Socjologiczne badania nad kulturą a nauki etnologiczne
Antropologizacja problematyki badawczej zaznaczyła się wyraźnie na wielu polach socjologicznych badań kultury – wymieńmy tu dziesięć najczęściej bodaj uprawianych przez socjologów: (1) po pierwsze będą to studia nad kulturową odmiennością, obcością – rozumiane jako badania wypływające z klasycznej problematyki antropologicznej (Nowicka 1991); (2) nawiązujące do nich zainteresowanie „sytuacją mniejszościową”, związaną z jednej strony z „odkryciem” mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce oraz napływem nowych fal imigrantów po roku 1989, a z drugiej zaś z koniecznością „oswojenia” narodów nowych państw ościennych, powołanych do życia z początkiem lat 90. (por. Mucha 2006; Synak 1991); (3) badania zróżnicowania kulturowego społeczeństwa polskiego, oparte na wyróżnieniu w jego ramach szeregu grup subkulturowych (por. Fatyg, 1999; Szlenda, 1998); (4) wynikające z wymienionych, studia nad sytuacją kulturowej nierówności i dyskryminacji – nawiązujące do wzorca angielskich cultural studies, a u nas najlepiej może obecnych w postaci gender studies (Gender… 2007), (5), ponadto skupienie się na kulturowej zmianie, prowokowane dynamicznymi przemianami kulturowo-społeczno-politycznymi, (por. Kulturowy wymiar… 1993); (6) badanie powiązań między kulturą a strukturą społeczną, w tym np. studia nad underclass i kulturą nędzy (por. Karwacki 2006); (7) badania życia codziennego, nawiązujące do badań nad stylami życia, ale i korzystające z doświadczeń nurtu anthropology at home (por. Socjologia codzienności, 2008); (8) studia nad nowoczesnymi mediami, także jako środkami generującymi nową rzeczywistość kulturową (por. Goban-Klas 2009); (9) badania kultury popularnej i masowej (Kultura popularna… 2010); (10) i wreszcie wypływające z inspiracji antropologią postmodernistyczną studia o metanarracyjnym charakterze, za problem badawczy biorące samą antropologię i socjologię (por. Kempny 1993). Jednym z najbardziej może uderzających przejawów tego swoistego powrotu do źródeł – ponownego związania studiów socjologicznych i antropologicznych – może być dynamiczny rozwój antropologii współczesności. Antropologia współczesności łączy w sobie wybitnie antropologiczną perspektywę oglądu rzeczywistości z „pożyczonym” od socjologii przedmiotem badań – kulturą społeczeństwa nowoczesnego czy ponowoczesnego (por. Łuczeczko 2006). Jej interdyscyplinarny status wyraża się w nadzwyczaj swobodnym nawiązywaniu do różnorodnych tradycji badawczych. Rozważania nad kulturą prowadzone przez najmłodsze pokolenie socjologów bardzo często mieszczą się właśnie w zakresie owej antropologii współczesności. Choć nie jest ona oczywiście zarezerwowana li tylko dla socjologów (wręcz przeciwnie – największe może zainteresowanie wzbudzała pośród etnologów), to obecna była w ich badawczych działaniach od lat, a obecnie instytucjonalizuje się w socjologicznych ośrodkach uniwersyteckich – kursy z antropologii współczesności zaproponowały studentom między innymi Instytut Socjologii UMK (Paweł Łuczeczko), Instytut
73