6. ÜNİTE Yalan söylemenin gerek bireysel, gerekse toplumsal birçok zararı vardır. Yalan, bireyin toplumdaki değerini ve güvenini azaltır. İtibarını zedeler. Yalan, insanlar arası ilişkilerin bozulmasına neden olur. Barış, güven ve huzur ortamını yok eder.
PAYLAŞALIM “Yalancının mumu yatsıya kadar yanar.” sözüyle ne anlatılmak istenmiştir? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
Gıybet, kişinin yüzüne söylendiğinde hoşlanmayacağı şeyleri arkasından söylemektir. Türkçemizdeki karşılığı çekiştirme, yerme, kötüleme ve dedikodu yapmak demektir.
İslam dini, gıybet ve iftirayı, kişi ve topluma büyük zararlar verdiği için yasaklamıştır. Bir kimsenin farkına vardığı zaman üzüleceği herhangi bir kusurunu kapalı şekilde söylemek, ima etmek, işaret, hareket veya yazı ile belirtmek de gıybettir. Dinimizde gıybet ve iftira etmek kötü huylardan sayılmıştır. Bu konudaki bir ayette şöyle buyrulmaktadır: “…Biriniz diğerinizi arkasından çekiştirmesin. Biriniz, ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? İşte bundan tiksindiniz. O hâlde Allah’a karşı saygısızlık yapmaktan kaçının. Şüphesiz Allah, tövbeyi çok kabul edendir, çok esirgeyendir.”1 Peygamberimiz zamanında yaşanan şu olay, gıybet ve iftiranın ne olduğunun anlaşılması bakımından önemlidir: Bir gün Peygamberimiz, sahabeye, “Gıybet nedir, biliyor musunuz?” diye sordu. Onlar, “Allah ve Resulü daha iyi bilir.” dediler. Bunun üzerine Peygamberimiz, “Gıybet, kardeşinizden onun hoşlanmayacağı şekilde söz etmenizdir.” dedi. Onlardan biri, “ Ey Allah’ın elçisi! Ya kardeşim benim konuştuğum gibi ise yine gıybet etmiş olur muyum?” diye sordu. Bunun üzerine Peygamberimiz, “ O, konuştuğun gibi ise gıybet etmiş olursun, konuştuğun gibi değilse iftira etmiş olursun.”2 buyurdu. İftira, bir suçu veya kötü bir davranışı kasıtlı olarak başkasına yüklemektir. İftira; bir insanın söylemediği sözü söyledi, yapmadığı bir işi yaptı demektir. İnsanların onur ve kişiliklerine saldırıdır. Allah, iftiranın sakınılması gereken davranışlardan olduğunu belirterek şöyle buyurmuştur: “Mümin erkekleri ve mümin kadınları, işlemedikleri şeyler yüzünden incitenler (onlara iftira atanlar), bir iftira ve apaçık bir günah yüklenmişlerdir.”3 İftiranın kişiye ve topluma pek çok zararı vardır. Haklarında iftira edilen insanlar huzursuz olurlar. İftira, insanlar hakkında birtakım olumsuz kanaatlerin oluşmasına sebep olur. Bu durum halk arasında “Çamur at, izi kalsın.” şeklinde ifade edilir. İftira ve kötüleme, insanların namus ve haysiyetlerine yönelik olursa daha zararlı olur. İftiraya uğrayan kimse işini kaybedebilir. Büyük emeklerle kurulan aile yuvası yıkılabilir. İnsanların birbirine güveni kalmaz. İftira sonucunda insanlar arasındaki sevgi ve dostluk bağları zayıflar; dayanışma ve yardımlaşma gibi güzel alışkanlıklar ortadan kalkar. 1 Hucurât suresi, 12. ayet. 2 Müslim, Birr, 70. 3 Ahzâb suresi, 58. ayet. 162