Inhoud Voorwoord
3
Ten geleide
4
Het spoorboekje ’85-’86
5
NS-materieelpark
6
Inzet materieel
45
Blauw verdwijnt, Rood verschijnt (1)
68
Infrastructuur
75
Het jaar in beeld
94
Colofon
128
Foto voorzijde: Sprinter 2844 passeert dienstwagen 30 84 978 2 503, het voormalige treinstel 291 (materieel ’46). Haarlem, 25 augustus 1985. Hans van Steijn Foto achterzijde: Dieselloc 2505 komt op 27 maart 1986 van het Oldenzaalse industrieterrein terug met een lege rongenwagen. Frank Oude Elferink Foto pagina 1: Nieuw in ’85-’86: het rood-gele Beneluxmaterieel. NMBS-loc 1185 op afleveringsproefrit met NS-rijtuigen ICR-3 50 84 30 70 061 (AB) en 50 84 28 70 103 (Bs). Geldermalsen, 14 mei 1986. Hans Buijs De foto’s op de covers van de (toekomstige) boeken in deze reeks, zoals afgebeeld op pagina 3 en 4 zijn gemaakt door respectievelijk: Illya Vaes, Meindert Koopman, Hans van Steijn, Frank Oude Elferink en Bart van ’t Grunewold.
2
Inhoud
Serie 1300 Net als eerder de serie 1200 kreeg ook de serie 1300 een renovatie om deze locomotieven tot in de jaren negentig mee te kunnen laten gaan. Op 2 juni 1985 waren de 1306, 1307, 1310, 1311 en 1314 reeds gerenoveerd en de 1301 en 1309 in behandeling. In de loop van het jaar ’85-’86 volgden de 1304, 1305, 1312 en 1315. De 1301, 1304 en 1309 werden nog in dat jaar gerenoveerd afgeleverd door de Hoofdwerkplaats Tilburg.
De nog niet gerenoveerde 1315 te Enschede op 21 januari 1986. Frank Oude Elferink
Loc 1309 kwam op 11 september 1985 gerenoveerd de Hoofdwerkplaats Tilburg uit. Op 5 februari 1986 is de machine zojuist vertrokken uit station Roosendaal met een Plan E-trein naar Zwolle. Jan-Willem Koene
10
NS-materieelpark
Inzet materieel
Mede dankzij de instroom van nieuwe treinstellen ICM-1 kon het laatste oude rode dieselmaterieel aan de kant. Ter hoogte van Zwolle Rangeerstation passeren op 12 augustus 1985 de ICM-stellen 4030 + 4012 + 4032 (IC-trein Groningen/Leeuwarden-Amsterdam CS) de terzijde staande 34 + 85 + 21 +71. De achteroplopende 4032 is sinds 11 juni 1985 in dienst, de 34 sinds 18 juni buiten dienst. JanWillem Koene
Nieuw materieel komt in dienst en vervangt het oude. Vanaf het begin van de jaren ’80 ging dat bij NS gepaard met verschuivingen omdat de vervangingen meestal niet één op één plaatsvonden. In het jaar ’85-’86 was dat niet anders. Nieuw DDM en ICM stroomden in ten koste van de laatste oude rode DE-stellen, een deel van Plan E en enkele elektrische locomotieven. Met het materieel ’54, materieel ’64, SGM, rijtuigen ICR + Plan W en de voor dieseltrekduwtreinen geschikte rijtuigen Plan E werd geschoven om het nieuwe materieel het oude te laten vervangen.
DDM Aan het begin van de zomerdienst ’85 reden twee eenheden DubbelDeksMaterieel. Een stam reed in de Noord-Hollandse spitsdienst (Amsterdam Amstel - Den Helder). De andere reed in de spits tussen Amsterdam CS en Amersfoort. Met ingang van de winterdienst ’85-’86 werd het aantal stammen in de de spits naar/van Noord-Holland uitgebreid naar vijf. Begin januari 1986 beschikte NS over zeven eenheden, toen verschenen de dubbeldekkers ook in de spitstreinen tussen Utrecht CS en Den Haag CS. De samenstelling behoorde op dat moment te zijn: loc + Bv + Bv + ABv + ABv + Bv + Bvk (zesdelige rijtuigstam) en loc +ABv + Bv + Bv + ABv + ABv + Bv + Bvk voor een zevendelige stam. Vanaf 10 maart 1986 waren negen eenheden van zes à zeven rijtuigen op de baan, de dubbeldekkers breidden hun werkterrein verder uit, ze kwamen ook te rijden tussen Den Haag CS en Bergen op Zoom en tussen Amsterdam CS en Dordrecht. De nieuwelingen namen in nog geen jaar tijd probleemloos de plaats in van grote combinaties materieel ’54 en ’64 en SGM, die naar elders verhuisden of op reserve kwamen te staan.
Inzet materieel
45
Plan E Het verliezen van de vertrouwde Twentelijn was een zware aderlating voor Plan E. Met ingang van de zomerdienst 1985 verdwenen bijna alle Plan E ’s van dit traject. Slechts enkele A- en B-rijtuigen wisten zich nog tijdens de zomerdienst te handhaven als versterking. Met het verdwijnen van de Twentelijn werden de RD’s (gecombineerde restauratiebagagerijtuigen) ontheven van hun restauratiefunctie en werden de keukens gesloten. Op de verbinding Zwolle – Roosendaal – Vlissingen werd geen bediende restauratie gesteld. De stammen B+A+RD+B werden op sommige uren aangevuld met versterkingsrijtuigen, eveneens Plan E. De alleenheerschappij van Plan E op de IJssellijn werd met ingang van de winterdienst ’85-’86 aangetast door de eerste Hondekoppen. Weliswaar nog met één combinatie van twee viertjes, maar hiermee was de toon gezet voor de komende jaren. Plan E maakte verder nog uitstapjes in de spits van Eindhoven naar Den Haag CS via Utrecht CS. Verder reed een stam Plan E mee tot Arnhem in de internationale trein 417 van Amsterdam CS naar München Hbf. Enkele RD’s kwamen aan het begin van de zomerdienst als fietsenrijtuig terug op vertrouwd terrein: Zandvoort – Maastricht.
In de zomerdienst ’85 rest voor Plan E op de Twentelijn nog slechts een versterkingsfunctie. Plan E 50 84 29 37 267 rijdt op 12 juli 1985 bij Oldenzaal de ingraving in, achterop trein 2043 naar Braunschweig Hbf. In Bad Bentheim gaat het rijtuig met de ICR-BKD en loc 1155 van de trein af. Frank Oude Elferink
Plan E heeft in de zomerdienst ’85 voor het laatst het alleenrecht op de verbinding Zwolle – Roosendaal – Vlissingen. Als trein 4346 uit Roosendaal (links) is aangekomen in Zwolle, staat trein 4361 naar Roosendaal, met loc 1133 aan kop, op het punt van vertrekken. Zwolle, 7 juli 1985. Frank Oude Elferink
56
Inzet materieel
Op 4 juni 1985, de derde dag van de zomerdienstregeling 1985, doet DE2 96 dienst op de lijn Zutphen – Enschede. Nadat het stel als trein 7230 in Zutphen is aangekomen, maakt het zich klaar om als trein 7225 naar Enschede terug te keren. Frank Oude Elferink
DE1, DE2 (Plan X) De laatste oude rode DE1’en en DE2’en verdwenen per 2 juni 1985 uit de omloop en werden op dezelfde dag officieel afgevoerd. Dankzij een hoge defectenstand bij de verbouwde DE2 en de DE3 bleven enkele stellen nog wat langer op de baan. Met name de motorrijtuigen 22 en 34 en de tweewagenstellen 85, 95 en 96 waren nog veelvuldig aan het begin van de zomerdienst 1985 te zien, vaak op lijnen die ze in de laatste jaren niet meer bereden hadden. Op 18 juni was het echter definitief voorbij, toen de 22 + 34 voor het laatst het terrein van de Lijnwerkplaats Zwolle op reden om voor altijd koud te worden. De vroegere rode spitscombinaties op de trajecten Zwolle – Enschede en Arnhem – Winterswijk werden vervangen door de dieseltrekduwtreinen, maar in de reguliere diensten, waar in de winterdienst 1984-1985 nog ‘rood’ te zien was, werden veelal de gele verbouwde DE2’en gesignaleerd.
Op 5 juni 1985 is het de verbouwde dieseltweetjes nog niet helemaal gelukt hun rode collega’s van de lijn Almelo – Mariënberg te verdrijven. DE2 85 (trein 8453) kruist met DE2 174 (trein 8458) in Vriezenveen. Meindert Koopman
Inzet materieel
59
Blauw verdwijnt, Rood verschijnt (1)
Ook in het jaar ’85-’86 waren de donkerblauwe Beneluxstellen uit 1957 en de donkerblauwe trek-duwtreinen uit 1974 een vertrouwd beeld tussen Amsterdam en Brussel. De Beneluxstellen reden in combinaties van twee tot drie treinstellen, waarbij geregeld gele Hondekoppen op het binnenlandse traject tot/van Roosendaal meereden. De trekduwtreinen waren samengesteld uit Nederlands en Belgisch materieel en hadden als samenstelling loc + A + AB + B + B + B + WRDs. Van het nieuwe geel-rode materieel dat in 1983 was besteld ter vervanging van het donkerblauwe Beneluxmaterieel, was aan het begin van het jaar ’85-’86 nog niets te zien. Enkele proeven met de bestaande trek-duwtreinen aan het begin van het jaar ’85-’86 wierpen hun schaduwen alvast vooruit. Het eerste voorteken, in de vorm van ICR-rijtuig 50 84 20 70 821, is al genoemd (zie pagina 39).
Amsterdam CS op 3 mei 1986. Terwijl de reeks 11 zich warmdraait met de D-treinen naar Parijs, trekken de Beneluxhondekoppen nog steeds hun baantjes tussen Amsterdam en Brussel. Over ruim een jaar behoort dit beeld tot het verleden. Het nieuwe Beneluxmaterieel is dan volledig in dienst. Jan-Willem Koene
Het nieuwste en het oudste rijtuigtype van NS in één trein. ICR 50 84 20 70 821 en Plan D 61 84 87 38 107 in de Beneluxtrein naar Brussel Zuid. Rotterdam CS, 16 juni 1985. Jan-Willem Koene
68
Blauw verdwijnt, Rood verschijnt
Infrastructuur
ICM 4011 in KLM-kleuren is op 16 april 1986 als promotietrein onderweg van Enschede naar Schiphol. Het stel bevindt zich op de nieuwe Westtak en staat op het punt Amsterdam Sloterdijk binnen te rijden. Links, op de achtergrond, de verbindingsboog tussen de Westhavens en de Zaanlijn. Camille Vaes
Oplevering Westtak De Schiphollijn werd in fases in gebruik genomen, aan de voltooiing van de derde werd hard gewerkt in het jaar ’85-’86: de verbinding tussen Amsterdam CS en Schiphol, de Westtak. Eerst een terugblik. In december 1978 werd het eerste stukje van de Schiphollijn in gebruik genomen: Schiphol – Amsterdam Zuid. Dit stukje lag geïsoleerd van de rest van het spoorwegnet. Althans, als men op de kaart in het spoorboekje keek: het traject sloot nergens aan op de rest van het net. In de praktijk was er echter een aansluiting op de goederenlijn Nieuwersluis – Uithoorn. Bij het Jollenpad in de Amsterdamse wijk Buitenveldert lag een verbindingsboog die de Schiphollijn verbond met genoemde lijn. Via Amstelveen en Legmeerpolder werd Uithoorn bereikt. Deze verbindingsboog was gemaakt voor de aanleg van het eerste deel van de Schiphollijn en diende daarna om de elektrische treinstellen plan V uit te wisselen die dienst deden op Amsterdam Zuid - Schiphol. Tevens konden bouwmaterialen worden aangevoerd voor de werkzaamheden ten behoeve van de bouw van de trajectdelen Amsterdam RAI – Amsterdam Zuid en Schiphol – Leiden. Nadat eind mei 1981 ook deze delen in gebruik waren genomen, kon van Amsterdam RAI via Schiphol naar Leiden worden gereisd, de tweede fase was gerealiseerd. De derde fase was het doortrekken van de Schiphollijn in noordelijke richting naar Amsterdam CS. De nieuwe lijn takte ter hoogte van Riekerpolder af van de bestaande lijn naar Amsterdam RAI. Dat was, vanuit Schiphol gezien, nog voor het station Amsterdam Zuid. Het gedeelte naar Amsterdam Zuid en RAI bleef hierdoor wat het was: een doodlopend stukje en werd minder belangrijk door de Westtak. Het station Zuid kreeg met ingang van 2 juni 1985 ‘WTC’ aan de naam toegevoegd en heette vanaf dat moment voluit ‘Amsterdam Zuid WTC’. De nieuwe lijn ontsloot eindelijk Amsterdam West per spoor. Twee nieuwe stations werden gebouwd: Amsterdam Lelylaan en het iets noordelijker gelegen Amsterdam De Vlugtlaan. Amsterdam Lelylaan werd gebouwd op een viaduct over drie straten heen. De meeste aandacht ging uit naar het indrukwekkende, en deels al sinds 1983 in gebruik zijnde, nieuw gebouwde station Amsterdam Sloterdijk. Qua naam bestond het station al veel langer. Tot medio 1983 was het oude station Sloterdijk eigenlijk
Infrastructuur
75
In Delden komt op 26 februari 1986 trein 7233 (Zutphen – Enschede) binnen. Een dieseltrek-duwtrein is niet gebruikelijk op deze verbinding, de treindienstleider liet zich waarschijnlijk verrassen door deze trein die veel eerder op snelheid is dan de standaard DE2. Pas als de achteroplopende 2233 uit het zicht is verdwenen, komt het voorsein in de stand ‘rekenen op doorrijden’. Frank Oude Elferink
Op 26 februari 1986 wordt de Elfstedentocht gereden. Het is zonnig, maar koud op deze woensdag. Ten westen van Goor staat dit mistbaken. Deze ‘zig-zagbaak’ geldt voor het voorsein op de achtergrond (zie ook pagina 89). Het zigzagpatroon geeft aan dat de afstand tussen voor- en hoofdsein korter is dan de gebruikelijke remweg. Frank Oude Elferink
114 Het jaar in beeld
Spoor terug naar ’85-’86 is het eerste reguliere deel van de boekenreeks ‘Retourtje verleden’ en zal nog voor Sinterklaas verschijnen. Hardcover, 128 pagina’s, 230 kleurenfoto’s. Winkelprijs € 39,90. Dit boek kan besteld worden door een bericht te sturen naar: lyckatillforlag@gmail.com met als onderwerp ’85-’86. Gratis verzending binnen Nederland.
Lycka till Förlag