HISTORIA MEDYCYNY kierownika placówek ochrony zdrowia istniejących w ob‑ rębie oddziałów szpitalnych. Z tych doświadczeń po‑ wstała niezwykle ważna społecznie i nowatorska praca „Obowiązkowe badania lekarskie wstępujących na Uni‑ wersytet Jana Kazimierza i ich znaczenie dla zwalcza‑ nia gruźlicy wśród młodzieży akademickiej” (1932 współ autorzy W. Grabowski i S. Hornung) [1]. Od 1.07.1941 r. była ordynatorem w nowo otwartym szpitalu Miejskim, a dodatkowo pracowała w Miejskim Szpitalu Infekcyjnym [1]. W 1946 r. otworzył się nowy roz‑ dział jej życia zawodowego wraz z grupą wykładowców Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Jana Kazi‑ mierza przyjechała do Wrocławia, w którym po zakończe‑ niu działań wojennych reaktywowano działalność Uniwer‑ sytetu Wrocławskiego I Wydziału Lekarskiego. W 1945 r. uruchomiono działalność jednej z pierwszych polskich klinik – Klinikę Internistyczną. W wyniku dalszych zmian organizacyjnych w latach 1946–1950 powstała I i II Kate‑ dra Chorób Wewnętrznych, w ramach której utworzono Klinikę Chorób Wewnętrznych, obowiązki kierownika po‑ wierzając prof. Zofii Czeżowskiej [3]. Głównym kierunkiem badań w klinice były zagadnie‑ nia związane z chorobami alergicznymi, w trakcie których wykazano, że leki naczynioaktywne poprawiające utleno‑ wanie tkankowe zwiększają syntezę hormonów steroido‑ wych i wpływają korzystnie na przebieg astmy oskrze‑ lowej. Udowodniono, że hormon wzrostu znosi działa‑ nie mediatorów alergicznego zapalenia, nie wpływając na powstawanie przeciwciał – co mogło tłumaczyć wy‑ gaszanie odczynów alergicznych u młodzieży w okresie pokwitania. Profesor Czeżowska wykazała też (we współ‑ pracy z Katedrą i Kliniką Gruźlicy Płuc i Katedrą Chemii Fi‑ zjologicznej) możliwość przeniesienia biernego alergii tu‑ berkulinowej za pomocą tylko frakcji lipidowej [3]. Były to pierwsze tego typu badania w Polsce [2]. Dal‑ sze badania z zakresu alergologii kontynuował uczeń prof. Czeżowskiej prof. dr hab. Władysław Chachaj, a po jego przedwczesnej śmierci prof. dr hab. Józef Mało lepszy, kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Alergologii. W latach 19 551 960 I Katedra i Klinika Cho‑ rób Wewnętrznych we Wrocławiu pod kierownictwem prof. Czeżowskiej była najsilniejszym ośrodkiem aler‑ gologicznym w Polsce [3]. Oprócz wspomnianej Kliniki, od 1947 r. pani profesor kierowała równocześnie Kliniką Chorób Zakaźnych, której działalność naukowa koncen‑ trowała się wokół zagadnień związanych z wirusowym zapaleniem wątroby, chorobami odzwierzęcymi i para‑ zytologicznymi [4]. 3.09.1954 r. otrzymała tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1961 r. przeszła na zasłużoną emeryturę. Profesor Zo‑ fia Czeżowska studia i pracę zawodową zaczynała w okre‑ sie, w którym edukacja kobiet nie była powszechna ani do‑ brze widziana. Ugruntowanie swej pozycji w świecie nauki w środowisku tak specyficznym i hermetycznym, jak stan lekarski, a także świecie zdominowanym przez mężczyzn Prof. Zofia Czeżowska – pierwsza polska specjalistka alergologii
wymagało determinacji i wysiłku. I właśnie temu sprosta‑ ła Pani Profesor. Początki jej pracy wiązały się z podnosze‑ niem kwalifikacji, stażami i praktykami w renomowanych ośrodkach – m.in. letnie kursy w Paryżu z zakresu interny i chirurgii [1]. Tak jak wcześniej we Lwowie, tak i we Wro‑ cławiu opiekowała się młodzieżą akademicką, kładąc duży nacisk na profilaktykę przeciwgruźliczą. Pierwsze doświadczenia naukowe zaowocowały oko‑ ło 40 pracami wykonanymi wspólnie z pracownikami Zakładu Anatomii Patologicznej, Farmakologii i Radio logii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jana Kazimie‑ rza i dotyczyły patofizjologii układu pokarmowego oraz przemiany materii. Pracowała także nad zagadnieniami z zakresu gastroenterologii, nefrologii i patologii cukrzy‑ cy. Jednak decydującym momentem była współpraca z prof. Romanem Renckim (1921–1930), która przesądzi‑ ła o jej późniejszej pracy zawodowej. To za jego sprawą skupiła się na pneumonologii i fizjopatologii chorób aler‑ gicznych [1]. W „okresie wrocławskim” poświęciła się zwłaszcza badaniom z dziedziny alergologii, inicjowała je i rozwijała, ale nieobce były jej zagadnienia związane z patologią trzustki, fizjopatologią choroby wrzodowej, infekcyjnych nieżytów żołądka i toksykologii. W 1957 r. został wydany pierwszy polski podręcz‑ nik jej autorstwa pod tytułem „Alergia w chorobach we‑ wnętrznych”, w którym zebrała całą dostępną ówczes ną wiedzę dotyczącą szeroko pojętej alergii w przebie‑ gu i rozwoju chorób wewnętrznych, dodając własne przemyślenia oparte na wieloletnich badaniach klinicz‑ nych. Była twórczynią wrocławskiej szkoły alergologii, członkiem międzynarodowego Towarzystwa Internistów, przewodniczącą wrocławskiego oddziału Towarzystwa Internistów Polskich, członkiem zwyczajnym Wrocław‑ skiego Towarzystwa Naukowego. Przez wiele lat organi‑ zowała i była wykładowcą na kursach dla lekarzy z zakre‑ su alergologii. Wypromowała 12 doktorów nauk medycz‑ nych i jednego doktora habilitowanego. Była pierwszą kobietą lekarzem alergologiem, osobą skromną o wy‑ sokiej kulturze osobistej darzoną szacunkiem współpra‑ cowników i studentów. Jej uczniowie to najwybitniejsi alergolodzy polscy, którzy nie tylko kontynuują jej dzie‑ ło, ale nieprzerwanie je rozwijają. Zmarła 14 września 1974 r. we Wrocławiu.
Piśmiennictwo 1. Podgórska‑Klawe Z. (red.): Słownik biograficzny polskich nauk medycznych XX wieku. T. 1. Warszawa, Wydaw. Instytut Historii Nauki PAN, 1995: 20–23 2. Małolepszy J.: Choroby alergiczne w Polsce na przestrzeni ostatnich 58 lat. Materiały własne Pana profesora. 3. Kozuschek W. (red.): Historia Wydziału lekarskiego i farmakologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego w latach 1772–2002. Wrocław, Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002: 214 4. Mądrzak U. (red.): Udział Medycyny Wrocławskiej w rozwoju nauk medycznych w ujęciu historycznym. Wrocław, Wydaw. Akademii Medycznej we Wrocławiu, 2000: 237–238 223