IV. ÜNİTE: ALLAH’IN VARLIĞI ve BİRLİĞİ: TEVHİT Kur’an’da yaratılış aşamasında, “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” sorusuna insanın, “Evet.” diye cevap verdiği ifade edilir.19 Bu mecazî anlatım, yaratıcıyla eseri arasındaki yakın ilişkiyi ve insanın normal şartlarda bundan gafil kalamayacağını gösterir. Bu yüzden insan, vicdan ve idrakini; gaflet, kibir ve inatla örtmediği sürece20 bir yaratıcının varlığına inanmakta zorluk çekmez. Her şeye gücü yeten ve kendisine sığınılan bir yaratıcı fikri herkesin içinde vardır. Nitekim insanın yardıma ihtiyaç hissettiği zor zamanlarında hemen her şeyden vazgeçerek Allah’a yöneldiği görülür. İnsan zorda kaldığı her anda ona sığınıp ondan yardım ister. Bu yöneliş, Allah’ın varlığının apaçık delillerinden sayılır. f. Temanu Delili Temanu, sözlükte birbirine mani olma, engelleme ve çekişme demektir. Bu delil, birden fazla ilah olamayacağını anlatmak için kullanılır. İlah, kendisinden daha üstün hiçbir gücün olmadığı varlık demektir. İlah’ın bu anlamı onun ortak kabul etmeyeceğini gösterir. Kur’an’da Mü’minûn suresinin 91. ayetinde, “Onunla birlikte hiçbir ilah yoktur. Aksi takdirde her ilah kendi yarattığını sevk ve idare eder ve bir gün mutlaka onlardan biri diğerine üstün gelirdi.” buyrularak bu durum izah edilir. Birden fazla ilah olması ve onların aralarında çekişme halinin tasavvuru da mümkün değildir. Bu çekişme durumunda âlemin yok olacağı ve düzenin bozulacağı açıktır.21 Bütün bunlar tek bir ilah anlayışını zorunlu kılmaktadır. Kur’an’da, “…Dikkat edin, yaratmak da, emretmek de yalnız ona aittir…”22 buyrularak Allah’ın ortağı olamayacağı ifade edilmiştir.
YORUMLAYALIM “O, sizi karada ve denizde gezdirip dolaştırandır. Öyle ki gemilerle denize açıldığınız ve gemilerinizin içindekilerle birlikte uygun bir rüzgârla seyrettiği, yolcuların da bununla sevindikleri bir sırada ona şiddetli bir fırtına gelip çatar ve her taraftan dalgalar onlara hücum eder de çepeçevre kuşatıldıklarını (batıp boğulacaklarını) anlayınca dini sadece Allah’a has kılarak “Andolsun, eğer bizi bundan kurtarırsan, mutlaka şükredenlerden olacağız” diye Allah’a yalvarırlar.” (Yûnus suresi, 22. ayet.) Yukarıdaki ayeti fıtrat delili olması açısından yorumlayınız.
GRUP ÇALIŞMASI YAPALIM - Allah’ın varlığı ve birliğini ispat konusuyla ilgili olarak sınıfta dört ayrı grup oluşturunuz. - Her bir grup Kelam ve İslam felsefecilerinin ortaya koyduğu delillerden biri üzerinde çalışsın. - Yaptığınız çalışmaları sunu hâline getirerek sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.
Allah’ın varlığını ve birliğinin sayısız delilleri vardır. Burada söz konusu edilenlerin yanı sıra; hareket delili, ahlak, şefkat ve merhamet delili gibi isbât-ı vâcip konusu olabilecek pek çok delilden daha söz etmek mümkündür. 19 A’râf suresi, 172. ayet. 20 Nûr suresi, 40. ayet; Neml suresi. 14. ayet; Lokman suresi, 32. ayet. 21 Enbiyâ suresi, 22. ayet; İsrâ suresi, 42. ayet. 22 A’râf suresi, 54. ayet.
81