HADİS
NOT EDELİM BİR HADİS BİR YORUM Ebu Said el-Hudrî (r.a.)’den rivayet edildiğine göre Nebî (s.a.v.) şöyle buyurdu: “Güçsüzün, incitilmeksizin hakkını alamadığı bir toplum (ümmet) yücelemez.” (İbn Mace, Sadakat, 17.) Hadis-i şerif güçsüz kimsenin itilip kakılmadan hakkını alamadığı toplum yücelmesin diye temenni ve dua manasıyla da tercüme edilebilecek bir ifadeye sahiptir. İlk manasıyla bir tespit, bu ikinci manasıyla bir temenni ve uyarı anlamına gelmektedir… Hadisimizin tam olarak anlaşılması bakımından, içinde yer aldığı rivayeti bütünüyle görmek faydalı olacaktır. Kaynaklarda ufak-tefek kelime farklılıkları ile anlatılan olayın özü şudur: Hz. Peygamberden bir deve alacağı olan bir bedevi gelir ve alacağını ister. Ancak bedeviliğinin tabii sonucu olarak Hz. Peygambere karşı kaba ve sert davranır. “Elimden kurtulabilmen için borcunu ödemekten başka çaren yok.” anlamına gelecek tehditler savurur. Bu kaba tavır, orada bulunan sahabelerin zoruna gider. “Kiminle konuştuğunu biliyor musun sen? Yazıklar olsun sana!” diye çıkışırlar ve adama haddini bildirmek isterler. Adam, “Ben sadece hakkımı istiyorum.” der. Resul-i Ekrem Efendimiz bunun üzerine çevresindeki sahabilere “Sizin hak sahibinden yana olmanız gerekmez miydi?” ikazında bulunur. Sonra Havle binti Kays’tan ileride ödemek üzere borç (kuru hurma) alıp adama verir ve ona yemek de ikram eder. … Bedevi, “Sen benim hakkımı tam olarak ödedin. Allah da sana mükâfatını tam olarak versin.” sözleriyle memnuniyetini belirtir. İşte bu gelişme üzerine Hz. Peygamber; “Güçsüz kimsenin incitilmeden hakkını alamadığı bir toplum ileri gidemez, yükselemez.” buyurur. (İsmail L. Çakan, Hadislerle Gerçekler 3, s. 140, 141.)
2. Sünnet ve Hadisin Anlaşılmasında Modern Bilimlerin Katkısı Hz. Peygamberin söz ve fiillerinin tespit edilerek yazıya aktarılmasının ardından, açıklama ve yorumlama dönemi başlamıştır. İslam bilginleri, sünnet ve hadisin anlaşılması için dönemlerindeki bilimlerden yararlanmışlardır. Örneğin; kelam ve akaid ilmi, sünnet ve hadisin inançla ilgili olan kısmıyla ilgilenirken fıkıh ilmi ibadet ve muamelatla ilgili boyutunu ele almıştır. Ayrıca tarih, tefsir ve siyer gibi diğer ilim dalları da hadislerin anlaşılmasına ve yorumlanmasına katkıda bulunmuşlardır. Hz. Peygamberden günümüze ulaşan hadis ve sünnet kültürünün doğru bir şekilde anlaşılarak yorumlanması için sosyal ve beşerî bilimlerden de yararlanmak gerekir. Çünkü insanı merkeze alan
128