HADİS 1. Kaynağına Göre Hadis Çeşitleri Hadisler, rivayetin kime ait olduğunu göstermek amacıyla kaynağına göre sınıflandırılmışlardır. Bunlar sırasıyla; kudsî, merfû, mevkuf ve maktu hadislerdir. Hadis, Allah’a izafe edilmişse kudsî, Hz. Peygambere izafe edilmişse merfû, herhangi bir sahabiye izafe edilmişse mevkuf, tabiîn neslinden birine izafe edilmişse maktu adı verilmiştir.
1.1. Kudsî Hadisler Kudsî hadis, anlamı Allah’a, lafzı Hz. Peygambere ait olan hadislerdir. Allah’ın, Hz. Peygamberin kalbine bir fikir ilham etmesi ve Hz. Peygamberin de bu ilhamı kendi ifadeleriyle ortaya koymasıdır. Bunlara “ilahî” ve “rabbanî” hadisler de denir. Kudsî hadisler, ayetlerden her yönüyle farklıdır. Çünkü ayetler lafız ve mana olarak Allah’a aittir ve koruma altındadır. Bu mucizevi özellikleri nedeniyle insanların benzerini söyleme imkânı yoktur. Oysa insanı aciz bırakan bu mucizevi boyut, kudsî hadisler için söz konusu değildir. Dolayısıyla Allah kelamı diyerek kudsî hadisler ibadetlerde ayetlerin yerini alamaz. Bu tür hadisler, her ne kadar kudsî ve ilahî gibi sıfatlarla nitelendirilseler de hadis literatürü içerisinde değerlendirilirler. Kudsî hadis de nebevî hadis gibi sened ve metinden oluşur. Ancak kudsî hadis rivayet edilirken, ō È Ê É É È È È .” (Allah’ın Resulü Rabb’inden rivayetle buyurdu ki…), “ ǾÊ ËÊƥǁ Ǻǟ Ǿȇȁǂȇ ƢǸȈǧ ǶǴLJȁ ǾȈǴǟ ƅơ ȄǴǏ ƅơ DZȂLJǁ DZƢǫ È Ì È Ê Ê Ì È È Ê È ō È È Ê ÌÈ È É “ DzƳȁ DŽǟ ƅơ È È È ō È È Ê Ì È È ȄǴǏ ȆƦǼdzơ ō È È ō È É DZƢǫ ǶǴLJȁ ǾȈǴǟ ƅơ Ê È .”(Nebi (s.a.v.)’den rivayet olunduğuna göre şöyle buyurmuştur: É ō È ËÊ Êō Ǻǟ Allah Azze ve Celle buyurdu ki…) gibi özel tabirler kullanılır. Kudsî hadis Allah’a isnat edilirken nebevî hadis Hz. Peygambere isnat edilir. Her iki hadis çeşidinin de sahihi, zayıfı ve uydurması vardır. Kudsî hadisler, genellikle Allah’ın
büyüklüğünü,
rah-
OKUYALIM, İNCELEYELİM
metinin genişliğini, kudretinin eşsizliğini, ihsan ve ikramının bolluğunu konu edinir. Kısacası Allah’ın sıfatlarından söz ederler. Helal, haram, ibadet ile ilgili hükümler bildirmezler. O yüzden Hz. Peygamberin,
Kur’an’daki
bir
Aşağıdaki kudsî hadisi okuyarak inceleyiniz. Enes (r.a.)’ten rivayet edildiğine göre Nebi (s.a.v.)’nin Rabb’inden rivayet ettiği bir hadis-i kudsî’de Allahuteala şöyle buyurdu: “Kulum bana bir karış yaklaştığı zaman ben ona bir arşın yaklaşırım. O bana bir arşın yaklaşınca ben ona bir kulaç yaklaşırım. O bana yürüyerek geldiği zaman ben ona koşarak varırım.”
prensibi insanlara kendi sözle-
(Buharî, Tevhid, 50; Müslim, Zikr, 2, 3, 20–22;
riyle anlatırken veya açıklarken
Tevbe, 1; Tirmizî, Deavât, 131.)
Allahuteala şöyle buyurdu demesi de muhtemeldir.1 1 İsmail Hakkı Ünal, İmam Hatip Liseleri Hadis Ders Kitabı, s. 44.
74