Hm til issuu by poppcorn design

HARDANGERFJORD MAGASINET

FRÅ SKJERGARD I SUNNHORDLAND - TIL FRUKTHAGAR I HARDANGER - INFORMASJONSBLAD GRATIS - DESEMBER 2017 - 12. ÅRGANG

DAMENES AFTEN

Din veg Ingen har varda den vegen du skal gå ut i det ukjende, ut i det blå. Dette er din veg. Berre du skal gå han. Og det er uråd å snu. Og ikkje vardar du vegen, du hell. Og vinden stryk ut ditt far i aude fjell. Olav H. Hauge

FOTO: ATLE HELLAND

DISTRIBUSJON: HAUGESUND / SVEIO / BØMLO / STORD / ULLENSVANG / ODDA / JONDAL / ETNE / KVINNHERAD / VINDAFJORD / KVAM / EIDFJORD / ULVIK GRANVIN / TURISTKONTOR / FERJER / SNØGGBÅTAR / BÅTHAMNER / BENSINSTASJONAR / OVERNATTINGGSTADAR I REGIONEN / FLY

INNHALD

SIDE

SIDE 7 5 A KTIV SUN N HORD LA N D

SIDE

SIDE SIDE

Magne Heimvik

SIDE

AGATUNET

SIDE

SKÅNEVIK

S I D E 52 J OH S. RØG EL S TAD S I DE 8 4 VIERGO

S IDE 50 TUNGESVIK

Trolltunga

SIDE 7 2 FOM A S SIDE

SIDE

54 SIDE

SIDE

HAUGALAND KRAFT

KNUDSEN DØR

SIDE SIDE

68 MARINE HARVEST

S I DE 9 4 SKL SIDE

SIDE 62 SA N DVIK

86 SIDE 4 2 LAVFORSKAR FRÅ GRANVIN

MAGNAR LUSSAND

SIDE

18 ANSVARLEG UTGJEVAR: PRINFO MEDIA ANSVARLEG REDAKTØR: SIGURD VIKØREN FOTO FRAMSIDE: TOMIN MELING DESIGN: VINNARSKALLE / POPPCORN DESIGN OPPLAG: 50.000 KJEM UT: 2 GONGER PR. ÅR

Damenes aften

KONTAKT: SKÅLAGATO 50, 5470 ROSENDAL, T: 982 98 301, E-POST: SIGURD.VIKOREN@PRINFO.NO 3

SIDE

58 SIDE

KJETIL MEHL

S IDE 40 S TO RD LUF THA M N

Kos deg med magasinet! Godt i gang med adventstida - adventus Domini - dristar vi oss til å servera deg eit nytt Hardangerfjordmagasin, det siste magasinet i den 12. årgangen. Vonar du vil finna mykje godt stoff å kosa deg med, både i adventstida, romjula og på nyåret. Vi trur her litt for ein kvar smak.

Kraftkaren Magne Heimvik, sjef i SKL dei siste 20 åra vil bli pensjonist. Eg fekk lov å treffa han i SKL si høgborg på stord, slik fekk vi oss ei god prat, som du kan lesa om her. Folkevandringa til Trolltunga frå heile verda held fram. Les om utfordringar turistnæringa står over for, når vi skal ta i mot folk frå heile verda, som vil oppleva fjordar, fossar, fjell og isbre. Damenes aften har vi i magasinet denne gongen. Åtte flotte damer med litt ulik ståstad, fortel om tankane sine, og kva dei er opptekne av. Ikkje ein dag for tidleg at damene kjem til ordet, spør du meg. Du møter mange interessante damer her på sidene våre.

Skånevik, sjarmerande og spesiell bygd, med mykje interessant og by på, ikkje minst næringsliv. Skånevik vil gjerne at fleire skal stoppa litt, og gjera seg kjent med bygda. Skånevik har langt meir å by på, enn blues ein gong i året. Som vanleg kan du lesa om interessant næringsliv, ikkje minst ein ny eigedomsmeklar, med erfarne næringslivsfolk bak. I magasinet får du til og med treffa den nye bondeleiaren i Hordaland, ein ekta omvikdeling. Vi har i fleire rundar prøvt å gjera deg litt meir kjent med havbruksnæringa. Denne gongen om smoltproduksjonen som tredobla innbyggjartalet i Fjæra. Vi ser og litt på den stadig veksande næringa som tilbyr ulike varer, service og tenester til oppdrettsnæringa.

Store endringar innan produksjon og levering av elkraft, der SKL og Haugaland Kraft er sentrale i regionen vår. Det berører oss alle, så å vera litt informert er bra. Sist, men langt frå minst; ei sterk oppfordring til deg frå meg og fleire ordførerar, om å handla lokalt! Ikkje minst til jul. Som nemnt, vonar eg de finn mykje å kosa seg med. Eg vil gjerne nytta høvet til å takka dåke alle, for velviljen eg vert møtt med, rundt heile Hardangerfjorden. Takka for alt i det gamle året, ynskja kvar og ein ei velsigna julehelg. Vonar vi snakkast i 2018, som nok blir eit sabba år. Godt nytt år! Sigurd

MAGNE HEIMVIK

Kraftkaren Magne Heimvik er fødd i Bergen. Men, alt 3 år gamal flytta han med familien til Utåker, ein sentral ferjestad i Kvinnherad.

TEKST/FOTO: SIGURD VIKØREN

Faren hadde fått seg jobb som anleggs-elektriker i SKL i Matre. Vi klager lett over vegane og kommunikasjon i dag, men den gongen var det ”andre boller!”. Når far til Magne skulle heim i helgane, vart han rodd over fjorden frå Vik i Matre, og gjekk via Holmedal heim til Utåker, dagen etter var det same vegen attende. Difor er det ikkje vanskeleg å forstå, kvifor familien Heimvik i 1961 flytta til Matre. Her vaks Magne opp og budde heime hos familien til han var ferdig med ungdomsskulen i Rosendal. Magne hugsar vel den dag i dag kva som hende, på den fyrste turen til Matre. Dei vart henta på ferjekaien av ein drosje, som skulle køyra dei til den nye bustaden. På vegen inn til Matre, kolliderte drosjen, med bilen til ein skulelærar som truleg var seint ute til timen. Denne kollisjonen gjorde så sterkt inntrykk på 6-åringen at han hugsar det vel enno. Seinare ville lagnaden det slik at Magne på skulen hadde timar med

læraren han var i kollisjon med. Noko som og sikkert har bidrege til at hendinga vart sitjande i minnet.

i stor aktivitet, så hadde nok dette miljøet sterk tiltrekkings kraft på den oppveksande slekt.

Det var ein spennande og interessant oppvekst i Matre på 60-talet, då det var ein høg akivitet på fleire frontar, med ulike oppdrag. SKL hadde stor aktivitet med si kraftutbygging. Samstundes dreiv NVE og bygde ut den nye 300 kV linja mellom Sauda, Mauranger og Husnes.

Eg har vel Magne mistenkt for at han ganske tidleg var målretta, mot kva veg yrkesvalet ville gå. Med miljøet i Matre som inspirasjon, gjekk turen i 1972 til Os og gymnas. Etter eksamen og russetida i 1975, gjekk så turen vidare til Trondheim og høgskulen, medan skulen enno hadde den gamle velkjende namnet NTH.

Mykje helikoptertrafikk, saman med stor aktivitet både med maskinar og mykje folk. Mange tilflytterar frå ulike kantar, gav nye kameratar og eit heilt spesiellt samhald. Eit sterkt samhald som varde heile oppveksten, seier SKLsjefen. Med eit slikt bakteppe kan vi vel seie at Magne tidleg vart ein dei av eit kraftmiljø. Om han ikkje akkurat fekk kilowatt og ampere inn med morsmjølka, så vart det nok etter kvart ein viktig del av nistepakken. For dei unge gutane som opplevde maskinar og helikopter

Det var meir einsarta og målretta lineval den gongen, men som vi trudde, vart valet ei line som heitte El-kraftteknisk studieretning. Her auste den unge Matre-guten av kunnskap- og visdomskjeldene heilt fram mot årsskiftet då 70-talet vart til 80-tal. Etter at studietida var over, vart Magne tilsett i Oslo Lysverker. Seinare hadde han jobb i eit lite konsulentfirma i Oslo, før austlandsopphaldet på 5 år vart avslutta. Magne er vestlands-gut og ville til meir heimlege trakter. På

MAGNE HEIMVIK

Stord venta jobb i SKL, som avd.leiar på linjeavdelinga. Seinare i karrieren i SKL, hadde Magne Heimvik etter kvart fleire ulike administrative stillingar, og funksjonar. Der han m.a. jobba også med personalsaker. Den siste og største epoken i samlivet mellom SKL og Magne Heimvik, starta i desember 1997, då Magne vart tilsett i jobben som adm. dir. Når han no til årsskiftet 2017/18 sluttar, etter eige ynskje og blir pensjonist, så kan han sjå attende på 32 år i selskapet, med dei 20 siste i sjefsstolen. Magne Heimvik har i sin periode som adm. dir, leia SKL gjennom mange utfordrande periodar, og viktige omstillingar. Ei krevjande utfordring, som krev både kløkt og evne til samarbeid. Å leia og administrera naudsynte tilpasningar i strukturen, ikkje minst ut frå endringar i rammevilkår og krav frå styresmaktene, krev eit ope sinn og intelligente tankar. Når Magne Heimvik, på slutten av karrieren ser attende på viktige hendingar, i si tid. Så har han ei lang liste med saker som han presenterar, og med litt drøymande blikk seier; - Dette er eg glad for at eg har fått vore med på: Generalplanen for Blådalsvassdraget vart vedteke av styret i 1998, og var ein svært viktig plan for framtida til SKL. Den la premisser for å utvida produksjonen med 30 %, og la til rette for mange konstruktive grep. Staffi kraftverk i 2000, Blåfalli Vik i 2007. Dam Midtbotn, Eikemo-overføringa og fleire bekkeinntak. 2002 - 2005 auking av produksjonen og overtaking av distribusjonsnett. Vidare framover satsing på nye aktivitetar som breiband, lokalnettet på Stord, naturgass og IT-aktivitetar. I denne perioden auka SKL frå 70 tilset-

te, til 130 tilsette rundt 2010. Det låg i tida at det var ynskjeleg å stå fram som ein komplett leverandør av energitenester. Dette var ein modell som fleire selskap i denne tida meinte var det rette, slik som framtida såg ut, med tidleg 2000-tal briller på. Etter kvart viste det seg at det vart krevjande å vera i ein så brei aktivitet. Å vera ”best” på alle dei ulike bransjane, gjorde at vi etter kvart fann ut at det var rett å avhenda IT-delen, som vi selde til Sysco, eit selskap som i ettertid har auka talet på tilsette på Stord. Naturgassen selde vi til eit lokalt selskap med tilhald på Eldøyane. Slik vart satsinga og profesjonaliseringa smalna inn mot kjerneaktivitetane, 1. produksjon og 2. nett. Så kom det krav gjennom rammevilkår og EU-direktiv om at same selskapet ikkje kunne driva med både produksjon og levering (nett). Dette starta nye prosessar, i eit samarbeid med Haugaland Kraft. Gjennom drøftingar og kartlegging vart det etter kvart klart at SKL og Haugaland Kraft utfyllte kvarandre på ein god måte, eigentleg som hånd i hanske. Gjennom forhandlingar i 2015 vart selskapa samde om at SKL skulle overta Haugaland Kraft sin produksjon, og Haugaland Kraft skulle overta SKL sitt nett og breiband. Frå 01.01. 2016 var dermed SKL eit reint produksjonsselskap, med målretta fokus mot produksjon av vasskraft. Vi har auka produksjonen vår i mi tid som leiar, frå 1,3 TWh til 2,6 TWh (milliardar KWh). Ei utvikling vi er godt nøgde med. SKL hadde konsesjonar, saman med andre på vindkraft, men vi valde å gå ut av desse, grunna økonomi og fokus på profesjon. Dette betyr ikkje at ting ikkje kan endra seg. Vi føl nøye

med på ulike former for fornybar kraft, utvikling og økonomi, oppsummerar Heimvik. SKL har vidare ambisjonar innan vasskraft. I prinsippet styrer vi heilt klar av verna vassdrag. Med eit unntak, når det gjeld Opo-vassdraget i Odda. Grunna flaumen som alle kjenner til, så har Stortinget på oppfordring frå lokalsamfunnet i Odda, opna for konsesjons-handsaming av kraftverk i ein flaumtunnel. Dette fordi ein ynskjer å få vurdert ulike sider. Ein konsesjonssøknad betyr i prinsippet ikkje at det blir gitt konsesjon. Men grunna Stortinget si opning for dette, så har styret i SKL den 16. okt. vedteke at SKL sender ein søknad om konsesjon. Ein konsesjon for utbygging vil gi 170 GWh (millionar kilowattimar) og krevja ei investering på 600 mill. kroner. Søknaden vart sendt 31. okt. 4. desember blir Magne Heimvik sitt siste styremøte. Då skal styret handsama ein investerings-beslutning om nytt Løkjelsvatn kraftverk i Litledalen, Etne, som delvis erstatning for dagens to kraftverk. Dette har ei investeringsråme på 425 mill. kroner, og vil gi 163 GWh, som er ein auke på 20 GWh, i høve til i dag. Vi har mange andre prospekt under handsaming, eller til vurdering, m.a. ei stor sak i Fjellhaugen for framtida, og i tillegg små. Vi har fleire småkraft-konsesjonar liggjande i bunken hos NVE, saman med fleire prospekt som enno ikkje er sendt søknad på. I tillegg så pågår det prosessar i vår region hos fleire energi-selskap som skal tilpassa seg nye EU-direktiv og rammevilkår, noko som gjev spennande tider. SKL har eigerar og styre som har tru på selskapet og som vil vekst. Dette kom klart til uttrykk gjennom

MAGNE HEIMVIK

FOTO: JAN PETTER MYHRE

prosessen med Haugaland Kraft, då eigarane tilførte selskapet 750 millionar i ny kapital. Mot slutten av vår trivelege prat, som innheld lunch, løysing av verdsproblem, morosame historier, og litt alvorsprat om vern og utbygging, så skal eg prøva å skilja ut essensen i historien

om SKL og Magne Heimvik. Ein historie som ein audmjuk og triveleg adm. dir. oppsummerer slik; - Det har vore ein fantastisk jobb i ei spennande tid, i eit flott miljø. SKL er eit solid selskap, med korte beslutnings-vegar og opne dører. Etter å ha vore her i 32 år, så blir det nok litt til ettertanke -? Det å slutta! - Ja, det blir nok litt rart!

- Men, eg er heldig, har fire barneborn, og ser fram til å bruka mykje tid saman med dei. Samstundes er eg trygg på at SKL er eit selskap med ein god økonomi, bra struktur, kreative planar, solid mannskap og ei ljos framtid!

Trolltunga har starta ei folkevandring frå heile verda!

Når ein fjellformasjon kan utløysa ein slik reaksjon, kva fortel det om verdiane vi set på? I Noreg forstår vi verdien av fisk, og av olje. Kva tid skal vi forstå verdien av naturen vi har? Områda rundt Hardangerfjorden er full av store opplevingar! TEKST: SIGURD VIKØREN FOTO: ERLEND HELLINGSRUD, KÅRE EIK OG ROSENDAL EVENT

Eg vil gjerne ta deg med, inn i oktoberljoset, skodda og den haustklare lufta. La deg oppleva det, saman med nysnø på toppane og raud-gult solljos, som lurer seg inn mellom skodde-dottane, der dei flyt lett bortover fjellsidene. Ein litt kjølig haustdag, ein times tid før skumringa tek til. Vakkert, stille, majestetisk. Du kjenner det er bra for heile deg, Det luktar haust, du nyt det som ligg på netthinna. God-kjensla i kroppen, er heilt der oppe! - Det var ein av dei dagane, du veit, som vi har her vest, på denne tida. Eg hadde

lurt meg opp på ein fin utsiktsplass, sånn halvvegs til fjells. På ein liten ettermiddagstur, i oktober, rett før vi stilte klokka. Då det framleis er litt ljos att etter sola forsvinn. Vi burde eigentleg dra dette haustfjellskumringskortet mykje oftare. I vissa om at opplevingskontoen aldri blir overtrekt. Eg tenkte heile tida på kor fint her er, og kor heldige vi er. Tenkte på i sommar, kor mykje folk det var her då. Lurte litt på kvifor det kjem så mange om sommaren, og kvifor eg sit her heilt åleine no?

Tenkjer litt på alle dei som vil betala mykje for å oppleva dette, kanskje berre ein gong i livet. Slike opplevingar er det fleire og fleire som ikkje kan oppleva der dei bur. Unik natur er noko verdfullt, som stig i verdi for kvar år som går. Kva tid skal vi forstå det? Ikkje berre seie det, men verkeleg forstå det! Turistar rundt Hardangerfjorden, i Rosendal, kjem dei her for å sola seg? Neppe! - Kanskje kjem dei for store natur- og kulturopplevingar? Truleg! - Då er det kanskje berre eit eller fleire kulturarrangement som

må til, for at folk kjem her om hausten og? ”Fest i hausten!” Eller Rolling Stones i den nye Ridderhallen på Baroniet. Naturen er den same. Ljoset, været og synsinntrykka er vel så sterke som om sommaren. Vi må finna på noko! Noko som får folk til å koma hit, no på hausten og! Skumringa og eg kom ned i dalen samstundes. Ei rugde rakett-starta, to meter frå meg i tuss-mørket. Lydnivået i krattet peika mest mot bjørn, eller elg! Jau, ingen tvil, hjarta virka, pulsen brukte to sek. på å nå maks nivå, og eg vart varm rundt øyro. Kva eg sa? - Du og du kor godt det er å kjenna at du er i live. Går du på ein sti i fint vær, og er litt kjend, så blir det aldri så mørkt, at du ikkje ser nok, til å føta deg. Inne i dalen, litt vekk frå ljoset, frå sivilisasjonen, kjenner du naturen mykje sterkare. Ein fantastisk stjernehimmel - ein hjort som brøler, fortel damene sine, kor kjekk han er. Ein ørliten sydaust-trekk som varleg stryk meg i håret. Du kan bli religiøs av mindre, for ein luksus! Om du vel ei hausthelg ved Hardangerfjorden, og får oppleva dette. Avrundar turen med eit godt og varmt bad, let inntrykka siga inn, tenkjer på livskrafta i hjorten sitt språk. Då vert du audmjuk. Om du høg på gode kjensler då vel deg ein kveld i eit gamalt tun, med fullt av historie i veggane. Kjem inn til levande ljos og open flamme i peisen - opplever lokal musikk og kultur - Blir servert velsmakande, lokal, kortreist, mat og drikke! Blir møtt av eit dertil eigna vertskap, som veit kva som skal til. Då trur eg stemninga fort blir god. For langtreisande vil dette vera eksklusivt og sofistikert - for kortreiste

naboar vil dette vera å oppleva noko vi kanskje hadde gløymt verdien av? Det vil vera positivt å kjenna på naturen, stjernehimmelen, syd-austen, høyra på hjorten og smaka på lokale godsaker, henta frå øvste hylle. Aller best blir dette når du opplever det saman med dei som betyr mest for deg. Turisme er ei næring vi må satsa på - vi som har fjordar, fossar, fjell og ei isbre av premium kvalitet. Turistnæringa er mellom dei raskast veksande næringane i verda. Berre ved å halda på den marknadsdelen vi har i dag, vil det føra med seg ein betydeleg auke i besøk. Då er det heilt avgjerande at vi har tenkt tankar kring kva vi ynskjer, og kven vi gjerne vil ha vitjing av. Det må vera vi sjølv, som styrer utviklinga, slik vi ynskjer. Vitjing av folk som verdset naturen vår, og vil det same som oss, ta godt vare på den. Trolltunga har starta ei folkevandring frå heile verda, mot fossar, fjell og isbre i naturen rundt Hardangerfjorden. - Veldig mange av dei som kjem lange vegar for å oppleva Trolltunga har aldri vore til fjells. Men skal ha den selfien kosta kva det kosta vil. Å ta hand om den eksplosive auken av folk som ynskjer å oppleva våre naturkvalitetar, vil stilla krav til oss. Vil gje oss store utfordringar, men og gi oss gleda av å dela store opplevingar saman med dei som gjestar oss. Er vi flinke, og byr dei kvalitet, så vil dei leggja att mykje pengar. Trenden er at folk frå heile verda ynskjer å dra på aktive naturopplevingar og aktivitetar, and experience the fjord, the mountain,

and the glacier. Mellom Sunnhordland sin skjærgard og Hardanger sine frukthagar, har vi mykje av alt! Alt det andre ynskjer å oppleva. Eg har spurt eit knippe aktørar som alle dagleg jobbar med turisme i lokalområdet. Dei bedriftene som er presentert i artikkelen er alle kundar i SpareBank 1 SR-Bank og har på kvar sin måte fått erfare utviklinga i bransjen. Hotella er gode eksempel på verksemder som i lang tid har evna å tilpasse seg ein krevjande marknad. - Er vi klare til å ta imot dei? Eg spør Laila og Sjur Langesæter i det nye selskapet Rosendal Event. - Vi er klare, seier dei to i kor. I alle høve har vi investert masse av eigne midler, og brukt mykje tid på å finna ut av utruleg mange utfordringar. Her er mykje upløygd mark, for å seie det slik. Vi manglar det meste innan marknadsføring på dei fleste område. Det hjelper ikkje med verdens beste opplevingar, utan at dei vi ynskjer å oppleva dette saman med, veit om oss. Kvar vi er, og korleis dei kjem seg hit! Vi kan tilby fantastisk natur, rike kulturopplevingar. Utfordringane er å fortelja dei som ynskjer å oppleva alt dette, kvar vi er, kven vi er og kva vi kan tilby. Den andre store utfordringa vi har er eit samarbeid mellom alle aktørane, slik at vi samla kan dra i same retningen, utfylla kvarandre og gjera oss meir attraktiv for fleire. Ove Hillesland på Rosendal Turisthotell, ser mange positive trekk i dette biletet no. Samarbeidstanken mellom dei ulike reiselivsaktørane i Rosendal har modnast, og Ove trur på eit framtidig godt samarbeid, eit samarbeid som hotellverten meiner alle no vil ha. - Skal vi få ting til, er samarbeid ein viktig byggestein. Vi må marknadsføra kva vi har å tilby, til dei som ynskjer slike opplevingar.

Vi må marknadsføra infrastrukturen, fortelja kvar vi er og korleis du kjem deg hit. Baroniet Rosendal - Når dei er her, så er det viktig å vera klar over mekanismer for at dei skal bli lengst mogleg og leggja att mest mogleg penger. Ein turist ser det han blir vist. Ein reisande ser det han vil sjå. - Eg trur på ei tredobling av besøk innan 2020. Då må vi ha lengre sesong, vi må gi dei som kjem eit godt opphald, la dei få ta del i dei gode lokale opplevingane. Arne Havnerås er sjølvaste hotellkongen i Rosendal. Heilt sikkert verten som har gjeve flest besøkande til bygda husly og mat. Han og ser nye trendar, og at vi er midt i smørauga når det gjeld aktivt friluftsliv som mange no søkjer etter. Havnerås på Rosendal Fjordhotel er meir enn klar for eit godt samarbeid innan reiselivet i Rosendal. - Dette er eg positiv til, og er sikker på at vi har eit stort potensial. Aller viktigast er kanskje dette med å utvida sesongen. Aktiv ferie i Rosendal må ikkje vera om sommaren. Fjorden, fjella og ikkje minst alle dei flotte turområda kan nyttast heile året. Alt opphald på fjorden og i naturen elles må heile tida tilpassast været. Men i trygge former er alt slags vær ei god oppleving. Vi marknadsfører oss ikkje med sol og varme, det kan andre levera betre. Kvalitetane vi tilbyr, fjoren, fjella, fossen, fonna, naturen, roen, er det ikkje mange andre som har maken til. Skal vi lukkast med å utvikle næringa, treng vi positive politikarar som legg gode rammevilkår, og ikkje minst gode samarbeidspartnerar innan økonomi, som kjenner aktørane og forstår kva næringa treng av rådgiving og finansiering.

Kyrkje frå 1200-talet Folgefonnsenteret Kunstgalleri Nasjonalparken Verna vassdrag Kort veg til Trolltunga Kortaste vegen frå Flesland og Bergen er via Rosendal Møsevatn, med padling til brekanten Fjellklatring i Ulvanoso Kajakkpadling - rullestol - fisking Mange T-merka stiar Utruleg med alternative turar i alle vanskar På ski - toppturar Jakt - Fisking - Fjordturar Oppleving av stillhet og ro - for mange er det eksklusivt.

Gode opplevingar

FOTO: ERLING HELLINGSRUD

TURISME Vi har allereie ein god infrastruktur på plass, bl.a. eit godt utbygd 4G nett, muligheit for kortbetaling stort sett over alt, og høve til å booke det meste på nett. Betalingstenesta Vipps er eit nytt tilskot på betalingsfronten.

Ei viktig næring i kommunen vår, viktig å høyre på kva aktørane i denne bransjen er oppteken av og korleis vi kan legge forholda mest mogleg til rette for at næringa skal utvikle seg. Ringverknaden er stor. I Odda anslår dei at ringverknadane i forhold til Trolltunga ligg på rundt 350 millionar.

Attraksjonar og opplevingar som er gode for turister er og gode for lokalbefolkninga. God kommunikasjon gjer det attraktivt å bu på landet og gjer det enklare for folk å komme hit. Den fornybar satsing som vi no ser innan samferdsel med bl.a. el-ferjer og batteridrivne snøggbåtar er svært positivt. Vi er opptatt av å skape verdiar for den regionen vi er ein del av. Det er eit motto vi er stolte av og som vi kvar dag prøver å leve opp til.

Vi i SR-Bank har mange kundar i Kvinnherad, Hardanger og Hordaland som driv hotell, hytteutleie og anna verksemd retta mot turisme. Mange bygger nytt, utvider og rehabiliterer, til det trengs det kapital og vi har auka vårt utlånsvolum til denne bransjen betydelig dei siste åra. Vår styrke er at vi kjenner bedriftene godt og vi ser positivt på utviklinga i lønnsemd for denne bransjen. Inntekt per disponibelt rom (revpar) i Hardanger for dei tre sommarmånadene har auka frå 590,- i 2010 til 888,- i 2017, ei auke på 50%. Gjennomsnittleg auke i Noreg i same periode var 11%. Samla vekst i hotellovernattinger frå 2010 til 2017 er på 47% Hardanger er såleis ein av dei destinasjonar i Noreg som kan vise til best utvikling for sommaren i løpet av desse åra. Dette viser at bransjen har hatt ei positiv og sunn utvikling over tid. Ikkje tvil om at fjord og fjell er populært.

SpareBank 1 Stiftinga har gitt mange pengar til opprusting av turstiar og hytter som er tilgjengeleg for alle i vårt område. Årleg har det så langt blitt delt ut over kr 10 mill i midlar til ålmennyttige tiltak. Aksjekursen til SR-Bank har utvikla seg positivt dei siste åra, det gjev god avkastning til våre eigarar og dette nyter SpareBank 1 Stiftinga godt av. Oppfordrar alle lag og organisasjonar i Sunnhordaland og Hardanger om å søke om midlar. Studerer ein dei tiltaka som har fått støtte gjennom åra ser ein at det er mange tiltak som og gagnar turisten.

Sosiale medier har gjort det enklare å marknadsføre seg i heile verda og den potensielle kundegruppa er stor. I Nord Norge har dei takka vere eit naturfenomen som nordlyset fått svært mange turister til landsdelen i vinterhalvåret. Det er litt av utfordringa som næringa i Hardanger står ovanfor: Få meir aktivitet utanom sommarhalvåret. Vi er oppteken av ei grøn satsing. Satsinga må vere berekraftig, debatten om kva krav vi skal stille til cruiseskipene som kjem til fjordane våre er fornuftig. Vi må satse på dei rette turistane. Samspelet mellom natur og kultur som vi har t.d. i Rosendal er unikt. For at turistane skal oppleve eit godt opphald krev det samarbeid mellom aktørane. Måle, dele og lære - er eit av virkemidla som Innovasjon Norge vil ta i bruk for å utvikle turistnæringa.

I Rosendal er Folgefonnssenteret etablert, vi får nytt kollektivfelt på Kai området til sommaren og vi har Baroniet som tilbyr eit mangfaldig og variert kulturprogram og som samtidig har brukt mykje pengar på opprusting av bygningar og hageanlegg. Med rein fjord, fjell og brear som utgangspunkt ligg svært mykje til rette for ei vidare utvikling av turistnæringa. Denne utviklinga ønsker vi i SR-Bank å vere ein del av. Idrettsturisme, folkehelse, kortreist mat, økologisk landbruk, sjø og bad er alle stikkord som truleg har stort utviklingspotensiale i vårt nærområde. Vi er opne for ein prat om dette, ta gjerne turen innom eller slå på tråden.

ÅRETS JULEGAVE! OLE BULL SCENE T.O.M. MARS 2018 Show & hotell fra kr. 1025 per person.

RICKS TEATER FRA 9. FEBRUAR Show & hotell fra kr. 1080 per person.

HERBJØRG KRÅKEVIK

PREMIERE 16. FEBRUAR

DEN NATIONALE SCENE PREMIERE 10. FEBRUAR Show & hotell fra kr. 1035 per person.

HORDALAND TEATER PÅ LOGEN Show & hotell fra kr. 945 per person.

OLE BULL SCENE 25. JANUAR –17. FEBRUAR Show & hotell fra kr. 1035 per person.

RICKS PREMIERE 18. JANUAR Show & hotell fra kr. 960 per person.

LILLE OLE BULL FRA 18. JANUAR Show & hotell fra kr. 950 per person.

TERJE SPORSEM

OLE BULL SCENE 11. – 20. JANUAR Show & hotell fra kr. 1015 per person.

SHOW & HOTELL FRA KR 945!

SHOWPAKKER.NO

De beste billettene og hotellovernatting i Bergen Tlf. 06154

n e s n a r r u k

n o K

OVERNATTING I SUITE PÅ SCANDIC NEPTUN! Middag for to, og showbillettar til Kristin Lavransdatter eller Marit Voldsæter i regi av Scandic hotella i Bergen. I Hardangerfjordmagasinet prøver vi etter beste evne å laga små kosestunder for lesarane våre. Vi vonar at du i dette magasinet finn mykje interessant, og masse kjek lesnad å kosa deg med. Litt konkurranse må vi ha. Vår gode samarbeidspartnar i Bergen stiller med suite, middag og show til underhaldning. Ei oppleving du seint vil gløyma, seier vi. Tidlegare vinnarar har sagt at dei hadde store forventningar, og at det vart enno betre enn det. Det likar vi å høyra, og legg alt vi kan i potten for at du som vinn skal få ei oppleving utanom det vanlege.

I magasinet har vi gøymt nokre små søte nissar. Sjå oppe på sida. Dei er strødd ut rundt om i magasinet, og ventar på at du skal finna dei. I svaret må du ha rett tal på nissar som er gøymde, og kva sidetal du fann dei på. Svaret ditt må vi ha innan 20. januar, og du må senda svaret på e-post til sigurd@vikorenmedia.no.

Lukke til, kos deg! God jul og godt nytt år frå oss i redaksjonen!

Damenes aften! Statsministeren, utenriksministeren, og finansministeren, er i dag damer. Også kyrkja sin fremste biskop, preses, primus inter pares (fremst mellom likestilte) er i dag ei kvinne. Jentene har etter kvart etablert seg i mannlege bastionar, som fotball. Ishockey og boksing. TEKST: SIGURD VIKØREN

Dei fleste utfordringer som knyter seg til begrepet likestilling, blir mindre interessante dersom vi heller, fullt ut, lever etter ordet likeverd. Skilnad på kvinner og menn vil det alltid være. Hurra for det!

Det sa dei ja til, møt: Janne Bente Marie

Skal bygdene rundt Hardangerfjorden vera ein god stad å leva i framtida, så er det nokre sentrale element vi må få på plass. Vi må vera ein attraktiv plass for dei med flinke hender og kloke hovud. Då må vi forstå at minst halvparten av dei, finn vi mellom jentene! Difor må vi bli flinkare til å lytta til kva kvinner seier. Vi må spørja; Kva er viktig for deg? Kva er du opptatt av? Kva snakkar du med dine vener om? Kva tankar har du lyst å dela med oss andre? Som redaktør av Hardangerfjordmagasinet var det mitt privelegium å invitera nokre damer, med ulik ståstad til å dela sine tankar med oss.

Barbara Helene Synnøve Liv Kari Herborg Rut

JANNE ROBBERSTAD

Sauen er eit fantastisk kinderegg - men, visste du at det er vatn på månen! Janne Robberstad, kreativ Bømling, lektor i kunst og handverk, kunstnar, scenograf og kurshaldar. Engasjert i bærekraft og øko-design. Når denne sprudlande bømlingen formidlar sine tankar, idear og vyer, til ein som skal skriva bodskapen ned, slik at lesarane får det meste med seg, då skal du heilt klart vera til stades. TEKST: SIGURD VIKØREN

Janne er som sagt Bømling, ho har ein master frå høgskulen på Vestlandet, i kreativitet og økodesign. Ho har jobba på folkeøgskule som faglærar i kunst og handverk. Men, i 10 år no, har Bømla-kvinna drive sitt eige firma, Spøt & Spindel, som kunstnar, scenograf og kurshaldar. - For tida er eg mykje oppteken av bærekraft. For oss som er vaksne så har vi kanskje eit intelektuellt forhold til klimakrise. For ungdom er dette meir eksistensielt. Dei er bekymra for om dei kan leva det gode liv. - Eg og, seier Janne, var pessimist, høyrde på mykje negative nyheter på alle flater. Etter kvart oppdaga eg meir positive saker. Mykje spennande inovasjon, nyskaping, kunnskap, andre som gjekk føre, med litt endring. Dette er positivt, seier Janne, fordi skiftet kjem uansett. På denne bakgrunn har eg jobba med Global Science Opera (GSO) for å vita meir. (Ynskjer

du å vita meir om GSO, tilrår vi å googla.) - Økodesign, seier Janne. Ein litt annan måte å tenkja på. Det er å ikkje designa for bruk og kast, men for at ting skal brukast fleire gonger, ha ein livssyklus. Bruka reine og fornybare materialar som er kortreist. Med å vera målmedviten på naturen sin syklus, kan design bidra med reine materialar til resirkulering, ikkje avfall. Forbrukaren har eit ansvar, men dersom ikkje design tilbyr eit naturvennleg produkt, så er det avgrensa kva forbrukar kan bidra med. Global Science Opera, er eit utdanningsprosjekt som kommuniserar tverrfagleg kunnskap. 20 - 25 land er med, med ein skule kvar. - Eg har ein liten stilling i dette saman med ein kollega, men vi har medarbeiderar i fleire land, seier Janne. Tunge seriøse forskingsmiljø er saman med 20-25 skular med kvart år. Her er undervisning og forsking innan kunst og teknologi.

I fjor var temaet partikkelfysikk. I år, i samarbeid med ESA er temaet, om å byggja romstasjon på månen. I ein slik setting lærer ein å tenkja gjennom ting. Bruka lokale ressursar som er på månen, fordi det er kostbart å senda ting. Mellom anna er det vatn på månen som vi kan bruka. Saman med andre grunnstoff som alt er der oppe, opnar dette for nye løysingar. Spørsmålet vert, - kva er det vi treng? Korleis lagar vi det? Neste år er temaet, bærekraft, klimaendring, sundt friskt hav. Vi skal jobba med å sjå muligheter i problema. Kunstgeriljaen på Bømlo var ute å samla plast og laga ein 3 meter stor fisk, ei blåskål. Under vegs med dette prosjektet lærde vi utruleg mykje, ikkje minst om plastavfall og havstraumar. Språk kan vera missvisande. Plast blir ikkje brote NED, det blir brote OPP i mindre bitar. Men det forsvinn ikkje. Det er difor det er så viktig å gjera noko med det medan vi har mulighet.

Janne er ei kul dame, med mange hattar på seg etter kvart som ho delar av visdomen sin. Nokre gonger har ho kunstnarhatten på seg, andre gonger designarhatten. Nokre gonger snakkar ho som GSO-administartor, når ho då ikkje har på seg fleire hattar samstundes. Men dette trur eg at du som lesar finn ut av. Det viktigaste er uansett bodskapen. - Veit du at dersom ein container med sko ramlar i havet, og skoa kjem på rek. Om du finn sko på ei strand frå ulukka, så vil du finna berre høgre sko, eller berre venstresko. Grunna ulik form, rek ikkje høgre og venstre sko same vegen i ein havstraum. Var du klar over at dei tre største ”syndarane” til forureining med mikroplast (små partiklar som vi ikkje ser) er bildekk, gummigranulat frå idrettsbanar og tekstile fiber frå klesvask?

Byggja EIN STERK REGION på Vestlandet! TEKST: SIGURD VIKØREN

I materiallære lærer vi at ull er fornybar. Ein sau er eit fantastisk vesen, eit kinderegg. Sauen gjev ull, pinnakjøt, og held i hevd kulturlandskapet. Bomull vert dyrka på 2,5 % av jorda sitt areal, men vert sprøyta med 25 % av alt insektsmiddel vi brukar. Til å laga to dongeribukser går det med 1 kg bomull, 680 gr kjemikalier og 10 - 15000 liter vatn. - For å setja fokus på desse problema, seier den engasjerte økodesignaren frå Bømlo, så skal vi den 8. mars 2018 ha ei utstilling om vårt ambivalente forhold til klær. ”Undress my ego”. -Men, eg er optimist, seier Janne. - Vi har vore gjennom den industrielle revolusjonen og den teknologiske revolusjonen, og no er vi alt i gong med den økologiske revolusjonen. Dette er ein eineståande mulighet til å ”rette oppatt alle feila frå i går.” Klima-krisa kan vera det verste, eller det beste som skjer oss. Det skjer mykje positivt innan næringslivet i Sunnhordland. På ein base av kunnskap, må vi bli enno flinkare til å formidla gode løysingar, utan å moralisera. Då vil alle vera med å ta små steg mot eit felles mål, som gjev alle ei betre framtid.

Liv Kari Eskeland har fått plass på Stortinget, som fast møtande vara for Statsminister Erna Solberg. Vi trur Stord-dama får heftige utfordringar i sin nye jobb. Liv Kari seier at ho er oppteken av næringsliv, friluftsliv og folkehelse. I Energi- og Miljøkomiteen skal Liv Kari m.a. ha ansvar for kraft- og nettpolitikk vassdrag inkl flom og skred, fisk og vilt, olje og gass. Fornybar og klima blir spanande områder å jobbe med denne perioden. Dette grip inn i det meste. Som utdanna sivilarkitekt frå NTNU i Trondheim har Liv Kari gjennom jobb i ulike arkitektfirma og hos Apply Leirvik, vore sentral i teikning/ utforming av svært mange av bustadeiningane på norsk sokkel. I 2003 vart Liv Kari spurt om å stå på Stord Høgre si liste til kommunevalet. Arkitekten var travelt oppteken med å utøva sin profesjon, og finna gode løysingar for offshore-bustader. Syntest likevel det var kjekt å bli spurd. Så ho sa ja, men ba då om ein plass langt ned på lista. Noko Liv Kari trudde var heilt ”ufarleg.” Likevel enda den påtroppande høgrepolitikaren opp som vara til kommunestyret. Men, eg hadde i perioden berre ein ”opptreden”, seier ho sjølv. Likevel vart Liv Kari i 2007 spurd om å vera Høgre sin ordførarkandidat. Då må ho ha gjort eit sterkt inntrykk den eine gongen, tenkjer eg, og sikkert utanom kommunestyresalen. I alle høve viste Liv Kari sitt samarbeidstalent då ho i 2007 fekk samla H, V, Sp,

LIV KARI ESKELAND

Demokratane og Krf. i ein koalisjon, der ho sjølv vart ordførar. Ein posisjon Liv Kari hadde i to periodar, åtte år. - Ein fantastisk spennande og kjekk jobb, seier ho, Ein jobb som gjorde at eg kom nærare på næringslivet og innbyggjarane. Å vera ordførar bidrog til å gjera meg enno meir samfunnsengasjert. Eg vart etter kvart meir målmedviten om samanhengar, politikk og utvikling. I denne perioden var eg heldig å fekk vera leiar av Samarbeidsrådet i Sunnhordland, noko som gjorde meg betre kjent med heile regionen. Samstundes vart Liv Kari vald til formann i Hordaland Høgre. Ein posisjon ho hadde i seks år. - Det gjorde at eg lærte heile Hordaland betre å kjenna, noko som gav meg ei breiare politisk plattform. Heilt frå tanken vart lansert, om å slå saman Sogn og Fjordane, Hordaland og Rogaland til eit stort og sterkt Vestlandsfylke, så har eg vore for det. - Eg vart veldig leie meg då Rogaland valde å ikkje vera med. Men, meiner likevel, heilt klart, at døra må stå open for Rogaland, om dei skulle ombestemma seg. - Fantastisk å få seg arbeidsplass, med adresse Karl Johansgate 22, Liv Kari? - Ja, klart det. Berre det å få lov å representera Hordaland, regionen og alle flotte vestlendingar er eit privilegium. No er eg enno ny i tralten, men merkar at Stortinget er ein spesiell plass, med eit profesjonelt apparat. - Det var ei flott oppleving å vera på plass i bunad og vera ein del av Stortinget, då Kongen formidla trontalen. Etterpå i trontale-debatten fekk Liv Kari debutera på Stortinget sin talarstol. Sikkert ei god

kjensle, og kva sa du då, Liv Kari? - Då snakka eg om næringslivet, om rammebetingelser, om kor viktig det er med forutsigbarhet. Eg snakka om Rogfast E 39, og om infrastruktur generellt, kor viktig dette er for vårt distrikt. Liv Kari er ei engasjert dame, med god ballast, mykje erfaring, vinnande vesen og ein utruleg turbo. Etter ordførar-perioden, før Stortinget, var ho med i 14 - 15 styrer med ei uvanleg stor bredde i sine plattformer. I tillegg hadde Liv Kari ein 50 % stilling i UNITECH. Selskapet som skal etablera seg på Rubbestadneset med eit tekonologisenter. Eit senter med ambisjonar om å vidareutvikla kompetanse frå oljeindustrien, til å vera pådrivar inn i fornybar-epoken. Når Liv Kari no pakkar snippøskjo si, og startar på hybellivet i Oslo, så er det for å målmedvite bidra til å utvikla ein sterk region på Vestlandet. Bruka all den kompetansen ho har skaffa seg frå perioden som ordførar, rådsformann og fylkesleiar. Kunnskapen frå ein heil haug med styrerom, og sentrale jobbar i næringslivet. Liv Kari kan mykje om alt frå olje og gass, til kultur, natur, og folkehelse, og veldig mykje meir. Med vind i håret og vestlandsblod i årene, så er ho vel rusta til å tala vår sak. Heile Hardangerfjordmagasinet ynskjer dama frå Stord, lukke til. Skulle det bli mykje heimlengt, og altfor korte arbeidsdagar, så får ho kosa seg på hybelen med spøting, som ho likar å slappa av med. Hagearbeid får ho kanskje venta med til ho er heima på Sommarøyo.

SYNNØVE KVAMME

Kan aldri jobba med noko som strir mot mine verdiar! Synnøve Kvamme, sjølve symbolet på Hardanger sine motkrefter. I den massive kampen mot å bli trampa på, av arrogante statlege maktstrukturar. I alle høve er det slik Granvinjenta oppfattar Statnett og den framferda dei la for dagen, då kraftlina frå Sima til Samnanger skulle byggjast, og hengjast opp på dei utskjelte monstermastene. TEKST: SIGURD VIKØREN

Synnøve vart tidleg glad i naturen. Foreldra er fjellfolk, som tok ho og systrene med seg på tur frå dei var små. Turane og opplevingane gjorde jenta glad i den unike naturen i nærområdet. Synnøve er stolt over Hardanger sin natur, og legg merke til at sentrale personar, når dei skal snakka opp Noreg og naturen, så er fjordane oftast eit sentralt tema. Synnøve var 14 år, og gjennom eit gryande samfunnsengasjement medlem av ungdomsrådet i Granvin. Då Statnett presenterte planar for den nye kraftlina si, gjekk det opp for den unge jenta at denne linja skulle gå tvers gjennom det ho rekna for ”sitt rike!”

Engasjementet og motstanden mot å få denne kraftlina rett gjennom den urørte naturen vaks seg etter kvart sterkare og sterkare. Då det vart arrangert fakkeltog mot planane i Granvin, og 300 personar møtte fram, forstod Synnøve at denne naturen betydde mykje for mange. Det var Statnett sin arroganse og den totalt fråverande viljen til å lytta til folk, som verkeleg sette fyr på engasjementet til Synnøve. -Eg trudde folkestyre var at folk vart lytta til, man fann fort ut at slik var det ikkje, seier ho. Statnett endra heile tida argumentasjonen sin. Fyrst måtte denne linja byggjast, fordi oljeinstallasjonane offshore måtte ha straum. Når Hardanger kravde at linja måtte leggast som sjøkabel og

at ekstrakostnadane burde kunna dekkast av oljerikdomen, så var det plutselig Bergen som måtte få meir straum, elles ville byen gå i svart. Det heile vart toppa med at Statnett hadde tinga komponentar til linja før det var formelt avgjort at linja skulle byggjast. - Det heile var ein uryddig og udemokratisk prosess. Saka var ei brå oppvakning for mange som trudde at vi levde i eit velfungerande demokrati. Mange gjev opp, misser trua på at det nyttar, når ikkje rettferd har nokon sjanse til å nå fram. Hos meg er det motsett, seier Synnøve. Når eg blir trødd og trakka på, vert eg enno meir oppglødd og klar til kamp. - Eg hadde tenkt å

utdanna meg i sjukepleien, men kjente at engasjementet gjekk mot å sjå heilskapen i naturen i eit større perspektiv. - Vi veit at naturen er livsgrunnlaget vårt. Likevel genererer vi heile tida problem attende til naturen. Vi må kanskje begynna å tenkja på ein ny måte. I dag har vi masse kunnskap om at rovdrifta på naturen ikkje kan halda fram. Likevel berre fortset vi. Problema blir ofte vurdert i sektorar, plast, klima, vassdrag, fjordar, bier, innsekt. Naturen er ikkje sektorar, men ein heilskap der ting heng saman. Biologisk mangfald og heile naturen er mykje meir enn klima, og det er fullt mogleg å utvikla samfunnet vidare på ein måte som ikkje øydelegg naturen. Tankar om, og arbeid for denne heilskapen er viktig for meg, seier Synnøve. I Noregs Naturvenforbund fann eg masse kunnskap og vilje til å jobba for denne heilskapen. Etter å ha vore leiar i Naturvernforbundet Hordaland, og fullført ein master i administrasjon og organisasjon innan Statsvitskap, har eg no fått ein heiltidsstilling i Naturvernforbundet. Her ynskjer eg og utvikla meg i å arbeida for heilskapen i naturen og framtidsretta løysingar. Av viktige ting som eg trur vi må fokusera meir på er samarbeid, dialog, diskusjon. Basert på kunnskap og evne til formidling må vi få flest mogleg med på å ta små steg, mot eit felles mål. - Du har ikkje tenkt på å bli politikar? - Ja, nei, eg har tenkt, men er usikker på det. Eg er redd for å mista gangsynet i det politiske spelet. Kan aldri jobba med noko som strir mot mine verdiar! Eg er heimakjær og slit med tanken på å bu i Oslo. Ei stund no i Bergen går, med kan eg velja, så blir det bygda og nærleik til stor natur. Eg er oppteken av distrikta, bygda, naturen, folketradisjon, kultur, tradisjon, musikk. Vi må ta vare på kulturarven vår. Det meiner eg er veldig viktig. Eg vil understreka at eg ikkje vil bli tatt til inntekt for nasjonalisme. Eg er oppteken av at vi må vera medmenneske, ta vare på flyktningar, ta avstand frå framandfrykt. Mange trur at «nye landsmenn» utgjer ein fåre for at vi vil mistar norsk kultur. Eg trur vi kanskje er ein større fåre for det sjølv. Eg er skeptisk til generalisering, det å setja folk i bås, slik at dei kjenner seg ekskludert. Eg er for å vera inkluderande. Naturen er sjølve livsgrunnlaget vårt. Tenk på den inspirasjonen naturen har vore for musikarar, komponistar, målerar og andre kunstnerar, ja, heile utviklinga av kulturlivet vårt. Dette er felleseige og viktig historie. Sjølve grunnlaget for at vi er dei vi er, seier Synnøve, ei over middels engasjert Granvinjente, i naturen si teneste.

Vi vil markera oss som innbyggjarane sin eigen fagbutikk innan tur og fritid! Vi har difor eit stort utval av klede, fottøy og utstyr, i tillegg til ski og syklar i mange variantar.

Velkommen innom for ein hyggelig handel

NOKRE AV VÅRE SAMARBEIDSPARTNERE: Bergans, Norrøna, Jotunheim, Run &Relax, Nike, Hummel, Adidas

Barbara Zanoni Utne! Honorær konsul for Sveits Styreleiar i De Historiske Hotel og spisesteder Nestleiar i Reisemål Hardangerfjord 5. generasjon vertskap på Hotel Ullensvang BARBARA ZANONI UTNE

Sjekk inn. Pust ut. TEKST: SIGURD VIKØREN

Heiter det i marknadsføringa av Hotel Ullensvang. Kanskje verdas beste slogan/ slagord! I alle høve, må du venta med å pusta ut til etter du er ferdig med å snakka med Barbara, for ho har mykje på hjarta, og er ei sjarmerande dame å lytta til. Barbara kom til Hardanger for 12 år sidan og snakkar heilt strøken norsk. Dama frå Sveits er blitt utruleg glad i, og begeistra for Hardanger. Når eg oppmodar ho litt, om å sjå utfordringane i Hardanger, med litt andre auge enn dei innfødde, så seier Barbara; Ja, kanskje eg ikkje ser problem

knytt til gamle sperringar av ulikt slag, sidan eg ikkje har med meg vanskelig ballast? Eg kan drista meg til å stilla meir kritiske spørsmål, nettopp fordi eg har eit utanfrå blikk og eit anna perspektiv, seier Barbara. - Det å tenkja langsiktig er viktig for meg og eg vel mest å sjå muligheter i Hardanger - og ellers, ikkje avgrensingar. På dei 12 år eg har budd her, så har Hardanger endra seg mykje, regionen er blitt langt meir internasjonal. Hardanger

har lange tradisjoner og en kultur regionen kan være stolt av og som vi må ta vare på. Samstundes må vi ta inn over oss, at verda er i konstant endring. Særleg som bedriftseigar krev det at vi tilpassar oss, og har evne til omstilling. Eg meiner ikkje å vera nokon betre vitar, men det er mi meining, at folk i Noreg generellt set for lite pris på kor godt vi eigentleg har det. Vi har mykje fokus på vårt eige, og er opptekne av ei lita verd rundt oss. Då vert det lett mykje fokus på luxus-problem og vi gløymer at det er ei stor og stadig meir global verd utan-

for vår eiga boble. I reiselivet har vi dagleg tevling med nettopp denne store verda, på lik line med anna eksportnæring. Reiseliv er ein knalltøff bransje, med små marginar. - Meir enn 40% av distrikts-hotella går med underskot. Det er likevel ingen tvil om at utviklinga i Hardanger har vore positiv, også for reiselivsbransjen. Regionen har fått eit reiselivs-ikon og fyrtårn som heiter Trolltunga. Vi er blitt litt flinkare til å løfta fram den heilt unike naturen vår. Tur og vandring er ein trend både i innog utland. Her sit Hardanger på spektakulære turer som Dronningstien m.m. Vi har eit storarta utval av nasjonalparkar, vi har fossar, fonn og fjord. Små og mellomstore aktivitets-bedrifter tilbyr opplevingar, og bonden produserer kvalitetsprodukt i form av frukt, sider og øl. Vi har fått langt betre infrastruktur med tunellar og bru. Men, eg kan ikkje fri meg frå tanken om at vi ville koma enno lengre om vi kunne kvitta oss med usemje, og i større grad klara å bli samde om ei prioriteringsliste for viktige prosjekt, og få dei gjennomført. Usemje gjev oss avgrensingar, uframkomlege vegar, dårlege vegar, stengde vegar. Dette går ut over reiselivet, vi er heilt avhengig av å få på plass betre infrastruktur. Rett nok har reiselivet nådd nye høgder i dei fire/fem sommar-månadane gjennom målretta satsing, godt samarbeid, og ikkje minst valutakurser som har vore i vår favør dei siste åra. Men kva med dei 8 andre månadane? Som heilårs-arbeidsgiver skal vi leva i 12 månader. Som

hjørnesteinsbedrift er vi opptekne av at vi skal kunne tilby gode, trygge, sikre heilårs-arbeidsplasser. Det blir vanskeleg med usikre rammebetingelser. Når hausten kjem så sluttar bussar og båtar å gå og når vinteren kjem så vert vegar stengde. Slike realitetar, saman med betre infrastruktur i byar og på flyplassar, så har Hardanger på 15 år mist 50 % av kursog konferanse delen. Skal vi ha levande bygder, så må det offentlige leggja betre til rette, og sjølve bruka oss dersom dei ynskjer at vi skal kunna tilby heilårs-arbeidsplasser i bygdene også i fremtida. Konferanse segmentet er grunnlaget for å driva verksemd i vinterhalvåret. Ein ting mange ikkje tenkjer over, men kansje tek som ein sjølvfylgje, er at vi i De Historiske Hotel og spisesteder tek vare på kulturarven vår - heilt gratis. Det vert ofte hevda at nye generasjoner ikkje ynskjer å ta like mykje ansvar lenger. Det er heller ikkje ein sjølvfylgje at barn ynskjer å overta familie-bedrifter. Då tenkjer eg at det kan være ein fordel å ”Heia” på kvarandre og snakka kvarandre opp. Unge føl godt med på korleis vi omtaler kvarandre, både på sosiale medier, i pressa generelt, men og ved middagsbordet. Ynskjer vi at dei unge skal ta over krevjande leiarjobbar i dei viktige bedriftene våre, må vi ha fokus på det positive. Skal reiseliv vera attraktivt for dei unge, er vi avhengig av å kunna tilby attraktive heilårs-jobbar. Ikkje minst på bakgrunn av at vi i vår bransje, mellom anna skal jobba, når alle andre har fri.

Internasjonal turisme er den raskast veksande næringa i verda. Kan vi berre halda på vår marknadsdel, så betyr det i seg sjølve ein betydeleg vekst, auka bærekraft og fleire heilårs-arbeidsplasser. Men, vi må bli langt meir målretta mot kva turisme vi vil ha. Vi forstår verdien av fisk og olje i Noreg. Men dei fleste forstår ikkje kva verdi naturen har. Utan at vi forstår den verdien, er det umulig å få på plass ein klok og langsiktig forvalting av natur-ressursane. Noreg har eit premium produkt å tilby, og urørt natur kjem til å stige mykje i verdi i åra som kjem. Noreg blir aldri noko billig-land. Vår arena er kvalitet og eksepsjonelle natur- og kulturopplevinger. Då må vi tenkje bærekraft, distriktspolitikk, infrastruktur og ikke minst lønnsemd og verdiskaping, framfor volum. Vil du høyra meir om dette temaet? Ta deg ein tur til Hotel Ullensvang, og spør fint om du kan få snakka med Barbara!

HELENE SEIM

JOVIAL, REFLEKTERT OG FRAMOVERLENT

- ei kvinne på toppen i norsk industri TEKST: SIGURD VIKØREN

Etter meir enn 11 km i Folgefonntunellen opnar landskapet seg på Hardangersida. Midt i mot ligg Boliden, ei stor verksemd, sjølve symbolet på Odda, industrien og den gamle historien, mellom fjella heilt innerst i Hardangerfjorden.

Her har eg avtale med Helene Seim, den fyrste kvinnelege adm. dir. i eit smelteverk, i alle høve her i vår region. Ei ekte Odda-jente som har gått gradene på Eitrheimsneset. I Boliden, ei veldreven bedrift, med 300 tilsette, og 1,5 milliardar i omsetning i 2016. Når den gamle giganten no nærmar seg 100 år, så er Boliden framleis ei av hjørnesteinsbedriftene i den gamle industristaden, heilt i enden av Sørfjorden. I dag ei topp moderne bedrift, som har fornya seg mykje, noko som er ei kontinuerleg utfordring, for å overleva i ein tøff marknad.

Adm. Dir. Helene Seim, vaks opp mellom smelteverka i Odda, og gjekk på skule her til ho var ferdig med vidaregåande. Seinare gjekk turen til hovudstaden der ho vart verande i 13 år. Fyrst som student, der ho tok ein doktorgrad i materialteknologi, og seinare i jobb hos Norsk Medisinaldepot. Etter kvart gjekk turen attende til Hardanger og jobb på Smelteverket midt i sentrum av Odda. Her var Helene i sving til mannen hennar fekk eit tre år langt oppdrag i Finland. Helene var i den perioden heimeverande småbarnsmor. Under Finlandsopphaldet budde paret like utanfor Helsingfors, i ein by som heitte Espoo.

Etter utført oppdrag, gjekk turen heim att til Hardanger og Odda. Helene fekk seg no jobb på Boliden, der ho i 2003 vart tilsett som analytikar. Attende i arbeidslivet, med dei krav det innebar for ei ung mor, tok Helene likevel dei utfordringane ho fekk. Opp gjennom åra fekk Helene fleire ulike og utfordrande jobbar i systemet. Før jenta som valde industrien som arbeidsplass, i 2010 fekk den spennande jobben som produksjonssjef. Ein krevjande, utviklande og interessant jobb, Helene hadde i seks år.

Hausten 2016 kom tilbodet om toppjobben på Boliden. Sjølvsagt eit signal om at ho hadde stor tillit i systemet, og samstundes ei umåtelig stor utfordring. Ein jobb Helene takka ja til, og hadde sin fyrste arbeidsdag i sjefs-stolen i januar 2017. Sjølv med ein doktorgrad i botn, og mange år med kompetanse i Boliden, var det nok likevel å ta sjansen på å våga seg utforbi eigen komfortsone. Eit prinsipp Helene hevdar du må våga, skal du utvikla deg som person. - Du var aldri i tvil om du skulle seie ja, til ein så ansvarsfull jobb? - Nei, aldri. Eg kjente godt organisasjonen, og på Boliden jobbar vi i team. - Dessutan ventar ingen at du kan absolutt alt når du tar til i ein ny jobb. Du må få litt tid på deg, og så kan du etter kvart som du veks inn i jobben, setja ditt eige preg på miljøet. I Boliden er det berre 14 % kvinner. Dei fleste er på laboratoriet og i ulike stabsfunksjoner. Det er mange spennande job-

bar på Boliden, og i industrien elles, som kvinner fint kan ta. Det er ingen grunn til at ikkje fleire kvinner kan jobbe i produksjonsavdelingane både som operatørar og i andre interessante stillingar. I dei jobbane eg har hatt, er det å vera kvinne absolutt ingen problem, seier Helene. Skaff deg kompetanse, ta utfordringar, sei ja til jobbar med større ansvar. Sjå på toppen av regjeringa i Noreg, der vi no har tre kvinner i dei mest krevjande minister-postane. På mange skular er det i dag jentene som dominerer. Kanskje er det litt treghet i systemet, difor vonar eg at kvinne-delen i bedrifter som Boliden, vil ta seg opp, seier adm. dir. Helene Seim. - Mi oppfordring til kvinner er, ta roller, ta posisjoner som krev litt. Får du ein sjanse, ta den. Våg å visa deg litt fram - Om det krev at du må gå litt utanfor komfortsona di, gjer det. Det vil helst gå bra, og det vil utvikla deg.

Det er mykje spennande som skjer i organisasjonar og innan teknologi. I den mykje omtala Industri 4-0, er det mange utfordringar knytt til automatisering, digitalisering, og robotisering. Human kapital, vil likevel i framtida bli viktig. Industrien vil søkja etter dyktige medarbeiderar, det vil opna for fleire kvinner. Industrien set ingen grenser, tvert om. Industrien vil i framtida vera ein open arena for kvinner. Industrien er ein veldig spennande og variert arbeidsplass for framtida. Etter 100 år med enorm utvikling, er industrien no klar for 100 nye år med vidare framsteg. Helene Seim, jovial, reflektert og framoverlent, ei kvinne på toppen i norsk industri. Ei kvinne som har våga å ta steget ut av sin eigen komfortsone, og har lukkast med det.

VELKOMMEN TIL VÅRT

FABRIKK-

UTSALG Visste du at Noregs einaste garveri ligg i Ølensvåg? VASKBARE SAUESKINN REINSDYRSKINN HJORT-, ELG- OG RÅDYRSKINN LÆR OG MØBELHUD M.M.

Man-tors kl. 10-16

Fre. 10-17 Lør 11-14 GODE FØRJULSTILBOD

100% naturleg kvalitet sidan 1951

SPØR OSS OM BEREDNING GRANBERGGARVERI.NO - LIK OSS PÅ FACEBOOK - GRANBERG GARVERI AS, BJOAVEGEN 187, 5582 ØLENSVÅG - 52 76 50 00

Bente Marie Sjo, dagleg leiar i Zenit Engineering på Husnes, som i det daglege leiger ut spesialisert ingeniørkompetanse til næringslivet. Dama sjølv seier; Zenit Enginering er det effektive bindeleddet mellom utfordrande ingeniøroppgåver og dyktig kompetanse. Bente Marie er utdanna grafikar. Ho er nyleg ferdig med etterutdanning innan Organisasjon og leiing ved Høgskulen i Innlandet. Dama som søkjer å utvida kompetansen sin, har gjort dette på sida av å vera i full jobb. Studiet har ho tatt via Studiesenteret. no, som er drifta av Kvinnherad Næringsservice på Husnes. -Eit fantastisk godt tilbod, seier Halsnøy-jenta. Dette tilbodet gjev oss mulighet til å ta høgare utdanning utan å måtte reisa langt vekk. Bente Marie likar at ting skjer. - Det blir lite fritid, men eg likar å få brynt meg litt. Står du i ro, så skjer det lite. Vi må utanfor komfortsona vår. Det er då du utviklar deg. Om du tar utfordringar, blir du kanskje travel, men så lærer du mykje, og treff mange flinke folk. Likevel er det du sjølv som må ta ansvar og passa på. Det er mange flinke folk som i sin iver etter å strekka til, slit seg ut.

BENTE MARIE SJO

Audmjuk, men likevel med bein i nasa

- Du må ha pustehol. Eg er heimekjær og på basen min på Sjo på Halsnøy, der har eg ladestasjonen og helgane er heilage. Då kosar eg meg saman med familien. To ”barn”, Ida Caroline på 22 og Sigmund 17 år og sambuaren Knut Geir Tofte. - Ungane er i ferd med å bli vaksne, så då har vi fylt på med ein hund. Scott er av rasen Jack Russel, og er ein flott familiehund. Saman med Scott går vi mykje på tur. Det er balsam for sjela. Du får trim, frisk luft og ikkje minst får du tømt hovudet. Det er eg så glad for, då nyttar det ikkje å prøva å lura seg unna. Scott er klar, og han skal på tur uansett ver. Dagleg leiar er krevjande Bente Marie. Sjølv om du gjer det mindre farleg gjennom å snakka om team og flinke medarbeiderar. I presentasjonen av Zenit Engineering heiter det m.a.: - Målsettinga vår er å vera ein viktig del av kundane våre si verdikjede gjennom å tilby høg kvalitet på ingeniørtenester og løysingar i eit moderne, fokusert og velfungerande konsept! Høyrest ut som ei teneste mange kunne ha bruk for. Likevel, nokon skal trass alt selja inn denne kompetansen og sjå til at den blir ein viktig del av verdiskapinga. Eg nekta å tru at det gjer seg heilt sjølv.

Bente Marie Sjo (43), er ei dame som etter kvart har bygd seg eit godt og verdfullt nettverk, innan store delar av industrimiljøet rundt Hardangerfjorden. Ei heilt ekte Halsnøy-jente som har våga seg utanfor komfortsona si, og teke på seg krevjande oppgåver.

- Jau, å vera leiar er krevjande. Det vil vera ting du er i tvil om, eg kjenner på det. Men, som leiar er du ikkje heilt åleine. Det er alltid nokon ein kan spørja om råd. Eg har jo t.d. eit styre å støtta meg til om eg er usikker. Ein må våga å ta sjanser, og ein må tåla å få kritikk. Gjer ein feil, eller ser i ettertid at ein kunne gjort ting annleis eller betre, har ein lært noko viktig. Eg trur det er viktig å prøva å snu fokuset frå å ha gjort feil, til å ha fått nyttig erfaring. Du må vera svolten på å læra nye ting. Det handlar og om at vegen blir til mens vi går, våga å takka ja til dei utfordringane som kjem.

TEKST: SIGURD VIKØREN

Men som leiar har du sjølvsagt eit ansvar for at kompetansen har rammevilkår som legg ei god plattform for at vi kan levera det vi lover. Du har eit ansvar for at omdømmet og det du leverer harmonerer. Det er viktig som leiar å bygga nettverk og gode relasjonar. Dette gjeld likevel for alle i bedrifta. Alle bidreg til verdiskaping gjennom å byggja relasjonar og nettverk. Det å vera leiar har nok likevel endra seg ganske mykje i seinare år. Du set ikkje heile tida åleine på toppen, og mange ting har endra seg, ikkje minst gjennom inntoget til data og internett. I dag treng du heller ikkje å reisa til Oslo for å ta eit viktig møte på 1 eller 2 timar og bruka heile dagen på det. Vi har t.d. Skype og sparer både tid og pengar. STYREVERV: Du er styreleiar i Byggservice AS, ei entreprenørverksemd på Sandvoll. Fortel korleis du hamna i styreleiar-stolen på Sandvoll? - Eg vart spurt om å ta styreleiarvervet, og der og då kjende eg meg nok ukvalifisert til det. Men dei sa til meg at dette trur vi du klarer fint, vi meinar du har det som skal til. Eg kjende på at det var litt overveldande. Men det har noko med korleis du seier ting. Når dei sa at vi trur på deg, såg eg nok litt meir positivt på det. Trur dei at eg kan, så må eg kunna tru det sjølv og. Tenkte på mine eigne meiningar, om at du må våga deg ut av komfortsona. Så då enda det opp med at eg takka ja! Det var sjølvsagt flott tillit dei viste meg.

Skålagato 49, 2.etg. 5470 Rosendal, tlf. 975 68 757

«Din unike nisjebutikk, i hjarta av Rosendal» Følg oss gjerne på Facebook og på Instagram @instinktmote

Velkommen til ein unik handleopplevelse! Vi fører merker som: 2ndOne, Katrin Uri, Iis Woodling, Second Female, Basic Apparel, Soft Rebels, Moss Copenhagen, Close to my heart, Gestuz, Asfvlt , Escentric Molecules og Secrets by B.

Vi er kanskje litt skrudd slik saman, at får du 5 gode attendemeldingar og 1 mindre god, så er det lett den eine mindre gode som er lettast å tru på.

Julens

Diamantkampanje fra Gullsmed Eide

Bente Marie gjekk på eit seminar i regi av Haugesundsregionens Næringsforening der ho lærte litt om styrearbeid, og der ho fekk møta næringsliv som gjerne ville ha styretrainee som kunne tenkja seg slikt arbeid. -Eg saknar ein slik møteplass her lokalt. Det er trong for fleire folk med styrekompetanse. Eg fekk vera trainee hos Berge Sag, og det var kjekt og lærerikt.

KAMPANJE Anheng m/små diamanter:

Halsnøy-jenta som har våga seg fleire turar utanfor komfortsona si er klar på at; Sjølv om det kan vera krevjande, så kjem du styrka ut. Den omsnakka sona er blitt større og du sjølv har utvikla deg som person. I tillegg til styreleiarvervet i Byggservice AS, er Bente Marie styremedlem i Næringshagen i Odda, Kvinnherad Næringsservice og Halsnøy Natteravn. Audmjuk, men likevel med bein i nasa, styrer Bente Marie mot ei spennande framtid. Kor neste tur utanom den berømte sona går, gjenstår å sjå. Som du veit, Halsnøy-jenta likar ikkje å stå i ro. Noko som gjeld på fleire arenaer. Svingar ut frå Zenit-kontoret, med kurs for Sjo på Halsnøy, der Scott står klar for å ta ho med på luftetur.

PERLE Veil 1898

Nå 1398,-

HJERTE Veil 1998

Nå 1498,-

STOR 3-DELT Veil 3590 Nå 2590,-

ØRE-CREOLER øreringer med 12 diameter 0,12 CT TWSI Veil 7990 Nå 4990,ELEGANT STORT diamant hjerte med 0,08 CT TWSI Veil 5490 Nå 3490,Gult eller hvitt gull

SPESIAL RING med 0,15 CT TWSI Veil 7990 Nå 4990,-

STOR, KRAFTIG allianse ring med en 0,18 CT TWSI Veil 15990 Nå 9990,-

Hvittgull eller tofarget SMYKKESETT SNØKRYSTALL finnes i både gult og hvitt gull. Anheng og ørepynt m/små diamanter Veil 3950 Nå 2750,-

OBS! Har denne også i gult gull! Følg oss på: Facebook Instagram Os sentrum

•

AMFI Os

•

Rosendal

RUT OPPEDAL RASMUSSEN

GRANNEHJELPA! Rut Oppedal Rasmussen, integrert kvemming, med litt av storskogen sitt sus i auraen sin, fødd og oppvaksen i Elverum, som ho er. Utdanna klassisk musikar med fire år på konservatoriet i Oslo og eitt år i København. TEKST: SIGURD VIKØREN

Etter konkurranse med mange, kom ho gjennom nålauga til Bergen Filharmoniske Orkester, kanskje betre kjend som Harmonien. Dama overtydde og fekk fast jobb i det kjende orkesteret, der ho spelte bratsj. Blir du tilsett i Harmonien, har du stor musikk- kunnskap på mange felt, både når det gjeld noter, musikalitet og kunnskap om ulike teknikkar for utøving av musikken. Ja, i tillegg, om du lurte, dama spelar òg fiolin, eller fele om du vil. No ville lagnaden det slik, at då den musikalske dama frå dei store skogane, kom til Bergen, traff ho gjennom felles kjende ein dansk kvemming, kjend for vern av både fartøy og natur. Lagnaden hadde ført dei saman, og i dag er dei gift og eit godt samarbeidande team som

saman har fått tre born. I tillegg inneheld familien ei dotter som Klaus hadde frå før, som bur i USA. I 1996 hadde ryggen til Rut krangla så mykje at ho måtte slutta som musikar i Harmonien. Planane om å flytta til Kvam vart lagde. Men, seier Rut, - eg kunne no ikkje flytta til Kvam, utan å ha noko å gjera på. Difor begynte den klassiske musikaren på ei formings-utdanning. Rut etablerte seg med strikkeverkstad. - Det vart ikkje nokon suksess, seier Rut. Eg hadde lite nettverk, sat åleine å strikka, var ekstremt lite kreativ, og veldig gravid. Seinare fekk eg jobb hos optikar Bjelland, der eg var i fleire år. Kjekk arbeidsplass, som bidrog mykje til at eg vart kjent med folk. De fleste skal jo ha klokker, briller eller batteri før

eller seinare, så jobben introduserte meg til ein stor del av sambygdingane mine, og var viktig for meg i å skaffa eit nytt nettverk. Etter kvart fekk eg meg ein jobb i kulturskulen i Kvam som fiolinlærar. Plutseleg ein dag fekk eg førespurnad om å vera dirigent for eit mannskor med tilknyting til bedehuset. Eg hadde aldri vore i eit bedehus. Det er ikkje så mange av dei i dei store skogane. Men førespurnaden gjaldt eit halvt år, og eg tenkte at det overlever eg vel? Det enda opp med at eg vart verande i ti og eit halvt år. Hadde det fantastisk kjekt, og syntest at det å få vera med og byggja opp eit kor var veldig givande og lærerikt. Gjennom Kulturskulen fekk eg ansvar for eit prosjekt som heiter ”Fleire fargar i Kvam.” tilsvarande ”Fargespill” i Bergen, berre i mindre målestokk.

Der laga me førestillingar basert på songar og dansar som barn og unge med minoritets-språkleg bakgrunn deler med oss. Desse førestillingane bidreg til kulturutveksling og samhandling og syner at alle er ressursar når ein etterspør kva folk kan. Etter kvart tok eg ei etterutdanning ved NLA i Bergen i ”Interkulturell pedagogikk”. I 2013 spurde Sidsel Haugen som er dagleg leiar i Grannehjelpa meg, om eg ville leia eit mentorprosjekt for kvinner med minoritetspråkleg bakgrunn. I enden av dette skulle vi kopla deltakarane opp mot norske kvinner og fokusera på utdanning og arbeid. Dette gav gode resultat og eg vart kjend med flotte kvinner som gav av seg sjølv i møte med kvarandre. Fleire av kvinnene fekk seg jobb eller starta på ei utdanning som ei følgje av dette prosjektet. I 2014 vart det lyst ut ei 50 % stilling i Grannehjelpa, som eg søkte og fekk. Seinare har dette arbeidet inspirert meg, og fasinert meg. Frivillig arbeid er gull verd, og kan gjera kvardagen betre og meir meiningsfull både for dei som yter frivillig arbeid og dei som mottek støtte. Grannhjelpa, frivilligsentralen i Kvam, er ei stifting eigd av ulike frivillige lag og organisasjonar i Kvam. Vi har inntektene våre frå ulike prosjekt-midlar som vi søkjer på, og ikkje minst frå Kvam herad, som er den klart største bidragsytaren. Grannehjelpa koordinerer frivillig arbeid mellom

dei som etterspør ulike typar hjelp eller bistand, og dei frivillige, anten gjennom lag og organisasjonar eller einskildvis. Me koordinerer m.a. tiltak og aktivitet for eldre på dei fleste eldreinstitusjonane i Kvam. Me organiserer ”Handlevogn”, Kafé, songstunder, pianounderhaldning, karalag, stovegjest med meir i samarbeid med frivillige. I tillegg har me tre turgupper. Jobben i Grannehjelpa har òg gjeve meg høve til å bidra med integreringarbeid her i Kvam. No leier eg ei internasjonal kvinnegruppe. Dette er utruleg spanande og meiningsfylt. Sjølv om me kanskje ytre sett er forskjellige, er me mest like. På ein måte er eg òg innvandrar til Kvam, sjølv om eg er norsk, og snakkar språket, så veit eg litt om kva krav innvandrarar møter på når det gjeld å bli integrert. Det er ingen tvil om at dette er eit arbeid som gjer meg engasjert og gjev meg mykje attende. Vi har òg eit prosjekt som vi kallar KvammaKOMPIS. Vi samlar ei gruppe med kvemmingar med norsk bakgrunn og ei gruppe kvemmingar med ikkje-norsk bakgrunn. Så skal dei møtast seks gonger på tre månader. Fyrste og siste møtet er felles for heile gruppa. Dei fire møtene i mellom er mellom to og to, der dei har ansvaret for kvar sine to møter. KOMPISANE vel sjølv kva dei skal bruka desse møta til. Mange vel å invitera kvarandre på middag, eller gå på tur i lag. Det er ein fin måte for dei med innvandrarbakgrunn å øva seg på norsk språk - og vi ser òg at

kvemmingane med norsk bakgrunn har stort utbyte av å læra meir om andre kulturar. I dag har vi 60 kvammaKOMPISAR i bygdene her, altså 30 KOMPIS-par og neste gruppe er under oppsegling! Dette er eit lågterskel tilbod som vi ynskjer det skal vera lett å seia ja til. Vi er alle travle i kvardagen vår, og treng å få slike ting litt tilrettelagt. Konseptet byggjer på likeverd. Det handlar om å sjå kvarandre, og at alle er ein ressurs. Fantastisk lærerikt, engasjerande, og meiningsfylt. Kva med musikken Rut? Musikk er veldig viktig for meg, ingen tvil om det. Eg saknar å driva med det på profesjonelt nivå, men det finst mange arenaer ein kan utøva ei slik interesse på. I dag er eg med i ei songgruppe med åtte damer. Gruppa har fått namnet TeKlang, noko som indikerer at det går med mykje te under øvingane.. Ein annan type musikalsk engasjement er å sitja i programnemnda til Hardingtonar. Klassisk musikk ligg nok i botn, men eg likar all GOD musikk. Kunne tenkt meg å læra å spela jazz eller folkemusikk, kjempekjekt å syngja i kor, men ja, klassisk musikk ligg nok i botn. Naturen er viktig for meg. Den gjev meg trivsel og ro i sjela. Naturen gjer meg kreativ, seier ei engasjert kvammadame med røter dei store skogar.

FOTO: AGNETE BRUN

HERBORG eller kanskje eg skal kalle deg Kristin Lavransdatter?

Du har fått hovudrolla i det store verket, bygd på Sigrid Undset sin historiske triologi! Som har premiere på Den Nationale Scene i februar? Reknar med at du går til verket med skrekkblanda fryd? Som ei dame med stor interesse for litteratur, og samfunnsutvikling generellt, må no dette vera midt i blinken? TEKST: SIGURD VIKØREN

Jau rolla som Kristin er ei stor gåva! Både fordi eg er svært glad i Undset sitt verk og i litteratur generelt og fordi rolla er nesten for utfordrande til å gapa over. Eg skal spela ho frå tenåring som mister syster si og opplever opprivande rivalisering om hennar gunst og vert tilskitna i bygdefolket sine auge og går i klosterskule i Oslo, møter Erlend og den altoverskyggande kjærleiken, til ho døyr under svartedauden etter nesten førti år saman med Erlend, sju søner, store sigrar og store fall og ein evig kamp med trua og Gud. Ein ting er å forstå og settja seg inn i dette litterært - noko heilt anna er å gestalta det scenisk....heldigvis har me songane; Julian Berntzen sin musikk gjev meg høve til å nå ut med alt det som virvlar rundt inne Kristin. Det eg har høyrt av musikken er veldig fint- folk kan gle seg! For snart 400 år sidan kom ein dansk adelsmann og busette seg ved Hardangerfjorden, der han fann kona si og bygde Baroniet Rosendal. Eit gods som symboliserar dansketida, og vår nære relasjonar med Danmark. At du med dine tette band til Baroniet, seinare slutta denne ringen med å finna deg ein dansk mann og busette deg i Danmark, er no litt spesielt. Trur du på åndenes makt, eller er det heilt tilfeldig? Eg trur iallefall på at den kunnskapen og det utsynet Baroniet har gitt både meg og bror min, har prega oss og ført oss lenger ut i verda enn me kanskje hadde kome viss me ikkje hadde fått arbeida som guidar på Baroniet. Den sommaren eg arbeidde der møtte eg mange kunstnarar og åndsmenneske som viste veg mot det livet eg etterkvart har fått lov til å leva; Edvard Hoem, Elisabeth Aasen, Gunnar

Danbolt, Rikard Herrman, Ketil Bjørnstad, Ragnhild Hilt og Kjell Arild Pollestad. Eg var så svolten på å læra og inspirerast og alle desse gav næring til mange år framover! Men fyrst og sist er det dagens styrarar på Baroniet som fekk mest å seia for meg. Og dei er framleis fyrtårn eg styrer etter når eg er litt fortapt... Når det gjeld Danmark, så kan det godt vera at desse månadane eg gjekk rundt der og drøymde meg inn i historia frå dansketida, gjorde at eg kjende meg heima fyrste gongen eg kom til Danmark . Men det trur eg no forresten dei fleste nordmenn gjer; det ligg t.d.djupt i oss at København er den eigentlege hovudstaden vår, og eg trur det er mykje meir enn øl og røde pølser som lyfter oss når me landar på Kastrup ; det er eit åndsliv i København som framleis er delvist vårt, sjølv om det er lang tid sidan skilsmissa med Danmark. Herborg, du har lenge forstått verdien av å ta vare på Baroniet, og naturen. Er dette meir forståing for i dag? Eg ser jo at fleire og fleire forstår kor viktig det er å ta vare på historiske skattar som feks Baroniet, og eg trur mange menneske dei siste tiåra har vorte meir observante på kvar dei kjem ifrå, og på å ta vare på det såkalla ”opprinnelege”. Men dei grunnleggjande samfunnsverdiane peikar i motsett retning; lønnsnemd, effektivitet, sentralisering og forenkling er vorte noko me berre svelgjer. Føler ikkje me har noko alternativ. Utviklinga rasar avgarde utan me anar korleis me kan dra i nødbremsen. Eg trur det er umogeleg å ta vare på den ville naturen og det levande kulturlandskapet vårt viss me ikkje stopper opp snart og går i ein annan retning.

Juleroser, Herborg, blir det juleroser i år og? Juleroser kjem i år som i alle år! Det håpar eg iallefall, at den tradisjonen er komen tilbake for å vara....den starta jo i København i 1882 og fortsette fram til den forsvann att i 1944. I 2015 tok Samlaget, Egmont og eg oppatt denne tradisjonen. Det er ei stor gleda for meg å arbeida med hefte gjennom heile året og sjølvsagt ekstra stas i desember når det kjem ut til alle lesarane sine. Men den største gleda for meg med dette arbeidet er kontakten og samarbeidet med kunstnarane i hefte; diskusjonane om verka, samansettjing av tekstar og biletkunst og ikkje minst alle dei interessante samtalane eg får ha med kapasitetar som eg lærer enormt mykje av!

Ein av tankane med Juleroser er å laga noko folk kan roa seg ned med, verta oppfylte av og gje oss noko anna å snakka om enn alle dei materielle sidene ved jula. Jula er som så mange andre fine ting, vorte korrumpert av materialisme og lønnsnemd og effektivitetsnakk. Det er ekkelt syns eg. Viss ikkje jula kan få lov til å ha høgtid over seg,kva er då att? Kva med jul og musikk, Herborg? Eg kan vanskeleg sjå for meg ei jul utan musikk; julesongane våre og all den klassiske julemusikken betyr svært mykje for meg; Bach, Vivaldi og alt det der.. Bing crosby òg, altså. Men så er det songane; Det lyser i stille grender, Nu vandrer fra hver en verdens krok, Eg er så glad kvar julekveld og Deilig er jorden....når frasa ”fred over jorden” kjem, grin eg kvar gong. Det er så hjerteskjærende at så mange menneske har det vondt her i verda! Men jula sin eigentlege bodskap er jo ein protest mot dette, og eit håp om noko betre. Difor elskar eg jula!

PREMIERE 10. FEBRUAR

www.rodne.no

Skal du på Kristin Lavransdatter? - reis med Hardangerfjordekspressen Hardangerfjordekspressen

Den raskeste veien mellom Bergen og Rosendal. Daglige avganger året rundt. M/S Rygerfonn har øket kapasiteten fra 114 til 145 personer. Se www.rodne.no for tidtabell og priser. Velkommen om bord!

Tlf. 51 89 52 70 – mail@rodne.no

BESTE REISEMÅTE TIL BERGEN OG FLESLAND KVAR DAG ÅRET RUNDT

Se www.rodne.no for rutetabell, priser og bestilling av billetter.

Reiselivet i Hardanger si største utfordring

I dei store byane har hotell og andre reiselivsverksemder god aktivitet utanom sommarsesongen. Forretningsreisande og kursog konferansegjestar kjem i vekedagane og tilreisande frå fjern og nær kjem på helgebesøk. Statistikken for Hardanger, og distrikta i Noreg generelt, viser eit anna bilete når sommarsesongen er over. Tal gjester om hausten, vinteren og våren er berre brøkdelar av kva byhotella kan visa fram. TEKST: HANS JØRGEN ANDERSEN, REISELIVSDIREKTØR, REISEMÅL HARDANGER FJORD AS. FOTO: REISEMÅL HARDANGERFJORD

FOTO: SVERRE HJØRNEVIK

For hotella i Hardanger sett under eitt er belegget så lågt om hausten, vinteren og våren (som jo er størstedelen av året) at samla belegg for heile året knapt er halvparten av kva eit bergenshotell reknar som naudsynt for å vedlikehalde og oppgradere. Den største utfordringa for reiselivet i Hardanger er å få fleire til å komme hit utanom høgsesong. Reiseliv betyr mykje for Hardanger, har gjort det i generasjonar og er ein del av DNA-et til hardingane. Tidlegare studiar og nye tal frå Innovasjon Norge viser at reiselivsbasert omsetnad i Hardanger er omkring 1,5 milliardar årleg og gjev

grunnlag for 1.200 årsverk. Det er ikkje vanskeleg å sjå at utan reiselivet stopper Hardanger. Det er interessant å samanlikne folketalet i Hardanger, som er 4,6 promille av folketalet i Noreg, med Hardanger sin marknadsandel på 1,4% av ferierande på hotell, hytter og camping. Turismen er ganske nøyaktig 3 gonger viktigare for regionen enn det folketalet skulle tilseie. Potensialet for vidare vekst er godt. Reiselivsprodukt i verdsklasse (det er sant) kombinert med godt nasjonalt og internasjonalt marknadsarbeid ser ut til å gje eit rekordår i Noreg og Hardanger i 2016.

Reiseliv er mykje meir enn hotell, men for hotell finst det gode oversikter for gjestetal og omsetnad, og det gjev ein god indikasjon på samla aktivitet for reiselivet generelt. Det er vanleg å dele reiseliv inn i overnattingstilbod, servering, transport, aktivitetstilbod og forskjellige besøkstilbod. I tillegg fører reiselivsaktivitet med seg store ringverknader innan handelsog servicenæringane. Eit viktig særtrekk ved stadar med gode reiselivstilbod er og at det er med å gje eit godt aktivitets- og servicetilbod for dei fastbuande. Ein god stad for ein gjest å koma til vil og vere ein god stad å bu.

Mest ingen destinasjoner i Noreg har så stor skilnad på låg og høgsesong, som i Hardanger. Kva betyr dette særleg for hotella? Det gjev eit dårleg grunnlag for å hengja med i krav til både vedlikehald og oppgradering - Hotella i Hardanger må ha same bygningsmessige kvalitetar som i resten av verda - som vi konkurrer med - og det er ikkje billeg. Å ha ein god stab blir utfordrande når du på eine sida ynskjer å byggja kompetanse, gode team og utvikla eit godt service-tilbod - når du på den andre sida må redusera staben kvar haust, og byggja den opp att om våren. For lokalsamfunn og kommunale inntekter er og ei utvikling i retning av heilårs-arbeidsplassar og auka busetnad viktig på mange opmråder, ikke minst med tanke på kommunen sitt inntektsgrunnlag.

Det er strukturelle skilnader mellom by og land i reislivsnæringa. Ein stor offentleg sektor og eit omfattande og variert næringsliv i byane gjev mange arbeidsreisande og kursog konferansearrangement. Dette gjev ein god beleggsprosent i dei store byane heile året. I distrikta utgjer yrkestrafikk og kursog konferansearrangement ein mykje mindre del av gjestedøgera. Ferierande er det lite av i lågsesong - og beleggsprosenten for dei fleste hotella om vinteren i Hardanger er svært låg. Kva kan ein gjere for å auke tal besøkande til Hardanger utanom høgsesong? Dette enkle spørsmålet har dessverre ikkje eit like enkelt svar. Kva gjestar kan ein få tak i når høstmørkret senkar seg? Dei ferierande reiser om sommaren. Kursog konferansetilbodet i Hardanger møter særs hard konkurranse frå by- og flyplasshotell, og konkurransen vert monaleg hardare etterkvart som fleire tusen nye hotellrom opnar i Bergen i løpet av få år. Gjester som reiser i jobbsamanheng utgjer 42% av gjestedøgera på bergenshotella gjennom eit år. I Hardanger er det tilsvarande talet 20%. I Hardanger er det berre Odda som har så mykje industri og anna næringsliv som gjev ein andel yrkestrafikk (39%) på nivå med Bergen.

Så kva moglege løysingar finst? Det er minst to klare vegar å gå. Den eine er å få fleire arrangement lagt til Hardanger utanom høgsesong. Det er ressurskrevjande å skape desse, og det trengst stor innsats frå mange for å få det til. Eit godt døme er Expedition Amundsen som i månadsskiftet februar-mars gjev fullt belegg ei lita veke hos mange overnattingsverksemder og god lokal omsetning av forskjellig slag i Eidfjord. Det var det ikkje mange som trudde var mogleg for 5 år sidan. Eit anna døme på arbeid med arrangement finn me i Røldal med Røldal Freeride Challenge i april og andre arrangement. Eit tredje døme er Litteraturfestivalen i Odda i oktober. Det er ingen grenser for kva arrangement ein kan tenkje seg - men felles for alle er at det krevst engasjerte folk og stor innsats for å skape dei - anten det er snakk om VM i Ludo eller arrangement er basert på historie, tradisjonar, natur og kultur i Hardanger. Her er det viktig å tørre å tenkje utradisjonelt og støtte opp under nye initiativ. Det andre vegen å gå er å forbetre noverande reiselivsprodukt og skape nye

heilårlege reiselivstilbod. Investeringane dei siste åra på til dømes Thon Hotel Sandven, Hotel Ullensvang, Olav H. Hauge-senteret, Mikkelparken, investeringar og tilrettelegging for fotturar, storutbygging i Røldal og anlegg i regi av Nasjonale turistveger er gode døme på dette. Desse aleine utgjer investeringar på fleire hundre millionar kroner. Døme på andre investeringar det vert arbeidd med i desse dagar er fornyinga av Hardangervidda Natursenter Eidfjord, 27 meter høg isklatrehall i Cyanamidesiloen i Odda, pilegrimssenter i Røldal og Hardangerbadet i Kvam. Slike tiltak gjev grunnlag for fleire tilreisande heile året, grunnlag for arbeidsplassar og eit betre tilbod i Hardanger for oss som bur her og for dei som kunne tenkje seg å flytte hit.

Varer, service og tenester er ”alfa og omega” i eit velfungerande lokalmiljø! Lekkasje til dei tre store byane Bergen, Haugesund og Internett - er ei stor utfordring for oss alle!

GÅ IKKJE OVER BEKKEN ETTER VATN! Heimstaden din - lokalsamfunnet - livet vårt. Alt det vi har rundt oss, har vi bygd opp saman! I vårt velsigna demokrati, får du ikkje 80 piskeslag om du kosar deg med eit glas vin. Du får heller ingen piskeslag om du reiser til bydn og handlar. Kvar du bruker pengene dine, er heilt opp til deg sjølv, og ingen andre. - Men, dersom det gode liv langs Hardangerfjorden skal halda fram, krev det kanskje likevel at vi, alle saman, tenkjer litt gjennom saker og ting. Du har sjølvsagt og eit ansvar! Dei val du tek, får konsekvensar.

Spel kameraten din god - det er lurt, då blir du også betre. La den lokale butikken få sjansen. Har du funne ein god pris i bydn eller på nett, så spør kva dei lokale kan tilby? Spør om dei kan skaffa deg det du vil ha? Gje dei som du deler det lokale fellesskapet med ein sjanse, snakk med dei.

Trur du kanskje det ikkje har nokon betydning kvar du handlar, kvar du legg att pengene dine? Dersom du ikkje handlar lokalt, så er det i alle høve hundre prosent sikkert, at du bidreg til handelslekkasje.

Skulle det då likevel visa seg å vera heilt uråd å få til noko, så kan det kanskje vera tid for å vurdera handel på nett, eller i bydn. Kanskje også med litt betre samvit.

Alle veit at ein lekkasje på havet kan vera livstruande. - Vi tenkjer kanskje ikkje like mykje over at lekkasje på land og er livstruande. - For lokale butikkar, for mangfald, for trivselen i framtida.

Sjølvsagt trur ingen at du målmedvite lurer deg sjølv! Likevel, for ordens skuld, kan det vera greit å bli minna om, at når du skal samanlikna prisar! - Ikkje gløym å få med alle kostnader som kjem i tillegg, når du ikkje handlar lokalt.

Vi vil ha topp barnehagar, gode skular, attraktive arbeidsplassar, bra eldreomsorg. Vi vil ha eit allsidig fritidstilbod frå øvste hylle. Kort og godt, vil vi ha eit velfungerande lokalsamfunn.

Det vil vera ei god investering for di eiga framtid å handla lokalt! - Samstundes legg du til rette for eit betre lokalsamfunn for dine barneborn!

Slike samfunn krev samhald og god økonomi. Her heng ting tett saman. Trur du mykje av dei pengene vi legg att på butikkane i Bergen og Haugesund eller på netthandel, går til å styrkja gode tilbod i lokalmiljøet vårt?

Eigentleg veit du det vel - ”Det er sluttsummen som tel!”

Seier nokon at den lokale butikken har dårleg vareutval? Påstanden er like håplaus som det evige spørsmålet om kven som kom fyrst, høna eller egget? Kanskje utvalet i lokalbutikken speglar kor mykje vi bryr oss. Trur du utvalet i lokalbutikken blir betre, dersom vi handlar meir lokalt?

Og du! - til jul skal vi alle handla litt ekstra. - Gå ikkje over bekken etter vatn!

Likevel, av og til må vi til bydn, sjølvsagt må vi det. - Men, det fine då, er at no har vi tenkt gjennom disse sakene.

Vi snakkast! Sigurd

FOTO: ANDERS ELLINGSEN

til lokal handel!

Vi har snakka med 5 ordførerar rund Hardangerfjorden, som alle støttar oppropet om å handla lokal!

Sveio kommune Jorunn Skåden

Ullensvang herad Solveig Borge

Jondal kommune Jon Larsgard

Eidfjord kommune Anved Johan Tveit

Etne kommune Siri Klokkerstuen

STORD LUFTHAMN,

Sunnhordland lufthavn AS står for drifta av flyplassen. Driftsselskapet er eigd av Stord kommune (79%) og Hordaland fylkeskommune (21%). Lufthamnselskapet har 21 tilsette.

Stord lufthamn er avlastningsflyplass for Bergen lufthavn, Flesland og vert ofte nytta til treningsflyging av fly og helikopter. Lufthamna er svært viktig for beredskapen i distriktet og vert ofte nytta av redningshelikopter og ambulansefly i samband med søk- og redningsaksjonar. Lufthamna har eigen redningsbåt som rett som det er vert kalla ut på oppdrag av Hovedredningssentralen for Sør Noreg.

etter flybillettar har flyselskapet nyleg auka fra 10 til 13 rotasjonar pr. veke på denne ruta. Av dei som nyttar seg av flytilbodet til Oslo er 50% forretningsreisande og 50% privatreisande. Me ynskjer fleire reisande over lufthamna så skal du ut på tur er det berre å ta kontakt på telefon 53 40 37 00. Alternativt kan du tinga flybilletten din på internett på www.stordflyet.no

Det er flyselskapet Danish Air Transport AS (DAT) som i dag er flyoperatør på Osloruta. DAT flyg Osloruta for eigen økonomisk risiko. Flyselskapet har etablert konseptet «Stordflyet». «Stordflyet» har vorte svært populært blant dei reisande. Ruta til Oslo har godt belegg og god punktlighet og regularitet. Grunna stor etterspørsel

Widerøe Flyveselskap flyg charter for Kværner Stord til Molde. Passasjerane er pendlarar som jobbar på Ormen Lange Prosjektet på Aukra. På det meste hadde Widerøe 8 rotasjonar pr. veke til Molde. No er det kun ein rotasjon pr. veke. Charterflyginga vert truleg avslutta i desember i år.

BENTE NILSEN

MAGNE ROMMETVEIT

SØRSTOKKEN ER SUNNHORDLANDSREGIONEN SI REGIONALE LUFTHAMN

TO FO E

TL :A D

Spar Uskedalen Kvifor vel du å nytta Stord lufthamn og Stordflyet når du skal reisa til Oslo? For meg er det raskaste vegen til Oslo. Treng ikkje koma ein time før avgang og sparer mykje tid, Eg får frukost på morgonflyet. God korrespondanse til Stord fra Kvinnherad om morgonen. Kor ofte nyttar du deg av flytilbodet på Stord lufthamn? Ca. 1 - 2 gonger pr mnd. Er du nøgd med rutetilbudet på Osloruta? Er nøgd med tidspunkt for avgang frå Stord om morgonen og retur på ettermiddag. Det er få muligheter for god korrespondanse til Kvinnherad som høver med ettermiddagsflyet frå Oslo. Går ikkje snøggbåt før 22.15. Ferje blir tungvint når vi reiser med snøggbåt til Stord. Vil du tilrå Stord lufthamn og Storflyet til andre? Eg har brukt stordflyet i minst 15 år. Er uforstående til at ikkje fleire nyttar det. Tenk, reisa frå Kvinnherad kl 05.45 og vera klar på møte i Oslo kl. 8.30-9.00 det må vera god nok grunn! Står heller tidleg opp enn å liggja på hotell om natta.

Kvifor vel du å nytta Stord lufthamn og Stordflyet når du skal reisa til Oslo? Eg brukar så og seia alltid Stord Lufthamn når eg skal pendla mellom Stord og Oslo.Med travle og lange kvardagar i hovudstaden, så er det viktig å ha enkel, mest mogleg tidseffektiv og avstressande reisemåte. Kor ofte nyttar du deg av flytilbodet på Stord lufthamn? Eg nyttar tilbodet med Stordflyet Stord-Oslo, t/r kvar veke. Kor mange gongar har du reist frå Stord lufthamn til Oslo? Eg har ikkje tal på kor mange gonger til saman, eg har reist frå Stord lufthamn til Oslo. Det blei ein del turar i løpet av dei 16 åra eg var ordførar på Stord. Men etter at eg blei vald inn på Stortinget i 2009, så har eg altså vekependla, og då brukt Stordflyet kvar veke, bortsett frå i feriane. Er du nøgd med rutetilbudet på Osloruta? Morgonflyet med avgang frå Stord 06:55 er

heilt ypperleg. Eg blir då henta med taxi på Rommetveit kl seks, og når alt klaffar, og det gjer det som regel, så er eg på Stortinget kvart på ni. Det er ikkje mange av pendlarane som har så rask reiseveg. Kveldsflyet 18:00 frå Oslo til Stord er som regel også bra for meg. Men når det er lang dag på torsdagen og du vil til Stord og bruka fredagen til andre gjeremål- då er det utruleg irriterande at det ikkje går morgonfly på fredagen. Då blir det som regel å måtta ta fly til Bergen eller Haugesund, og då med lang og kronglete reiseveg frå flyplassen og til du er heime att. Vil du tilrå Stord lufthamn og Storflyet til andre? Eg trur at eg må vera ein god ambassadør for Stord lufthamn og for Stordflyet. Eg skryt over tilbodet til alle eg møter. God service på bakken og i lufta. Eg synest og at DAT og Stordflyet har svært god regularitet, sjølv om eg gjerne skulle ynskja at dei hadde fleire avgangar.

STO R D

O SLO

Reis til hovudstaden

690,-

Ta med deg familie og vener og reis til hovudstaden. Om de bookar minst tre personar tur/retur kan de bruka vår “minigruppe-pris” frå

pr. person pr. veg.*

*Bookast minst 14 dagar før avreise, 7 dagar før avreise er prisen 890,- pr. person pr. veg. Prisen er inkludert bagasje. Book billett på 53 40 37 00 eller email: billett@stordlufthamn.no Les meir på stordflyet.no eller følg oss på Facebook

ELDSJELER: SEVRIN KJERLAND (T.V.), MAGNE RØYNSTRAND OG HANS A. HAUGSE STUDERER FOTO OG AVISARTIKLAR OM BOTANIKAREN JOHAN HAVAAS.

KJELDER:

HAVAAS-SAMLINGA I GRANVIN BYGDATUN. GRANVIN HERAD, NETTSIDE. BOKA «JOHAN HAVAAS, FJELLBONDE OG VITSKAPSMANN», RED. SEVRIN KJERLAND, HANS S. HAUGSE. MUNTLEGE KJELDER: SEVRIN KJERLAND, MAGNE RØYNSTRAND, HANS A. HAUGSE I GRANVIN. PROFESSOR I BOTANIKK UIB, TOR TØNSBERG. FOTO UTLÅNT AV FAMILIEN HAVÅS

Lavforskar frå fjellgard i Granvin Johan Havaas elska mangfaldet i naturen, og som sjølvlært botanikar og lavforskar fekk gravensaren etter kvart både internasjonal anerkjenning og kongeleg heider.

TEKST: ANNE RIVENES

JOHAN HAVAAS

Johan vart fødd i 1864, og vaks opp i storslått hardangernatur på garden Havås. Som smågut samla han alt frå mose til flaggermus, og han likte å lytta til elva som suste og fuglar som song. Johan låg på kne og studerte mosegrodde steinar, han samla plantar og små dyr, og hadde ein umetteleg hunger på natur og kunnskap. Saman med naboguten Sjur K. Selland, som seinare også vart kjend botanikar, var han stadig på oppdagingsferd i skog og mark. Johan var impulsiv og kreativ, og fylgde ikkje alltid vanlege reglar. På skulen fekk han stor fridom, fordi læraren såg kor gode evner som budde i guten. Same fridomen fekk han ikkje som vernepliktig soldat på Tvildemoen på Voss. Havaas likte lite dei ”moderne mordøvingane”, som han kalla det, og søkte seg difor til sanitetsskulen i Christiania. Overlegen ved garnisjonssjukehuset var Christen Smith. Han ”oppdaga” ungguten frå Granvin sin store kunnskap om botanikk, og vart etterkvart både velgjerar og ven. Smith flytte til Bergen, der han nytta sin posisjon til å hjelpa Johan Havaas. Bergen Museum gav økonomisk støtte til botanisk feltarbeid, og grosserar Chr. Sundt gav 400 kroner til eit mikroskop. Johan Havaas (1864-1956) sitt mikroskop står i dag utstilt i Havaas-samlinga i Granvin Bygdatun. Her kan ein sjå film om botanikaren sitt liv og arbeid, og studera ein del av lavsamlinga hans. Størsteparten av samlinga finst i dag ved Universitetet i Bergen og Duke University North Carolina. Ein sentral bidragsytar både til Havaassamlinga og boka om fjellbonden og vitskapsmannen, er sambygdingen Sevrin Kjerland. Som ung mann møtte han Havaas nokre gonger, og hadde interessante samtalar. Men det var først i ettertid at han og andre verkeleg forstod omfanget og det høge faglege nivået på Havaas si forsking.

- Me har ei Naturmangfaldlov som pålegg oss å stogga tap av biologisk mangfald. Men då må me først vita kva me har. Og Havås si samling bidreg til basisen for den kunnskapen, om naturgrunnlag og artsdiversitet, seier Tønsberg.

JOHAN HAVAAS

- Dette er me berre nøydd å gjera noko med, tenkte Kjerland, då han vart kjend med alt materiale som låg att på Havås. Med heradet som oppdragsgjevar, gjekk Kjerland og andre engasjerte bygdefolk i gang med å byggja opp ei Havaas-samling i Granvin. Familien på Havås var viktige støttespelarar. I 1935 fekk Johan Havaas Kongens fortenestemedalje i gull for sitt vitskaplege arbeid. Havaas skildra og gav namn til to artar som var nye for vitskapen. Han samla også andre artar som andre artsbestemte, og han gjorde fleire omkombinasjonar, som vil seia å flytta ein art over i ei anna slekt. -Det viktigaste arbeidet var likevel dei to eksikatverka, dvs store lavsamlingar som finst i fleire identiske sett. Mesteparten av det han samla og studerte, fann han i Granvin og Hardanger. Men han hadde også granskarferder til Finnmark, Hardangervidda og langs vestlandskysten. Han samla inn og registrerte store mengder mose, lav og parasittsoppar, på stipend frå Bergen Museum. Kva verdi har Havaas sitt arbeid i dag? Me spør Tor Tønsberg, botanikar ved Universitetet i Bergen. Han er sjølv lavforskar, kjenner Havaas sitt arbeid og relevans i dag.

Han gjer eit raskt søk på namnet Havaas i Norsk Lavdatabase, og får opp 18.489 treff. Kartet som høyrer til viser at Havaas har tråla norsk natur frå nord til sør, på jakt etter sjeldne sortar. Korleis kunne ein uutdanna unggut frå ein fjellgard i Hardanger bli ein framståande vitskapsmann i så kompliserte fagfelt? Drivkrafta i den livslange lavforskinga var korkje pengar eller heider, men ei intens nyfikne på mangfaldet i naturen. Han var lynande intelligent, og ved hjelp av ordbøker og sjølvstudium lærte han seg latinsk, engelsk, tysk og fransk, slik at han kunne kommunisera med utanlandske fagfolk. Han vart etter kvart sjølv ein anerkjend forskar, og fekk besøk av mang ein professor på garden på Havås. Ein gard som det først og fremst var Marta, kona hans, som dreiv. Dit kom det også journalistar som laga artiklar om den eksotiske vitskapsmannen og fjellbonden. I eit intervju i Bergens Aftenblad i 1937, sa Havaas dette om drivkrafta i arbeidet: - ”Ja, livet blev for mig så uendelig rikt efter at jeg fikk se inn i den store naturverden, hvor vidunderlig sammenhengen er, hvor det ene i naturen griper inn i det annet. Ja, sant å si en rik fullkommenhet er det i det store skaperverket. Og bak alt synes man å merke en stor ånd, en skaperkraft, en Gud om De vil, som jeg tror at ingen opriktig videnskapsmann kan bortforklare.”

Anne Rivenes er frilansjournalist og bonde Er vossing, men har stort hjarte for Hardanger. Budde seks år i Granvin i barndomen. Har difor alltid lengt til fjorden, der vatnet er saltare og fjella brattare, og der poesi og felespel har ein naturleg plass. Er oppteken av natur, kultur og miljø.

FOTO: ATLE HELLAND

Har utdanning frå Volda innan media og kommunal planlegging. Har jobba mange år i lokalavisa Hordaland. Er no frilansar, og bonde på garden Gjerdåker. Med 90 vinterfora sauer er det hektisk lammesesong om våren og travel sanketid om hausten. Er glad i venebesøk, fjellturar, bøker og konsertar.

Hjarteleg velkomen til SkĂĽnevik!

SKÅNEVIKBYGDEUTVIKLINGSLAG Å skape samhandling, kulturell utveksling og møtestadar for born, vaksne, nye og gamle sambygdingar gjennom dugnad, har alltid vore ein av kjerneverdiane i Skåneviksamfunnet. Det ligg naturleg for Skåneviksbuen å jobbe saman for felles godar som Torgdagar, Idrettshall, Idrettslag og Blues. I mange generasjonar har Skånevik vore eit knutepunkt for handel, industri og kultur. Dette gjer at bygda tilhøyrar mange fleire enn dei fastbuande. Skånevikbygdeutviklingslag vil spele ball med alle i Skåneviksamfunnet. Me ynskjer å finne dei gode prosjekta, løfte fram dei spennande ideane, og hjelpe til med å verkeleggjere dei. Laget ynskjer å føre bygda inn i framtida med dei same gode rammene for oppvekst, næring, kultur og alderdom. Skåneviksbuen skal vera stolte av heimbygda si, dei skal framsnakke bygda ute i verda og alltid vende tilbake til staden der dei har sine røter. Bygdeutviklingslaget vart skipa på initiativ frå Skånevik Ølen Kraftlag. Kraftlaget hadde eit ynskje om å tilføra nye midlar til bygdene i sitt nedslagsfelt, som ei ekstrastøtte, i tillegg til den faste sponsinga av lag og organisasjonar. Bygdeutviklingslaget vil vera eit forvaltingsorgan med SØK-midlane som ei grunnstamma i arbeidet.

Skånevik

- BYGDA MED ALT INNAN REKKEVIDDE Midt i smørauga av Sunnhordland ligg idylliske Skånevik. Med si unike plassering er bygda ein naturleg stoppestad når ein skal vitje mange ulike turistattraksjonar. Me kan mellom anna nemne Trolltunga, Preikestolen, Baroniet, Røldalskisenter, Ulvanosi og Folgefonna nasjonalpark. Hurtigbåten har heile fem avgangar frå Skånevik kvar dag, så dagsturar til Bergen, Leirvik eller andre deler av Sunnhordland lar seg lett gjere, også for dei som ynskjer å la bilen stå. TEKST: LIV ASTRID HESJEDAL FOTO: SONDRE GUNLEIKSRUD

eit flott handteikna kart over dei ulike turane så her er det lett å orientere seg for turistar. Ynskjer ein å få poeng for turane er det tellturenkode på fleire av toppane rundt bygda. Hålandshovda, Kykjesteinen, Strondahaugane og Varleite ligg alle nær sentrum og kan freiste med strålande utsikt, bratte parti og fantastisk natur i tillegg til tellturenkoden. På toppen av Åsheim som er utgangspunktet for mange av turane, kan ein gå innom Skånevik Naturoppleving. Sjølv om ein ikkje er ei heil gruppe som har bestilt plass er det ein fantastisk stad å sjå ned på bygda frå, og kanskje få lyst til å komme tilbake i eit lystiglag ved eit seinare høve.

Dersom ein har lyst til å overnatte i bygda er det både hotell, hytter og bubilcamping her, i tillegg til fleire trivelege gjestehamner om ein kjem sjøvegen. I den koselege og svært levande sentrumsgata kan ein finne det aller meste. Små nisjebutikkar ligg som perler på ei snor, her kan ein kjøpe alt frå bollar til bleier. Me har matvarebutikk, fiskeutsal, bensin og storkiosk, blome- og interiørbutikk, fleire frisørar og klesbutikkar, gåvebutikkar, garnutsal, lefsebakeri, fotograf, catering og eit ope bakeri med handlaga bakverk. Bygda har mange flotte toppturar. Med alt frå Håfjell på heile 937 moh, der ein faktisk startar heilt nede ved sjøen, til Kjærleikstien som er ei rundløype på om lag 4 km, tilpassa barnevogn/rullestol. Turgruppa har fått laga

For barnefamiliar er moglegheitene for ein minnerik ferie absolutt til stades i Skånevik, og det utan å «springe med lommeboka open» heile dagen. Skateparken i bygda er

samla inn og restaurert. Dei ynskjer å formidle kunnskap om teknisk utvikling og mekaniseringa i lokalsamfunnet. I tillegg kan ein også få med seg litt lokalhistorie mellom anna frå Sildafabrikken, SMV, skomakarverkstaden (Lars Halleland), gruvetog frå vasstunnellande i Matre og mykje anna. Dette er eit museum der både born og vaksen kan kose seg og lære noko nytt.

kåra til ein av dei ti beste i Europa. Den ligg ved idrettsanlegget som gjev moglegheit til ballspel og andre fysiske utfoldingar. Der er også både benker, bord og ein grill, perfekt for ein koseleg kvelds eller rask middag. På hotellet kan alle som vil få låne syklar til liten og stor, heilt gratis. Idrettslaget har sett ut sykkelpostar frå Indre Tungesvik til Ebna, om lag 18km. Ta ein heil dag på sykkelsetet, eller del det opp over fleire dagar, alt er lov. Peparen er ei lita øy med bruforbindelse til Skånevik. På dagar med mykje fjæra kan ein også gå ut utanom brua. Dette er badeøya med stor B. Stupebrett, sand, grill, benkar og alltid folksamt. Det er som ein liten smak av syden, midt i Sunnhordland.

Ynskjer ein å slå seg ned i distriktet som fastbuande, eller kjøpe seg hytte er Skånevik den optimale staden. Her kan ein nyte snøen om vinteren, med flotte langrenn og slalåmtilbod berre ein time unna, utan å måtte måke snø. Ein kan få sommar ved fjorden og vinter på fjellet, i ei og same hytte! Sentrumsnære hus- og hyttetomter ligg klare, og dei lokale snekkarane byggjer ditt draumehus. For fastbuande har bygda det meste frå barselomsorg til aldersheim. Bygdekino, galleri, aktive lag av mange slag, ein framifrå barnehage, og skule heilt opp til 10.klasse. Høgskulen Vestlandet ligg berre litt over ein time frå bygda, ferjene går om lag kvar time så jobb i Kvinnherad lar seg gjere. Ynskjer ein å starte noko nytt, ei eiga bedrift, er dette staden for å gjere det.

Eit par flotte kilometer ut av bygda ligg Vannes. Ut der går ein gammal grusveg som oppmuntrar til romantiskerusleturar, morgonfriske joggeturar eller late spaserturar med små og store born. På vegen kjem ein forbi både slengreiler, klatrevegg og spennande uthola tre til å klatre i. Har ein ynskjer om å gå litt lengre er det merka ei løype ut til Søljenibbo, enden av neset. Her er det ein koseleg benk der ein kan sitje å nyte solnedgangen med nokon ein er glad i.

Skånevik er bygda som i seg sjølv har det meste i seg sjølv, og det vesle ein måtte sakne, innan rekkevidde.

I sentrum ligg også Norsk Motormuseum. Her finn ein ei samling av ulike typar dampmaskinar og forbrenningsmotorar. Eldsjelene der likar å vise gjester kvar dei har fått

Opplev SkĂĽnevik!

KJEKK BELIGGENHET MED GODE SOLFORHOLD

LUNDMARK I SKÅNEVIK • Gode solforhold • Nær skole og idrettshall • God standard Tomannsbustad, eit plan 85 m2 Kr 2.100.000.Tomannsbustad, to plan 103 m2 Kr 2.200.000.-

PRESTNES KVINNHERAD

3 grov planerte tomter Kr 700.000.-

Kontakt oss i dag for en hyggelig boligprat 53 77 15 40

Dei som har kjøpt Tungesvik Hytto veit å nyta dagane.

Våre eigne hyttefelt/tomter:

Dei beste dagane har me ofte på hytto. Der slappar me av og kosar oss.

•

Langedalen/Solfonn og Hordadalen/Røldal

Pratar, nippar, les, spelar, fiskar, plukkar, et, ler, smiler, leikar, spikkar, fortel,

•

Molnes og Sandvik (Etne kommune)

vandrar, badar i kaldt vatn... Me nyt oss sjølve, dei me er saman med og

•

Ænes (Kvinnherad)

•

Espenes (Sveio)

•

Valldal (Røldal)

naturen når me er på hytto. Byggjer samhald og felles opplevingar. Heilt inn til hjerterøtene. Etter 40 gode år på «hytto» veit me litt om livet der. Tungesvik Hytto har

me produsert og levert til over 1.500 glade eigerar og «slekter».

Har du eiga tomt? Me deler gjerne våre erfaringar og teiknar forslag. Prisen er det langt på veg du som bestemmer.

Tungesvik Hytto er produsert og levert av Tungesvik Bygg - Skånevik

tungesvikhytto.no

Kontakt oss i dag og få gode hyttedagar du også. 53 77 15 40

Enkelttomter i ulike områder. Me har heile tida ferdige hytter til salgs.

Vinnarskalle.no

Å ha gode dagar er noko alle ønskjer seg

RØGELSTAD

Johs. Røgelstad Maskin AS, driv med det meste innan entreprenørverksemd.

Johs. Røgelstad Maskin AS Ei lokal, spennande entreprenørverksemd, ligg plassert ved sjøkanten på Leknestangen. TEKST: SIGURD VIKØREN

Johs. Røgelstad Maskin AS, driv med det meste innan entreprenørverksemd. I tillegg er dei spesialistar på oppdrag i sjøkanten og under vatn. Johannes Røgelstad starta verksemda i ung alder, heilt attende til 1982. Frå 2006-07 kom det praktiske endringar gjennom at bedrifta vart eit aksjeselskap. I firmaet er det i dag åtte fast tilsette, men som hos mange andre aktørar i denne bransjen, leiger dei i periodar inn fleire folk. Selskapet har oppdrag i fleire kommunar rundt Hardangerfjorden. Eit av dei siste store prosjekta dei har utført, er tilrettelegging av tomter og infrastruktur i den nye Prestalio, byggefelt i Skånevik. Sentrumsnært, men likevel høgt opp, slik at dei som får sin bustad her, får ein fantastisk utsikt over Skånevik sentrum og Sunnhordland sitt vakre fjord-landskap.

På Leknestangen, er sjølve hovudbasen til firmaet. Her har dei eit stort og flott kaianlegg, og plass til å parkera maskinparken sin, som består av det meste ein entreprenør har. Gravemaskinar, dumper, hjullastar, lastebil, og i det heile. Her har Røgelstad og areal til utleige, og på bilete kan du sjå at kaien er lagerplass for tømmer som ventar på utskiping. I tillegg til eigen aktivitet, leiger Røgelstad fast ut eit område til oppvekst-giganten Marine Harvest. På kaianlegget sitt har og entreprenøren utstyr til å løfta opp båtar, som treng overhaling. Ved kaianlegget har firmaet base for ein stor lekter på 60 x 14 meter. Lekteren er mobil basestasjon for oppdrag Røgelstad har i heile Hardangerfjorden. Mange vil ha kai, molo eller andre

installasjonar i sjø. Gjerne gjera kaiområder djupare, sprenge vekk fjell under vatn. For å utføra slike prosjekt, på ein optimal måte, har Røgelstad avansert utstyr for å kartlegga og fotografera havbotn. Kombinert med støypearbeid under vatn, er dette spesialområder for Johs. Røgelstad. Samstundes gjev lekteren dei høve til å ta oppdrag på land, der tilkomsten av ulike årsaker må vera frå sjøsida. Skånevik ligg slik til at det kan vera langt til oppdrag langs vegane. Difor har firmaet hurtigbåtar som frekventerer heile Sunnhordlansbassenget på kort tid, og gjer arbeidsvegen langt kortare, seier primus motor, dagleg leiar og eigar, Johannes Røgelstad.

Nytenking for bedre arbeidsmiljø og effektivitet SMV har lang erfaring med å utvikle og produsere avanserte tekniske løsninger for ulike krevende industri kunder. Vår direkte forbindelsen til eget moderne produksjons apparat gir en praktisk tilnærming til å produsere effektive og rasjonelle løsninger. Dette gir oss også muligheten til å ta hele prosjektet fra idé til virkelighet som total leverandør. Utfyllende informasjon om produkter og tjenester finner du på vår hjemmeside www.smv.as.

mail@smv.as (+47) 53 77 12 00 WWW.SMV.AS

Johansen Rør

Håndlaga bakverk med smak av tradisjon

Interflora Skånevik Blomster og Interiør AS

dĂ¸rfabrikk.no

knudsendoor

Dørar med kvalitet! Du skal ikkje ha opna, og eller ha lukka mange dører, før du er veldig klar over at ei dør, er ikkje ei dør. Virkar døra slik ei god dør skal, så er det meir som du kjenner at heile huset, framstår som solid, med meir kvalitet. TEKST: SIGURD VIKØREN

I Skånevik, bluesbygda i særklasse, ligg der ein dørfabrikk. Ei flott bedrift, som i fjor runda 70 år. Her på Knudsen Dørfabrikk AS, møter vi ein ung bedriftseigar, iført genser med Skånevik trykt på brystet. 32 år gamle Roar Knudsen har allererde passert 10 år i sjefsstolen, i denne sjarmerande dørfabrikken. - Kva er kortversjonen av historien, til denne verksemda, Roar? - Bedrifta vart starta i 1946 av min driftige farfar Ragnar Knudsen. Han hadde gått i lære i Norheimsund, og var full av pågangsmot etter krigen. I starten laga dei - som mange andre - mykje forskjellig. Det gjekk mykje i møblar og garderobar i starten. Seinare kom trapper, dører og vindauga inn i sortimentet. Frå om lag midt på 1970-talet har det berre vore innerdører me har produsert. Farfar døydde i 1988, og far min Eivind, tok over. Då han brått døydde sommaren 2007, var det min tur. Slik hamna Roar i sjefsstolen litt tidleg. Det låg vel i korta at han skulle overta, men i den planlagde verda, var det tenkt på eit noko seinare tidspunkt. Sjokkstarten har vel lagt seg litt Roar, og kva er stoda i dag for Knudsen Dørfabrikk AS? - Me leverer våre produkt hovudsakeleg til yrkesbygg, og dører til skikkelege einebustader. Yrkesbygg kan vera alt frå industribygg til ein skule, men ein stor del av volumet går til

kontorbygg i dei store byane. Me sel desidert mest til Oslo. - Mange som skal bygga seg nytt hus finn oss på nett, og bestemmer seg for at dei skal ha våre dører. I moderne funkishus er det svært populært med dører som er montert utan lister. Dette gjev eit særpreg, som mange arkitektar liker godt. Overflate på dør og karm kan leverast i mange variantar. Dørane kan malast i alle regnbogens fargar, og dei kan leverast i ulike treslag. Me gler oss over at mange arkitektar no brukar meir tre. Dette er naturen sitt eige materiale, og ein får mykje meir ”liv” når ein nyttar tre, samanlikna med malte overflater. - Kva med dei tilsette Roar, kven er det som jobbar på ein dørfabrikk? - Me har i løpet av bedrifta si 71 år lange historie aldri permittert tilsette. Me har hatt tre tilsette som jobba her i ca. 40 år. No har me mellom anna ein som har jobba over 25 år, og ein som har jobba her i 20 år. Me har nyleg blitt IA-bedrift, ikkje fordi me har høgt sjukefråvære, men fordi me tenkjer det er fint å ha eit slikt ”kvalitetsstempel.” - Eg har gleda av å jobba saman med mange flinke tilsette. Noko av det kjekkaste eg veit er å sjå tilsette som lærer seg nye ting, og blir ressurspersonar for bedrifta. At dei tilsette gjer kvarandre gode igjennom intern opplæring er noko av det viktigaste

som skjer her på huset. Akkurat no er me på leit etter ein ny person som skal jobba med utvikling, effektivisering og vedlikehald av maskinparken. - Me har auka omsetnaden jamt og trutt dei siste åra. Så langt i år ligg me drøyt 20 % over fjoråret. Målet er ein jamn kontrollert vekst i åra som kjem. - Straks skal me gjennomføra fleire investeringar i nytt produksjonsutstyr. Nye maskinar skal gje høgare kapasitet, og ein betre kvardag for dei tilsette. Tunge løft blir erstatta med automatisk og manuelt løfteutstyr, slik at det ikkje lenger vil vera tungt å løfta tunge dører. Vi legg stor vekt på at Knudsen Dørfabrikk, skal vera ein god plass å jobba. - Ny nettside jobbar vi og med, der folk skal kunne gå inn på ein ”dørbyggjar,” der dei kan ”komponera” dører til huset sitt, og til slutt senda dette som ein førespurnad til oss. - Me som driv dørfabrikken, er stolte av å halda til i Skånevik. Her har me det meste som me treng for å leva gode liv. Naturen rundt oss og folka som bur her er viktige faktorar for at me trivest. Eg opplever at mange av oss som driv bedrifter støttar kvarandre, og det er viktig. Me har ein del ”galningar,” som driv tomteutvikling, byggefirma og hotell. Det er eg glad for! Hadde ikkje vore mykje utvikling om alle var heilt A4.

BYGGEPLANAR? Prøv oss I vIGor BYGG

Kva byggeplanar har du? • nytt hus? • skifta tak? • Byggja på huset? • ny kledning og vindu? Vinnarskalle.no

• Garasje til bilen med arbeidsbenk? • Hytte nær Hardangerorden eller på ellet?

Saman skapar me store ting!

Start i det små med å ringa meg, Kjetil nedreskår på telefon 481 15 880 eller kontakt oss på vigorbygg.no

BYG G

• • • • • •

Idé TeGnInG BolIG HYTTe FornYInG IndusTrIBYGG

Me har hovedkontor i Etne, men byggjer frå Karmøy til Haukeli.

Kva har straum og gulrøter til felles?

Jo, begge produserast lokalt i Skånevik og Ølen-området. Me i Haugaland Kraft er stolte av å vera ein del av lokalmiljøa der me er til stades, og av at me leverer vår straum frå nærmiljøet til nærmiljøet. Me er endåtil eigd av lokale kommunar og kraftlag. Det gir liksom litt ekstra energi, alt som produserast lokalt. Kundeservice 05270 - hkraft.no

57 FOTO: ATLE HELLAND

KJETIL MEHL

DEN NYE BONDELEIAREN I HORDALAND:

KJETIL MEHL I Omvikdalen i Kvinnherad er der mange kreative og dyktige bønder. Ikkje meir enn rett og rimeleg då, at ein av dalen sine eigne ungdomar, Kjetil Mehl, no har erobra topp-jobben i Hordaland Bondelag.

TEKST: SIGURD VIKØREN

Sjølv om vi formellt ikkje kan kalla han for administrerande direktør, så er han likevel leiar for 3700 personar, som er medlem i Hordaland Bondelag. Slik er Kjetil Mehl frå Omvikdalen, leiar for eit av dei største føretak i Hordaland?

- Ei tid eg minnest med glede, seier Kjetil, - med masse gode opplevingar som eg ikkje ville vore forutan. Likevel var det bondelivet som hadde fyrste prioritet, og etter dei tre åra på Geilo, gjekk turen attende til Voss og vidare utdanning, med to nye år på jordbruksskulen.

Den formelle organisasjons-historien til Kjetil er, at han kom heimatt til Omvikdalen i 2007, etter 7 dagar i militæret, slik han fortel det sjølv. Då vart Kjetil vald inn istyret i Omvikdalen Bondelag. Nestleiar sidan mars 2017, så leiar. I 2013 vart han vald inn i styret i Hordaland Bondelag, Kjetil var nestformann fram til i juni 2017. Då rykte Kjetil opp og vart konstituert i formannsjobben, etter at dåverande formann, Frøydis Haugen, vart ”henta” til eit høgare verv i Noregs Bondelag.

Kjetil er bondeleiar både seint og tidleg, men, legg han til heilt uoppfordra, eg er samstundes ein komplett sportsidiot. Kor mykje han får trent sjølv om dagen er uvisst, men han var inne på topp 10 i Kvinnheradløpet i haust, så vi gjev han godkjent. No veit vi og, at Kjetil var vekke frå Omvikdalen i litt meir enn dei 7 dagane i militæret, slik han sjølv gav inntrykk av innleiingvis. - Ja, nei, men eg kunne ikkje vera i militæret, der var det berre venting. Høver ikkje for meg, eg må ha ting til å skje, seier bondesjefen.

Kjetil vaks opp på gard i Omvikdalen, og lærde seg tidleg å bli glad i bondeyrket. På fritida likte den unge omvikedelingen å driva med skyting og var glad i å gå på ski.

Då er det mykje som tyder på at guten no er komen på rett plass, som bondehøvding, der vi tippar aktiviteten kan vera stor, argumentasjonen frisk, og temperaturen høg. - Eit omfattande verv, seier Kjetil, der du må vera på heile tida. Vera tilgjengeleg på tlf., sjekka e-post ofte, og eigentleg har du aldri heilt fri. Det blir ein livsstil, men det er no bøndene vant med frå barnsbein, det at jobben er ein livsstil.

Fyrste hausten i dette årtusen, gjekk turen for Kjetil til Voss og jordbruksskule. På Voss fekk han gå mykje på ski, og etterkvart utvikla han både stor interesse for, og lyst til å prøva seg i skiskyting. Den ultimate kombinasjon av guten sine store interesser. Dermed gjekk turen til Geilo, og tre år på toppidrettsgymnaset med skiskyting som hovudfag.

Kjetil er gift med Lene Vangberg Monsen, frå Åsane i Bergen. Saman har dei tvillingane Maiken og Sondre på 6 år, og Maja som er 6 mnd. Bondeleiaren er i dag med i Revuro Samdrift, der dei driv med mjølk, og har om lag seksti kyr. Men Kjetil skal ut av samdrifta sommaren 2018. Då skal han drive garden heima, med ca femti vinterfora sauer. Kjetil ynskjer å utvikla garden vidare, men alle planar er enno ikkje heilt klare. I tillegg så driv Lene bakeriet Brødskreppa, heime på garden. Kjetil har jobba som snikkar innimellom, men ikkje nett no. For tida er det meir enn nok med andre gjeremål. Å vera leiar for Hordaland Bondelag krev mykje tid, i tillegg er han no 1. vara til kommunestyret, men til jul, har Kjetil fast plass, då ein av dei faste representantane har bedd om fritak. Som om dette ikkje var nok, så er Kjetil i tillegg brannmann i Rosendal. Innimellom har 33-åringen pappa-permisjon nokre dagar i veka. Ja, og så var det denne treninga av seg sjølv då, med skyting, skigåing og tid til å tenkja kreative tankar. 60

KJETIL MEHL

Dette kan vera psykisk krevjande for bonden og kan få konsekvensar som ein ikkje ynskjer. Difor er det viktig at bøndene syt for å møtast i vinter for å drøfta ting, dela erfaringa og snakka saman, ikkje minst, for å ta vare på kvarandre.

Mykje reising, særleg haust og vår. Er i Oslo mest kvar veke. Deltek på strategikurs, og lokallaga sine årsmøte. Mange vil gjerne ha vitjing av ein ny leiar. Vi har seks lokallag berre i Kvinnherad. I heile Hordaland er det 39 lokallag, der Bergen Bondelag er laget med flest medlemer.

Å gå med ei kjennsle av at ein ikkje strekk til nokon stad, er sider av bondenæringa som har lite fokus. Det viktigaste for å unngå slik slitasje er å få politisk tryggleik for kva vi vil med landbruket. Dette er utfordringar for bonden, som eg er oppteken av å prøva å finna best mogleg løysing på.

Av dei samla 3700 som er medlem, er nok ikkje alle bønder, men også ulike typar sympatisører. Min viktigaste jobb i Bondelaget er å målbera Hordalandsbøndene sine synspunkt og kjempa for dei. Med dagens politiske leiing og retning er det krevjande tider i næringa, ikkje minst for Hordalandsbonden.

Aller helst vil eg vera med å fokusera på det positive med landbruket, og dagens gladmelding uansett vær og vind er: -Eg kan garantera at alle skal få tradisjonsmaten sin til jul. Det blir nok av både pinnekjøt, ribbe og andre gode saker til jul. Tradisjonsmat er kortreist mat, og ofte lokal mat! Uansett, meinar eg det er verdens beste mat!

Kravet om større einingar er på mange måtar ein slags kanibalisme, og fører ikkje utan vidare til den effektivisering, som mange i politikken trur. Innafor fire vegger kan vi bli betre og klara å effektivisera. Utanfor veggene er arealet som før, like krevande å hausta. Gjennom tilleggsareal andre stader, vert foret dyrare å henta, krev meir tid. I desse dagar kan ein og spørja seg om det er klimasmart å køyra langt for å henta for?

Hovudmålet til den nye bondehøvdingen i Hordaland er å jobba hardt for at politikarane skal sjå verdien av det mangfaldet i produksjonen bøndene i Hordaland står bak - og at dette skal visa att i politikken.

Sjølv om det vert ferre bønder, så er det ikkje mykje jord som vert lagd ned i dei store jordbruksbygdene, men i meir grissgrente strøk kan dette vera eit problem.

Skal vi nå det målet, seier Kjetil, så er kunnskap grunnleggjande viktig og vi må vera i stand til å formidla dette inn i politikken. Landbruket er kanskje meir i vinden i våre dagar - Landbruket er ofte på dagsorden. Det er trendy med mat! - Eg vonar at bonden skal få kredit for alle dei gode varene vi står bak.

Bondenæringa er ei politisk næring - Difor treng vi ei avklaring om det er slik at vi skal nytta oss av jorda vår, til å produsera verdas tryggaste mat? Då må det vera ein politisk plattform i botn, som gjev bonden tryggleik for framtida.

Lokal mat er mange oppteken av - Tingvoll (ost) er kåra til verdens beste mat ost. Naturen og klimaet i Noreg gjev oss ein del utfordringar. Men, den same naturen og det same klimaet, er i lag med bonden sin kunnskap, grunnlaget for å produsera den beste maten.

Det er eit fantastisk yrke å vera bonde, å produsera mat - Ingen tvil om det, men det er lite merksemd rundt det faktum at det er Vår Herre som legg mykje av premissane for korleis bonden si inntekt vert.

Bær og frukt har eit enormt potensiale, ikkje minst på vestlandet. - Korleis vi kan lagre norske epler gjennom vinteren er no langt på veg løyst, noko som vil opna for stor auke i produksjonen av frukt.

Slik som i sommar, er det krevjande for bonden å ikkje få hausta, grunna dritvær – Bare stå og observera at foret vert dårlegare for kvar dag. Når sola så endeleg dukkar opp, og forholda til å hausta er der, så må bonden stå på frå før sola står opp, til lenge etter at ho er gått ned. Dette er i den perioden då folk flest har ferie, og kan reisa på tur, eller vera på stranda og kosa seg, saman med familien, og nyta det gode liv.

SANDVIK LANDBRUK

HANS ØLVER FRAMFOR NYSELD TRAKTOR KUBOTA, TIL LINDÅS

KUBOTA TRAKTORAR I ULIKE STORLEIKAR.

BILETE FRÅ AKTIVITETSDAG

DEMONSTRASJON AV TRAC-MET BANDSAG

LARS BØRGE KLAR TIL PRØVEKØYRING AV TGB – ATV

INTERESSERTE BØNDER UNDER PRØVESAGING

Traktorbutikken i Omvikdalen

Sandvik Landbruk er forhandler av produkter fra Fiskå Mølle

Traktor og alt utstyr - Motorsager og

Kraftfôr - Tilskuddsfôr - Gjødsel

alt i vedutstyr - Plenklypperar - ATV

Ensilering - Såvarer

AS Tlf. 99 32 70 51 - Sandvikvn. 110 - 5464 Dimmelsvik 62

FK BUTIKKEN i Etne Like ved Europaveien, i Gjerdesenteret, med stor og romslig parkeringsplass, ligger Felleskjøpets nye, moderne butikk sammen med Coop Extra. – Et naturlig stoppested ikke bare for folk som bor her i området, men for alle som er på vei til fjells i helgene, smiler butikksjef, Jon Oddvin Moe og inviterer til en butikk med et vareutvalg flere blir positivt overrasket over. FK butikken har nemlig langt mer enn landbruksvarer å by på STORT VAREUTVALG – Vi har mye både til hytte, hjem og hage. Vi har tur- og fritidstøy, godt fottøy og mye forskjellig dyrefôr, lister han opp, butikksjefen, som har jobbet i Felleskjøpet i 13 år, de siste fem av dem som butikksjef i Etne. At kundene hans nå kan kombinere butikkbesøket med innkjøp av dagligvarer hos Coop Extra, er såvisst ingen ulempe. – Eksakt hva dette betyr for oss begge, har vi ikke tall på, men jeg registrerer jo at mange er innom begge butikkene, sier han.

Stor og innholdsrik butikk

NYÅPNING I mars i fjor kunne Moe invitere til nyåpning av FK butikken, som er blitt lys og fin, dobbelt så stor, ryddig og oversiktlig. – Vi har det siste året opplevd en salgsøkning på rundt 25 prosent, noe vi selvsagt er svært godt fornøyd med, smiler han og skryter av såvel kunder som ansatte.

“Vi har det siste året opplevd en salgsøkning på rundt 25 prosent, noe vi er svært godt fornøyd med”

NÆRT FORHOLD TIL VÅRE KUNDER – Vi har fantastiske kunder og stabile, dyktige folk i butikken, noe som gjør at jeg gleder meg til å gå på jobb hver eneste dag.

Den nye butikken er på 700 kvadratmeter. I tillegg kommer et verksted på 150 kvadratmeter, en hentebutikk på 100 kvadratmeter og et stort lager på 900 kvadratmeter.

Moe har selv vokst opp på gård. Landbruket ligger hjertet hans nært. – Vi har en betydelig kundebase i bøndene, som vi tar godt vare på. Samtidig har vi en butikk med mye interessant også for den jevne forbruker.

– Det er kjekt å jobbe når ting blir så godt tilrettelagt, ivrer butikksjefen som også byr på kaffe om du stikker innom. – Det skulle bare mangle!

Jon Oddvin Moe, Butikksjef

Butikkansatte hjelper kunder i fagdisken

Tilbudene gjelder t.o.m. 23. desember

Å R F R E V Å G N E L E K U J K I T U B K F TRÅTRAKTOR

JOHN DEERE 7930

kampanje

299,-

1 699,-

VIND BESTEFARSTRØYE

100% MERINOULL DAME/HERRE

SPAR 151,-

BEST I TEST!

SPAR 700,-

3 290,(3 990,-)

MS 181 C-BE 35 CM Bensindrevet 2HK.

ØREKLOKKE

I ulike farger og størrelser. Begrenset antall.

Alle nye DAB+ og DAB kanalene.

SPAR 200,-

599,(799,-)

(450,-)

MOTORSAG

VARMEDRESS

WENAAS SORT/BLÅ

299,-

DAB+FM SAFER

GAVEESKE ”RENT TIL JUL!” LILLEBORG 12 DELER

FAST LAVPRIS

995,ETNE, STORD, HAUGESUND, KVINNHERAD

Forbehold om utsolgt og trykkfeil i annonsen

FOTO: ATLE HELLAND

TORBJØRNS Eplemost og frosne bringebær i kurv fb + tlf 977 75 299 Nils Erlend Rognehaug

JULEHANDEL MED VRI – langs fylkesveg 49 Tilbydere av landbruksprodukt i området for Strandebarm og Tørvikbygd Bondelag

OMAEPLE Økologisk eplemost, Debio fb + tel 994 59 694 Annhild Oma BREIEVNE GARD Bringebærnektar, syltetøy, skinn fb + tlf 926 51 425 Anne Lise Breievne BØRSHEIM STRANDEBARM Eplemost fb + tlf 920 24 703 Hans Arne Børsheim SKARPEN GARD Økologisk eplemost, Debio fb + tlf 481 97 002 Monica S. Skogvoll STRANDEBARM KJØT Tradisjonsmat og lammeskinn fb + tlf 997 15 037 Lene Tørvik EVAS BAKERI Lefser og potetkaker fb + tlf 920 43 835 Eva Kjoberg

Edge, Curve

0,5 – 1,0 mm 2

Edge, Curve

Ved bruk av anbefalt dimmer i mm henhold til8dimmertabell. Se dimmertabellen.no for oppdatert oversikt

1,5 – 2,5 mm 2

12 mm

Max 16 A

Spike 900

230V, 50/60Hz, Class I, IP44

Callisto / Callisto Wall 8 mm

* Effekt 900 LED: 10W

år

31 000 46 31 000 47 110°

103 mm

RAN

Junistar Gyro

8W LED* 2700K

MATT-HVIT

32 970 15

BØRSTET STÅL

32 970 16

Materiale: aluminium

225 mm

A+

230V (SELV)

8W LED* 3000K A 230V (SELV) RING REHAB 180mm +

Indoor & Outdoor 32 970 17 MATT-HVIT -

103 mm

Ø110-165mm

31 043 23

DALI 8W LED* 2700K

A+

230V (SELV)

32 970 20 -

225 mm

Ø83 mm

Driver

EDGE 110° DIRECT

10W LED 2700K A++

HVIT

31 001 14

SORT

31 001 15

31 048LED 05 3000K A++ 10W

Edge Direct GRAFITT

230V Materiale: Armaturhus: aluminium. Avskjerming: Glass.230V HVIT 31 001 17 31 048 03

31 001LED 16 2700K A++ 10W

230V Materiale: Armaturhus: aluminium. Avskjerming: Glass. HVIT 31 001 14

SORT

31 001 18

31 048 04

SORT

31 001 15

103 mm31 001 19

31 048 05

GRAFITT

31 001 16

32 970 19

1 retning

Edge Direct

320LED* mm3000K A DALI 8W Edge GRAFITT

32 970 18

EDGE Det tas forbehold Det tas forbehold om endringer om endringer og trykkfeil, og trykkfe teknis DIRECT

Tlf. 53 48 28 00 – post@k-el.no1 retning 133

360

GRAFITT

31 001 18

31 048 04

31 001LED 19 2700K A++ 10W

103 mm

320 mm

Branch office: SG Armaturen AB August Barksg. 30B 421 32 Västra Frölunda SVERIGE Branch office: Tlf:+46 31 81 71 SG Armaturen AB10 info@sg-ab.se August Barksg. 30B www.sg-ab.se 421 32 Västra Frölunda SVERIGE

Tlf:+49 Tlf:+45 70 70 72 13Ved Tlf:+33(0) 94 93 00 00 37 503103043 0021 Tlf:+32(0) 15 20 72 71 bruk av4anbefalt dimmer i 2595 3870 725 Tlf:+46 31 81 71 10 info@sg-leuchten.de info.france@sglighting.fr firmapost@sg-as.no info.benelux@sglighting.net info@sg-as.dk Edge 10W LED 2700K A++ info@sg-ab.se 10W LED 3000K A++ henhold til dimmertabell. 230V 230V www.sg-as.no www.sg-ab.se www. sglighting.net www.sg-as.dk www.sglighting.net Se dimmertabellen.no CURVEwww.sg-leuchten.de HVIT for oppdatert oversikt 31 001 17 31 048 03

CURVE

60 mm

Materiale: Armaturhus: aluminium. Avskjerming: Glass. 30° 30° EDGE

230V

110°

Materiale: Armaturhus: aluminium. Avskjerming: Glass. EDGE

8W LED* 2700K

MATT-HVIT

32 970 15

32 970 17

BØRSTET STÅL

32 970 16

8W LED* 3000K -

A+

230V (SELV)

Materiale: aluminium Ø83 mm

A+

30°

320 mm 30° DALI 8W LED* 2700K 230V (SELV)

32 970 18

48 mm

DALI 8W LED* 3000K

225 mm

A+

230V (SELV)

225 mm 320 mm

Driver

Ø94 mm

A+

32 970 20

32 970 19 VIPPBAR I ALLE RETNINGER

EDGE

360O

320 mm

133

103 mm

225 mm 320 mm

30°

103 mm

30°

EDGE 103 mm

60 mm

Junistar Gyro

60 mm 103 mm

III

60 mm 103 mm

Ø94 mm

60 mm

LIGHTING

60 mm

MATT-HVIT Tlf:+47

SORT

48 mm

PASSION FOR

iOS APP

iOS APP 103 mm

ANDROID ANDROID APP APP

3000K A++

103 mm

Materiale:

60 mm

GRAFITT

SORT

www.sg-as.no Ø83-120mm 4790 Lillesand

HVIT

10W 133mm

2 retninger

Eksteriør Eksteriør

31 000 43 31 000 44

60 mm

Indoor & Outdoor

CURVE GOD DESIGN 10W LED 2015 3000K A DIRECT 230V 1 retning 31 000 45

Branch office: Branch office: Branch office: Branch office: Corporate office: DE: Beschädigte Leuchten-Abdeckungen müssen ausgetauscht Branch office: TE SYS M 31 81 71 2595 GmbH 3870 725 Tlf:+46 20�out 72 71 Tlf:+45 70 70doit 72 13 Tlf:+33(0) 94 93 00 00 Tlf:+49 Tlf:+47 37 50 03 SG Armaturen AB10 SG Leuchten SG Lighting15�� SA/NV SG Armaturen A/S SG Armaturen AS00 Tlf:+32(0) SG Lighting4 SA/NV werden. �erre endommag� �tre remplac�. år CURVE info@sg-ab.se info.benelux@sglighting.net info@sg-as.dk info.france@sglighting.fr firmapost@sg-as.no ++ August Barksg. 30B Nordstrasse 53 LED 2700K Blokhuisstraat 47 EgebakkenA++ 19 73 rue de Saint Mandrier info@sg-leuchten.de Svåbekk 15 Curve Direct A++ A LED 2700K 10W 10W LED 3000K 10W LED CURVE www.sg-ab.se www. sglighting.net www.sg-as.dk www.sglighting.net A R I N T glas NL: Gebroken moet vervangen worden. 421 32 Västra Frölunda 59399 Olfen 2800 Mechelen Noord 7400 Herning Lesoffice: Plages www.sg-leuchten.de 230V 230V 230V office: 230V A Branch office: Branch office: 83140 Six Fours Branch Branch Corporate office: MATT-HVIT 31 043 21 Ved bruk av anbefalt dimmer i SVERIGE GERMANY BELGIQUE/BELGIË DANMARK FRANCE NORGE SG Leuchten SG Lighting SA/NV Armaturen A/S SG Armaturen SG31 Lighting SA/NV YSTEM 31 001 20 31 048 00AS Leuchten-Abdeckungen HVIT müssenSGausgetauscht 000 S42 31 GmbH 000 45 henhold til dimmertabell. 320 mm DE: Beschädigte Tlf:+46 31 81 71 10 53 3870 725 15Se20dimmertabellen.no 7215 71 Tlf:+45 70 70 72 1347 Tlf:+33(0) 4 94 320 93 00mm 00 Tlf:+49 Tlf:+47 37 50 03 00 Tlf:+32(0) Svåbekk Nordstrasse Blokhuisstraat Egebakken 19 732595 rue de Saint Mandrier werden. år for oversikt 31 001 21 31oppdatert 048 01 SORT 31 000 43 31 000 46 info@sg-as.dk info.france@sglighting.fr firmapost@sg-as.no info.benelux@sglighting.net 2800 Mechelen Noord I 7400 Herning info@sg-leuchten.de 83140 Six Fours Les info@sg-ab.se Plages 59399 Olfen 4790 Lillesand www.sg-as.no www.sg-ab.se www.sg-leuchten.de www. sglighting.net GERMANY BELGIQUE/BELGIË DANMARK www.sglighting.net FRANCE NORGE 31 001 22 31 048 02 www.sg-as.dk GRAFITT 31 000 A44 31 000 47 T RAN Branch office: Branch office: Branch office: Branch office: Corporate office: Tlf:+49 3870 725 20Materiale: 72 71 Tlf:+45 70 70 72 13aluminium. Tlf:+33(0) 94 Tlf:+47 37 50 03 EM 00 00 Armaturhus: aluminium. Avskjerming: Glass. Armaturhus: Avskjerming: SGGlass. Leuchten SG Lighting15SA/NV SG Armaturen A/S SG Armaturen AS00 Tlf:+32(0) SGbruk Lighting YST93 Ved av4anbefalt dimmer i 2595 GmbH SSA/NV 225 mm 103 mm info.benelux@sglighting.net info@sg-as.dk info.france@sglighting.fr firmapost@sg-as.no Nordstrasse 53 Blokhuisstraat 47 Egebakken 19 73 rue de Saint Mandrier Svåbekk 15 henhold til dimmertabell. 225 mm 103 mminfo@sg-leuchten.de REHAB RING 180mm år Indoor & Outdoor Ø110-165mm www.sg-as.no www.sg-leuchten.de www. sglighting.net www.sg-as.dk www.sglighting.net Se dimmertabellen.no 2800 Mechelen Noord I 7400 Herning 83140 Six Fours Les Plages 59399 Olfen 4790 Lillesand MATT-HVIT 31 043 23 REHAB RING 133mm BELGIQUE/BELGIË for oppdatert oversikt GERMANY DANMARK FRANCE NORGE T A Indoor & Outdoor Ø83-120mm REHAB RING

103 mm

Curve

EdGE

137

Eksteriør

�� eplace NL: Gebroken glas moet vervangen worden. an� cracked protecti�e shield.

Utanpåliggande vegg110° 110° armatur for horisontal og vertikal montering. 110°

MERKET FOR

10W LED 2700K A++

230V

31 000 42

Ved R bruk av anbefalt dimmer i AN

www.sg-as.no

Junistar Gyro 110°

henhold til dimmertabell. Branch office: Branch office: Avskjerming: Branch office: office: Branch office: Corporate office: Materiale: Armaturhus: aluminium. Avskjerming: Materiale: Armaturhus: aluminium. Glass. Tlf:+46LUX 31 3000K 81 71 Branch 10 Tlf:+49 3870 725 Glass. Tlf:+32(0) 15 20 72 71 Tlf:+45 70 70 72 13 Tlf:+33(0) 94 93 00 00 Se dimmertabellen.no Ved bruk av4anbefalt dimmer i 2595 (m) �erre Max SG Armaturen AB SG Leuchten GmbH SG LightingHøyde SA/NV SGlux Armaturen A/S SG Armaturen AS Leuchten-Abdeckungen SG Lighting SA/NV �� out endommag� doit �tre remplac�. for oppdatert oversikt DE: Beschädigte müssen ausgetauscht info@sg-ab.se info@sg-leuchten.de info.benelux@sglighting.net info@sg-as.dk info.france@sglighting.fr henhold til dimmertabell. 1.00 1023 August Barksg. 30B Blokhuisstraat 47Skadet glass Egebakken 19 med nytt. 73 rue de Saint Mandrier Nordstrasse 53 Svåbekk 15 NO: må erstattes werden. 2.00 256 36° www.sg-ab.se www.sg-leuchten.de www. sglighting.net www.sg-as.dk www.sglighting.net Se dimmertabellen.no NL: Gebroken glas moet vervangen worden. 421 32 Västra Frölunda 2800 Mechelen Noord I 7400 Herning 83140 Six Fours Les Plages 59399 Olfen 4790 Lillesand 3.00 114 for oppdatert oversikt �� eplace an�DANMARK cracked protecti�e shield. SVERIGE GERMANY BELGIQUE/BELGIË FRANCE NORGE

Ta kontakt for eit tilbod på moderne straumbesparande ledbelysning frå SG.

2017

131

TYSKLANDTYSKLAND SG-LEUCHTEN SG-LEUCHTEN GMBH GMBH Postfach 67 Postfach 04 21 67 04 21 22344 Hamburg, 22344 Hamburg, GermanyyGermanyy Tel.: +49 40 Tel.: 23 +49 99 44 4059 23 99 44 59 EDGE Fax. +49 40 Fax. 64 +49 50 43 4021 64 50 43 212 retninger E-mail: info@sg-leuchten.de E-mail: info@sg-leuchten.de 110° Web: www.sgleuchten.de Web: www.sgleuchten.deEDGE

Montering

8W og 2x8W led Kan vippast 30° i alle retningar.

Ra>90 shield. �� eplace an� cracked protecti�e

www.sg-as.no

134

2700K Ra>80 Montering 110° lysspredning SDCM 3

Høyde (m) Max lux 36° lysspredning info@sg-ab.se info.benelux@sglighting.net info@sg-as.dk info.france@sglighting.fr info@sg-leuchten.de 1.00 1023 SDCM 2 �� outLED �erre2700K endommag� �tre remplac�. www.sg-ab.se www.sg-leuchten.de www. sglighting.net www.sg-as.dk www.sglighting.net 2.00 256 36° Curve Curve Direct A++ doit A++ 10W 10W LED 3000K * Effekt inkludert driver 10W Branch office: Branch office: Branch office: Branch office: Branch office: Corporate office: 3.00 114 NO: Skadet glass må erstattes med nytt. 230V 230V T E NL: Gebroken glas moet vervangen worden. M S SG Armaturen SG Leuchten GmbH SG Lighting SA/NV SG Armaturen A/S SG Armaturen AS SG Lighting SSA/NV Y LUX 2700KAB HVIT 31 001 20 an� cracked protecti�e 31(m) 048 00 Max lux HVIT �� eplace shield. YSTEM Høyde S August Barksg. 30B Blokhuisstraat 47 Egebakken 19 73 rue de Saint Mandrier Nordstrasse 53 Svåbekk 15 år år DE: Beschädigte Leuchten-Abdeckungen müssen ausgetauscht 1.00 864 SORT 001 Olfen 21 31 048 01Frölunda 421 32Skadet Västra 59399 2800 Mechelen Noord I 7400 Herning 83140 Six Fours Les Plages 31 4790 Lillesand NO: må erstattes med SORT nytt. 2.00 216 36° glass werden. �� out �erre endommag� doit �tre remplac�. AR NT 3.00 SVERIGE GERMANY BELGIQUE/BELGIË DANMARK FRANCE A NORGE GRAFITT 31 001 22 31 048 02 96 GRAFITT T A

155 mm

Dimbar (faseavsnitt). Edge Direct For mertimer info: (L70/B50) dimmertabellen.no 50 000 CURVE 2700K 10W LED DIRECT Ra>80 410 lm (2700K) 1 retning 110° lysspredning Dimbar (faseavsnitt). MERKET FOR SDCM 3 info: dimmertabellen.no For mer GOD DESIGN

junISTar Gyro

Tlf:+47 37 50 03 00 firmapost@sg-as.no

171 mm

410 lm (2700K)

2015

nyheit!

2700K/3000K Ra>80 Edge Direct 50 000 timer (L70/B50)

Utanpåliggande veggarmatur for horisontal og vertikal montering.

R A LUX N 2700K

werden.

SPIKE Edge / Edge Direct

Veggarmatur med to integrerte stikkontaktar!

SDCM 3 info: dimmertabellen.no For mer A+

curvE

31 001 05

12 mm

103 mm

31 001 32

Edge / Edge Direct

8 mm

110° lysspredning (opplys/nedlys) Junistar Gyro 10W LED SDCM 3

31 001 04

4W LED 3000K

31 001 03

31 001 31

0,5 – 1,0 mm 2

CURVE 1,5 – 2,5 mm 2 retninger

Eksteriør

31 001 30

12 mm

230V

LED71 10 (m) 00 Max lux August Barksg. Blokhuisstraat 47 37 50 03 00Egebakken 19 15 20 72 7371 rue deCallisto Saint Mandrier 31 81 Tlf:+49 2595 3870wall 725 Tlf:+46 8W* Tlf:+32(0) Tlf:+45 70 70 72Nordstrasse 13Ved Tlf:+33(0) 94 93 00 Tlf:+47 Callisto bruk53av4Høyde anbefalt dimmer i 30B 50 000 timer (L70/B50) 1.00 NL: Noord Gebroken glas moet vervangen worden. 421 32864 Västra Frölunda Olfen 2800 Mechelen I 7400 Herning 83140 Six Fours Les Plages 59399info.france@sglighting.fr info@sg-ab.se info@sg-leuchten.de info.benelux@sglighting.net info@sg-as.dk firmapost@sg-as.no 540 lm (2700K) / 625 lm (3000K) henhold til 2.00 dimmertabell. 216 36° Dimbar (faseavsnitt/DALI). 3.00 96 SVERIGE BELGIQUE/BELGIË DANMARK FRANCE www.sg-as.dk GERMANY www.sg-as.no www.sg-leuchten.de www. sglighting.net www.sglighting.net Se dimmertabellen.no NO: Skadet glass må erstatteswww.sg-ab.se med For mernytt. info: dimmertabellen.no DE: Beschädigte Leuchten-Abdeckungen müssen ausgetauscht for oppdatert oversikt 2700K / 3000K Tlf:+46 3870 725LUX Tlf:+32(0) 15 20 72 71 Tlf:+45 70 70 72 13 Tlf:+33(0) 4 94 93 00 00 Tlf:+49 2595 3000K 31 81 71 10

Eksteriør

www.sg-as.no

Tlf:+47 37 50 03 00 firmapost@sg-as.no

�� out �erre endommag� doit �tre remplac�.

Callisto wall

Rev: 30.03.2016

A+

230V

110°

8 mm

DANMARKDANMARK STIKKONTAKTER INDOOR / OUTDOOR SG ARMATUREN SG ARMATUREN A/S A/S 0,5 – 1,0 mm 50 000 timer (L70/B50) 8 mm 10W LED EgebakkenEgebakken 19 19 110° 1,5 – 2,5 mm 520 lm (3000K) 12 mm INDOOR / OUTDOOR 7400 Herning. 7400 Danmark Herning. Danmark Max 16 A 900 LED A 900 LED + Kontakt A 900 LED + Opplys A 900 LED + Opplys + Kontakt A Dimbar (faseavsnitt). Edge 131 Spike 2700K 230V 230V 230V 230V For mertimer info: (L70/B50) dimmertabellen.no Tel.: +45 70 Tel.: 70 +45 72 13 70 70 72 13 50 000 GRAFITT 31 004 08 31 001 36 31 001 37 31 004 09 2700K/3000K 10W LED Materiale: Armaturhus: aluminium. Avskjerming: Akryl E-mail: info@sg-as.dk E-mail: info@sg-as.dk Ra>80 110° 520 lm (3000K) 110° lysspredning (opplys/nedlys) Web: www.sg-as.dk Web: www.sg-as.dk Dimbar (faseavsnitt).

225mm 4W LED 2700K

August Barksg. 30B 31 001 00 MATT-HVIT 421 32 Västra Frölunda 31 001 01 SORT SVERIGE 31 001 02 GRAFITT

Materiale: aluminium aluminium LED 31 81 71Materiale: Tlf:+46 10 72 71 Tlf:+45 70 70 72 13 Tlf:+33(0) 4 94 93 00 00 Tlf:+49 2595 3870 725 8W* Tlf:+47 37 50 03 00 Tlf:+32(0) 15 20 werden. 50 000 timer (L70/B50) NL: Gebroken glas moet vervangen worden. info@sg-ab.se info.benelux@sglighting.net info@sg-as.dk info.france@sglighting.fr info@sg-leuchten.de firmapost@sg-as.no 540 lm (2700K) / 625 lm (3000K) Dimbar (faseavsnitt/DALI). www.sg-as.no www.sg-ab.se www. sglighting.net www.sg-as.dk www.sglighting.net Ø110 mm 35 mm Ø110 mm 33 mm www.sg-leuchten.de For mer info: dimmertabellen.no Branch office: Branch office: Branch office: Branch office: Branch office: Corporate müssen office: ausgetauscht DE: Beschädigte Leuchten-Abdeckungen 2700K / 3000K NO: Skadet glass erstattes nytt. SG Armaturen AB SG Leuchten GmbH Lightingmed SA/NV SG Armaturen A/S SG Armaturen AS måSG SG LightingRa>90 werden. YSTEM SSA/NV 36° lysspredning August Barksg. 30B Blokhuisstraat 47 Egebakken 19 73 rue de Saint Mandrier Nordstrasse 53 Svåbekk 15 SDCM 2 år �� eplace an� cracked protecti�e shield. 421 32 Västra Frölunda 59399 2800office: Mechelen Noord I office: 7400 Herning Branch 83140 Six Fours LesBranch Plages 4790 Lillesand * Effekt inkludert driver 10W office:Olfen office: Branch office: Branch Branch Corporate office: SVERIGE GERMANY BELGIQUE/BELGIË FRANCE TSG Armaturen A AB SG Leuchten GmbH SG LightingNORGE SA/NV SG Armaturen A/S SG Armaturen AS SG LightingDANMARK SA/NV

Svåbekk 15 4790 Lillesand NORGE

0,5 – 1,0 mm 2

225mm

230V

110°

12 mm

nyheit!

Rev: 30.03.2016

Nordstrasse 53 31 001 27 59399 Olfen 31 001 28 GERMANY 31 001 29

8 mm

Max 16 A

Max 16 A Edge

Branch office:

31 001 04

31 001 05

1,5 – 2,5 mm 2

225mm

SG 3000K Armaturen AB SG LED Leuchten GmbH A A 4W 2700K 4W LED Callisto Wall

230V

31 001 03

0,5 – 1,0 mm 2

35 mm

SVERIGE SVERIGE SG Armaturen SG Armaturen AB AB August Barks August GataBarks 30B Gata 30B 421 32 Västra 421 Frölunda, 32 Västra Sweden Frölunda, Sweden Tel.: +46Tel.: 31 81 +46 71 10 31 81 71 10 Fax: +46Fax: 31 81 +46 71 11 31 81 71 11 E-mail: info@sg-ab.se E-mail: info@sg-ab.se Web: www.sg-as.no Web: www.sg-as.no

CURVE 2 retninger

A+

230V

Max 16 A

230V, 50/60Hz, Class I, IP44

Rev: 30.03.2016

�� out �erre endommag� doitDE: �treBeschädigte remplac�. Leuchten-Abdeckungen müssen ausgetauscht

Ø110 mm

225mm

Montering

DE: Beschädigte Leuchten-Abdeckungen müssen ausgetauscht NO: Skadet glass må erstattes med nytt. werden.

4W LED 3000K

A+

225 mm

103 mm

III

Ingen oppdrag for små

135

Kvinnherad Elektro AS tilbyr komplett elektroinstallasjon av bolig

135

VIPPBAR I ALLE RETNINGER

Ingen oppdrag for store

Vi gjer alt i frå å ﬂytta eller skifta ein stikkontakt til installasjon av komplette styringssystem for lys, varme, ventilasjon og øvrige elektriske installasjonar. Ta kontakt dersom du ønskjer ein kvalitetssikker installasjon av din bolig.

Eksteriør

Edge, Curve

Callisto

31 001 30 31 001 31 31 001 32

230V, 50/60Hz, Class I, IP44

33 mm

SDCM 3

NL: Gebroken glas moet vervangen worden.

MATT-HVIT SORT GRAFITT Materiale: aluminium

Rev: 30.03.2016

Ved bruk av anbefalt dimmer i2700K/3000K henhold til dimmertabell. Ra>80 Se dimmertabellen.no for oppdatert oversikt 110° lysspredning

�� eplace an� cracked protecti�e shield.

31 001 01

31 001 02

4W LED 2700K

230V

173 mm

Ø110 mm

Dimbar (faseavsnitt). For mer info: dimmertabellen.no

år

Branch office: Branch office: Branch office: Corporate office: NO: Skadet glass erstattes nytt. �erre endommag� Lightingmed SA/NV SG Armaturen A/S SG Armaturen AS måSG SG Lighting �� out doit �tre remplac�. CallistoSA/NV Blokhuisstraat 47 Egebakken 19 73 rue de Saint Mandrier Svåbekk 15 MATT-HVIT �� Lillesand �eplace an� cracked shield.I glas NL: Noord Gebroken moet vervangen worden. 2800 protecti�e Mechelen 7400 Herning 83140 Six Fours Les Plages 4790 SORT BELGIQUE/BELGIË DANMARK FRANCE NORGE GRAFITT

31 001 00

Edge, Curve

31 001 29

Callisto Wall

SG ARMATUREN SG ARMATUREN AS AS P.O. Box P.O. 1013 Box 1013 N-4794N-4794 Lillesand, Lillesand, NorwayNorway Tel.: +47 Tel.: 37+47 50 03 3700 50 03 00 Fax: +47 Fax: 37+47 50 03 3701 50 03 01 firmapost@sg-as.no firmapost@sg-as.no

Rev: 30.03.2016 Rev: 30.03.2016

10W LED 345 lm (2700K)

TE SYS M

A+

230V

230V, 50/60Hz, Class I, IP44 Materiale: aluminium Curve Direct Montering 50 000 timer (L70/B50)

2700K/3000K Ra>80 SDCM 3 Utenpåliggende for vegg

GRAFITT

4W LED 3000K

Downlight

Dimbar (faseavsnitt). For mer info: dimmertabellen.no

nyheit! +

Opplys: 15° INDOOR / OUTDOOR LED, GU10 230V

Eksteriør

Edge, Curve

2700K/3000K 2700K/3000K 230V, 50/60Hz, Class I, IP44 Callisto 4W LED 2700K A Ra>80 Ra>80 230V 110° MATT-HVIT 31 001 27 110° lysspredning lysspredning (opplys/nedlys) SDCM SORT 31 001 28 SDCM 3 3

50 000 timer (L70/B50) 120 lm (3000K)

Edge, Curve

Dimbar Dimbar (faseavsnitt). (faseavsnitt). For For mer mer info: info: dimmertabellen.no dimmertabellen.no

Ved bruk av anbefalt dimmer i henhold til dimmertabell. Se dimmertabellen.no for oppdatert oversikt

12 mm

Curve Curve Direct

50 50 000 000 timer timer (L70/B50) (L70/B50) 10W 10W LED LED 550 345 lm lm (3000K) (2700K)

Curve /

8 mm

Se dimmertabellen.no Max 16 A for oppdatert oversikt

Callisto Wall 4W LED

NO: Skadet glass må erstattes med nytt.

Downlight

Utanpåliggande 5 downlight for tak eller vegg. Curve Direct TE SYS M

225mm

�� out �erre endommag� doit �tre remplac�.

callISTo

LED integrert (nedlys) Utskiftbar 6,5W GU10 (opplys)

2700K/3000K år Ra>80 0,5 – 1,0 mm 2 AR NT A AR NT A 110° lysspredning (opplys/nedlys) Ved bruk av anbefalt dimmer i Ved bruk av anbefalt dimmer i henhold til dimmertabell. 1,5 – 2,5 mm 2 henhold til dimmertabell. SDCM 3 år

Se dimmertabellen.no for oppdatert oversikt

�� eplace an� cracked protecti�e shield.

15° lysspredning (opplys) SDCM 3 / SDCM 4 (opplys)

2700K/3000K 12 mm Ra>80 SDCM 3 (faseavsnitt).Utenpåliggende for vegg

Dimbar For mer info: dimmertabellen.no YSTEM

TE SYS M

www.sg-as.no

2700K Ra>80

95° lysspredning (nedlys) INDOOR / OUTDOOR

8 mm Dimbar (faseavsnitt). (L70/B50) For mer info: dimmertabellen.no

000 timer 1,5 – 2,5 mm 2 10W LED 550 lm (3000K)

2700K/3000K Max 16 A Ra>80 SDCM 3 Utenpåliggende for tak

Curve

Eksteriør

0,5 –

Dimbar (faseavsnitt). 50 For mer info: dimmertabellen.no

Dimbar (faseavsnitt). For mer info: dimmertabellen.no

12 mm

50 000 timer (L70/B50) 2 16 Max A lm (3000K) 120 1,0 mm

Rev: 30.03.2016 Rev: 30.03.2016

50 000 timer (L70/B50) 180 lm (3000K)

225mm

Curve / Curve Direct

INDOOR / OUTDOOR

Callisto Wall 4W 1,5 LED– 2,5 mm 2

Callisto 4W LED

230V, 50/60Hz, Class I, IP44

50 000 timer (L70/B50)

0,5 – 1,0 mm 2

230V, 50/60Hz, Class I, IP44

Edge, Curve

www.sg-as.no www.sg-as.no SPIKE 900 LED 2700K

225mm

53 48 28 00 • post@k-el.no

FOTO: LARS MELKEVIK/AXENTA

FRÅ FJÆRA TIL VERDA

DET HAR VORE STOR AKTIVITET I FJÆRA ETTER VERDAS STØRSTE OPPDRETTAR SLO SEG NED I BYGDA.

FOTO: JØRN-ARNE TOMASGARD

TURID LANDE SOLHEIM

MILLIONAR AV SMÅLAKS SVØMMER RUNDT I FJÆRA. DESSE ENDER PÅ MATBORD VERDA OVER. 68

Då Marine Harvest lyste ut 15 stillingar innerst i Åkrafjorden, søkte mest 400 på jobbane. No er folketalet i den vesle bygda Fjæra mangedobla, etter at verdas største lakseoppdrettar slo seg ned i bygda.

I Fjæra arbeider 16 tilsette no, for å produsere den beste smålaksen. På anlegget i Fjæra skal den såkalla smolten veksa til 250-300 gram, før den skal ut i oppdrettsanlegg i Sør-Noreg. Etter eit drygt år i sjø, skal den fem-seks kilo tunge laksen vidare til middagsbord verda rundt. Det nye anlegget er bygd med resirkulerings-teknologi, ein installasjon som syt for optimale forhold for smolten. Vatnet vert mellom anna UV-handsama og går gjennom ei rekkje filter, som sikrar god vasskvalitet. Dette inneber at ein kan samla opp til dømes fiskeskit, og levera dette vidare til produksjon av biogass. Skal produsere større smålaks Lars Håkon Sandvold er leiar av anlegget i Fjæra og har fylgt bygginga tett. Han har betydeleg erfaring frå havbruksnæringa, og ser no fram til å levera Fjæra-smolt frå komande vår. - Vi har som mål å produsera større smolt, slik at tida fisken skal stå i sjø vert redusert. Då minimerar vi risiko for sjukdom og andre utfordringar, i ein sårbar periode. Målet vårt er å redusere tida fisken står i sjøen, frå 18 til 12 månader, fortel Sandvold. Det vart store oppslag i riksmedia då Marine Harvest lyste ut 15 stillingar i bygda med 7 fastbuande. Interessa for jobbane var stor, og

det kom søknader frå heile landet. Sandvold kan fortelja at interessa for aktiviteten i bygda framleis er stor. - Vi har ofte kontakt frå både media og andre interesserte som lurer på kva som skjer her på bruket. Både fastbuande her og elles i regionen synest det er flott av vi satsar, og vi har opplevd god støtte i etablerings- og byggefasen, seier driftsleiaren. Store ringverknader Det er ikkje berre i Etne Marine Harvest har aktivitet. Selskapet driv oppdrett av laks i Noreg, Chile, Canada, Færøyene, Irland og Skottland. Langs heile kysten i Noreg, frå Flekkefjord i Vest-Agder til Kvænangen i Troms, kan du få auge på laksemerder med millionar av laks. I Sør-Noreg vert Marine Harvest leia av Turid Lande Solheim, som bur i Kvinnherad. Etter å ha leia selskapet si verksemd i nord, vart ho nyleg sjef for aktiviteten i Agder, Rogaland og Hordaland. -Det som skjer her i Fjæra er eit godt døme på kor viktig vår verksemd er i lokalsamfunn langs kysten. Eg trur både vi og andre i næringa må bli flinkare til å snakke om ringverknaden vi skaper i heile distrikts-Noreg, seier regiondirektør Lande Solheim. Marine Harvest kjøper ei rekkje varer og tenes-

ter frå ulike leverandørar. I 2016 kjøpte vi tenester for rundt ein milliard kroner, berre i Hordaland. Dette fordeler seg på kommunane Askøy, Austevoll, Austerheim, Bergen, Bømlo, Etne, Fitjar, Fjell, Fusa, Jondal, Kvam, Kvinnherad, Lindås, Masfjorden, Meland, Odda, Os, Osterøy, Radøy, Stord, Sund, Tysnes, Ullensvang, Voss og Øygarden. - Kjøpa viser kor mykje vi skaper av aktivitet i heile fylket. Vår ambisjon er å veksa også i tida som kjem. Vi ser at vår aktivitet medverkar til at det stadig dukkar opp nye leverandør-bedrifter for næringa, seier Lande Solheim. Ansvarlig vekst Om Noreg skal mangedoble produksjonen av laks i framtida, har Marine Harvest vore tydeleg på at dette må bli med ny og betre teknologi. Selskapet har det siste året søkt myndigheitene om utviklingsløyver på til saman fem ulike konsept. Løyver som alle kan vere med å løyse luseutfordringa og revolusjonere korleis ein produserer laks. - Marine Harvest sin visjon er å leie den Blå Revolusjonen. Vi ynskjer å gå fremst og utvikle morgondagen sine løysingar, som vil sikra auka verdiskaping langs heile kysten. Samstundes vil vi produsera sunn, smakfull mat, til eit stadig veksande folketal i verda, sluttar Turid Lande Solheim.

FAKTA Marine Harvest ASA er verdas største oppdrettar og har hovudkontor i Bergen. Selskapet har om lag 13 000 tilsette i 24 land. I 2016 produserte Marine Harvest 380 621 tonn laks. Det tilsvarar om lag 6 millionar måltid kvar einaste dag, året rundt. Selskapet omsette for 3,5 millardar Euro

i 2016, og er det åttande største selskapet på Oslo Børs. Av selskapet sine over 20 000 aksjonærar, er nærare 8 000 vestlendingar. Totalt er ca. 90 % av aksjonærane norske.

RINGVERKNADER - LEVERANDØRINDUSTRIEN Produksjonsvolumet i havbruksnæringa har hatt heller liten vekst dei siste 5 åra. Årsaka til dette er at styresmaktene ikkje tillet vekst før næringa har endå betre kontroll med lakselus enn i dag. Det vert stadig arbeidd for å stabilisera luseproblematikken, og store ressursar vert brukt på dette. Det er håp om at ein snart skal løysa dette problemet og få ny vekst også på Vestlandet.

Store og små teknologimiljø særleg med basis i oljeindustrien, tilbyr produkt og tenester som har sitt utgangspunkt i oljebransjen, og som kan tilpassast for bruk i havbruksnæringa.

I mellomtida ser vi ein stor vekst i leverandørindustrien til havbruksnæringa. Stadig fleire aktørar vender blikket mot havbruksnæringa og tilbyr løysingar som skal hjelpa næringa til å utvikla seg vidare. Dette gjeld både på teknologiområdet og innanfor biologi og fiskehelse mm.

Kunnskap vert overført og nye folk frå ulike høgteknologiske bedrifter og bransjar kjem inn i havbruksnæringa. Denne nye kunnskapen saman med erfaring og spesialkunnskap frå havbruksbransjen sjølv, vil saman kunne ta havbruksnæringa mange steg vidare framover.

70 70

I tillegg skaper leverandørindustrien, som leverer både til norske og utanlandske oppdrettsselskap, mange nye arbeidsplassar i Norge Havbruksnæringa i Norge produserer sjømat for nesten alle land i verda. Norge er ein viktig bidragsytar til matproduksjonen i verda, og med aukande folketal og nye kjøpesterke forbrukargrupper har norsk havbruksnæring ei lysande framtid framfor seg.

• • • • • • •

Oppdrettsposer Fuglenett Fortøyninger Selstadlogg Servicestasjoner Fortøyningsanalyser Servicedatabaser

Selstad er en leverandør av oppdrettsutstyr som setter kvalitetsleveranser, våre kunder og deres trygghet på topp blant våre prioriteringer. Vår lange erfaring og utprøving i oppdrettsbransjen gjør oss solide med hensyn til kvaliteten på produktene vi leverer, og at de blir levert i tide. Gjennom vårt tette samarbeid med våre kunder, har vi også god innsikt i det som fungerer i praksis og hva som komplementerer videre utvikling i næringen.

www.selstad.no

OVER 30 ÅR MED KVALITETSPRODUKTER TIL NÆRINGSMIDDELINDUSTRIEN Våre produkter: - Automatiske kasselager for EPS og plastkasser - Produksjon, lagring og distribusjon av is - Transportører og produksjonslogistikk - Palleteringsløsninger - Kjøle og utblødningstanker

Våre tjenester: - Planlegging og prosjektering - Produktutvikling - Konstruksjon og tegning - Automasjon - Service og ettersyn

KVALITET FRA A TIL Å www.oelve.no - +47 53 47 00 00

y Jensen veterinær Fredd å fr tiv a iti in r te rinær lert i 1996 et år sidan, og vete e ir FoMAS vart etab fle r fo st ni o vart pensj agleg leiar. på Tysnes. Jensen en 2004 vore d d si r ha rd a a yg terinærer Solveig N etjenester av ve ls he ke fis fta ri tilbydde bed aland. rdanger og Rog a I utgangspunktet H , nd la rd ho nga i Sunn il oppdrettsnæri TEKST: SIGURD VIKØREN

I dag har FoMAS 13 tilsette delt på 5 kontor, i Forsand, Odda, Haugesund, Tysnes og Os. Hovedkontoret er på Malkenes på Tysnes. Fomas har tilbud til sine kundar om kurs og tenester til kultiveringsanlegg og oppdrettsanlegg i Agder, Rogaland og Hordaland. Daglege gjeremål er å vitja settefisk- og matfiskanlegg. Her vert dei ulike stadier av fisken undersøkt med omsyn på trivsel, sjukdom og fiskevelferd. Det går mykje tid med til reising, då anlegga ligg spredt over store delar av fylka. Godt og sikkert utstyr er viktig medan vi er på veg, både for å ta vare på dei tilsette sin tryggleik, men og med tanke på å hindre smitte mellom anlegga. I tillegg til observasjon og obduksjon av fisken, vert det og teke ut ein god del prøver, som blir sendt til ulike laboratorier.FoMAS sine veterinærer/fiskehelsebiologer deltar og ved hygienekontroll av brønnbåter, stryking av stamfisk (for rognproduksjon) med meir. I tillegg held Fomas kurs og bidreg med innlegg på ulike fagkonferansar.

FoMAS sine tilsette deltek også sjølv hyppig på kurs/konferansar, for å sikre at dei tilsette er oppdaterte med omsyn på fagkunnskap og utvikling. To av dei tilsette utfører miljøundersøkelser som er administrert fra Tysnes-kontoret. Dei undersøkingane inneber m.a. å ta ut regelmessige prøver av botn under og nær anlegga, i tråd med dei strenge myndighetskrava som gjeld. Kvar lokalitet skal ha ei B-undersøking minst ein gang for kvar utsett. Overvakinga er risikobasert med aukande undersøkelsesfrekvens ved aukande påverknad. Ei slik undersøking er ei høvesvis enkel trendanalyse der det vert teke prøver frå botn under anlegget. Målet er å sjå til at området under anlegget ikkje vert tilført meir organisk materiale enn at det held seg innanfor fastsatte grenseverdier. I tillegg skal alle anlegg ha ein betydelig grundigare C-undersøking minimum kvar tredje produksjonssyklus. Også her vert frekvensen auka om vi skulle finne auka påverknad, noko som forøvrig er uvanleg

å finna. Det er området rundt anlegget som vert undersøkt. Vi gjer då hydrografiske målinger i heile vannsøyla (saltinnhald, temperatur, oksygen). Alle botnprøver vert sende inn for nøyaktig analyse på akkreditert laboratorium. Her kartlegg ein botndyr (kvantitativt og kvalitativt), i tillegg til at det vert teke geologiske og kjemiske analyser av sedimentet. Målet med denne undersøkinga er å overvåke at anlegget ikkje påverkar nærområdet sitt. Ved slike undersøkingar jobbar vårt personell under tett oppfølging av Åkerblå AS, som er akkreditert og har mange år med erfaring med C-undersøkingar. Tysnes-kontoret har dessutan funksjonen som sekretær for fiskehelse-nettverk i Hordaland og Rogaland. Arbeidsoppgaver her er registrering kvar veke og detaljert rapportering av mellom anna lus og avlusningar til alle oppdrettsanlegg i dei fem fiskehelse-nettverka. I tillegg administrerar kontoret eksterne telje-team for fleire nettverk.

MILJØUNDERSØKING DEN SPREIDDE KONTORSTRUKTUREN GIR OSS NÆRLEIK TIL KUNDANE. UTFORDRINGA ER FAGLEG OG KULTURELLT.DIFOR HAR VI CA. FIRE FAGSAMLINGAR I ÅRET, GJERNE OVER TO DAGAR.

SOLVEIG M. R. NYGAARD

LOKAL - UAVHENGIG - FLEKSIBEL www.fom-as.no 73

Havbruksnæringa i Norge produserer sjømat for nesten alle land i verda.

Når kvalitet, fleksibilitet og pris bestemmer! • Dokking av båter opp til 60´under tak • Vi utfører service og reparasjoner på arbeidsbåter og fritidsbåter www.rosendalmarineservice.no - tlf.: 534 84 666 74

for heile Sunnhordland

Her kan du velja mellom... Leilegheitar

Nye hus

Små lettstelte leilegheitar.

Små einebustader.

Trygge pensjonist boligar som er sentralt plassert.

Store rekkjehus med carport og garasje.

Husbankfinansiert (inntil 90 kvm).

Tomannsbustader.

Flotte store leilegheitar med utsikt og solfylte terrassar.

Bruktbustad

Me tek gjerne oppdraget med sal av din bustad.

Fritidshus og hytter Tomt, hus, hytte, sjøbod, rorbu.

Du finn oss i Leirvik sentrum saman med

Telefon 534 30 333

Våre bustadar blir levert av dei beste utbyggjarane i regionen, med 5 års garanti og god dokumentasjon.

AKTIV Eiendomsmegling Nytt selskap innan eigedomsmekling i Sunnhordland med nybygg som satsningsområde Banksjef og bilseljar med høge ambisjonar.

Kjell Fylkesnes er bømla-guten som kom til Stord som 6-åring. Allereie som 12-åring var han engasjert i bilverda - den gong som assistent på bensinstasjonen BP på Leirvik. I 1976 etablerte han bilforretninga Fylkesnes Bil AS saman med broren Dagfinn.

Etter 40 år valde Kjell å selja driftsselskapet Fylkesnes Bil AS og planla å verta pensjonist i ein alder av 61 år. Pensjonist-tilværet vart kortvarig. Etter 3 veker lokka banksjef Sandstå med nye idear om å etablere eit nytt eigedomsmeklar-selskap i Sunnhordland. Det vart starten på ein ny epoke i bilseljaren sitt yrkesaktive liv.

Kjell var nytenkjande frå første stund. Han såg heile Sunnhordland som primærmarknad for bilsalget. Det var mot straumen den gongen - konkurrentane såg for det meste på sin kommune som primærmarknaden. Stein på stein vart lagt og bilforretninga vart fort den leiande aktøren i regionen.

”Freistinga vart for stor når eg såg potensialet innan eigedomsmekling i Sunnhordland” seier den pensjonerte bilseljaren.

Dei neste åra vart det etablert 5 nye kontor og møteplasser rundt om i regionen. Banken har sitt hovudkontor på Våge i Tysnes kommune og er i tillegg etablert på Stord, Husnes, Rosendal, Odda og Lagunen utanfor Bergen. Den nye banksjefen har eit stort nettverk innan bankverda i Noreg og spesielt i høve til kundane i Sunnhordlandsregionen. Lokal kunnskap og nettverk er ein viktig suksessfaktor for vekst. Når det vert kombinert med 18 dyktige bankmedarbeidarar vert banken ein suksess. Målsetjinga til banksjefen er å tryggja framtida for Tysnes Sparebank som sjølvstendig frittståande bank i regionen. Å ha ein lokal bank som kjenner folk, verksemder og lokalsamfunna rundt forbi er viktig for vekstkrafta til distrikta. Dag Sandstå er født og oppvokst i Odda. I samband med bankkrisa i 1990 kom han til Stord som banksjef i DnB på øya. Etter nokre år i DnB overtok han som regionbanksjef i Fokus Bank (”Sunnhordlandsbanken”). Her var han sjef i om lag 10 år før turen gjekk vidare til sjefsjobbar innan bank i Oslo. Han har også vore leiar av selskap innan oljeservice før han i 2013 kom attende til Sunnhordland som leiar av den vesle sparebanken

på Tysnes. Tysnes Sparebank som i 2013 var 150 år gamal hadde utfordringar å ta tak i – å halda fram som ein av dei minste bankane i Noreg var ikkje eit alternativ. Etter å ha vurdert ulike alternativ landa banksjefen saman med styret på ein ny strategi – tenkja heile Sunnhordland som primærmarknad og byggja ekspansjonen på merkevaren Tysnes Sparebank.

Aktiv Eiendomsmegling Ambisjonen til bilseljaren og banksjefen er at den nye aktøren innan eigedomsmekling skal gje kundane i Sunnhordland ”verdast mest personlege eigedomsmeklar”. Med stort nettverk og dyktige skulerte medarbeidarar tar selskapet mål av seg til å bli best på nye bustader.

”Vi konkurrerer i ei tid med sterk sentralisering – både i høve til busetnad, men og med bankar som vert meir og meir sentraliserte” seier banksjefen. ”Det kan medføra mindre konkurransekraft for det lokale næringslivet dersom banktilbodet i distrikta vert redusert” fortset Sandstå.

Selskapet er med i Aktiv-kjeda i Noreg. Denne er eigd av 70 bankar. Aktiv-kjeda har spesialisert seg på sal av nye prosjekt og med støtte frå kjeda skal Aktiv Sunnhordland AS raskt ta ein markant plass i den lokale marknaden i Sunnhordland. Med Tysnes Sparebank sine vekstambisjonar og mål om nøgde kundar er den frittståande lokalbanken den beste medspelaren eigedomsmeklarselskapet kan få.

Hos Aktiv Sunnhordland AS skal interesserte finna det største tilbodet av nye bustader.

AGA

AGATUNET

E N T U T

Det er den breie og allsidige soga, som strekkjer seg over eit langt tidsspenn, som gjer Agatunet til eit unikt kulturminne, både lokalt, nasjonalt og internasjonalt. At Agatunet i dag ligg plassert midt i ein frukthage, i tillegg til jordskiftehistoria på staden, gjev kulturminnet perspektiv, og aukar særpreget. I dag er dette tunet den største ivaretekne bondelandsbyen i Noreg.

Tunet vart freda så tidleg som i 1938. Det var jordskifte som utløyste freding av tunet, då med heile 60 hus. I dag er dette diverre redusert til 45. 10 naust har vernestatus. I tillegg kjem også alle nyare hus, som ikkje er omfatta av fredinga, men som likevel er ein del av dette særmerkte tunet. Både nær ved, og i sjølve tunet finn vi helleristingar, gravrøyser - haugar og garden har truleg den største funngraden av laust gjenstandsmatriale i Indre Hardanger. Den gamle havna med kaiar frå vikingtid/mellomalder er også kartlagt, fortel statsstipendiat Guttorm Rogdaberg. Her finn vi spennande bygningshistorie med Lagmannsstova som den eldste og største stove/hall/sal i tre, som er bevart i Noreg. Stova er bygd i 122030, og er dermed 30-40 år eldre enn Håkonshallen og omlag 80 år eldre enn Finneloftet på Voss. Dette er den einaste bevarte rest av eit verdsleg administrasjons/byråkratisk bygg i stein og tre frå mellomalderen i norrønt område. Lagmannstova var åstaden for det såkalla Bleiediplomet. Eit eigedomsforlik frå 1293. Det er dette dokumentet som gjev grunn for å hevda at Aga

har Noreg eldste rettssal. Tilknytinga til lov og rett gjennom lagmannen Sigurd Brynjulvson er også bakgrunnen for at Agatunet til sommaren skal vera vertskap for ei større utstilling som omhandlar Magnus Lagabøtes landslov, som vart vedteken i 1274 og såleis snart er 750 år. Utstillinga er eit samarbeid mellom Barnemuseet, Stavanger museum, MUST/ Landslovprosjektet 2024, og Agatunet. Utstillinga er også retta mot born og unge noko som går inn i Agatunet si satsing på desse aldersgruppene. Utstillinga er eit delprosjekt i det omfattande forskingsarbeidet som føregår om landslova. Utstillinga skal seinare visast både i innog utland. Agatunet er ei skattekiste for arkitektar. Alle skifertaka vekkjer til dømes internasjonal merksemd med sine ulike leggemetodar, og ikkje minst dei enormt store hellene. Somme av dei er kring 4 kvadratmeter og veg nær eit halvt tonn. Tunet har dei siste åra gjennomført store og tunge vedlikehaldsoppgåver. Krava til handverkskunnskap og autensitet er stor. No står murane til Lagmannsstova for tur. Lause steinar skal festast og murane skal kalkast slik

dei var i mellomalderen. Handverkarar frå Nidarosdomen skal fagleg leia arbeidet. Kalken skal brennast på Aga med kalkstein henta frå Varaldsøy. Dette vert eit stort og omfattande arbeid som vil skaffa ny kunnskap som også andre med mellomalderske steinbygningar vil dra nytte av. Tunet har allsidig nærings- og handelshistorie. Ferdene gjekk over Hardangervidda mot Kongsberg men også på kjøl langs heile norskekysten. Somme av dei drog heilt til Arkangelsk og Baltikum. Mellom 1800 og 1900 var 23 skuter og jakter heimehøyrande på Aga. Segljakta Urda vart bygd i 1882 i Rosendal, for Knut Aga. Alle bygningane hans på Aga er freda, og no har også S/J Urda fått slik vernestatus. Jakta er under restaurering på Isegran i Fredrikstad. I Rosendal ligg båtbyggjarmuseet, Skaalurensamlinga. Det betyr at vi såleis her har ein ”full pakke” med sjøfartshistorie. På Agatunet fanst butikk, skulehus, kapell som vart rive l 1811, postopneri og telegrafstasjon. Smedtradisjonane vart vidareført med bedrifta Aga Mekaniske Verkstad, som mellom anna produserte Bleie slåmaskin. Skulle du koma over ski med mer-

FOTO: ARVID AGA

AGATUNET

Eit kulturminne/ museum som ligg midt i frukthagane. Freda alt i 1938.

HENTA FRÅ BILETESAMLINGA TIL ”VIKEBYGDKRINSEN” 79

AGATUNET

ket ”Agaski” er dei og laga på Aga. Hardanger Cideri og saftfabrikk, som no heiter Hardanger Saft og er eigd av Synnøve Finden er framleis i drift. Historia til Aga vert forsterka ved at garden gjennom hundreåra har fostra ei rekkje lensmenn, og stortingsmenn. Verdfullt arkiv og boksamlingar er eit handfast bevis på denne aktiviteten som gjev framtida gode mogelegheiter til forsking både på lokalt og nasjonalt nivå. Mykje ligg no til rette for både master- og doktorgradsarbeid seier Rogdaberg Agatunet i dag og i framtida I samband med den landsomfattande konsolideringa av museum er drifta av Agatunet overført Hardanger og Voss museum. Det er gjennomført svært store investeringar på hus og anlegg, I tillegg er hovudvegen lagd i tunnel og det er utført omfattande skredsikring, bygd bryggje, båthamn og ny parkeringsplass. Agatunet er oppteken av å nytta lokale varer og støtta lokale produsentar og tilbydarar. Aga tradisjonsmat, Bakstekjellaren på Kvestad og Spar Nå er døme på det. Andre døme er

Hardanger Cider på Aga og produsentane av Alde sider på Bleie og Edel sider på Åkre. Eit par produsentar er i startgropa slik at ei næringsklynge av 5 siderprodusentar er snart ein realitet. Også på handverksida prøver ein å nytta lokale handverkarar som til dømes Byggmeister Haakon Kvestad som har spesialisert seg på helletak. Også på overnattingsida har det ogg skjedd mykje. Berre på Aga er det no omlag 50 overnattings-senger. I heile postadresse Nå- området truleg omlag 140. Ynskjer du full pakke er vegen ikkje lang til det historiske Utne Hotel på Utne og Ullensvang hotel ligg berre ein kort båttur rett over fjorden, Ein sti frå Aga fører deg gjennom spanande landskap inn til Reiseter og vidare inn i Buførevegen/Pilgrimsvegen og inn i Folgefonna Nasjonalpark. Agatunet er ein juvel i moglegheitene vi har for å byggja allsidig næring på Vestsida av Sørfjorden. Men dette set krav til Agatunet om å vera aktiv samfunnsaktør. Tunet har namn og omdøme som må nyttast i sterkare grad. Kultur og opplevingar vil verta viktigare og viktigare nisjer for reiselivet i framtida. Både nasjonale og internasjonale

studiar viser at kulturminne er mykje viktigare faktorar både for indentitet og verdiskaping i eit område, enn ein før har trudd. Ein nærliggjande døme er Baroniet og Rosendal. Kva hadde Rosendal vore utan kulturminnet Baroniet? Agatunet må utviklast, men fredinga set sjølvsagt grenser for bruk av tunet. Rett ivaretaking og gjennomtenkt bruk vert viktg, men mogelegheitene er tilstades. Å vakna opp i ei seng i Agatunet og eta frukost i ei gammal stove kan kansje vera ein del av framtida? Som nav i utvikling av distriktet bør Agatunet nyttast som det unike nasjonale kulturminnet det er, til glede for lokale innbyggjarar, reiseliv og næringsliv, seier Guttorm Rogdaberg. Agatunet kan ha ei stor og viktig oppgåve i framtida.

Samlingar i kyrkja i julehøgtida «For eit barn er oss fødd, ein son er oss gjeven» (Jes.9,6)

I dei dagane lét keisar Augustus lysa ut at det skulle takast manntal over heile verda. Dette var fyrste gongen dei tok manntal, og det hende medan Kvirinius var landshovding i Syria. Då fór alle heim, kvar til sin by, og skulle skriva seg i manntalet. Josef òg fór frå byen Nasaret i Galilea og opp til Judea, til Davidsbyen, som heiter Betlehem, for han høyrde til Davids hus og ætt, og skulle skriva seg der. Maria, festarmøya hans, var med han. Ho venta då barn. Og medan dei var der, kom tida då ho skulle føda, og ho fekk son sin, den fyrstefødde; ho sveipte han og la han i ei krubbe, for det var ikkje rom åt dei i herberget.

Det var nokre gjætarar der i grannelaget, som låg ute og vakta sauene sine om natta. Best det var, stod ein engel frå Herren framfor dei, og Herrens herlegdom lyste kringom dei. Då vart dei fælande redde. Men engelen sa til dei: «Ver ikkje redde! Eg kjem med bod til dykk om ei stor glede som skal timast alt folket. I dag er det fødd dykk ein frelsar i Davids by; han er Kristus, Herren. Og det skal de ha til teikn: De skal finna eit barn som er sveipt og ligg i ei krubbe.» Brått var det ein stor himmelhær saman med engelen; dei lova Gud og kvad: «Ære vere Gud i det høgste, og fred på jorda blant menneske som Gud har hugnad i!»

Då englane hadde fare frå dei og attende til himmelen, sa gjætarane til kvarandre: «Lat oss gå inn til Betlehem og sjå dette som har hendt, og som Herren har kunngjort oss.» Så skunda dei seg dit og fann Maria og Josef og det vesle barnet som låg i krubba. Då dei fekk sjå det, fortalde dei alt som hadde vorte sagt dei om dette barnet. Alle som høyrde på, undra seg over det gjætarane fortalde. Men Maria gøymde alt dette i hjarta sitt og grunda på det. 20 Og gjætarane vende attende, medan dei lova og prisa Gud for det dei hadde høyrt og sett; alt var så som det hadde vorte sagt dei. (Luk.2.1-20)

JULAFTA

1. JULEDAG

NYTTÅRSAFTA

13.00: 13.30: 13.30: 14.00: 14.00: 14.30: 14.45: 15.00: 15.00: 16.00: 16.00: 16.00: 16.00: 16.15:

11.00: 12.00: 12.00: 15.00:

11.00: 13.00: 16.00: 16.00: 16.00:

Varaldsøy kyrkje Hatlestrand kyrkje Åkra kyrkje Fjelberg kyrkje Uskedal kyrkje Eid kyrkje Ølve kyrkje Husnes kyrkje Holmedal kyrkje Kvinnherad kyrkje Eid kyrkje Ænes kyrke Valen kyrkje Husnes kyrkje

Kvinnherad kyrkje Eid kyrkje Husnes kyrkje Ølve kyrkje

Uskedal kyrkje Ølve kyrkje Valen kyrkje Kvinnherad kyrkje Eid kyrkje

2. JULEDAG 11.00: Varaldsøy kyrkje

1. NYTTÅRSDAG 11.00: Husnes kyrkje

Husnes

TOTALENTREPRENØR Prosjekt på gang? Vi har fagfolk som gjer jobben for deg!

Vi har løysingar på: • Nybygg • Renovering • Kjøkken • Bad • Eldstad • Garderobar m.m. Besøk vår byggjevareforretning, for ein uforpliktande prat

allTiD gODE TilBOD!

u på å Lurer d rkar? dtve bli han Nd OdkjE g Vi ER f i R d T! LæREB Teigen Bygg & Trelast AS, Husnes Tlf. 53 47 59 10 info@teigen.byggern.no

Viergo, ei flott bedrift pĂĽ BĂ¸mlo. Ei hjĂ¸rnesteinsbedrift vil eg kalla det. Dette er ei bedrift som betyr veldig mykje for veldig mange. Ei bedrift som er viktig i eit velfungerande samfunn i dag.

viergo.no 84

Viergo | logobruk VIERGO

Viergo sin logo skal i all hovudsak nyttast i rødt og blått mot kvit botn.

Blå CMYK: 100/100/0/0 RGB: 23/41/131

Rød CMYK: 15/100/90/10 RGB: 190/10/38

Viergo skal vera ei framtidsretta, engasjert det erverksemd, viktig å få med webadresse denne og Der synleg som alle skalkan vera stoltleggjast tett opp til logoen, men då i ein gråtone som ikkje forstyr av å vera ein del av. Dette er den målretta visjonen, rer den visuelle heilskapen i logoen. Det finns eigen logo til alle i Bremnesvegen 900. variant med webadressa.

TEKST: SIGURD VIKØREN

I dag kan det vera mange grunnar til at du ikkje kan delta, ute i arbeidslivet, grunna store krav til fleksibilitet, og at alle sansar og eller fysikk må vera heilt på topp. I Viergo har alle som jobbar her, arbeidskontrakt. Her er heile spekteret med folk, som treng ein stad å få arbeidstrening. Folk som har problem med høyrsel, folk med dårleg syn. Nokon har rygg-problem eller slit med andre muskel-defekter. Her er folk her som slit med ulike psykiske utfordringar. Felles for dei alle er at dei likevel har arbeidsevne. - Den evna brukar vi her. Arbeidstilbodet vi har speglar arbeidslivet, seier dagleg leiar, Audny Gjøsæter Hollund. Vi skal ikkje leika at vi er på jobb. Vi skal levera gode produkt. Utfordringa vår er å finna nisjer, der vi kan levera gode produkt til næringsliv og private. Jobbfrukt er eit av produkta Viergo leverer. Dei får levert frukt frå BAMA, kvar torsdag. På fredag er det pakkedag, og frå måndagen av køyrer bedrifta ut flotte korger med frukt, til kundar dei har i næringslivet i Fitjar, på Stord og Bømlo. Eit fantastisk flott produkt, som skapar trivsel hos dei som kvar veke får frisk frukt på arbeidsplassen sin. I tillegg er det eit godt bidrag til folkehelsa. Dette er eit kjekkt arbeid, og dei som leverer frukta vert godt mottekne ute i bedriftene, når dei er ute på runden. Ein positiv jobb, som mange kan vera med på. Jobben inneheld fine fargar, gode lukter, enkel og effektiv logistikk. Kort og godt, kjekkt arbeid. For veldig mange av dei totalt 25 som

A, som er sjølve dokumentasjonen på at dei har den beste standaren. På diplomet dei fekk i 2017, står det - Godkjenningssertifikatet viser at vaskeriet har et velfungerende kontrollsystem for hygienekvalitet og tilfredsstiller de mikrobiologiske og tekniske i branSnekker-verkstad er eit anna temanyttast på Viergo. I situasjonar der logoen ikkje kan/bør i rette fargar skal neg. (kvit mothygienekravene mørk bak sjestandaren. Dette var dei, med god grunn, For nokre av arbeidarane på verksemda er det grunn) eller svart variant (mot lys bakgrunn) nyttast. stolte av. viktig med fysisk arbeid. Det bidreg til at dei søv betre om natta, og såleis kjem i ein mykje betre Når eg har vore på omvising gjennom bedrifta, livssyklus. sit eg att med ei god kjensle, av at dette er ei god bedrift. Dei som er her, bidreg til beste for Viergo leverer kassar til ulike firma innan oljefellesskapet, med sine arbeidsevner. Dei får ei bransjen og shipping, som dei pakkar produkta Ved bruk av logo mot brokete god meistringskjensle, og kjenner seg vel når sine i før dei vert sende ut i verda. Når ein kasse bakgrunn eller på botn der kjem på jobb. Dei kjenner prosedyren, og laga av oss blir brukt til å senda ein propell heilt kontrasten blir liten dei kan det til Kina, då blir vi litt stolte. Bedriftene leverer for åveit nyttast skygge aukakva dei skal gjera. oss spesifikasjon på korleis kassen denne. skal sjå ut, og Ritualet dei gjennomfører når dei går heim etter vi fiksar det. Når bedriftsmarknaden no har vore endt arbeidsdag, er kanskje noko mange av oss gjennom ein låg-konjuktur, så påverkar det oss Viergo | Grafisk profilhandbok 4 andre burde læra noko av. Før dei går heim, så og, oppdraga blir færre. klappar dei seg på brystet, og seier høgt; - eg har levert noko viktig i dag! Vi har eit ynskje om at privat-marknaden kunne vore litt flinkare til å bruka oss. Vi lagar funkis På Viergo er siste tilveksten eit moderne renbord og benker. Etter tinging kan vi laga postseri, eit miljørenseri, der du kan få ”sjeina kasse-stativ, varmepumpe-hus og liknande. På opp” bunaden din, brudekjolen, dressar og snekker-verkstaden har vi ein god gjeng som det meste. Bedrifta har og stor konferansesal trivest med samværet og jobben. som dei leiger ut. I tilknyting til denne har dei og storkjøken, så mat i mange varianter kan Vaskeri og renseri, er kanskje Viergo si viktiserverast. gaste avdeling, seier Audny. - Vi vaskar alt av institusjonstøy på Bømlo, ein arbeidskrevjande Dette var eit interessant besøk, til ettertanprosess, der alt vert gjordt for hand. Ingen ting ke, på ei av Bømlo sine hjørnesteinsbedrifter. er automatisert. For eg som vitja bedrifta og vart Det er veldig truverdig når dagleg leiar, Audny vist rundt, hadde vaskeriet likevel ei imponeranGjøsæter Hollund, seier til avslutting; - Vi tar de god og gjennomtenkt arbeidslinje, som har vare på folket vårt, eit virkemiddel for å skapa som houdoppgåve å levera reine klær som er livskvalitet! fri for smitte. Vaskeriet har uanmelde kvalitetskontrollar, og har to gonger fått tildelt diplom har sitt arbeid på Viergo, er det viktig med forutsigbarhet. Dei fleste likar veldig godt å gjera det same kvar veke. Ha ein kjent turnus, det gjev trivsel, gode produkt og godt miljø.

Magnar Lussand - EIN BAUTA I POLITIKKEN! TEKST: SIGURD VIKØREN

Ein betydeleg politikar i vår region. Lang fartstid i fleire kommunestyrer, deriblant ordførar i Granvin i 12 år. I Hordaland fylke har Magnar Lussand ei imponerande fartstid, med 28 år. Av dei 8 år som fylkesordførar. I dag pensjonert småbrukar med sterke dragningar mot fjellet sin magi, og jakta sine store opplevingar. Fast løna av NAV er han nøgd med tilværet og ser ljost på framtida.

mangla ein lærar til skulestart. Over eit godt glas med heimabrygg vart Magnar Lussand same natta tilsett som lærar i Granvin.

Granvinguten fekk ein tøff start på ungdommen då faren dø berre 39 år gamal og Magnar sjølv var 16. Der og då var det tøffe tak, men i dag, i ettertid, meiner Magnar at det i lengda har styrkt han i mange samanhengar.

Opplevingane i skulestova syntes Magnar vel om, og dei gav han smaken og lysta på læraryrket. Resultetet vart at han gjekk to år på Lærarhøgskulen på Stord, eller på seminaret, som det vart kalla på dei tider.

Magnar Lussand er viss på at store delar av lagnaden hans, er styrt av tilfeldigheter. Slik var det og med politikken og hans betydelege bidrag på denne arenaen. -Ja, seier Magnar,eg hadde planar om å gå på NTH og jobba som hjelpemontør i kraftstasjonen på Evanger.

Magnar Lussand hadde då framleis ingen planar om å bli politikar. Men, det handlar litt om at når dører opnar seg, så må du våga å ta steget gjennom døra, og sjå kva du finn på den andre sida.

Etter avslutta militærteneste tok tilfeldighetene eit godt tak. Heimkomen, såg Magnar fram til å møta gamle kjente, og tok turen på bygdafest i Granvin. Her var mykje gilde hardingar samla og stemninga var god. Når det leid ut på natta, vart Magnar sitjande saman med nokre kjenningar, ein av dei var formannen i skulestyret, Lars Prestegard. I samtalen kom det farm at Prestegard

Etter seminaret på Stord fekk Magnar seg i 1971 lærarpost i Kinsarvik. Ein kveld, då det stunda mot nytt kommuneval fekk læraren frå Granvin damebesøk på døro. Ei dame spurde om han kunne tenkja seg å stå på lista til

Senterpartiet? -Det sa eg no ja til då, om eg kunne stå langt nede på lista, og såg på det som heilt ufårleg. –Trur eg stod om lag på 30. plass. Likevel enda det med at eg rauk rett inn i heradstyret, og dermed er det godt belegg for å hevda at den politiske karriera starta med ein, ja nettopp, ein tilfeldighet. Eg opplevde til og med å bli vald inn i kommunestyret i Ullensvang to gonger på to år. I 1975 etter ordinært val, og året etter, då det var klart for skilsmisse med Eidfjord. At eg var medlem av to heradstyrer i Ullensvang var sjølvsagt heilt tilfeldig. N FOTO: JA

Før neste kommuneval, var eg flytta heim og budde på Eide i Granvin, medan eg bygde hus på heimegarden på Lussand. Den gongen var det tradisjon i Granvin for at toppkandidaten til eit val var frå Skjervet, eller øvre delar av Granvin, medan det ved neste val var dei sentrale, og ytre delane sin tur. Så heilt tilfeldig fekk eg topp-plassen, for den var ledig. Fekk mest røyster og vart vald til ordførar i Granvin herad.

RABBEN

I 1983 slo tilfeldighetane ut att i full blom. Eg sto på lista til fylkestinget, om lag midt på lista, trur kanskje det var 12 plass. Då var det eit innfløgt utjamnings-mandat system. I alle høve så slo alt til i positiv forstand for senterparti kandidat nr. 12 frå Granvin herad, og Magnar Lussand fossa inn på fylkestinget.

Det var tøft i starten, eg hadde lite erfaring og det var mykje å setja seg inn i. Som eg fortalde, så hadde eg ikkje mykje politiske ambisjonar. Ordføraren vart den gongen vald for to år om gongen, og eg var fast bestemt på at etter to år skulle eg attende til skulestova. Der trivdest eg, og gamle elevar seier i alle høve no, at eg gjorde ein god jobb som lærar. Streng men rettferdig. Eg trivdes som lærar.

-Trengte litt tid her for å finna ut av ting, men det gjekk seg snart til. Eg vart vald inn i kulturutvalet, noko som min gode ven tvers over fjorden, Torolf Hesthammar uttalte seg om; No var i alle høve Magnar Lussand uskadeliggjort som politikar. -Slik vart det ikkje, trur eg. Å sitja i kulturutvalet var tvert om fantastisk. Eg fekk godt innsyn i breidda av kulturlivet kringom, og det var givande å sjå kva små kroner genererte, av positiv aktivitet, rett inn i kvardagen til folk. Dette var noko som verkeleg gav livskvalitet.

Magnar bygde hus, i 1980, hadde lærarjobb og var ordførar. Ordføraren hadde halv løn, men full stilling. -Eg fekk nedjustert lærarposten, og samstundes kom kona i arbeid. Tilfeldighetene hadde no ført meg til ein post, der eg fekk oppleva til fulle, at bordet fangar.

Ved fylkestingsvalet i -87 hadde eg rykt opp frå 12 til 6. plass, utjamninga slo til for fullt på nytt og Magnar Lussand utjamna seg på nytt inn att i fylket. -Skulle likt å visst om nokon andre har opplevd noko slikt? -Statistsisk umogleg, seier Magnar, tenkjer seg litt om, og rettar det til; i alle høve er sjansen svært liten.

Eg vart sitjande som ordførar i 12 år. Vi fekk i denne tida lagt godt til rette for ny næringsverksemd. Ulike skatteordningar var gunstige, og vi var i posisjon til å nytta oss av dei. Vi la til rette for næringslivet, reiste industribygg, fekk næringslivet med oss og vi lukkast bra.

I 1988 vart eg plassert i fylkeskulestyret. Veldig interessant. Vi starta ei utvikling, som eg no fryktar er i ferd med å stoppa opp. Vi flytta vidaregåande skular ut i distrikta. Fusa, Bømlo, Kvinnherad. Det var fornuftig, fordi elevane kunne bu heime, og resultata tyda på at det vart gode skular.

Det var på den tida Granvin Bruk og Vestlandske Salslag etablerte seg, og ting såg bra ut. Folketalet steig frå 900-talet til opp på 1100-talet. Vi hadde mange gode medspelerar og dette inspirerte, dermed vart eg sitjande i ordførarstolen fram til 1991. Å sitja så lenge og utøva makt har mange sider. Det blir slitasje når du utøver makt så lenge. Nokon vert råka og vert røynde.

- Fylkesordførar var ein utruleg gjevande post og ha. Den aller største av dei store rikdomane, var alle dei flinke og trivelege personane du vart kjent med, innan politikk, byråkrati, og i internasjonale samanhengar. Ikkje minst på Orkenøyane, i Skotland og Wales.

I 1991 sa Berge Sæberg at no var han nøgd, og då var topp-plassen hos SP ledig og Magnar Lussand fekk den. På den tida gjorde SP det bra i val. I EU-saka mellom anna. Dermed hamna Granvinspolitikaren i posisjon til å kunna forhandla om fylkesordførar-vervet.

Det å læra seg politisk samarbeid. Å leggja til rette grunnen, så eit lite frø, gjødsla varsamt, og la andre trekkja konklusjonen sjølv, stå for haustinga. Då er dei med på eit vedtak sjølv, og kjenner seg ikkje overkøyrt eller trødd på. Dette er politikken sin kunst. - For meg har det vore avgjerande viktig å ikkje stikka seg fram, men kunna vera meg sjølv. Privelegiet med ein slik jobb, har sjølvsagt ei bakside. Familien din og ikkje minst ei kone som aksepterer dette. Eg var vekependlar frå -92 - nesten 2000. Minste guten fødd i 83. Slik blir det mykje på andre, for at du kan ha kremjobben.

-Det var mykje kommentarer og ikkje minst parodi-teikningar i BT om og med Magnar Lussand i dei tider. Hardingen som forlet ordførarforhandlingane, hengde rifla på skuldra og tok ut til fjells på reinsdyrjakt, medan andre fekk ta seg av forhandlingane.

At ansiktet ditt dukkar opp på framsida av avisene og blir nemnt i mange samanhengar, har aldri plaga meg, men det er ikkje sikkert det er like lett for andre i nære relasjonar? Å vera vekependlar og småbrukar betyr og at mange helger er svidd av i bonderelaterte krav, i periodar av året.

- Ja, nei, da va no kje so gale, seier Magnar, -eg hadde no mobiltelefon med meg, så om da va noke, så kunne dei no få tak i meg. Eg forstår godt prioriteringa til Magnar, alle må no forstå at reinsdyrjakta er viktig, tenkjer eg. Litt usikker på om den forståinga nådde heilt inn i alle avisredaksjonar i bynære strøk?

- Eg har hatt mi tid, no er det andre si tid, seier Magnar Lussand. Likevel klarte han ikkje heilt å halda kjeften når det stod om nye kommunestrukturar. - Nei, klarte det ikkje heilt. Eg meinte at Ulvik, Eidfjord, Ullensvang og Granvin ville bli eit godt herad i indre Hardanger.

Det enda opp med at Magnar Lussand vart fylkesordførar frå 01.01. 1992 til uti november 1999, då det var skifte. - Ein utruleg givande jobb, åtte utruleg interessante år. Mange store saker – saker det stod strid om, og då vanka det sjølvsagt også ein del kjeft.

Hardanger er Hardanger og Voss er Voss. Likevel blir det sikkert bra no og. Granvin blir ein utkant. Eg gler meg med og over at senterpartiet har fått fram nye gode folk i Granvin. Eg har hatt mi tid. Om nokon spør meg, så skal dei få svar, men elles skal eg kosa med med å vera litt småbrukar, alltid er det noko som treng vedlikehald og fornying.

Nå debattar om og avstemming om prosjekt som Folgefonntunellen, Hardangerbrua, Trekantsambandet, -då fatna da! Dette var saker som sette fyr på debatten, og det flagra litt rundt øyro. Mine prioriteringa fall ikkje alltid i god jord. Bømlo si talskvinne, ba meg om å ta hatten min og gå.

Magnar Lussand ein politisk tungvektar som ikkje hadde politiske ambisjonar, tilfeldigheter fanga han, la premissar for lagnaden hans. I dag ser han likevel attende på eit rikt liv. - Seier sjølv han er litt redusert, har berre 30 % lungekapasitet. Eg konstaterer likevel at hjernekapasiteten ikkje kan vera særleg redusert. Takk for kaffi og ikkje minst takk til kåno for exellent kringla. Til slutt, skulle det laga seg, så - god jakt!

- Kamp nå det stod på, slik skal det vera. I dag er alle desse prosjekta realisert. Elles observerer du etter slike kampar, at mange av dei som stod oppreist på barrikadane når kampane stod, ikkje er til stades når flagga blir heist og kanapeane og champagnen kjem fram. Fordi dette er prosjekt som tar lang tid, og mange som var aktive, er ikkje lenger i posisjon.

FOTO: ATLE HELLAND

HAUGALAND KRAFT

HAUGALAND KRAFT - ein samfunnsbyggjar!

Haugaland Kraft AS er eit kraftselskap som vart etablert i 1998 gjennom fusjonering mellom Haugesund Energi og Karmsund Kraftlag. Haugaland Kraft er eigd av kommunane Karmøy, Haugesund, Tysvær, Vindafjord, Bokn, Sveio og Utsira. Konsernet er eit morselskap og 4 dotter-selskap. Dei er Haugaland Kraft Nett AS, Haugland Kraft Fiber AS, Haugaland Kraft Energi AS og Haugaland Næringspark AS. Haugaland Kraft har hovudkontor i Haugesund med avdelingar på Stord, i Sauda og Ølen/Skånevik. Hovudverksemda er overføring og omsetjing av elektrisk kraft, i tillegg til utbygging og drift av fibernettverk i regionen på Haugalandet. Selskapet er og eigar av Haugaland Næringspark og er den største eigaren i Sunnhordland Kraftlag. Selskapet er konsernorganisert og har meir enn 300 tilsette. Haugaland Kraft sin visjon er: ”Vi gir kraft til en sterk og attraktiv region”.

Haugaland Kraft sin logo har dukka opp på stadig fleire nye stader i vår region. Mange har nok lurt på kva som skjer, og kven Haugaland Kraft er. Nokon har kanskje registrert at logoen til selskapet mange stader har ersatta SKL sin logo, og rett og slett lurt på kvifor? Ein litt kort versjon er slik; NVE er kraftbransjen sitt direktorat. Dei avgjer mykje om korleis denne bransjen skal drivast, og er leverandør av regler og rammeverk. Difor er det frå NVE bransjen har fått pålegg om at frå 01. 01. 2021 så kan ikkje same selskap driva med produksjon og distribusjon av e-kraft. Hovudgrunnen til dette, er at produksjon er

ein konkurranseutsett drift, medan distribusjonen er ei monopol-drift. Du har sikkert fått med deg at ein straumrekning i dag, er samansett av to delar. Prisen på straumen du kjøper, og nettleiga. Mange har vel kanskje trudd at dette er noko selsdkapa har funne på, slik at når straumprisen er låg, så set selskapa berre opp prisen på nettleige. Men, fullt så enkelt er det nok ikkje. Nettleiga blir fastsett for kvart selskap av NVE, som ut frå bestemte kriterier, om lengde på nettet, kor grisgrent, eller tett busett disrtribusjons-området er o.s.v. Så nettleiga blir fastsett av direktoratet, og kan ikkje

HAUGALAND KRAFT

endrast utan godkjenning frå staten.I alle høve er det no slik, at enten selskapet er stort, eller lite, så må dei retta seg etter dei nye rammevilkåra. Det betyr at ynskjer eit lokalt selskap å gå vidare, med både produksjon og distribusjon av kraft, må dei etablerag eit konsern, med to under-selskap. Alternativt om dei ynskjer å fortsetja som eit selskap, som driv med distribusjon av straum i lokalnettet, så må dei selja produksjonen sin. Det Haugaland Kraft og SKL ynskjer med avtale seg i mellom er å spissa begge sin kompetanse inn mot å bli best mogleg på kjerneverksenda si. Det betyr at SKL blir eit reint produksjonsselskap, og overtek Haugaland Kraft sine produkssjonsanlegg. Haugaland Kraft overtek SKL sin infrastruktur og drifting av både el-nett og fibernett. Noko som gjer Haugaland Kraft til eit reint distribusjonsselskap. I tillegg skal selskapet driva med kjøp og sal av straum i marknaden, sokalla trading. Dette var ein avtale som styret i begge selskapa gjekk inn for. Ein av fylgjene er at logoen til Haugaland Kraft dukka opp på mange nye stader, der SKL sin logo var tidlegare. No

KONSERNSJEF I HAUGALAND KRAFT Olav Linga Ekte harding Fødd i Øystese i 1957 Gift med Marit frå Odda Budde i 24 år på Stord

veit du kvifor. Begge selskapa er samde om at avtalen dei i mellom var optimal, og passa som hand i hanske. Med ei slik spissing trur begge selskapa dei vert enno betre i sin hovud profesjon. Samstundes vil både produksjon og distribusjon ha lokal tilknyting, med den tryggleik for arbeidsplasser og andre goder, det fører med seg. Haugaland Kraft var 100 år i 2009, og er eit selskap med lang tradisjon. I dag er strukturelle endringar noko som tvingar seg fram, grunna nye ramme-vilkår. -Vi er ein samfunnsbyggjar, vi har eit samfunnsansvar. Difor er endringar og nye strukturar i vår region viktige utfordringar for oss, seier Olav Linga, konsernsjef i Haugaland Kraft. Haugaland Kraft driv grossistnettet i store delar av vår region. Frå Utsira og Austevoll i vest. Inn til Sauda. Frå Bokn i sør, og til og med Fusa og Kvinnherad i nord. I tillegg driv Haugaland Kraft lokalnett i nordrogaland og på Stord. På denne bakgrunn er det viktig for oss å vera aktivt med i den omstrukturerings-prosessen som mange lokale energiselskap i dag

Set no som øverste sjef for ein av dei betydelege aktørane i vår region. Innan overføring og omsetning av elektrisk kraft, saman med utbygging og drift av fibernettverk. Olav Linga er utdanna elektroingeniør frå høgskulen i Gjøvik. Under vegs var han sommarvikar på Zinken (noverande Boliden) i Odda. -Ei fantastisk tid, seier Olav, jobba mykje og tente gode penger i sommarferien. I tillegg vart opphaldet i Odda ein viktig del for resten av Olav sitt liv. I hovudstaden innerst i Sørfjorden traff han nemleg Marit, dama som sidan har vore Olav sin partnar. Saman har dei to døtre og no og to barneborn. Etter Gjøvik og ingeniørhøgskulen, gjekk turen til Stavanger og senere til Stord, der den unge kvemmingen vart tilsett i Aker. Eit selskap han var ein del av heilt til 2002. I 22 år var Olav Linga med på spennande tider i Aker-konsernet og hadde mange leiarstillingar. Dei fire siste åra var han administreran-

står midt oppi. Vi har gjort avtale med Finnås Kraft, om å overta selskapet sine aksjer i SKL. Samstundes ynskjer Finnås Kraftlag å drifta vidare lokalnettet i sitt område på Bømlo. I tillegg er Skånvik-Ølen kraftlag no blitt ein del av Haugaland Kraft, fortel Olav Linga. Dei får sitt oppgjer gjennom aksjar i Haugaland Kraft. Gjennom desse ulike avtalane med lokale kraftselskap, går Haugaland Kraft frå å vera den største aksjonæren i SKL, til å bli fleirtals-aksjonær, H K eig no meir enn 50 % av SKL. Strukturendringar og nye rammevilkår tvingar fram endringar. Som samfunnsbyggjar ynskjer vi å vera med i denne prosessen, seier Olav Linga. Vi ynskjer å halda oppe lokale arbeidsplasser. Vi må ha folk der linjene er. Vi vil gjerne samarbeida med lokale selskap tilpassa det ulike selskapa sin situasjon. Haugaland Kraft er eit stort selskap med 330 tilsette og 1,5 milliardar i omsetning. Som ein del av sitt målretta samfunnsansvar, har konsernet som målsetting at 10 % av dei fast tilsette skal vera lærlingar, noko konsernsjef Olav Linga er stolt over, og ser som svært viktig.

de direktør i Aker Kværner Elektro AS. I den mest hektiske perioden hadde dette selskapet 1800 tilsette. Etter karrieren i Aker, vart Linga tilsett som direktør i BKK Stord. Før han i mars 2004 vart administrerande direktør i Haugaland Kraft. Frå 01.01. 2016 vart Olav Linga konsernsjef i Haugaland Kraft, etter struktur-endringar i selskapet. Her trivest den blide hardingen godt, og ser fram til å bli verande resten av sin yrkesaktive karriere her, inn i spennande tider for bransjen og Haugaland Kraft.

GGEN:

DEN BLI

DE G

LO E-B

SELDE VI ARVESØLVET VÅRT? Eller gjorde vi ei knallgod investering? I Kvinnherad har vi ein super-julenisse! Ein nisse som og svingar innom Stord og Odda på vegen. Ikkje berre kjem han tidleg kvart år, men som vanleg var sekken i år og fylt med rause gåver. Vi blir litt blanke i augo mange av oss, når denne nissen er på veg. vårt. I mine auge var dette heilt naturleg reaksjon, der og då. Eit resultet som kom av at mange følte vi vart tappa for stor og viktig kapital. Når fleire bank-kontor vart lagde ned, så bidrog ikkje akkurat det til at kritikken avtok. Meir bensin vart kasta på bålet, og …....kva var det eg sa, høyrdest i korridorane.

Du kan lesa spenninga i andletet på alle når vi skal få vita kva han har i sekken sin. Det som er heilt særeige med denne nissen er, at han også kjem ein tur om sommaren, då og har han med seg mange storslagne gåver. Dei som har sendt nissen ynskjelister, får ofte det dei ynskjer seg, nokon får til og med enno meir. Ja, denne nissen er so gild, at til og med dei som ikkje har sendt han ynskjeliste, stundom får store og dyrbare gåver. Nissen høyrer alltid godt etter om det vert fortalt at nokon driv med gode prosjekt, då vert han glad. Alle barn ynskjer seg ein slik nisse. No viser det seg at dei vaksne og synest ein slik nisse er «kjekt å ha» og vil gjerne ha han som ein god ven.

I dag ser vi at investeringa i SR-bank har vore ein stor suksess. No er tida komen for at skeptikarane må ta eit møte med seg sjølv, det er ingen skam å snu. I alle høve må tida for å driva med negativ omdømmebygging og nedsnakking av SR Bank, definitivt vera over. Ei investering av arvesølvet vårt, som på litt over 8 år har gitt lokalsamfunnet 50 millionar i avkasting, kan ingen av oss gå rundt å surmula over. 50 millionar til å byggja opp eit godt lokalsamfunn, er ikkje noko anna enn ei gullgruve. Ei gullgruve med sarepta-kvalitetar. Det er ingen ting som tyder på at avkastinga vil stoppa. Eg trur dei som etablerte Kvinnherad Sparebank, sett i ljos av dagens samfunn, ville vore stolte over korleis arvesølvet deira er forvalta.

Eg snakkar sjølvsagt om nissen til Sparebank 1 stiftinga Kvinnherad. Stiftinga som vart skipa 1. november 2010, etter at Kvinnherad Sparebank vart fusjonert inn i Sparebank 1 SR-Bank. Ei investering av arvesølvet vårt, som har vist seg å vera svært vellukka. Mange var forbanna over denne fusjonen, og SR-bank stod ikkje høgt i kurs hos mange i Kvinnherad. Det vart nytta ukvemsord og mange ville ta eit oppgjer med dei som hadde selt arvesølvet

Samfunnet vårt er heile tida i endring. Utfordringane når endringar skjer, kan vera krevjande. Vi kan vera utrygge på kva

Så var det dette med endringar då. At nye tider krev at vi nyttar oppsparte midlar på ein ny måte. Investerer arvesølvet vårt slik at det gjev større avkasting. Slike handlingar har alltid med seg usikkerhet. Var dette ei rett investering, vil dette over tid vera bra for oss? Alle investeringar har dette med seg. Kva har vi tru på, kva tar vi sjansen på. Nokon gonger blir resultatet veldig bra, andre gonger slår investeringane ikkje til. Kor mykje er klokskap, kor mykje er flaks, eller tilfeldigheter? Ikkje godt å seie.

som blir konsekvensane, vi kan missa jobben vår, Bedrifter kan endra struktur, eller blir lagt ned. I dag, når ting går så fryktelig fort, er utfordrande å henga med i svingane. Etter ei stund, når vi blir vant med endringane, ler vi gjerne litt av gamle ting, og seier -hugsar du korleis det var før; Vi høyrde på Radio Luxenburg, på langbølge, for å få med oss musikk for ungdomen? Eller vi hadde reiseradio med platespelar på baksida? I vår ungdom ei fantastisk musikkalsk vinning. Vi kunne høyra musikk over alt, kvar vi ville.

Det vi kan seie sikkert, er det som er dokumentert. Sparebankstiftinga 1 Kvinnherad, som er oppretta for å forvalta avkastinga som investering av arvesølvet vårt i SR-bank gjev. Kan konstatera at verdien på investert kapital har auka. I mellomtida har investeringa over 8 år tilført lokalsamfunnet 47 millionar kroner i avkasting.

Då eg var liten, gjekk vi på meieriet og kjøpte melk i spann vi hadde med oss. På bensinstasjonen måtte eigaren bruke handpumpe for å få opp bensinen, slik at han etterpå kunna fylla bensinen på tanken. Skulle du på butikken å kjøpa mjøl, ausa kjøpmannen opp mjøl frå ei skuffe i disken, opp i ein pose, som måtte på vekta, for finna ut kor mykje mjøl du hadde fått. Slik kunne eg nemna ein heil haug med ting, som var annleis før. Nostalgi er fine ting, men ingen vil permanent attende til dette. For litt over 100 år sidan var det eit stort tal skipsbyggeri langs fjæro i Kvinnherad. Men, samfunnet har endra seg, og vi må tilpassa oss til krav og etterspurnad. I grafisk bransje, der eg har jobba i 50 år, som typograf, utlærd på bly. Hadde du i dag drive på gamlemåten, så kunne du berre overlevd som museum.

Eg er sikker på at om du spør personar fråd dei friviljuge organisasjonane i Kvinnherad, men og i Odda og på Stord, så vil dei meine at gåvedrysset gjer det mogleg å fullføre prosjekt som dei ellers ville slita med å få til. Då har stiftinga tilført lokalsamfunnet nær 50 millionar kroner på 8 år! Ein formidabel sum som rustar opp lokalsamfunnet vårt og nærast er å sjå på som ei toppfinansiering av prosjekt som elles vil vore vanskeleg å få til. Nokre heilt uråd. Dette er investering i prosjekt som vil gjera framtida betre.

I banken har og ting endra seg mykje. Vi som har vore her ei stund, har tømt sparebøsser, vi har levert bankgiroar i banken til føring, vi har fått sjekkhefter, vore i banken og tatt ut penger. Alle ser at vi brukar banken heilt annleis i dag. Mange av dei teneste vi gjekk i banken for å få hjelp til, gjer vi no sjølv frå pcen heime, eller på jobb. Det er ikkje naudsynt å vera rakettforskar for å forstå at også i bankverda måtte det koma endringar.

Eg er heilt viss på at dei bygdene som skal vera ein god stad å leva i framtida, må vera attraktive. Kva gjer bygder i distriktet attraktive? Eit næringsliv som har interessante jobbar å tilby. Eit næringsliv som våre kloke politikarar syt for, at har optimale rammer. Gode finansieringsinstitusjonar, og den beste infrastrukturen vi kan framskaffa.

Det er mange ting som kan vera til ettertanke når det gjeld endringar, kanskje særleg rundt dette med penger og økonomi. Fordi det gripe så mykje inn i heile livet vårt. Når vi i dag høyrer om folk som blir fråstole penger som dei hadde i madrassa, eller i alle høve heime, så ler vi litt og ristar på hovudet. Trur du nokon kjem til å rista på hovudet av oss?

Til fritida vår har vi alt ein fantastisk natur. Mange vil søkja til våre områder på grunn av naturen, så ta vare på den. I tillegg må vi utvikla bygdene våre til å bli eit samfunn, som dei unge, med flinke hender og gode hovud, vil søkja til. Då må vi ha gode møteplassar, der folk kan samlast. Det er nett slike møteplassar Sparebankstiftinga toppfinansierer, slik at det vert mogleg mogleg å få prosjekta gjennomført.

Nye tider krev endringar, tilpasningar, effektivisering. All endring fører med seg at vi vert usikre, og får ei litt negativ kjensle av at vi misser kontroll på kva som skal skje. Andre overtar ansvaret som vi har forvalta. Stakkars politikarar som må sjå andre overta med jamne mellomrom, heile livet.

Det er vanskeleg å spå, særleg om framtida. For meg ser det ut som arvesølvet vårt er investert bra. Vi kan ikkje ha negative haldningar til ei investering som på 8 år har tilført oss 50 millionar kroner, sjølv om det ikkje var slik eg villle ha det. Vi kan alle ta feil. Det blir viktig å bruka denne avkastinga på ein god måte, slik at det gjev oss eit springbrett til å få eit enno betre lokalmiljø. Bli ein bastion, der investorar ynskjer å etablera nye arbeidsplassar tilpassa framtida.

Kva tid endringar er rett å gjera, korleis dei skal gjerast. Kva som er rett pris om du vil/kan/må selja noko, vil det truleg alltid vera rom for diskusjon om. Det er ei av sidene ved å ha eit demokrati. Når ein grunnleggjande viktig institusjon i lokalsamfunnet, som banken vår, vert seld. Då er det til å forstå at nokon meinar at vi sel arvesølvet vårt. Vi blir litt usikker på kva dette vil føra med seg. Er det lurt å endra på noko som generasjonane før oss har bygd opp.

ordi det er naturleg og berekraftig. ergi attende til lokalsamfunnet.

SKL jobbar med fornybar, rein energi. Vasskraft. Ford Me forvaltar våre felles naturressursar og gjev energi

FOTO: TOM HAGA OG JAN RABBEN

VASSKRAFTA

- energi med æva som perspektiv Å temja vasskrafta - skapa grunnlag for betre velstand, utvikling av industri og samfunn, var bakgrunnen for skipinga av SKL i 1946. Me jobbar med evigheten. Det evig fornybare. I eit evigvarande krinslaup. Det er ein fantastisk tanke. Og ein fantastisk grunn til å gå på jobb. Kvar einaste dag.

Vatnet endrar seg ikkje, det er det same i 1946, 1991 og 2017. Det er det som er så interessant og fantastisk med vatn. Det er konstant, evig - sjølv om det skiftar form, farge og stad. Vatn er det uforanderlege i det foranderlege.

Og framtida ser lys ut – for vasskrafta. Fornybar energi vert aldri feil. Det høyrest kanskje litt svært ut, men vasskrafta vår kan spela ei viktig rolle i energiforsyninga for heile Europa. Det vert meir vindkraft. Det vert meir solenergi. Men vinden bles ikkje alltid, og sola skin ikkje alltid. (Det veit me alt om her på våre kantar). Då er vasskrafta gull verd. Den magasinerte energien i dei store dammane våre kan setjast i arbeid i løpet av nokre få minutt. Det arbeidet vatnet gjer i kraftstasjonane våre kan gje lys i pæra, både her i landet, i Sverige, Danmark, Tyskland – ja snart i heile Europa, når vinden ikkje er der, og sola ikkje skin. Er det ikkje flott?

DE VISST LE BRUKA VATNET, UBRUKT I HAVET

Historisk er me i SKL litt som vatnet sjølv: Uforanderleg solid, alltid der. Men foranderleg fordi me har vilje, kunnskap og kompetanse til å bruka det og omforma det til rein energi på ein stadig betre måte.

OM ME IKKJE HADD KORLEIS ME SKULL VILLE DET RUNNE U

Som me likar å seia: Om me ikkje visste korleis me skulle bruka vatnet, hadde det runne ubrukt i havet. Fordi det er ein utømeleg og evig fornybar ressurs. Inga ureining. Ingen utslepp. Ingenting er hemmeleg. Berre rein energi. Vatnet fornyar seg sjølv og har difor eit evigvarande perspektiv.

www.skl.as

SKL jobbar med fornybar, rein energi. Vasskraft. Fordi det er naturleg og berekraftig. Me forvaltar vÃ¥re felles naturressursar og gjev energi attende til lokalsamfunnet.

OM ME IKKJE HADDE VISST KORLEIS ME SKULLE BRUKA VATNET, VILLE DET RUNNE UBRUKT I HAVET

www.skl.as

5°0'0"E 280 000

260 000

5°30'0"E

300 000

6°0'0"E 340 000

320 000

Til Sognefjord

6°30'0"E 360 000

1205

60°40'0"N

Volahytta

Nasjonale turistveger Jernbane Ferje Fjordcruise Turisthytte

1114

National Tourist Routes Railway Car ferry Fjord cruise Tourist cabin

1327

1461

60°30'0"N 6 720 000

1131

Torfinnsheim Høgabu

Alexander Grieg

1193

B Vending

978

231

1350

Kiellandbu

1320

1241

60°20'0"N 6 700 000

1260 987

673

1233 686 842

341

1299

1046 976

60°10'0"N 6 680 000

1572

1410

665 1395

D 5°0'0"E

673

Fo lg

600

st u nn

ele

Mosdalsb

1454 Holmaskjerbu

243

60°0'0"N 6 660 000

efo

1339

6°0'0"E

752

Fonnabu

Kvann 1520

737

1426

Sauabrehytta

E 59°50'0"N 6 640 000

749

1200

724

156

1302

1152

1248

Simlebu

1602

Sandvasshytta 1435

474

Blomstølen

59°40'0"N 6 620 000

1299

937 432

Storavassbu Løkjelsvatnhytta 1538

Olabu + Olalihytta

G 59°30'0"N 6 600 000

1187

1105

Kvilldal

1423

716

260 000

280 000 7°0'0"E

300 000 5°30'0"E

Til Stavanger

320 000

7°30'0"E

340 000

Til Stavanger

360 000 6°30'0"E

Strandd

7°0'0"E

400 000 1703 Flå ms ba na

8°0'0"E

440 000

8°30'0"E

460 000

480 000

Kongshelleren

1699

1731

1802

1708

Storestølen fjellstugu

1636

A Til Oslo

Geiterygghytta

1470

60°40'0"N

380 000

7°30'0"E 420 000

1710

Raggsteindalen

6 720 000

1477

1599

Finsehytta 1731

1849

Rembesdalsseter

1740

60°30'0"N

1620

Hakkesetstølen

Hardangerbrua 1485

Tuva

Fagerheim

1358

Kjeldebu

6 700 000

Krækkjahytta

Halne Fjellstove

1648

1383

Dyranut Fjellstove

1530

Vivelid fjellstova

Bjoreidalshytta

Hedlo

Solheimstulen

1414

Stigstuv

Trondsbu

Rauhelleren

Hadlaskard 1681

6 680 000

Stavali

Åan

Heinseter

60°20'0"N

Torehytten 1690

1407

Litlos

1446

8°0'0"E

7°0'0"E

1480

Stordalsbu

1674

Kalhovd turisthytte

60°0'0"N

Mogen Hellevassbu

1721

Middalsbu

1639

Lufsjå

Helberghytta

6 640 000

1547

Gaustatoppen turisthytte 1561

Haukeliseter

59°50'0"N

ntjørnsbu

1474

Lågaros

60°10'0"N

Mårbu

Sandhaug

6 660 000

Besso

Tyssevassbu

1574

6 620 000

1658

1313

Holmavatn

Bleskestadmoen

1291

Sloaroshytta

1367

1300

dalen

Kilom et er 10

6 600 000 59°30'0"N

1537 1604

Tjørnbrotbu

380 000

Kartgrunnlag: Statens Kartverk - Forhandler 609008 Layout: Asplan Viak as, p.nr 529256

1367

Krossvatn

1381

8°0'0"E

1507

400 000

Til Oslo

1449

59°40'0"N

1392

7°30'0"E

420 000

440 000 8°30'0"E

460 000

8°30'0"E

480 000

SIGURD PÅ EIN TYSDAG!

s p p i V

Å lage magasin er koselig og kjekt å styra med, synes eg. Får masse kjekke og gode meldingar attende. Men det er mange utfordringar, fleire i megaklassen, for å få eit nummer av Hardangerfjordmagasinet opp å stå, eller ut å gå.

Kvart nr. skal ha eit budsjett. Faste utgifter som trykk og distribusjon er kjente. 50.000 eks. er 23 tonn med positiv omtale. Å få trykt og distribuert ein slik produksjon er ikkje billig. Inntektene er kvar gong heilt i det blå. Det fyrste og einaste heilt sikre punktet, er at Sigurd må jobba meir enn tysdagar. Vi snakkar om laaange dagar, raude dagar, netter og det meste. Som eg skriv, eg synest det er koseleg å bidra til å utvikla regionen vår, og kjenner det som eit privilegium i min alder, å vera frisk og kunna jobba så mykje. Etter å ha prøvt å utvikla dette konseptet gjennom 12 år, så kan eg slå fast, at det ikkje er økonomi tilgjengeleg til eit slikt prosjekt, om vi skulle løna nok folk til å gjera ein slik produksjon, gjennom ein vanleg arbeidsdag. Heldigvis har eg fast jobb hos NAV. Med det bakteppet kan eg til kvart nytt nr. starta jakta på dei som ser det positive i å profilera seg/bedrifta/arrangementet i magasinet, og ser verdien av ei slik investering. Kven eg finn, som er samd i at ein

slik omtale tenar dei på ein god måte? Ja, det veit eg ingen ting om når starten mot eit nytt nr. går. Eg har sjølvsagt ein plan, eit ynskje, veit kva eg vil, dersom eg får det til. Det får eg aldri, fordi det naturleg nok ikkje høver for alle, til ei kvar tid, å investera i ein omtale av det eg ynskjer. Sjølvsagt har eg vurdert å laga ei ordning med abonement og eller laussal. Det einaste som er heilt sikker då, er at vi aldri hadde kome i nærleiken av 50.000 magasin. Då hadde vi mista fellesskapet, og verdien som ligg i det konseptet at alle i regionen får tilgang på det same magasinet. Magasinet vi kunne tilby ville vera eit heilt anna produkt. Kanskje det beste stoffet, dei beste historiane ikkje har budsjett, eller i det heile eigen økonomi? Kanskje det er her vi kan finna grunnlaget for å laga eit enno betre magasin. Finna tak i dei historiane som leserane vil kosa seg mest med.

Men korleis skal vi få det til?? Er svaret VIPPS? Magasinet skal og må vera gratis. Mange har gjennom åra ytra ynskje om å betala for magasinet, men vi har ikkje hatt noko ordning for det. Skal vi utvikla magasinet, og få skriva dei beste historiane, må vi leita etter alternative bidrag til finansiering. Dersom du synest magasinet er bra, og vil at vi skal halda fram, og kanskje laga eit enno betre magasin? Då kan du bidra til det med å vippsa eit høveleg beløp over Hardangerfjorden.

SLIK GJØR DU: 1 Du må først åpne Vipps-appen på din mobil. 2 Velg handlekurven «Betal». 3 Skriv inn bedriftens Vipps-nummer og sjekk at riktig salgssted/mottaker vises i appen. 4 Legg inn beløp og trykk Send.

Her kan du betale med Vipps Vipps-nummer:

139564

LYST PÅ NYTT KJØKKEN? - DÅ SKAL DU STIKKA INNOM TIL RAGNHILD OG HILDEGUNN

MANGE HAR EIT NYTT KJØKKEN PÅ ØNSKJELISTA Mykje av tida Ragnhild, Hildegunn og kanskje også du bruker livet til foregår på kjøkkenet. Eit «rett» kjøkken er ein svært viktig del av boligen, og me leverar kjøkken for dei gode stundene.

ØNSKJER DU DEG NYTT KJØKKEN, BAD, GARDEROBE ELLER VASKEROM? Då skal du ta ein prat med Ragnhild og Hildegunn på vårt kontor i Odda, eller senda ein førespurnad.

Nyt førjulstida.

SVAR FRÅ RAGNHILD

SPØRSMÅL:

SVAR FRÅ HILDEGUNN

• Jondal • Pinnakjøt og riskrem

Bur? På bordet julafta?

• Herand (mellom Jondal og Utne)

• Spørs kor me er. Heime er det mannen

Kven lagar julemiddagen?

• Mannen i huset

Juletradisjonar?

• Potetkakebaking ei helg før jul

Juleønskjer?

• Snø til å gå på ski, og ismaskin til å laga sorbèt

i huset • Kvelds på vetlejulafta med venepar. Pepperkakelandsby med småhus, togbane, lys og liknande. Baka julakaker.

• Snø, nyvaska hus, gode stunder med

vinnarskalle.no

familien og ei kjekk overrasking. For eg har jo vore snill.

• Pinnakjøt, mandelpoteter og kålrabistappa

Eitrheimsvegen 8, 5750 Odda - knapphus-kjokkensenter.no - 488 91 180