ΜΙΑ ΒΟΛΤΑ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Ε’ & ΣΤ’ ΤΑΞΗΣ ΤΟΥ Δ. ΣΧ. Ν. ΚΑΛΛΙΣΤΗΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ
ΥΠΥΘΥΝΗ ΕΚΠ/ΚΟΣ: ΖΙΩΓΑ ΑΣΗΜΟΥΛΑ
Στόχοι-σκοποί
Να κατανοήσουν οι μαθητές τη σημασία του θεάτρου στη θρησκευτική και κοινωνική ζωή των αρχαίων Ελλήνων. Να γνωρίσουν την αρχιτεκτονική των αρχαίων θεάτρων και την ιδιαίτερη ακουστική τους. Να έρθουν σε επαφή με τα διαφορετικά είδη των αρχαίων κειμένων. Να προσεγγίσουν βιωματικά την αρχαία σκηνογραφία. Να καλλιεργήσουν την αισθητική και το μέτρο μέσα από την έρευνα και τη μελέτη.
Τι είναι θέατρο
Η λέξη θέατρο προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη θεώμαι που σημαίνει βλέπω – παρατηρώ και αυτή με τη σειρά της από τη λέξη θέα. Στην αρχή σήμαινε το σύνολο των θεατών. Μετά πήρε τη σημασία του τόπου όπου γίνεται το θέαμα.
Πότε γινόταν θεατρικές παραστάσεις
Οι θεατρικές παραστάσεις διδάσκονταν κατά τη διάρκεια των εορτασμών του Διονύσου, θεού της βλάστησης και της γονιμότητας που συνδέονται με το πάθος τη χαρά, τον τρόμο στοιχεία καθαρά θεατρικά.
O ρόλος του θεάτρου στην κοινωνία
Μέσα από την τραγωδία εξαλείφονται οι διαφορές και οι προκαταλήψεις, εξυψώνεται η θέση της γυναίκας και προστατεύονται τα δικαιώματα των αδυνάτων. Μέσα από την κωμωδία, σχολιάζονται τα στραβά του πολιτεύματος και κρίνονται οι πολιτικοί. Οι πολίτες βίωναν την ομαδικότητα, τη σύγκρουση διαφορετικών ιδεών, το διάλογο, την επικοινωνία και βελτιώνονταν ως άνθρωποι. Πλούσιοι χορηγοί θεωρούσαν ύψιστη τιμή και καθήκον την ανάληψη όλων των εξόδων της παράστασης, ενώ η παρακολούθησή της ήταν δωρεάν για το κοινό.
Η αρχιτεκτονική του θεάτρου
Στην αρχή τα θέατρα ήταν ξύλινα, προσωρινά κατασκευάσματα που γίνονταν λίγο πριν απ’ τις Διονυσιακές γιορτές και κατεδαφίζονταν μόλις τελείωναν. (εξέδρες) Επειδή όμως δεν ήσαν ασφαλή και τα πέτρινα πολύ δαπανηρά, άρχισαν να διαλέγουν θέσεις επικλινείς για την κατασκευή τους. Διάλεγαν λόφους, τους σκάλιζαν και δημιουργούσαν εδώλια (θέσεις) σε ημικυκλικό σχήμα. Από τον 5ο αιώνα π.Χ. χτίζονται θέατρα με πέτρα, αμφιθεατρικά, σε πλαγιά λόφου.
Τα μέρη του θεάτρου
Κοίλον: οι αμφιθεατρικές θέσεις των θεατών που χωρίζεται με διάδρομο σε δύο διαζώματα και με σκάλες σε κερκίδες Ορχήστρα: κυκλική πλατεία που εκεί ανέπτυσσαν τη δράση τους οι υποκριτές και ο χορός δηλαδή η σημερινή σκηνή. Σκηνή: στεγασμένο μακρόστενο κτήριο απέναντι από το κοίλον Πάροδοι: διάδρομοι αριστερά και δεξιά της σκηνής από τους οποίους έμπαιναν οι υποκριτές και ο χορός Θυμέλη: ο βωμός του θεού που βρισκόταν στο κέντρο της ορχήστρας.
Το αρχαίο θέατρο του Διονύσου όπως εικάζεται ότι ήταν τον 3ο αιώνα π.Χ.(σκίτσο)
Η ακουστική του αρχαίου θεάτρου
Οι αρχαίοι Έλληνες αξιοποίησαν με τον καλύτερο τρόπο το φαινόμενο της ανάκλασης του ήχου στα θέατρα. Για την κατασκευή των καθισμάτων χρησιμοποιήθηκαν σκληρά και λεία υλικά (πέτρα), ώστε να ανακλάται το ηχητικό κύμα και να κατευθύνεται προς τους θεατές. Ακόμη η διάταξη των καθισμάτων είναι τέτοια ώστε να λειτουργεί ως φίλτρο εξάλειψης των ήχων χαμηλής συχνότητας (ψίθυροι-περιβάλλον) επιτρέποντας τους ήχους υψηλής συχνότητας των υποκριτών να μεταδοθούν.
Τα είδη του αρχαίου θεάτρου
Τραγωδία (ᾠδή τράγων ) τραγούδι Χορού του οποίου τα μέλη είναι μεταμφιεσμένοι σε Σατύρους Η τραγωδία είναι ελεύθερη αναπαράσταση μίας αξιόλογης πράξης (γεγονός), η οποία έχει αρχή, μέση και τέλος και χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη μελωδίας. Μέσα από τις καταστάσεις του ελέους και του φόβου, επέρχεται η κάθαρση δηλαδή η λύτρωση, η ψυχική ανακούφιση στην οποία φτάνουν οι θεατές με το να συμπάσχουν, να ταυτίζονται και να αγωνιούν για την τύχη των ηρώων.
Σατιρικό δράμα Ευχάριστο λαϊκό θέαμα που διατηρούσε τα εξωτερικά γνωρίσματα της τραγωδίας, αλλά σκοπό είχε μόνο να προκαλέσει το γέλιο και όχι να διδάξει, όπως η τραγωδία και η κωμωδία.
Κωμωδία Στοχεύει στη διασκέδαση μέσω ενός χιουμοριστικού θέματος. Kύριο γνώρισμα της κωμωδίας είναι ο πολιτικός της χαρακτήρας, η παρουσίαση δηλαδή επί σκηνής επίκαιρων κοινωνικών και πολιτικών θεμάτων, ιδιαίτερα δύο κεντρικών: πόλεμος και ειρήνη, κρίση του θεσμού της πόλης. Άλλα γνωρίσματά της είναι η βωμολοχία και η δηκτική (καυστική) σάτιρα γνωστών προσώπων.
Αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς
Αισχύλος Ο Αισχύλος(525-456 πΧ), ο πρώτος από τους τρεις μεγαλύτερους τραγικούς ποιητές, μυημένος στα Ελευσίνια μυστήρια και μαραθωνομάχος, έγραψε 90 έργα, από τα οποία σώζονται τα επτά: η τριλογία Ορέστεια (Αγαμέμνων, Χοηφόροι και Ευμενίδες), κορυφαίο επίτευγμα του ανθρώπινου πνεύματος, Πέρσαι, Ικέτιδες, Προμηθεύς Δεσμώτης και επτά επί Θήβας.
Σοφοκλής Ο Σοφοκλής (496-405 πΧ) ο «τελειότατος των τραγικών» κατά τον Ξενοφώντα, θα αυξήσει τον αριθμό των υποκριτών από δύο σε τρεις όπως και των χορευτών από δώδεκα σε δεκαπέντε, και θα περιορίσει τα άσματα του χορού δίνοντας μεγαλύτερη έκταση στο διάλογο. Στα έργα του Σοφοκλή, η έκβαση των πραγμάτων θα εξαρτηθεί από τη βούληση και τις επιλογές των ηρώων. Ο Σοφοκλής παράγει έτσι το τραγικό από τη σύγκρουση του ατόμου με τον εαυτό του ή με τους άλλους. Από τα έργα του έχουν διασωθεί ακέραια επτά: Τραχίνιαι, Αντιγόνη, Οιδίπους Τύραννος, Ηλέκτρα, Φιλοκτήτης, Αίας και Οιδίπους επί Κολωνώ.
Ευριπίδης Ο Ευριπίδης (484 ή 480-406) θα δοκιμάσει τολμηρές περιγραφές των χαρακτήρων του, θα δώσει έμφαση στην πλοκή και θα ελαττώσει την παρεμβατικότητα του χορού. Από τα έργα του έχουν σωθεί τέσσερις τραγωδίες εμπνευσμένες από τον Τρωικό πόλεμο : Τρωάδες, Εκάβη, Ανδρομάχη και Ρήσος, πέντε τραγωδίες από το μυθικό κύκλο των Ατρειδών: Ιφιγένεια η εν Αυλίδι, Ιφιγένεια η εν Ταύροις, Ορέστης, Ηλέκτρα, Ελένη, και μια από τον οίκο των Λαβδακιδών: Φοίνισσαι. Άλλα έργα του Ευριπίδη είναι: Άλκηστης, εμπνευσμένη από ένα δημοφιλή λαϊκό μύθο της εποχής, Ιππόλυτος, Μήδεια, Βάκχαι, Ικέτηδες, Ίων, Ηρακλείδαι, Ηρακλής και σατυρικό δράμα Κύκλωψ.
Aριστοφάνης Ο Αριστοφάνης (περίπου 445 - 386 π.Χ.) είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της περιόδου της αρχαίας αθηναϊκής κωμωδίας που χαρακτηρίζεται ως «αρχαία κωμωδία» και ο μοναδικός, του οποίου σώζονται ακέραια έργα. Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. συνέγραψε 46 κωμωδίες από τις οποίες σώζονται έντεκα. Επηρεάστηκε πολύ στο ύφος, στη τεχνική και στη γλώσσα από τον Ευριπίδη. Για την προσκόλληση αυτή, πλάστηκε το ρήμα "ευριπιδαριστοφανίζειν". Σωζόμενες Κωμωδίες: Αχαρνείς (425 π.Χ.) Ιππείς (424 π.Χ.) Νεφέλες (423 π.Χ.) Σφήκες (422 π.Χ.) Ειρήνη (421 π.Χ.) Όρνιθες (414 π.Χ.) Λυσιστράτη (411 π.Χ.) Θεσμοφοριάζουσες (411 π.Χ.) Βάτραχοι (405 π.Χ.) Εκκλησιάζουσες (392 π.Χ.) Πλούτος (388 π.Χ.)
Προσωπεία
Η μάσκα είναι παρούσα στο θέατρο από τις απαρχές του και χρήσιμη στην εναλλαγή ηρώων και καταστάσεων. Υπήρχαν μάσκες χαρούμενες οι οποίες προορίζονταν για κωμωδία και άλλες που ήταν λυπημένες για τραγωδία. Συνήθως οι μάσκες ήταν μεγαλύτερες από το κανονικό, ακόμη και σε τερατώδεις διαστάσεις, για να μπορεί να καταλαβαίνει τον κάθε ρόλο ακόμη και κάποιος που καθόταν στην τελευταία σειρά καθισμάτων στο θέατρο. Οι ηθοποιοί που τις φορούσαν εκείνη την εποχή ήταν μόνο άνδρες. Οι γυναίκες απαγορεύονταν να παίξουν. Μπορούσαν μόνο να παρακολουθούν.
Η μάσκα γεννήθηκε πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια. Ο τεχνίτης έφτιαχνε τη μάσκα πάνω στο πρόσωπο του ηθοποιού. Πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να αλείψει το πρόσωπο του ηθοποιού με λάδι. Έπειτα έκοβε λεπτές λουρίδες από βαμβακερό ύφασμα, τις τύλιγε γύρω από το κεφάλι του άνδρα καλύπτοντας μ’ αυτές σχεδόν ολόκληρο το πρόσωπο, εκτός από τα ρουθούνια και το στόμα. Στο τέλος επικάλυπτε όλη τη μάσκα με ένα λεπτό στρώμα κόλλας,περίμενε να στεγνώσει και την έβαφε. Υπάρχουν βέβαια και μάσκες που κατασκευάζονταν από ξύλο, φελό ή ακόμη και λεπτό μέταλλο.
Τα ενδύματα
Όπως και σήμερα έτσι και στο αρχαίο θέατρο οι ηθοποιοί φορούσαν κοστούμια για να μοιάζουν με τον χαρακτήρα που υποδύονταν. Ταυτόχρονα, το κοστούμι και το προσωπείο πληροφορούν το θεατή για την ιδιότητα, την εθνικότητα, το επάγγελμα και την κοινωνική τάξη του χαρακτήρα του έργου.
Μηχανισμοί περίακτοι
από μηχανής θεός
Θεολογείον: είδος εξώστη που βρισκόταν πάνω από τη σκηνή για την παρουσίαση του «από μηχανής θεού» δηλαδή του θεού που εμφανίζονταν τη δύσκολη στιγμή για να δώσει λύση. Φρυκτώριον: πύργος που έδινε αγγελίες με φωτιά. Εκκύκλημα: τροχήλατη εξέδρα Αναπίεσμα: είδος καταπακτών για την άμεση εμφάνιση και απομάκρυνση προσώπων Περίακτοι: περιστρεφόμενες κατασκευές για την άμεση αλλαγή σκηνικών. Βροντείον: μεταλλικό δοχείο µε χαλίκια για την παραγωγή του θορύβου του ήχου της βροντή
Τα αρχαία θέατρα της πατρίδας μας ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ
Το αρχαίο θέατρο κατασκευάστηκε μεταξύ του 340 π.Χ. και του 330 π.Χ. από τον αρχιτέκτονα Πολύκλειτο Το θέατρο χτίστηκε για διασκέδαση των ασθενών του Ασκληπιείου αλλά και ως ένα μέσο θεραπείας καθώς υπήρχε η πεποίθηση πως η παρακολούθηση θεάτρου είχε ευεργετικά αποτελέσματα για την ψυχική και σωματική υγεία των ασθενών. Είχε χωρητικότητα 15.000 θεατών. Το θέατρο είναι κατασκευασμένο από πωρόλιθο ο οποίος απορροφά τον ήχο όπως το ανθρώπινο σώμα.
ΘΕΑΤΡΟ ΗΡΩΔΗ ΤΟΥ ΑΤΤΙΚΟΥ
Χτίστηκε με ταχύτατο ρυθμό με δαπάνες του Ηρώδη του Αττικού κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ., προς τιμήν της συζύγου του Ασπασίας Αννίας Ρηγίλλης, η οποία πέθανε το 160 μ.Χ.. Ο προορισμός του οικοδομήματος ήταν κατά κύριο λόγο οι μουσικές εκδηλώσεις και για τον λόγο αυτό ονομάστηκε Ωδείο. Ο χώρος που προοριζόταν για το κοινό είχε 32 σειρές από μαρμάρινες κερκίδες και η χωρητικότητά του ήταν της τάξης των 5000 περίπου θεατών. Όπως και στα θέατρα της ρωμαϊκής εποχής, η ορχήστρα είχε ημικυκλικό σχήμα. Το σκηνικό οικοδόμημα βρισκόταν υπερυψωμένο στο βάθος της σκηνής και είχε τρεις ορόφους, δύο εκ των οποίων διατηρούνται μέχρι σήμερα σε ύψος 28 μέτρων. Το ωδείο ήταν στεγασμένο με ξύλινη οροφή από ξύλο κέδρου.
ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΦΙΛΙΠΠΩΝ
Το εντυπωσιακό Αρχαίο Θέατρο των Φιλίππων χτίστηκε γύρω στο 356 π.Χ. από τον Φίλιππο Β’, βασιλιά της Μακεδονίας και πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου της Ακρόπολης των Φιλίππων και απετέλεσε μέρος της μεταμόρφωσης των αρχαίων Κρηνίδων (τότε ονομασία των Φιλίππων) σε μεγάλη, σύγχρονη μακεδονική πόλη. Τότε άλλωστε ήταν και η εποχή που ονομάστηκε η πόλη Φίλιπποι. Εξαιτίας των διαστάσεών του, κατατάσσεται στα μεγαλύτερα και εντυπωσιακότερα αρχαία θέατρα.
ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΔΩΔΩΝΗΣ
Το Αρχαίο θέατρο Δωδώνης χτίστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. επί βασιλείας Πύρρου. Χωρούσε 18.000 θεατές και ήταν το μεγαλύτερο της εποχής του. Κατά την τέλεση των Ναΐων προς τιμήν του Νάιου Δία, εκτός από τους αγώνες στο στάδιο γίνονταν και θεατρικοί αγώνες. Το θέατρο καταστράφηκε και επισκευάστηκε δυο φορές. Το 31 π.Χ. το επισκεύασε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Οκταβιανός Αύγουστος για να χρησιμοποιηθεί ως αρένα για θηριομαχίες από τους Ρωμαίους. Ο τοίχος που υπάρχει μπροστά από τα πρώτα καθίσματα χτίστηκε αυτή την εποχή για την προστασία των θεατών από τα θηρία.
ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ
Κατασκευάσθηκε στην ελληνιστική εποχή, αλλά έχει υποστεί μετασκευές στα ρωμαϊκά χρόνια. Θεωρείται βέβαιο ότι το θέατρο είχε εννέα κερκίδες, οι οποίες είχαν, τουλάχιστον, δέκα σειρές καθισμάτων. Στα ρωμαϊκά χρόνια προστέθηκε στο θέατρο, πρόχειρης κατασκευής, σειρά θωρακίων για να προστατεύει τους θεατές κατά την διάρκεια των θηριομαχιών. Το θέατρο διαπερνούσε χείμαρρος και, γι’αυτό το λόγο, κατασκευάστηκε αγωγός, που συγκέντρωνε τα νερά του χειμάρρου, περνούσε από το κοίλο και κάτω από τη σκηνή και τα έχυνε στο πίσω της μέρος.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
ΓΛΩΣΣΑ
Βρείτε όσες περισσότερες λέξεις μπορείτε, που παράγονται από τη λέξη θέα (αυτό που βλέπει κανείς) _________________________________________________ _____________________________________________ Συμπλήρωσε την ακροστιχίδα του ΘΕΑΤΡΟΥ Θ_____ βλέπω, παρατηρώ των αρχαίων Ε_____ τα καθίσματα των αρχαίων θεάτρων Α _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ έτσι χτίζονταν σε πλαγιές Τ_______ ‘’ωδή τράγων’’ Ρ____ τον υποδυόταν ο υποκριτής Ο_______ κυκλική πλατεία (η σημερινή σκηνή)
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Η ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου της Επιδαύρου είναι απολύτως κυκλική και έχει διάμετρο 19,5 μέτρα. Να βρεθεί το μήκος και το εμβαδόν της.
19,5
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αναγνώρισε το θέατρο που αντιστοιχεί σε κάθε αριθμό και γράψε το νομό και το γεωγραφικό διαμέρισμα στο οποίο ανήκει.
ΑΡ.
ΘΕΑΤΡΟ
ΝΟΜΟΣ
ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ 4 7
2
1 2 3
6
4 5 6 7
3 5
1
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
ΦΥΣΙΚΗ
Σε ποια ιδιότητα του ήχου οφείλεται η καλή ακουστική των αρχαίων θεάτρων;
____________________________ ____________________________ ____________________________ ____________________________ ____________________________ ____________________________ ____________________________ ____________________________
Εμείς που δουλέψαμε…
Αυτό το project ήταν μια δουλειά που διήρκησε περίπου πέντε μήνες. Την ευχαριστηθήκαμε πολύ γιατί μας έδωσε την ευκαιρία να δουλέψουμε ομαδικά, να συνεργαστούμε, να διαφωνήσουμε και να συμφωνήσουμε και κυρίως μας έμαθε τον τρόπο να αναζητούμε τη γνώση.
Γεωργαντά Ιωάννα Σιδερά Μαρία Καρανάσιος Ιωάννης Μακρής Χριστόφορος Κουτλάκης Πoλυχρόνης Σλάβτσεφ Αντνάν Μιχαηλίδου Μαρία Οσμάν Μπατουχάν
Νέα Καλλίστη 2013-2014