Formatief handelen in een uitdagend curriculum Over het creëren van eerlijkere leerkansen voor ALLE leerlingen Bijdrage 10-jarig jubileum OnderwijsMens | 11 januari 2024 | Wychen | Dominique Sluijsmans | sluijsmans.net
A - Appearance (skin color) P - Pulse (heart rate) G - Grimace (reflex irritability) A - Activity (muscle tone) R - Respiration
De APGAR-test: bedacht door en genoemd naar Virginia Apgar in 1952
Waarom vind ik dit voorbeeld zo inspirerend?
o Je hoeft niet bang te zijn voor deze ‘toets’. o Gaat het niet goed word je meteen geholpen. o Het is een eenvoudige test met hoge impact. o Iedereen in de wereld begrijpt de bedoeling en het gebruik van deze ‘toets’. o Elk kind wordt op een eerlijke manier ‘getoetst’. o De kans op een succeservaring is groot. o De ‘toets’ is volledig in het belang van het kind.
houd deze gedachten even vast
want we gaan even naar nog vaak gangbare wijze van toetsing in de onderwijspraktijk….
onderwijs
toetsing
Tot welk gedrag kan deze manier van toetsing bij leerlingen leiden?
ook dit kan gebeuren bij een negatief toetsresultaat…
Daan heeft niet hard genoeg geprobeerd. Daan let in de klas niet goed op. Daan is passief en ongemotiveerd. Daan is snel afgeleid. Daan heeft er vaak geen zin in en doet liever andere dingen. Misschien moet Daan iets lager mikken….
maar wat we ook horen en zien…. • Leraren geven voortdurend meetellende cijfers. • Een school neemt vaak, namelijk jaarlijks, overgangsbeslissingen ten aanzien van al haar leerlingen. • Een school geeft de door haar toegelaten leerlingen nooit een succesgarantie. • Leraren en schoolleiding zijn negatief ingesteld. • Leraren en schoolleiding hanteren rekbare maatstaven.
wat zo bijzonder is...
• Leraren geven voortdurend meetellende cijfers. • Een school neemt vaak, namelijk jaarlijks, overgangsbeslissingen ten aanzien van al haar leerlingen. • Een school geeft de door haar toegelaten leerlingen nooit een succesgarantie. • Leraren en schoolleiding zijn negatief ingesteld. • Leraren en schoolleiding hanteren rekbare maatstaven.
is dat dit al in 1966 werd gezegd…
zijn wens: een objectieve toets die voor elke leerling een eerlijke kans biedt
en die kwam er in 1970 met de naam Schooltoetsen Basisonderwijs
Deed de toets wat De Groot hoopte?
er is nog steeds sprake van een permanent selecterende functie
Al in de jaren tachtig werd er geconstateerd dat het eindexamen en het oefenen met toetsvragen te veel de vervanger van onderwijs in tekstbegrip was geworden (...) een toets die bedoeld is als meetinstrument, kan je niet gebruiken om leerlingen te onderwijzen in tekstbegrip.’ Citaat van Patrick Rooijackers, in de Leesmonitor 2023
andere, positieve ontwikkelingen in toetsing na De Groot
een sprong van 1966 naar 1998
1/13/2024
van 1998 naar 2006
van 2006 naar 2019 en 2021
1/13/2024
formatief handelen kan worden beschouwd als een vaak klein, doordacht toetsproces, dat plaatsvindt tijdens en tussen lessen verankerd is in een doordachte curriculumopbouw gebaseerd is op kennis over goed lesgeven (didactiek) en toetsing
formatief handelen kun je dus ook zien als een onderzoek naar het leerproces van je leerlingen
https://toetsrevolutie.nl/ons-model-voor-formatief-handelen/
formatief kunnen handelen op de juiste momenten handelen is een expertvaardigheid
een leraar die formatief handelt geeft in de lespraktijk uiting aan de volgende vijf basisprincipes
1. De leraar reflecteert kritisch op de overtuigingen, opvattingen en verwachtingen over leerlingen en het gedrag dat daar uiting aan geeft
Daan heeft niet hard genoeg geprobeerd. Daan let in de klas niet goed op. Daan is passief en ongemotiveerd. Daan is snel afgeleid. Daan heeft er vaak geen zin in en doet liever andere dingen. Misschien moet Daan iets lager mikken….
Kloppen deze aannames?
•
Welke verwachtingen hebben we over onze leerlingen (zijn deze hoog, positief, laag, negatief)?
•
Op welke opvattingen, overtuigingen en kennis zijn deze gebaseerd?
•
Hoe komt deze verwachtingen tot uiting in ons gedrag?
Interview in NRC met prof. dr. Jelle Jolles (december 2023)
ga je voor onderwijs dat je overtuiging over leerlingen bevestigt….of ga je het onderwijs benutten om je overtuiging over leerlingen ter discussie en/of bij te stellen
2. De leraar heeft kennis hoe leren werkt en weet dat te vertalen naar onderbouwde didactische keuzes
XBN NAB NPH DVW OAO WX
schrijf de combinaties van letters nu op (niet spieken bij de buur!)
X BNN ABN PHD VWO AOW X
schrijf nu deze combinaties van letters op (zonder spieken!)
Welk rijtje lukte beter? XBN NAB NPH DVW OAO WX
X BNN ABN PHD VWO AOW X
belangrijkste basisprincipe voor leren: sluit aan bij wat leerlingen al weten en kunnen
‘De meest invloedrijke factor voor leren is dat wat de lerende al weet.’ (Ausubel, 1968)
Prof. dr. Robert Coe
leren vindt plaats als leerlingen hard moeten nadenken
Bron: https://teacherhead.com/2021/07/12/poor-proxies-for-learning-powerful-insights-from-prof-coe/
het hebben onderwezen/behandeld is geen garantie dat er is geleerd
BEHANDELEN
BEHEERSEN
het één keer hebben getoetst is geen garantie dat er is geleerd EEN GOEDE MOMENTPRESTATIE BEHEERSEN
vergeten is de vriend van leren (Bjork & Bjork, 2019)
leren gaat dus in essentie over….
de opbouw van sterke kennisschema’s
het visualiseren hiervan kan via kennismuur
Bron: https://blink.nl/blink-wereld/wp-content/uploads/sites/7/2021/06/sessie-3-Blink-Wereld-hoe-bereid-ik-een-thema-voor.pdf
3. De leraar heeft kennis van het curriculum (wat gaan leerlingen leren) en weet daar focus en samenhang in aan te brengen
onderwijs
toetsing
doelen en bedoeling (wat willen we onze leerlingen leren en waarom?)
4. De leraar beschikt over een rijk didactisch repertoire en weet dit in te zetten in dienst van ALLE leerlingen
tijdig, doelgericht en herhaaldelijk checken van begrip en feedback verhoogt succes op ‘echte’ toets
beheersingsleren Bron: Bloom (1968)
leerlingen denken hard na
weinig leerlingen denken na
veel leerlingen denken na
leerlingen denken niet hard na Bron: https://achemicalorthodoxy.co.uk/2020/02/09/ratio/
geen onnodige administratie, laat data over leerlingen ook weer verdwijnen
het belang van beoordelingsvrije zones in het onderwijs
With no zones of learning that are “grade free”, it becomes nearly impossible to build an effective teacher-student relationship and positive learning environment in which students try new things, venture into unfamiliar learning territory, or feel comfortable making errors, and grow. When everything a student does is graded, and every mistake counts against her grade, that student can perceive that to receive a good grade she has to be perfect all of the time. Students don’t feel trust in their teachers, only the pressure to conceal weaknesses and avoid errors.
5. De leraar neemt tijdig geïnformeerde, didactische beslissingen die in dienst staan van de kwaliteit van het instructieproces en het leerproces
Hebben de leerlingen de inhoud van de les begrepen?
Ik stel aan de eind van de les drie vragen in een exit-ticket.
Ik zie aan de antwoorden dat op 1 vraag slechts 10% van de leerlingen het goede antwoord heeft gegeven.
In de volgende les ga ik deze inhoud nog een keer uitleggen en laten oefenen.
Waar ligt nog de grootste uitdaging? 1. 2. 3. 4. 5.
De leraar reflecteert kritisch op de overtuigingen, opvattingen en verwachtingen over leerlingen en het gedrag dat daar uiting aan geeft. De leraar heeft kennis hoe leren werkt en weet dat te vertalen naar onderbouwde didactische keuzes. De leraar heeft kennis van het curriculum (wat gaan leerlingen leren) en weet daar focus en samenhang in aan te brengen. De leraar beschikt over een rijk didactisch repertoire en weet dit in te zetten in dienst van ALLE leerlingen. De leraar neemt tijdig geïnformeerde didactische beslissingen die in dienst staan van de kwaliteit van het instructieproces en het leerproces.
terug naar Virginia
Bij formatief handelen als een toetsproces verankerd in het lesgeven van elke dag o o o o o
o o
Hoeven leerlingen niet bang te zijn. Worden leerlingen meteen geholpen (en helpen zij elkaar) wanneer dat nodig is. Is het proces eenvoudig en kortdurend met hoge impact. Begrijpt iedereen in de klas de bedoeling en het gebruik van dit ‘toetsproces’. Krijgen ALLE leerlingen eerlijke kansen hun zichzelf zichtbaar te maken. Is de kans op een succeservaring is groot. Is al het handelen van de leerkracht volledig in het belang van alle leerlingen.
met als essentieel verschil dat bij formatief handelen je als leerling wél hard moet meewerken - maar daarvoor ook wordt beloond
en er sprake is van leren van en met elkaar (versterken van het geloof in ons kunnen)
mocht je meer willen lezen of luisteren….
Nogmaals gefeliciteerd lieve OnderwijsMensen, op naar de volgende 10 jaar!
DANK
Bronnen foto’s Adriaan de Groot: https://www.vn.nl/adriaan-de-groot/ Virginia Apgar 1: https://qz.com/1299714/dr-virginia-apgar-todays-google-doodlehonors-the-inventor-of-the-apgar-score Virginia Apgar 2: https://www.marchofdimes.org/about-us/mission/history/virginiaapgar-md Dylan Wiliam: https://www.learningsciences.com/blog/dylan-wiliam-teacher-learning-isevery-leaders-priority/ Lambert Schuwirth: https://vu.nl/nl/verhalen/keynote-vu-education-day-2023 Cees van der Vleuten: https://www.ebma.eu/team-member-2/ Tim Surma: https://www.klasse.be/544211/surma-impact-leraar/ René Kneyber: https://eenvandaag.avrotros.nl/item/rene-kneyber-een-ode-aan-deleraar/ Foto kinderen met hoepels: https://www.ad.nl/dordrecht/van-hoepelen-totspijkerpoepen-oud-hollandse-spelletjes-tijdens-buitenspeeldag-bij-hetonderwijsmuseum~a4f977c7/107385649/