PRACE KAZUISTYCZNE
Terapia inhibitorami TNF‑α a ryzyko ciężkich infekcji – opisy dwóch przypadków Therapy with TNF‑alpha inhibitors and risk of serious infections – the two cases report Andrzej Bant1, Krzysztof Kłos1, Jerzy Kruszewski1, Piotr Mieszczański1, Joanna Muszyńska2, Tomasz Matuszewski1 1
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii Centralnego Szpitala Klinicznego Ministerstwa Obrony Narodowej Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie; kierownik: prof. dr hab. n. med. Jerzy Kruszewski 2 Oddział I Chorób Płuc i Gruźlicy dla Dzieci i Młodzieży Mazowieckiego Centrum Leczenia Chorób Płuc i Gruźlicy w Otwocku; kierownik: lek. Maria Krasińska
Streszczenie. Stosowanie antagonistów czynnika martwicy nowotworów alfa (TNF‑α) jest obiecującą terapią u pacjentów z ciężkimi postaciami łuszczycowego zapalenia stawów, reumatoidalnego zapalenia stawów czy chorobą Leśniowskiego i Crohna. Leczenie to stosuje się u pacjentów, którzy nie wykazali skutecznej odpowiedzi na terapię konwencjonalną, u których nie jest ono możliwe lub obarczone istotnymi działaniami niepożądanymi. Groźnymi powikłaniami, które mogą wystąpić w trakcie leczenia biologicznego są zakażenia oportunistyczne. Przedstawiono dwa przypadki zapaleń płuc o ciężkim przebiegu u pacjentów leczonych anty‑TNF‑α oraz aktualny przegląd piśmiennictwa z tego zakresu. Słowa kluczowe: choroba Leśniowskiego i Crohna, infekcja, leczenie przeciwciałami anty‑TNF, łuszczycowe zapalenie stawów, reumatoidalne zapalenie stawów Abstract. The use of inhibitors of tumor necrosis factor (TNF‑alpha) is a promising therapy in patients with serious forms of psoriatic rheumatoid arthritis, rheumatoid arthritis or Crohn’s disease. This treatment is applied to patients who did not demonstrate effective response to conventional treatment or to whom it is not possible or burdened with significant side effects. Among dangerous complications, which can appear during the biological treatment, are opportunist infections. Two cases of severe lung infections in patients treated with anti‑TNF‑alpha drugs and a review of the literature are presented. Key words: anti‑TNF antibody therapy, Crohn’s disease, infection, psoriatic arthritis, rheumatoid arthritis Nadesłano: 22.03.2012. Przyjęto do druku: 11.02.2013 Nie zgłoszono sprzeczności interesów. Lek. Wojsk., 2013; 91 (2): 180–184 Copyright by Wojskowy Instytut Medyczny
Wstęp W patogenezie przewlekłych chorób zapalnych o pod‑ łożu autoimmunologicznym, do których zalicza‑ my m.in. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), ze‑ sztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), łusz‑ czycowe zapalenie stawów (ŁZS), wrzodziejące zapale‑ nie jelita grubego (WZJG) czy chorobę Leśniowskiego i Crohna (ChLS) kluczową rolę odgrywa układ immunolo‑ giczny. W wyniku interakcji czynników środowiskowych, genetycznych, prawdopodobnie przy współudziale flo‑ ry jelitowej, dochodzi do nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej, wyrażającej się aktywacją jądrowego czynnika transkrypcyjnego NF‑KB, pobudzeniem limfo 180
Adres do korespondencji: dr n. med. Andrzej Bant Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii CSK MON WIM ul. Szaserów 128, 04-141 Warszawa, e‑mail abant@wim.mil.pl
cytów T, zwiększonym wytwarzaniem cytokin, w tym TNF‑α [1]. Zakres aktywności biologicznej TNF‑α jest sze‑ roki, m.in. poprzez działanie przeciwnowotworowe, po‑ budzające wątrobę do produkcji białek ostrej fazy w tym CRP, stymulujące fagocytozę, a także zwiększające insu‑ linooporność tkanek obwodowych. W ostatnich latach do leczenia tych chorób wprowadzono nową grupę le‑ ków, których mechanizm działania polega na blokowa‑ niu TNF‑α. Ze względu na budowę białkową i dużą wy‑ biórczość, cząsteczki te zalicza się do grupy leków bio logicznych. Cechuje je duża skuteczność i wysoki indeks bezpieczeństwa, chociaż nie są one pozbawione działań niepożądanych. U pacjentów leczonych anty‑TNF należy liczyć się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia infekcji LEKARZ WOJSKOWY 2/2013