse politieschool, die liever anoniem wil blijven, gaat zelfs nog verder: “Het Facebookprofiel van verdachte personen wordt op regelmatige basis gecheckt op bijzonderheden. Zodra een verdachte een foto of een status post die enigszins kan dienen als bewijsmateriaal voor een strafbaar feit, wordt die door de politie van de sociale netwerksite gehaald. Ook de vriendenlijst van een verdachte wordt grondig bekeken.
Zo schaduw je anderen:
• www.social-searcher.com | statusupdates en tweets over een bepaald onderwerp • www.panoramio.com | verzamelt alle foto’s die door gebruikers van Google Maps gepost worden • www.tweettunnel.com | rangschikt chronologisch alle volgers van Twitteraccounts • www.followerwonk.com | geeft je een gedetailleerde analyse van je Twittervolgers • www.geofeedia.com | overzicht van alle statusupdates, tweets en instagramfoto’s gepost vanaf een bepaalde plaats op een bepaald uur. Prijskaartje : ± 1 000 euro/maand. Soms kan informatie die een agent heeft gevonden op het profiel van een verdachte zelfs leiden tot een daadwerkelijke arrestatie.”
Openbaar en privaat “Het is zo dat de online omgeving wordt opgedeeld in openbare en private plaatsen. Een Facebookprofiel waarbij eerst een vriendschapsverzoek aanvaard moet worden voordat het profiel volledig bekeken kan worden, is in principe een private plaats. Maar wanneer iemand een vriendschapsverzoek aanvaardt, wordt dat profiel openbaar en mag de informatie die daarop staat, gebruikt worden voor een juridisch onderzoek”, licht Charlotte Conings, docente strafrecht aan de KU Leuven, toe. Gaat de politie dan zomaar vriendschapsverzoeken sturen naar verdachte personen? “Om de één of andere reden zijn de Facebookprofielen van verdachten vaak al openbaar waardoor we directe toegang krijgen tot de informatie”, vertelt Steven De Smet. “Wanneer we toch genoodzaakt zijn om een vriendschapsverzoek te versturen, maken we een account aan onder een vreemde naam, zoals ‘Donald Duck’. Echte namen zoals ‘Raf Peeters’ zijn verboden omdat we mensen dan zouden misleiden.” Charlotte Conings besluit: “Als de verdachte een vriendschapsverzoek van Donald Duck aanvaardt, kan en mag de informatie altijd gebruikt worden voor een onderzoek. De politie creëert in dat geval geen band van vertrouwen en kan niet verweten worden undercover te werken zonder geldige reden. Een Raf Peeters daarentegen kan wel een bestaand persoon zijn waardoor de verdachte eigenlijk misleid wordt en dat mag niet”.
3
Verloren in sociale media
“We moeten het onszelf gunnen om die smartphone eens af te zetten” Marjan Verschueren & Robin De Veen | Foto’s: Marjan Verschueren
Lunchtijd. Een overvolle koffiebar. Tussen het geroezemoes valt Christine Wittoeck (47) meteen op: ze zit alleen aan een grote ronde tafel. Links en rechts van haar zitten de mensen gekluisterd aan hun schermen. Zoals Christine daar rustig de krant zit te lezen, zou je nooit vermoeden dat deze vrouw zich twee jaar geleden verloor in de digitale wereld. “Ik was minstens de helft van mijn wakkere dag bezig op sociale media.” “In de periode toen ik werk zocht, zat ik op de rand van verslaving. De verleiding tot online afleiding was gigantisch groot,” zegt Christine. “Ik opende wel twintig keer per dag mijn mailbox. Ik ging van het ene sociale medium naar het andere en als ik ze allemaal bekeken had, begon ik opnieuw bij het eerste. Ik was zeer prikkelbaar en wilde niet gestoord worden als ik met mijn smartphone bezig was. Wanneer mijn kinderen en partner iets vroegen, antwoordde ik gewoon niet of snauwde ik ze zelfs af.”
Geen rust in je hoofd
4
Christine laat een foto zien van haar dochters, die twee jaar geleden 14 en 15 jaar waren. “Ze kregen geen respons van mij en durfden me uiteindelijk niets meer te vragen. Ik creëerde een sfeer van bitsigheid rond mij.” Christine hoorde haar omgeving niet omdat ze zo hard opging in de onlinewereld. “Ik besefte dat niet en was ervan overtuigd dat ik deed wat ik moest doen.” Haar gedrag had een grote impact op haar relatie: na een tijdje ging haar partner ’s avonds alleen weg. “Dan zei hij: ‘Ik heb afgesproken met vrienden. Gisteren heb ik het je gevraagd, maar je hebt me niet gehoord — ik heb het opgegeven.’”
Niet enkel haar relaties leden onder haar overmatig internetgebruik. “Ik heb ontstekingen gehad aan mijn elleboog en schouders door een verkeerde houding als ik achter mijn laptop zat. Je beweegt minder, want alle uren die je achter je scherm doorbrengt, kom je niet buiten.” Ook de mentale impact is groot: “Je komt niet tot stilstand in je hoofd.” Christine kijkt in het rond. Achter haar zitten twee jongeren in knusse zetels op hun laptop te tokkelen. “Mensen hebben afgeleerd om zich te vervelen,” zegt ze. “Let maar eens op mensen die op de bus wachten: hoofd naar beneden, gsm in de hand. In plaats van even rust te nemen. Eigenlijk moeten we het onszelf gunnen om die smartphone af en toe uit te zetten.”
“Mensen hebben afgeleerd om zich te vervelen” Christine merkt dat heel wat anderen dat besef niet hebben. “Veel mensen denken dat ze altijd bereikbaar moeten zijn en continu op die sociale media moeten zitten. Maar dat hoeft niet voortdurend. Je kan daar flexibel mee omgaan.” Zelf heeft ze ook nog die verleiding: “Toen ik naar hier kwam, wilde ik eerst mijn laptop meebrengen om
wat te werken, want ik wist dat er een wifi hotspot was. Maar ik heb vandaag gekozen om een dag niets te doen en dus heb ik mijn computer thuis gelaten. In het begin knaagt dat even, maar ik heb nu rustig de krant gelezen, wat ik anders nooit kan doen.”
Digitale Detox Twee jaar geleden besefte Christine niet dat ze helemaal fout omging met sociale media. Pas toen haar gezin haar erover aansprak, zag Christine in dat ze een probleem had. “Ik kreeg commentaar omdat ik zoveel achter mijn scherm zat. Na een tijd dacht ik: ‘Dit kan niet, dat zo’n machientje mijn relaties zo kan beïnvloeden.’” Christine besloot zelf actie te ondernemen. “Ik begon een dagboek bij te houden over mijn sociale mediagebruik. Toen pas kwam het besef dat ik er echt te veel mee bezig was.” Ze ging op zoek naar een methode om haar gedrag aan te pakken. “Maar gedrag veranderen is niet evident. Daarom dacht ik: ‘daar moet ik iets mee doen’.” Een jaar geleden richtte Christine haar eigen Digital Detox Academy op. Ze probeert anderen vanuit haar eigen ervaringen bewust te maken van hun internet- en sociale mediagebruik.
Juliette (69) & John (70) 30 min |
“Onze kleinzoon studeert in Genk. Via Facebook kunnen wij in het oog houden wat hij allemaal uitspookt.”
Saana (17) & Iman (18) 3u|
“Wij zijn altijd verbonden. Bij elke notificatie kijken we meteen.”
Sofie (40) Tijdens haar workshops merkt ze dat ook anderen het moeilijk hebben om hun smartphone los te laten. Christine herinnert zich één van haar klanten, die vertelde: “Mijn smartphone, dat ben ik, dat is mijn alles. Daar zitten al mijn vrienden, al mijn contacten, in. Als ik dat verlies, dan ben ik dood.” Christine: “Ik heb haar uitgenodigd om eens twee dagen zonder gsm te leven en dat wou ze zelfs niet proberen.”
“Als ik nu thuis vertrek en mijn gsm vergeet, is dat geen ramp.” Christine neemt een slokje van haar Chai Latte. “Digital detox betekent niet dat je niet meer online mag zijn. Detox is een ontgifting: wat niet goed is, moet je weghalen. Je gaat sociale media bewust gebruiken waarvoor je ze nodig hebt. En dat is voor iedereen anders.” Maar is zo’n digital detox in de huidige samenleving wel mogelijk? “Ik kan niet zeggen dat ik nu digitale rust heb,” vertelt Christine. “De ene dag gaat het al wat beter dan de andere. Ik moet mezelf er altijd op wijzen dat ik er nog te veel mee bezig ben.” Twee keer per jaar trekt ze er drie dagen alleen op uit, zonder smart phone. “Eventjes de batterijen opladen. In het begin is dat moeilijk, maar je leert om alleen te zijn met jezelf.” Door haar bewuste aanpak is Christine rustiger dan vroeger: “Als ik nu thuis vertrek en mijn gsm vergeet, dan is dat niet langer een ramp. Ik besef dat ik ook zonder kan.”
1u|
“Ik heb een dochter van acht en die smeekt me om een eigen Facebookaccount, maar ik houd de boot voorlopig nog af.”
Hassan (41) 1- 2 u |
“Ik vind het heel erg vervelend als mensen Facebook checken terwijl we samen op café zitten. Als we samen zijn, moeten we eigenlijk met elkaar praten.”
George (30) 2u|
“Als ik iemand zijn gsm hoor rinkelen, denk ik dat het de mijne is, en dan ga ik kijken. Het is een reflex.”
Selima (21) & Dina (22) S: Bijna hele dag |
S: “Ik ben verslaafd aan Facebook. Ik kan niet zonder.” | D: “Ik heb Facebook verwijderd omdat ik geen privacy meer had.”
Teresita (56) 6-7 u |
“Als het internet wegvalt, worden mijn man en ik heel nerveus.”
5
Twittertrauma’s Yves durf tz #nosham ich al eens bloot e te geven op Twitte
r.
Laura Wautier & Martijn Goethals
Op Twitter kijkt de hele wereld mee. Als een tweet misloopt, leidt dat vaak tot de nodige hilariteit. Online aasgieren grijpen elke kans om een Twitter prooi te trakteren op een portie hoongelach.
r toch maar
: pas e op een hype n e rf su e e M loos #Schaamte
6
mee op!
Bontinck in de cel, maar trending op Twitter. #hoedoethijhettoch
Match made in heaven? Tomas Ooms & Elisabeth Vroonen | Foto’s: Mieke Mievis & Elisabeth Vroonen
In België is Facebook met voorsprong het populairste sociale netwerk. Ook ons liefdesleven krijgt daarin een plaats. Maar dat verloopt niet altijd zonder problemen, zo weet relatietherapeute Mieke Mievis. Je profiel is een permanent bewijsstuk van wat je in het verleden uitspookte. Wie een beetje moeite doet, kan veel ontdekken op Facebook. “Aan het begin van een relatie wordt het sociale mediaprofiel van een nieuw lief onderzocht”, vertelt Mievis. Ook foto’s, likes of berichten van ex-vriendinnen en ex-vrienden pronken vaak nog op onze walls. Moeten we dat dan allemaal verwijderen? “Het is logisch dat je vroeger een ander lief had. Vroeger wist je dat, maar kwam je sporadisch een foto tegen. Nu krijg je een verslag op Facebook. Het is allemaal meer in your face”, zegt de relatietherapeute. “Tegenwoordig moet je bij het begin van een relatie dingen bespreken. Als vrijgezel zoek je immers links en rechts wat aandacht op sociale media. Dat is niet ongewoon. Je moet daar alleen een streep onder trekken vanaf het moment dat je een relatie hebt. Ik heb hier ook foto’s liggen van reizen met oude geliefden. Dat is nu eenmaal gebeurd. Maar ik zou zelf geen post over mijn ex online laten staan. Dat is een persoonlijke keuze. Daar moet je als koppel afspraken over maken.”
Bron van ruzie Mievis behandelt in haar praktijk vaak koppels die ruziën over sociale media. “Ik kan me goed inbeelden dat jouw lief het niet tof vindt om live mee te maken hoe jij iets leuk vindt van jouw ex. Maar het is absurd om je boos te maken over vriendschappen op Facebook.” Een foute foto, een stoute commentaar of verkeerde vriendschap kunnen leiden tot een felle ruzie.
Ook voor Amber (18) begon het met een simpele hallo op Facebook. Ze is intussen twee jaar samen met haar vriend. “Ik was hem één keer in de gang tegengekomen en toen dacht ik ‘Hé, die is wel knap.’ Ik ben er gewoon tegen beginnen praten op Facebook, hoewel ik hem eigenlijk niet kende. Dat deed ik nu eenmaal wanneer ik me verveelde”, geeft ze lachend toe.
Maar wanneer wordt contact op sociale media gevaarlijk? Een porretje of een knipoog kan al snel meer betekenen. “Een vluchtig contact op Facebook kan tot veel leiden. Af en toe chatten kan al snel veranderen in een virtuele liefdesaffaire”, zegt Mievis. “Nu kan je op elk moment van de dag een relatie met iemand beginnen. In die zin bedreigt Facebook bestaande relaties. Heel wat affaires ontstaan immers op sociale media.”
“Grote voorstander van openheid” Wanneer er ruzies ontstaan over sociale media, is het belangrijk de situatie zo snel mogelijk te ontmantelen. “Het is belangrijk om goede afspraken te maken”, zegt Mievis. “Wat doe je met de virtuele wereld? Deel je die met elkaar of niet? Wat kan? Wat kan niet? Ik ben een grote voorstander van openheid. Als jouw partner al niet mag weten met wie je omgaat op sociale media, heb je misschien wel een probleem. Het kan ook zijn dat hij of zij er geen graten in ziet dat jij flirt met iemand via sociale media. Je moet als koppel zorgen dat je dezelfde waarden en normen hebt over sociale media.” Of iets Facebook official wordt, hangt af van het koppel. Mieke Mievis heeft een algemene stelregel: “Wanneer je ouders weten dat je een nieuw lief hebt, is het tijd om het op Facebook te plaatsen.”
Imane (20) schreeuwt haar relaties niet van de daken op sociale media. “Ik zou mijn relatiestatus niet op Facebook willen zetten”, zegt ze. “Dat is toch eerder persoonlijk. Misschien zetten veel mensen het wel online omdat ze de druk van hun vrienden voelen?”
7
#FAMOUS
Bekend dankzij sociale media
Lien Schoofs & Sara Robeijns | Foto’s: Sara Robeijns, Rachid Abourig, Céline Schraepen
Sociale media zijn meer dan een communicatiemiddel. Met wat geduld, ambitie en een portie geluk leveren ze je misschien wel een sterrenstatus op. Beyhan, Céline en Rachid vertellen hoe zij bekend werden dankzij sociale media en geven tips voor een succesvolle account.
8
Beyhan Agirdag (36)
Céline Schraepen (23)
Beyhan, een jaar geleden nog een onbekende hobbykok uit Maasmechelen, post op Instagram foto’s van gerechten. Die foto’s leverden haar ondertussen 110 000 volgers op, zowat het dubbele van Jeroen Meus. Haar account heet ‘Mutfaktayim’, Turks voor ‘ik ben in de keuken’. Ervaring in de keuken had Beyhan al. Ze baatte samen met haar man tien jaar lang een kebabzaak uit, maar faam leverde haar dat nooit op.
Céline heeft een voltijdse job als juf en spendeert bijna al haar vrije tijd op Instagram. Met succes, want haar account telt meer dan 650 000 volgers. Een hele prestatie als je weet dat Stromae ‘slechts’ 200 000 volgers heeft. Met haar mooie bikini- en modefoto’s zet ze Instagram in vuur en vlam.
“Mijn Instagramprofiel is begonnen als een online kookboek voor mezelf en mijn vriendinnen. Oorspronkelijk instagramde ik enkel in het Turks, maar sinds ik in de krant ben gekomen, heb ik veel Vlaamse volgers. Daarom besloot ik mijn recepten ook in het Nederlands te posten.” Beyhan post niet alles wat ze maakt op Instagram. “Als ik een lekker recept heb, probeer ik het eerst zelf uit en indien nodig pas ik het aan. Het recept schrijf ik altijd uit op papier. Tijdens het koken maak ik een dertigtal foto’s. De beste post ik dan later samen met het recept op Instagram. Hoewel ik de foto’s gewoon met mijn iPhone maak, krijg ik er vaak complimentjes over.” Beyhan spendeert dagelijks ongeveer twee à drie uur op Instagram. “Ik probeer de band met mijn volgers te onderhouden door direct op elke vraag of commentaar te reageren. Dat appreciëren ze echt, maar er kruipt veel tijd in.” Ondertussen is het sociale medium een deel van haar leven geworden. “Dankzij Instagram heb ik veel nieuwe mensen leren kennen. Hoewel ik ze nog nooit gezien heb, praten we alsof we beste vriendinnen zijn. Ook in de buurt word ik nu vaak herkend.” Geld verdienen via haar account is voor Beyhan geen must. “Ik krijg vaak de vraag om producten te promoten, maar ik ga er niet op in. Mijn account moet persoonlijk blijven. Dankzij Instagram mag ik wel een receptenreeks maken voor Het Belang van Limburg en in de zomer staan er ook enkele workshops gepland. Een kookboek? Dat is voorlopig nog toekomstmuziek.”
BEYHANS INSTAGRAM TIPS “Wees bereikbaar voor je volgers en bouw een goede band met ze op. Maak mooie foto’s en volg gelijksoortige accounts om inspiratie op te doen.”
De 23-jarige steekt veel tijd in haar account. “Mensen denken soms dat het snel wat fotootjes posten is, maar in werkelijkheid komt er veel meer bij kijken. Gesponsorde posts vergen een hele planning. In combinatie met mijn voltijdse job als leerkracht kan dat druk worden. Gelukkig doe ik het erg graag.” Sociale media hebben het leven van Céline veranderd. “Ik had nooit gedacht dat ik dagelijks een pakketje met kledij of andere producten toegestuurd zou krijgen om aan mijn volgers te tonen. Om de bekendheid doe ik het niet, wel om leuke contacten te leggen. In de toekomst staan er nog spannende dingen te gebeuren. Ik droom van een eigen bikini- of kledinglijn.”
CÉLINES INSTAGRAM TIPS “Start vooral niet met het idee dat je succesvol wil worden. Probeer gewoon jezelf te blijven en aan je volgers te tonen wat jij leuk vindt.”
Rachid Abourig (37) Rachid Abourig – beter bekend als ‘Bear Grills van Antwaarpe’ – werd in no time een succes door zijn grappige Facebookfilmpjes. In zijn BMW rijdt hij in ’t Stad rond, terwijl hij pittige politieke praatjes maakt. Die ritjes leverden hem ondertussen al 50 000 likes op. Toch twijfelde Rachid in het begin. “Ik keek eerst de kat uit de boom, maar de voordelen van Facebook overtroffen veruit de nadelen.” “Het begon met mijn persoonlijke account ‘Rach Abo’, waarop ik korte, grappige filmpjes postte over uiteenlopende onderwerpen: van survival en het Europees Parlement tot racisme op school. Het is trouwens tijdens de opname van een survivalfilmpje in Marokko dat ik op mijn naam kwam: Bear Grills van Antwaarpe. Toen ik besloot om een fanpagina aan te maken, had ik al snel 30 000 likes.” “Met mijn Facebookpagina wil ik vooral mijn stem laten horen in het maatschappelijk debat. Daarin spelen sociale media een steeds belangrijkere rol.” Zijn pagina beheert Rachid puur voor het plezier. “Geld verdienen doe ik er niet mee. Dat doe ik door te gaan werken van nine to five. Ik heb trouwens al meerdere lucratieve voorstellen afgewezen en dat ga ik principieel blijven doen: want uit wiens hand men eet, diens woord men spreekt.”
RACHIDS FACEBOOK TIPS “Geloof niet in het aantal ‘vrienden’, maar geloof in hun kwaliteit. Een Facebookvriend waarmee je geen terraske kunt gaan doen, is het niet waard om je tijd in te steken.” 9
Informatie Te Koop Zoveel is ons Facebookprofiel waard voor bedrijven Tomas Ooms & Elisabeth Vroonen | Foto’s: Flick’r
Op sociale media delen we dat het een lieve lust is. Facebook schat dat de news feed van een gemiddelde gebruiker dagelijks overspoeld wordt met 1 500 posts. Maar denken we nog wel na vooraleer we besluiten een pagina te liken of iets te delen? Ons profiel vertelt immers meer over onszelf dan we zouden willen prijsgeven en die informatie is goud waard voor bedrijven. Van de Belgische sociale netwerkgebruikers volgt 44% minstens één merk op sociale media, zo blijkt uit onderzoek van het International Advertising Bureau Belgium. Het bereik maakt van Facebook een ideaal platform voor bedrijven. “Als je een slimme ondernemer bent, sprong je al lang op de kar van sociale media,” vertelt Rachid Lamrabat van marketingbedrijf Are and Are.
count inlogt, je gegevens worden doorgegeven.”
Facebook levert meer op dan een trouwe fanbase. Steeds meer wenden bedrijven Facebook aan om gebruikers op hun eigen website te laten inloggen of hen te laten deelnemen aan wedstrijden. Voor de gebruiker is het handig dat hij of zij geen nieuw profiel moet aanmaken, maar een bedrijf verzamelt op die manier een heleboel privégegevens, die jij misschien niet wilde prijsgeven.
“Wat Facebook doet is wettelijk niet oké”
Wet loopt achter op realiteit
10
Nochtans mag een bedrijf bij wet geen persoonsgegevens van een klant verzamelen en opslaan zonder dat die klant daarmee akkoord gaat. “De regel is dat je toestemming moet geven om jouw gegevens te delen met bedrijven. Wanneer je met je Facebookaccount inlogt bij een applicatie, druk je in die handeling je toestemming uit,” legt Bart Van den Brande van advocatenbureau Sirius Legal uit. “Bij het aanmaken van je account ga je immers met drie dingen akkoord: je accepteert dat Facebook je gegevens bijhoudt, verwerkt en dat wanneer je ergens anders met je ac-
Een applicatie gebruiken is dus een impliciete manier om toestemming te geven, maar dat lijkt niet helemaal te stroken met de wet. “De wetgeving uit 1992 bepaalt immers dat de toestemming vrij en geïnformeerd moet gegeven worden. Je moet ‘neen’ kunnen zeggen en
weten wat er van je verzameld wordt en door wie”, gaat Van den Brande verder. Bij games, wedstrijden of applicaties is deze keuze vaak beperkt tot toezeggen of het venster sluiten. Daarnaast is niet altijd duidelijk tot welke informatie je toegang verschaft. “Wat Facebook doet is wettelijk niet oké, maar toch gebeurt het op grote schaal. Je ziet dat bedrijven veel meer informatie van jouw profiel vergaren dan eigenlijk nodig. In principe hebben ze enkel je naam en e-mailadres nodig”, verklaart hij.
Een schat aan data Meestal stopt de interactie met een bedrijf of merk dus niet bij een simpele vind-ik-leuk. “Als je bijvoorbeeld meedoet aan een wedstrijd via een Facebookapplicatie geef je sowieso informatie vrij”, vertelt Elien Vanhaesebroeck van het sociale mediabedrijf Talking Heads. Je basispro-
fiel bevat alle gegevens die openbaar toegankelijk zijn, zoals je naam, leeftijd, geslacht, profielfoto en vind-ik-leuks. “Hoe meer Facebook weet over jou, hoe meer een potentieel bedrijf kan weten over jou. Je moet dan ook begrijpen dat jouw informatie geld waard is”, vertelt Mieke van Alphen van het reclamebureau Wijs. Facebook kan van iedere site waar een Like-button voor een Facebookpagina opstaat, achterhalen wie van hun gebruikers naar die site surft en zo het surfgedrag analyseren. “Op basis van ons surfgedrag, de applicaties die we gebruiken, de posts of pagina’s die we leuk vinden… wordt er een profiel opgesteld in een database”, zegt Vanhaesebroeck. “En dat profiel wordt gebruikt door bedrijven om te adverteren.” Je profiel op Facebook verandert zo in een gedetailleerd consumentenprofiel. Wat gebeurt er daarna mee? “Om je gegevens te verspreiden naar commerciële partners moeten bedrijven nog eens apart toestemming vragen, maar naar ons aanvoelen zijn daar veel inbreuken tegen en er is te weinig controle op”, besluit Van den Brande.
Er zit meer in een like dan je denkt Een like lijkt misschien onschuldig, maar kan veel over jezelf vertellen. Een algoritme van de Universiteit van Cambridge (youarewhatyoulike.com) schetst je persoonlijkheid aan de hand van basiskenmerken op je profiel.
FACEBOOK SURVIVALTIPS: Licht je profiel door en stel je privacy scherp(er) Enkel tijd voor een kleine check-up? Achter het slotje krijg je een overzicht van je belangrijkste privacy-instellingen. Tijd voor het grotere werk? Volg dan onderstaande stappen: Stap 1: Bij instellingen
Ben je eerder conservatief of liberaal? Teruggetrokken of ondernemend? Kalm of gestresseerd? Over het algemeen denken we dat we ons profiel goed afschermen. Openbare statusupdates zijn inmiddels uitzonderingen geworden. “Op mijn profiel is niets openbaar, zelfs mijn profielfoto niet”, vertelt Hafna (20). “Ik moet elke foto van mij ook goedkeuren vooraleer hij wordt weergegeven op mijn tijdlijn.” Sarah (21) gaat bewust om met wat ze post. “Ik wil niet dat anderen alles over mij weten. Bovendien ben ik een zuinige liker. Ik geef mezelf bij wijze van spreken per maand een voorraadje van tien likes!”
“Ik ben een zuinige liker” Fatima (20) drukt wel snel op de vindik-leuk-knop, maar “bij politieke partijen let ik er op dat mijn eigen voorkeur niet duidelijk wordt. Ik like ze dan ook allemaal. Dat doe ik omdat ik toch op de hoogte wil blijven van de partij zonder hun visie te delen”, vertelt ze. Shanice (19) liket een pagina van een merk als ze het herkenbaar vindt of het haar aanspreekt. “Een like is snel geklikt”, geeft ze toe, “ik denk er eigenlijk niet zo heel veel over na.” Misschien moeten we in de toekomst toch beter overwegen wie onze like verdient. Want onze gegevens zijn het waard.
Maak jezelf allereerst onzichtbaar voor zoekmachines. Trek je toestemming voor weergave in zoekresultaten in. Je zit op meer toepassingen dan je denkt. Wis de apps die je toch niet gebruikt en beperk de zichtbaarheid van de rest. Je kan ook onderzoeken tot welke gegevens de apps toegang hebben door op het potloodje te klikken. Je kan een foto of een status waarin je getagd wordt eerst goedkeuren. Als je hem afkeurt, verschijnt hij niet op je eigen tijdlijn. In het nieuwsoverzicht duikt hij wel nog op. Stap 2 : Op je eigen profiel De verzameling pagina’s die jij leuk vindt, is standaard openbaar. Heb je bepaalde pagina’s die je toch liever afschermt? Je kan de zichtbaarheid per pagina of per onderdeel aanpassen. Klik op meer > vind-ikleuks. Aanpassen per pagina gaat via het wereldbolletje. Klik op het potloodje > privacy om de zichtbaarheid van pagina’s per thema aan te passen. De instelling die je voor je laatste post gebruikt hebt, onthoudt Facebook voor je toekomstige posts. Een nieuwe profielfoto is standaard openbaar. Aanpassen kan (maar blijf sowieso toch maar binnen de grenzen van het fatsoen) Stap 3: Startpagina Wil je niet dat elke status of foto door heel je vriendengroep gezien wordt? Maak dan lijstjes. Tijdrovend maar het loont. Klik in de kolom ‘vrienden’ op meer. Bij elke post kan je selecteren voor welk lijstje hij bestemd is. Nu je toch door je vriendenlijst aan het ploeteren bent, kan je evengoed wat mensen defrienden.
11
Onbeperkt sociaal Hanne Van Giel | Foto’s: Lex Decrans, Houssine Id-Youss, Hanne Van Giel
Even een Facebookbericht naar je beste vriendin sturen. Het nieuwste Instagramfilmpje van je favoriete celebrity bekijken. Snel nog die ene tweet lezen. Voor de meeste mensen is dit doodge woon tijdverdrijf. Voor Lex, Ans en Houssine ligt dat anders. Alledrie hebben ze een beperking en hebben ze hun eigen kijk op sociale media.
in LEX (27) “Ik ben doof en ik werk ik
nooit op gen over TV-programma’s, maar anderen n doe Dat ier. man de tsen kwe een al genoeg.”
ruikte een discotheek. Vroeger geb mijn met n dele te alles om Facebook erkingen opm s een wel g kree Ik n. nde vrie was. Nu dat ik té veel deelde en té actief en vaak filmpjes online werk “Wij doven zett mijn om ral voo ok ebo gebruik ik Fac gebarentaal communicein we at ge- waarin pch Sna en m agra Inst . oten te prom o’s hebben vaak te maken mijn le- ren. De vide bruik ik om het visuele aspect in f zijn. Ik zit in verschillende in mijn met het doo ven te tonen, zoals mooie dingen en waarin doven uit alroep okg aan Facebo sen men om ik ruik geb ter Twit leven. samen praten. Ik leer zo al ken, zo- lerlei landen te spreken die ik niet persoonlijk gebarentalen.” erkin- doende andere als BV’s. Ik geef ook wel eens opm
ANS
(21): “Ik studeer Taalen Letterkunde in Leuven. Na een verkeersongeval zeven jaar gelede n liep ik een verlamming op. Net zoa ls de meeste twintigers maak ik veel te veel gebruik van Facebook. Ik ben alti jd bereikbaar. Andere vormen van sociale media gebruik ik eigenlijk niet. Het duurde lang vooraleer ik een smartphon e kocht. De reden daarvoor was puur praktisch. Het is moeilijk voor mij om een smartphone vast te houden en typen op zo’n toetsen-
bord gaat ook traag. Ik vra ag me nog dagelijks af of ik terug de ove rstap zou maken naar mijn oud bakske met knopjes.” “Wanneer ik een berich t krijg op Facebook, antwoord ik me estal niet meteen omdat typen niet sne l genoeg gaat. Daarom ben ik geen voorsta nder van de leesbevestiging. Ik wil nie t dat mensen denken dat ik ze negeer omdat ik niet direct iets terugstuur.”
, doe ik dat met
do- “Als ik Facebook gebruik HOUSSINE (33) Ik ben blind enr het behulp van JAWS, een programma dat naa mij voorleest. r vertaling uit het Arabisch cee Campus Nederlands aan de KU Leuven van soruik geb nig wei k Antwerpen. Ik maa ccount, oka ebo Fac een heb Ik ia. ciale med ichten. Dat maar ik post bijna nooit ber feit dat ik het met en heeft niets te mak geen tijd er ik dat om wel r maa , blind ben allerlei tot g voor heb. Ik heb de toegan breekt ont tijd de r maa sociale platformen, en.” mak te van ruik geb e voll me om er ten
12
de tekst op het scherm voor een compuZolang blinden op die manier teren, mahan nen kun one ter of smartph gebruik sen men ere and alle als net ken ze maakt e war soft van sociale media. Die rnet inte het van om jk geli het voor mij mo te genieten.”
Kinderen online... liken of niet? Bram De Wit | Foto: Bram De Wit
Er bestaat een sterke aantrekkingskracht tussen sociale media en kinderen. Dat is niet altijd zonder gevaar. Scholen geven les over hoe om te gaan met sociale media, allerlei onderzoeken wijzen op de gevaren van sociale media en ouders zijn ongerust over wat hun oogappels online allemaal uitspoken. Maar is die angst voor het grote ‘Facebookmonster’ gegrond? “De aantrekkingskracht van sociale media ligt in de onderlinge contact met onbekenden, filmpjes of foto’s die niet gecompetitie. Iemand die veel vriendjes heeft op Facebook is schikt zijn voor kinderen, cyberpesten, enzovoort.” Toch populair en daar kijken de anderen naar op”, steekt school- wil Jacques het gevaar van sociale media niet overdrijven. psychologe Serap Kalankaldi van wal. Ze heeft daarom enke- “Indien kinderen beter kunnen omgaan met sociale media, le aanbevelingen voor ouders om hun kinderen te behoeden gaan ze hier ook meer gebruik van maken. Op die manier kovoor de gevaren van sociale media: “In de eerste plaats moe- men ze meer in contact met de gevaren. Maar doordat ze er ten ze met hun kinderen praten. Je moet hen uitleggen wat de beter mee kunnen omgaan, zullen ze er minder schade van voor- en nadelen van sociale media zijn, en waar de gevaren ondervinden. Meer mediawijsheid zorgt voor meer risico’s, liggen. Het is ook belangrijk om duidelijke afspraken te ma- maar ook voor minder schade.” ken over het gebruik van sociale media. Het volledig verbieden is een slecht idee. De Leuvense Parkschool is één van die “Kinderen mogen niet Dan gaan de kinderen het stiekem doen scholen waar internetveiligheid aan bod en heb je er als ouder helemaal geen vat alleen naar school fietsen, komt met behulp van een lessenpakket meer op. Sociale media zijn zo ingeburontworpen door Child Focus. Lama Lhamu maar online krijgen ze gerd geraakt dat kinderen er sowieso (12) herinnert zich de lessen nog levendig. alle vrijheid” mee geconfronteerd worden.” “Je kan gehackt worden op sociale media en zo kunnen anderen op je profiel komen. Maar ook de scholen spelen een belangrijke rol om kinderen En dan kunnen ze naar je huis komen. Ook word je soms te leren omgaan met sociale media. “Wanneer kinderen de toegevoegd door mensen die je niet kent. Dan moet ik die leeftijd van 10 jaar bereiken, zetten ze hun eerste stappen meteen blokkeren van mijn ouders.” Dat is niet zonder reden, online. Ik merk dat ouders en leerkrachten het vaak moei- zo blijkt: “Ik heb al eens gehad dat iemand die ik niet kende lijk hebben om kinderen daarbij te begeleiden”, stelt Rein tegen mij begon te praten. Hij zei vieze dingen zoals: ‘waar Jacques, mediacoach en lesgever van workshops over woon je, schatje?’. Ik heb hem toen meteen geblokkeerd.” sociale media voor kinderen. “Wij redeneren al te vaak dat Klasgenootje David Mbingo (13) is veel bezig met sociale mekinderen als digital natives beter met sociale media kunnen dia. “Facebook, Snapchat, WhatsApp, Instagram, Viber, Vine omgaan, terwijl begeleiding noodzakelijk is. Het is toch op- en Twitter: ik heb ze allemaal. Van de les over internetveiligvallend dat kinderen aan de school of sportclub worden af- heid weet ik eigenlijk niet zoveel meer.” David weet wel wat hij gezet omdat ze daar niet alleen naartoe mogen fietsen, maar het grote gevaar van sociale media vindt: “Cyberpesten. Een online wel alle vrijheid krijgen”, aldus Jacques. vriend van mij werd al eens gepest op Facebook.” Ook andere klasgenootjes konden verschillende risico’s van sociale Niemand weet precies welke impact sociale media op kinde- media opnoemen, zoals contact met onbekenden of mensen ren hebben. “Het is onontgonnen terrein”, vervolgt Jacques. die onder een valse naam actief zijn. Kinderen zijn online dus “In sommige scholen komt het aan bod, maar zeker niet meer op hun hoede dan veel volwassenen denken. overal. Er bestaan heel wat gevaren op sociale media:
13
Jonge spelers zoeken geluk op voetbalplatform Martijn Goethals & Laura Wautier | Foto: Martijn Goethals
April 2014. De voetbalcarrière van Benito Verswijvel (20) zit in het slop. Bij zijn huidige club Berchem Sport zit hij op een dood spoor en van andere clubs is er nauwelijks interesse. Tot hij Zamante leert kennen: een netwerk dat de hele voetbalwereld online met elkaar verbindt.
Wouter De Jonckheere, brand manager bij Zamante, omschrijft het platform als een kruising tussen Facebook en LinkedIn. Een jaar nadat Kurt Tuypens en Wim Walraevens in 2010 het platform oprichtten, begon De Jonckheere voor Zamante te werken. Vijf jaar later telt Zamante ongeveer 60.000 leden. De leden brengen hun voetbalcarrière online in kaart en plaatsen onder andere zoekertjes. Met een premium abonnement kunnen de leden vervolgens gericht naar een bepaald type speler of coach zoeken.
Guy Desaever (43), lid van de sportieve cel van K. Rumstse SK, zegt dan weer dat weinig spelers die actief zijn op Zamante echt de intentie hebben om lid te worden van zijn ploeg. Op zoekertjes komt wel reactie, maar het komt zelden tot onderhandelingen tussen club en speler. Daarom gebruikt Desaever de site voornamelijk om contacten te leggen met ploegen uit andere provincies.
Toch blijkt Zamante nog met een aantal problemen te kampen. Zo werden enkele bestuursleden in het verleden benaderd door niet-Europese managers die probeerden voetballers uit hun land aan de man te brengen. Hoe zit het dan met de privacy? Volgens De Jonckheere kan Zamante slechts een minimale controle van de aangemaakte profielen garanderen, vermits het een online, wereldwijd platform is. Elk misbruik dat gemeld wordt door een Zamante-lid wordt gelogd. Als er effectief sprake is van misbruik, wordt de misbruiker daarop aangesproken en indien nodig ook geweigerd. Volgens De Jonckheere bepaalt de gebruiker zelf welke contactgegevens hij vrijgeeft, en kan je kiezen met wie je contact wil leggen, een beetje volgens het principe van LinkedIn.
Het concept van Zamante is veelbelovend. Toch rijst de vraag welke toekomst er voor de site is weggelegd. Uit officiële cijfers blijkt namelijk dat het bedrijf in 2013 nog 500.000 euro verlies moest overdragen. Volgens medeoprichter en aandeelhouder Wim Walraevens is dat echter eigen aan startende internetbedrijven. Zo zou de site aanzienlijke investeringen hebben moeten doen bij de opstart van het platform. Professor Kathleen Andries van de KU Leuven staat het internetbedrijf hierin bij: “Zamante is nog niet waar het zou moeten zijn. Maar ze zijn er dit jaar wel in geslaagd om veel schulden af te betalen. Dus het lijkt erop dat hun situatie aan het beteren is.”
Een ander probleem: de site is sinds 2011 weinig veranderd om het gebruik ervan te vergemakkelijken. Jeugdvoetballer Zakaria Bouderqa (16) vindt bijvoorbeeld dat Zamante een app zou kunEen systeem dat Benito maar al te goed kon gebruiken toen hij nen creëren, aangezien de meeste leden van Zamante zich in de na een aanvaring met zijn hoofdtrainer op zoek moest naar een leeftijdscategorie van 15 tot 30 jaar bevinden. Hierdoor zouden nieuwe club. Hij waagde zijn kans op Zamante en zo vond hij zijn jongeren altijd en overal via hun smartphone op hun profiel kunnieuwe club, K.V.C. Olympic Deurne. Benito nen inloggen. CEO Kurt Tuypens geeft toe is dankbaar dat er zo’n platform bestaat, dat er nood is aan zo’n app. “Momenteel “We kunnen slechts aangezien slechts een kleine minderheid van worden de verschillende pistes onderzocht minimale controle de jeugdspelers gescout wordt en de andewaarop deze app het best opgezet kan worvan profielen garanderen” den en met welke partijen.” ren hun eigen boontjes moeten doppen.
14
Ook voetballer Marko Raspudic (21) probeerde Zamante uit, maar hij meent dat grote clubs te weinig vertegenwoordigd worden op de site. Volgens De Jonckheere is dat het bewijs dat het platform de reële transfermarkt weerspiegelt. Zamante wil het contact tussen verschillende begunstigden tot stand brengen, waarna de leden het heft in eigen handen moeten nemen.
Blijft de vraag of het project Zamante levensvatbaar zal blijven. Als de site succesvol hoopt te worden, zal het zijn bedrijfsstrategie moeten aanpassen. Veel jongeren zijn namelijk nog op zoek naar een voetbalploeg die bij hen past, met een coach die in hen gelooft, maar dan moet het platform wel voortdurend mee evolueren met de laatste trends.
Bezinning
C
COLUMN
Mitchel Quix Mijn telefoon trilt de hele dag door. Grote boosdoener: de vele WhatsAppgroepen waar ik lid van ben. Die digitale stamkroegen zijn altijd open en hoewel er aan de toog geen bier wordt geserveerd, merk ik dat de grens tussen de offline en de online wereld steeds vager wordt. In een poging om mijn leven in zijn oude glorie te herstellen, besloot ik mij tijdelijk terug te trekken uit de wereld van WhatsApp. Mijn vaarwel was kort en bondig: ik noemde het een ‘WhatsAppvakantie’ in de hoop dat de luchtigheid van het woord mij zou ontslaan van de plicht tot verdere verantwoording. Reacties als ‘Doe normaal!’ en ‘Waarom in hemelsnaam?’ bleven niet lang uit.
Enige oplossing: snel op de ‘Verlaat deze groep’-knop klikken. De echte ontnuchtering kwam er al na een uur, toen mijn smartphone plots geen activiteit meer vertoonde en de rust overdonderend werd. Ik was zonder het zelf te beseffen gewend geraakt aan een berichtenkraan die altijd open stond. Nu ik die had dichtgedraaid, kwam er zelfs geen druppeltje meer uit. De gulden middenweg bleek niet te bestaan in social medialand. Mijn offline gaan is geen unicum. Niet lang geleden besloot een vriend zijn Facebookprofiel op te heffen. Hij verafschuwde zichzelf omdat hij elk moment van de dag waarop verveling om de hoek kwam loeren, naar zijn telefoon
greep om Facebook te checken. Zijn beslissing om het sociale medium de rug toe te keren, bevalt hem prima. “Ik mis het totaal niet! Het geeft me zoveel meer rust.” Filosoof Peter-Paul Verbeek schreef ooit dat heel hard “neen” roepen tegen technologie vaak neerkomt op een poging om aan een stuur te draaien dat nergens op aangesloten is. Maar misschien is het juist nodig om jezelf af en toe een weekje te ontkoppelen om stil te staan bij je eigen sociale mediagebruik, zodat je, wanneer je het stuur weer aansluit, weet in welke richting je moet bijsturen.
15
Bepalen sociale media jouw leven?
Doe de test!
Marjan Verschueren & Robin De Veen
Heb jij accounts op sociale media? NEE
IK TEST ELK NIEUW MEDIUM UIT
EEN PAAR
Hoelang zit je er op per dag? > 2 UUR
< 1 UUR
NEE
Check je constant je nieuwe likes of berichten? JA
1-2 UUR
Waarom gebruik je het? VOOR FUN
CONTACT MET VRIENDEN
Kan je een dag zonder?
NEE
GEEN PROBLEEM
MET VEEL MOEITE
• Koop een wekker! Geen gsm in bed.
Proficiat, doe zo voort!
JA
OMG, NEE!
Op het randje!
Niet verslaafd!
Als je ‘s nachts wakker wordt, check je dan meteen je meldingen?
• Kies! Geen 1000 apps. • Ga offline! Spreek in real life met je vrienden af.
Verslaafd! • Maak een dagboek: hoeveel tijd verspil je online? • Geen notificaties! Beslis zelf wanneer je ze checkt. • Haal de verleiding weg! Zet je gsm af en toe uit.
Bron: Digital Detox Academy (Christine Wittoeck), Action on Addiction (Frouwke Verheylesonne)
KU Leuven in Antwerpen.
Ook voor een master in de journalistiek KU Leuven, Campus Sint-Andries Antwerpen www.arts.kuleuven.be/antwerpen