Nr 2 (11) / 2020 ISSN 2450-713 EGZEMPLARZ BEZPŁATNY NAKŁAD: 700 EGZEMPLARZY
2
JELONEK NR 2 (11) / 2020
RACICZKA
SPIS TREŚCI
INICJATORKA PISMA
3
FELIETON / Wyścig z czasem
Oliwia Kujawa
4
FOTOREPORTAŻ / #zostańwdomu
REDAKTOR NACZELNA
8
W CO SIĘ BAWIĆ / Z dziećmi w czasach zarazy
Beata Dąbrowska
10
HISTORIA / O epidemii hiszpanki
12
OKIEM PRAWNIKA / Krzywda za ścianą
Paulina Andruczyk
15
SAVOIR-VIVRE / Profilaktyka powitalna
Alicja Brudło
17
Z INNEJ PERSPEKTYWY / Zaproszenie na spacer
Aleksandra Krugły
20
EKOLOGIA / Przyjazne śmieci 2.0
21
PODRÓŻE / Uważaj, o czym marzysz
REDAKTORZY PROWADZĄCY NUMER
REDAKCJA JĘZYKOWA Beata Dąbrowska ZESPÓŁ PRZYGOTOWUJĄCY NUMER Mikołaj Chmieliński, Bożena Głodkowska, Małgorzata Boerner, Włodek Plewczyński,
KOCHANI CZYTELNICY!
Patrycja Kasica, Aleksandra Krugły, Wiktor Uhlig, Paulina Andruczyk, Agnieszka Legat SKŁAD Nina Gregier
Kwarantanna to nowe doświadczenie dla nas wszystkich. Z jednej strony surrealistyczne, z drugiej aż nadto realne. Wspólnie z mieszkańcami
OBRAZ NA OKŁADCE
Bemowa postanowiliśmy udokumentować ten niezwykły czas w postaci
Eliza Danowska
specjalnego wydania Jelonka. W połowie marca, na początku pandemii
WYDAWCA
w Polsce, uruchomiliśmy otwarty nabór tekstów, refleksji, ilustracji i wszel-
Bemowskie Centrum Kultury w Dzielnicy
kich kreatywnych form, które zrodziły się w tym wyjątkowym okresie. Wie-
Bemowo m.st. Warszawy,
rzyliśmy bowiem, że pisanie o rzeczach, które są dla nas ważne, pomoże
ul. Górczewska 201,
nam przetrwać. Powstał jedyny w swoim rodzaju numer „na kwarantan-
01-459, Warszawa,
nie”, który z radością oddajemy w Wasze ręce. Czytajcie go i zachowajcie
www.bemowskie.pl
dla potomnych. Niech to będzie nasza kronika czasów zarazy, ale przede wszystkim dni, tygodni i miesięcy wzajemnej życzliwości, wsparcia oraz
ZNAJDŹ NAS
poczucia wspólnoty. Bądźmy razem, a wszystko będzie dobrze.
www.facebook.com/pismojelonek/ CZYTAJ ONLINE
Ekipa Jelonka
issuu.com/jelonekosiedleprzyjazn/
Miejsce Aktywności Lokalnej „Dwa Jelonki” ul. Powstańców Śląskich 44 01-381 Warszawa
TUTAJ NAPIJESZ SIĘ KAWY, ZORGANIZUJESZ SPOTKANIE SĄSIEDZKIE, WEŹMIESZ UDZIAŁ W PRÓBIE CHÓRU MAM I ZAGRASZ W GRĘ PLANSZOWĄ. ZNACIE NAS?
3
FELIETON
WYŚCIG Z CZASEM Stało się. Nasze systemy padły. W wyniku przeciążenia? Z powodu błędu? W głowach do tej pory mieliśmy kalendarze rozpisane na pół roku do przodu. Zostaliśmy zmuszeni podrzeć je i wyrzucić do kosza. Czas wyznacza teraz statystyka zakażonych. Porównujemy nasz wykres do wykresów innych państw. Ciągle dodajemy, mnożymy, obliczamy prawdopodobieństwa. „Jeśli w Chinach udało się powstrzymać epidemię po takim i takim czasie, to my, mając na uwadze te i te czynniki, zakończymy batalię z koronawirusem wtedy i wtedy”. Czuję się niestety jak po sprawdzianie z matematyki w liceum, gdy wszyscy z przejęciem konsultują swoje wyniki (byłem uczniem klasy humanistycznej) – każdemu wychodzi co innego. Tekst: Mikołaj Chmieliński
Ten prześladujący nas wykres, z racji
którzy pamiętają Merckxa, Szurkow-
powinniśmy spoglądać, niech trzyma-
moich zainteresowań, kojarzy mi się
skiego, wspominają chwile autentycz-
ją się naszego koła. Wszyscy czujemy
z profilem hipsometrycznym trasy wy-
nych relacji pomiędzy kolarzami, głosy
już w ból w kolanach (metaforycznie
ścigu kolarskiego. Wiem, że takie po-
nieprzefiltrowane
urządzenia,
z powodu długiego pedałowania pod
równanie może wydać się kontrower-
protestują – „przecież człowiek to nie
górę, realnie od siedzenia przy biurku
syjne, chodzi przecież o życia ludzkie.
maszyna!”. Apologeci prędkości i no-
i małej ilości ruchu). Jednak nie pod-
Myślę jednak, że w ten sposób radzę
woczesności zachwalają szeroki wa-
dawajmy się. Niech każdy utrzymuje
sobie w tym dziwnym okresie. Komuś
chlarz możliwości, nowe rekordy, które
własne tempo. Być może po raz pierw-
innemu może on przywodzić na myśl
stale ustanawiamy dzięki technologii.
szy nadarza się taka okazja, by ura-
grzbiet kota, z którym teraz spędza
Dziś peleton został rozbity. Niektórym
tować świat, nie wychodząc z domu.
więcej czasu. Gdy epidemia będzie
do pomocy pozostali koleżanki i ko-
Przytoczyłbym
się już kończyć, wykres niektórym
ledzy z ekipy. Niektórych wzniesienie
ostatnio Nadziei w mroku Rebecki
skojarzy się z wężem boa, który zjadł
oddzieliło od najbliższych. Na szczycie
Solnit, ale pożyczyłem ją przyjacielowi,
słonia. Innym z eleganckim kapelu-
osiadła gęsta mgła. Docierają do nas
przed sytuacją kryzysową. Musicie więc
szem, kupionym zaraz przed zarzą-
jednak cały czas informacje – często
uwierzyć mi na słowo, że ludzkość po-
dzeniem zakazu zgromadzeń. Nałożą
zbyt wiele albo sprzeczne, nieprawdzi-
trafiła wyjść do tej pory z przeróżnych
go na głowę przed wyjściem z domu
we. Także słowa otuchy od przyjaciółek
opresji.
i pokażą się swoim znajomym w sło-
i przyjaciół. Czasem upajamy się tymi
neczny dzień.
głosami, a momentami mamy ich dość
w tej chwili z kolarzem. Jest nią nie-
przez
ustęp
z opiewanej
Jedna jeszcze rzecz łączy nas
i chowamy zestaw słuchawkowy do
ustanna refleksja nad czasem. Odkąd
obrażeniu wyścigu kolarskiego. Mam
kieszeni.
nasze
nadzieję tylko, że ten podjazd to nie
Każdy z nas jest innym typem
własne badania, przeprowadzamy na
Mont Ventoux, „tyran cyklistów” na
zawodnika. Niektórzy preferują jazdę
nim liczne eksperymenty. Okazuje się,
Tour de France. Liczę, że to pagórek
w drużynie. Inni są samotnymi długo-
że mamy go więcej, a jakby robimy
kończący się zjazdem prosto do mety.
dystansowcami. Na trasie jest wielu
mniej. Niektórzy wręcz przeciwnie –
W tych ciężkich czasach każdy z nas
górali, oni gładko przejdą przez ten
pracują ciężej niż zwykle. Poświęcają
jest kolarzem zmagającym się ze stro-
etap. Sprinterom ta sztuka przyjdzie
swój czas rodzinie, innym, sobie. Tra-
mym podjazdem. Od lat kontrower-
znacznie trudniej. Są młode wilki, które
cimy cenny dla na czas, jesteśmy od-
sje w kolarstwie wzbudza zestaw słu-
teraz muszą poskromić swoje ambicje.
separowani od zajęć, które uważamy
chawkowy w uszach zawodników. Ci,
W końcu wyjadacze, legendy, na które
za wartościowe. Odnajdujemy czas
Ja pozostanę przy moim wy-
nawyki
runęły,
prowadzimy
4
JELONEK NR 2 (11) / 2020
na czynności wiecznie odkładane na później. Malarze martwych natur stale przypominali nam, że czas płynie nie-
#ZOSTAŃWDOMU
ubłaganie. Dziś chcielibyśmy, by mijał szybciej.
Ja skonstruowałem ostatnio
wehikuł czasu. Okazało się, że moje łóżko można złożyć tak, by się na nim wygodnie oprzeć. Codziennie w pozycji półleżącej oddaję się podróżom, które zostały mi odebrane. Myślami wracam do czasów dzieciństwa, gdy spędza-
Zachowaj bezpieczny odstęp. Myj ręce (przez 30 sekund). Pracuj zdalnie. Wraz z upływem kolejnych dni rosła liczba zakazów, nakazów i zaleceń. Jeden z najpopularniejszych w mediach społecznościowych hashtagów czasu pandemii – #zostańwdomu – zdefiniował nasze życie na długie tygodnie. Oto jak wyglądały Jelonki i ich okolica w drugiej połowie marca 2020 roku.
łem godziny przed telewizorem, oglądając Tour de France. Następnie udaję
Zdjęcia: Bożena Głodkowska
się do XV-wiecznych Włoch, aby podziwiać Piero della Francescę pracującego nad swoim malowidłem. W końcu, najprzyjemniej mi nad jeziorem Walden, gdzie Henry David Thoreau udziela mi lekcji na przyszłość: „Czas to jedynie strumień, w którym łowię ryby”.
Mikołaj Chmieliński: student i mieszkaniec Bemowa. W wolnym czasie zwiedza kawiarnie i układa książki na regałach. W literaturze i sztuce poszukuje spokoju, powolności i cierpliwości. Nie wychodź z domu, jeśli nie musisz. W domach zostali nie tylko klienci, ale również część sprzedawców; bazarek przy Hali Wola, 23 marca ↑
fot. Freepik
Wchodź pojedynczo. Zwłaszcza do małych sklepów; bazarek przy Hali Wola, 21 marca ↑
5
FOTOREPORTAŻ
Noś maseczkę / nie noś maseczki. Być może kiedy to czytasz, noszenie maseczek jest już obowiązkowe… W marcu opinie były sprzeczne; Hala Wola, 20 marca ↑
Pomagaj potrzebującym. Ludzie nie zawiedli – bardzo szybko ruszyła sąsiedzka pomoc; ulotki w Hali Wola i w biblioteczce na Osiedlu Przyjaźń, 19 marca ↑
Odkażaj ręce. Jeśli nie masz płynu odkażającego, zrób go sam – np. ze spirytusu; sklep
11. Jedzenie kupuj na wynos. Obiad – tylko we własnych czterech
Pat & Pat przy ul. Świetlików, 21 marca
kątach; Country Bar, Osiedle Przyjaźń, 21 marca ↑
6
JELONEK NR 2 (11) / 2020
Chcesz przejść, nie dotykaj przycisku. Zakaz zakazem, ale wielu przechodniów i tak odruchowo wyciągało rękę; ul. Powstańców Śląskich, 21 marca ↑
Nie otwieraj drzwi, zrobi to kierowca. Zakaz dotykania przycisków dotyczył też autobusów i tramwajów; 21 marca ↑
Nie narażaj motorniczego. W środkach transportu publicznego szybko pojawiły się wydzielone strefy; 15 marca ↑
Zamów dostawę do domu. Wiele firm zaoferowało
Unikaj
przywiezienie posiłku pod wskazany adres; CieKawa
i spotkania zostały odwołane, również rekolekcje;
zgromadzeń.
Cafe, ul. Powstańców Śląskich ↑
kościół
św.
Łukasza
Górczewskiej, 21 marca ↑
Wszelkie Ewangelisty
imprezy przy
ul.
FOTOREPORTAŻ
7
Zrezygnuj z zakupów w dużych sklepach. Parkingi przy supermarketach świeciły pustkami nawet w soboty; Tesco, ul. Górczewska, 21 marca ↑
Licz… do 60. O nowych zasadach Biedronka informowała klientów w dwóch językach; ul. Świetlików, 21 marca ↑
Płać bezdotykowo. Limit transakcji zbliżeniowych został zwiększony do 100 zł; An Bistro Viet, ul. Kazubów, 22 marca ↑
Zadbaj o najmłodszych. Wiosna bez huśtawek – place zabaw
Nie dajcie się koronawirusowi! Maju, pozdrawiamy! Na tyłach Tesco, ul. Górczewska,
zamknięte; ul. Cokołowa, 21 marca ↑
21 marca ↑
8
JELONEK NR 2 (11) / 2020
ZDROWA GŁOWA I SPRAWNE CIAŁO – Z DZIEĆMI W CZASACH ZARAZY Czyli jak to przetrwać i nie zwariować. Kilka patentów na to, by czas pobytu w domu wykorzystać z pożytkiem dla siebie i innych. Tekst: Małgorzata Boerner
ZDERZENIE ZE ŚCIANĄ
Po pierwsze, myślę sobie, że nasza
i one decydują. Doskonale się bawią
polska szkoła w najbliższym miesiącu
w takiej formule. Czekają na ten wieczór.
zrobi taki skok rozwojowy jak niemowTo już 13 dni roboczych z dziećmi
lę w pierwszym półroczu życia. Oczy-
w domu. Pierwsze były pełne obaw, ale
wiście w kontekście technologicznym.
też entuzjazmu. Każdy kolejny pokazu-
W przypadku dzieci w klasach I–IV
je jednak, że bycie w domu, jednocze-
jestem przekonana, że będą ogarniać
sna praca zdalna oraz lekcje to wyzwa-
internet, aplikacje i różne narzędzia
nia, jakich nie miałam nigdy wcześniej.
w sposób zaawansowany. To samo
Z reguły jestem przedsiębiorcza i za-
może dotyczyć rodziców czy dziad-
radna. Od razu wzięłam byka za rogi
ków. Warto z tego skorzystać. Ten sam
i postanowiłam zapewnić trójce moich
proces obserwuję również w pracy.
córek (3, 7 i 9 lat) moc atrakcji każde-
Zrezygnowałam z pomysłu superatrak-
go dnia. „Każdego dnia? A to dobre! To
cji każdego dnia, ponieważ to niemoż-
raczej niemożliwe, kobieto!” – tak myślę
liwe. Podchodzę do tego realnie. Co
dziś… Po kilku dniach pracy zdalnej
zatem robimy?
mój zapał osłabł, żeby nie powiedzieć – zwiądł jak niepodlewana tropikalna roślina. Odrabianie lekcji z dzieckiem, które nie załączało do tej pory plików,
ZAŁOŻYŁYŚMY PUDEŁKO KREATYWNE
nie serfowało po internecie, praca zdalna, gotowanie – mnogość kanałów komunikacji we wszystkich tych obsza-
Co drugi–trzeci dzień organizuję dziew-
rach w końcu dała mi popalić. Oczywi-
czynkom kącik kreatywny. Zgromadzi-
ście mogłabym tak narzekać, ale mimo
łam w jednym miejscu wszystkie nasze
wszystko nie idzie nam źle i nie mamy
kreatywne akcesoria (papier, bibułę,
dużych zaległości w szkole (klasa I oraz
cekiny, brokat, farby, plastelinę, ciasto-
Jak już wyprodukujemy znaczną liczbę
IV). Staramy się co jakiś czas robić coś
-plasto, naklejki, kredki, kolorowanki,
dzieł typu hand made, ktoś mógłby
innego niż lekcje – i o tym właśnie
a nawet butelki po sokach i słoiki z piw-
spytać, co potem z tym zrobimy? Ano
chciałam opowiedzieć.
nicy). Zwołuję ekipę do stołu i dzia-
wykorzystamy w dobrym, szczytnym
łamy. Czasem bawimy się w szkołę,
celu. Na przykład sprzedamy na kier-
czasem w przedszkole. Czasem mamy
maszu w szkole czy podczas aukcji
jakieś wyzwanie. Każdy może być kie-
charytatywnej. Jest mnóstwo takich
rownikiem wieczoru i zdecydować, co
okazji, a dzieła stworzone przez małe
robimy. Daję dzieciom tę przyjemność
rączki chwytają ze serce. Jak motywuję
NIE WIESZ, CO ZROBIĆ ZE ŚCIANĄ? WSPINAJ SIĘ PO NIEJ!
MAMY CEL, CZYLI DZIECI LUBIĄ POMAGAĆ
9
W CO SIĘ BAWIĆ
Ważne, żeby było bezpiecznie i wesoło. Najlepiej jednak, jak mama prowadzi trening. Od rozgrzewki do rozciągania. Każdy tak, jak umie. W końcu chodzi o to, by robić to razem.
SPACERUJEMY RAZEM
Dzisiaj znowu możemy w gronie domowników wyjść do lasu. Wiosna rozgościła się już na dobre. Nasz Las Bemowski nie zawodzi i serwuje nam atrakcyjne klimaty cieszące oko i uspokajające głowę. Korzystajmy z tego dobrodziejstwa bezpiecznie i rozsądnie. dzieciaki? Robimy własną galerię zdjęć.
nej. Każdy to wie. Widzę, jak dziecia-
Tak, byśmy wszyscy mogli się spotkać
Część prac stoi i jest podziwiana, inna
ki biegną przez las, jeśli uda się nam
za jakiś czas w „normalnych” warun-
część jest przyczepiona klamerkami do
wyjść we cztery i omijać ludzi z daleka.
kach i uścisnąć sobie dłoń. Trzymam
bielizny na długiej tasiemce. Każdy
Wystarczy, że powiem, że goni nas dzik.
kciuki za wszystkich rodziców!
lubi podziwiać swoje prace i oglądać
Żebyście je widzieli! Niby przypadkiem,
dzieła innych. Trochę też to przypomi-
niby w zabawie, a ruszamy się razem. To
na przedszkole i szkołę – umówmy się
samo w domu. Nauczyciele WF-u nie
Małgorzata Boerner: mama trójki
– dzieci za tym tęsknią, przynajmniej te
dają o sobie zapomnieć. Od czego są
dziewczynek w wieku: 3, 7 i 9 lat. Na
w wieku moich córek.
YouTube i tabaty dla kilkulatków. Tego
co dzień pracująca w wydawnictwie,
jest mnóstwo. Możemy też zrobić tre-
po godzinach nadrabiająca zaległo-
ning sami. Wystarczy położyć karima-
ści rodzinne. Pasjonatka prac ogrodo-
tę i dziewczyny już robią psa z głową
wych, dobrego kryminału i aktywno-
w dół. Albo rozciągnąć pasek i już naj-
ści fizycznej.
RUSZAMY SIĘ RAZEM
kilka gum do ćwiczeń – mogą się poba-
i umysł wpływie aktywności fizycz-
wić, po prostu przez nią przeskakując.
Fot. Archiwum prywatne autorki
młodsza przez niego skacze. Mam też Nie będę pisać o zbawiennym na ciało
10
JELONEK NR 2 (11) / 2020
Z HISTORII EPIDEMII – O HISZPANCE Nasze obecne życie możemy podzielić na czas przed i po COVID-19. Szczęśliwie dla większości z nas epidemia ta nie dotknęła nas tak bardzo, jak początkowo się obawialiśmy, słuchając relacji z Włoch czy Francji. Pod koniec maja 2020 roku możemy mieć nadzieję, że pierwsza fala zachorowań niebawem nas opuści. Liczba ofiar śmiertelnych w Polsce przekroczyła 1000. Dla porównania – średnia śmiertelność w ubiegłych latach wynosiła ok. 1200 osób dziennie. Nie możemy jednak zapominać, że w Stanach Zjednoczonych zmarło już ponad 100 tysięcy ludzi. W takich chwilach warto spojrzeć w przeszłość i przywołać podobne wydarzenia. Porównanie to może wydać się i ciekawe, i, co najważniejsze, pocieszające. Tekst: Włodek Plewczyński
Ponad sto lat temu ludzkość została
w Bostonie – na Wschodnim Wybrze-
cywilnego zaplecza. Hiszpania nato-
dotknięta epidemią grypy nazywanej
żu Stanów Zjednoczonych i w Afryce
miast była krajem neutralnym i w jej
hiszpanką.
na wybrzeżu atlantyckim we Freetown
mediach nie było tej swoistej cenzury,
w Sierra Leone.
stąd też z tego kraju pochodziło naj-
ILE TRWAŁA?
Cechowała
się
już
wysoką
więcej informacji o chorobie.
śmiertelnością. Szacuje się, że aż jedna
Około 12 miesięcy. W latach 1918–1919
trzecia zarażonych umierała pomimo
jako wielka epidemia, która ogarnia
przetoczyła się w trzech osobnych
opieki medycznej. Niezwykle sprzyja-
duże obszary na różnych kontynentach
przez Europę, Azję, Afrykę jące warunki dla jej rozprzestrzeniania
w tym samym czasie. Miejsca, jakie się
falach
Hiszpanka została określona
i Amerykę Północną.
się tworzyły obozy wojskowe – toczy-
przed nią uchroniły, to Wyspa Świętej
Pierwsza wyszła na początku
ła się przecież I wojna światowa, skąd
Heleny, Nowa Gwinea i kilka wysp na
roku 1918 ze stanu Kansas położonego
zaraza przedostawała się i zakażała cy-
Pacyfiku.
w środkowej części Stanów Zjedno-
wilów.
czonych. Choroba pojawiła się wśród
rekrutów zgrupowanych w Fort Riley.
mii miała miejsce na przełomie lat
wadziły
Pierwszym chorym był kucharz Albert
1918/1919 i cechowała się mniejszą
skuteczną aż 1919 roku, kiedy trzecia
Gitchell, który zgłosił się do lekarza
śmiertelnością niż dwie poprzednie.
– najmniej groźna fala – dotarła na ten
Trzecia i ostatnia fala pande-
Władze Australii wykazały się
niesamowitą przezornością i wproszczelną
blokadę
morską,
kontynent.
z temperaturą 39,5°C. Wysoka zaraźli-
SKĄD WZIĘŁA SIĘ JEJ NAZWA?
ILE POCHŁONĘŁA OFIAR?
stępna. Większość chorych szybko do-
Pomimo tego, że ta odmiana grypy nie
Łącznie w ciągu sześciu najgorszych
chodziła do zdrowia. Wirus zniknął po
pochodziła z Półwyspu Iberyjskiego,
miesięcy, od jesieni 1918 roku do wiosny
kilkunastu tygodniach i uznano, że nie
przyjęło się nazywać ją hiszpanką.
1919 roku, zmarło ponad 30 milionów
ma powodów do paniki.
Pochodzenie tego określenia
ludzi. W czasie całej epidemii – jak się
można uznać za polityczne, ponieważ
szacuje – około 40 milionów. Niektóre
w sierpniu 1918 i miała trzy ogniska
państwa
źródła podają, że ofiar mogło być od 50
– w miastach portowych w Europie,
wojnie” ukrywały przed swoimi obywa-
do nawet 100 milionów.
w mieście Brest na północnym za-
telami skalę zachorowań i liczbę ofiar,
chodzie Francji, w Ameryce Północnej
żeby nie osłabiać morale ani armii, ani
dią, że: „śmiertelność grypy hiszpanki
wość skutkowała zakażeniem aż 522 mężczyzn w ciągu dwóch dni. Fala ta nie była jednak tak śmiertelna jak na-
Druga
fala
rozpoczęła
się
uczestniczące
w „wielkiej
Możemy powtórzyć za Wikipe-
11
HISTORIA
jest trudna do oceny, jednak na pod-
Historycy Howard Phillips i David Kil-
dzieci, osoby starsze i z osłabioną od-
stawie danych wojskowych można ją
lingray, którzy żyli w czasach epidemii,
pornością. Liczba zgonów osób mło-
oszacować na 5–10 proc. W zamknię-
tak opisali przebieg morderczej cho-
dych i w sile wieku przekraczała liczbę
tych
śmiertelność
roby: „Hiszpanka z lat 1918-1919 miała
zgonów osób starszych, np. w Szwajca-
była jeszcze wyższa. W Bostonie zacho-
wyjątkowe objawy u zarażonych. W po-
rii znacznie poważniejszy przebieg za-
rowało 10 proc. ludności. Dwie trzecie
ważnych przypadkach jej ofiary cier-
chorowań stwierdzono u osób w prze-
chorych zmarło. W całej armii Stanów
piały na silne bóle głowy i ciała oraz
dziale wiekowym 20–49 lat.
Zjednoczonych zachorowało 20 proc.
gorączkę; ich twarze stawały się niebie-
żołnierzy.
skie lub czarne, co było znakiem sinicy,
cydowanie mniej niebezpieczny dla
Liczba ofiar hiszpanki znacz-
kaszleli też krwią i krwawili z nosa.
ludzkości. Mamy też inne podejście
nie przewyższyła liczbę ofiar fron-
Śmierć następowała zwykle na skutek
i inne środki. Możliwe, że jego skutki
tów I wojny światowej. Na grypę i jej
ataku bakterii na płuca, co sprawiało,
nie będą tak przerażające jak w przy-
powikłania zmarły 24 tysiące osób
że te niezbędne do życia organy za-
padku hiszpanki i w niedalekiej przy-
amerykańskiego personelu wojskowe-
mieniały się w worki cieczy i w konse-
szłości będziemy mogli nadal cieszyć
go (amerykańskie straty bojowe wynio-
kwencji topiły pacjenta. W przypad-
się pełnią zdrowia i życia, czego Czytel-
sły 34 tysiące osób). W Wielkiej Brytanii
ku większości chorych atak trwał 2–4
nikom pisma mieszkańców – Jelonka –
zmarło 150 tysięcy osób.
dni. Zgon mógł jednak także nastąpić
serdecznie życzymy.
Podawane są różne szacun-
nagle: pojawiały się opowieści o lu-
ki śmiertelności na całym świecie:
dziach, którzy nagle upadali i umiera-
Źródła: Wikipedia i dostępne publika-
od 21–25 mln do 50–100 mln. Była
li, albo rozpoznawano u nich chorobę,
cje internetowe.
pierwszą pandemią od czasów „czar-
a oni ulegali jej w ciągu kilku godzin”2.
społecznościach
nej śmierci” (1347–1350) o tak wysokiej śmiertelności. Zachorowało na nią ok. 500 mln ludzi, co stanowiło wówczas
Włodek Plewczyński: pochodzi z Dolne-
KTO BYŁ NAJBARDZIEJ NARAŻONY?
jedną trzecią populacji świata”1.
go Śląska, ale mieszka i płaci podatki w Warszawie od prawie 15 lat. Życzliwie nastawiony do ludzi i zwierząt. Z zawodu
Hiszpanka zabijała przede wszystkim
menedżer i filolog romański.
ludzi młodych i w średnim wieku, podczas gdy zwykle na grypę umierają
Fot. Wikipedia, oddział pierwszej pomocy w Fort Riley
JAK HISZPANKA ZABIJAŁA?
Jak widać, COVID-19 jest zde-
1.
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pandemia_grypy_hiszpanki
2.
Źródło: https://wielkahistoria.pl/najgorsza-epidemia-grypy-w-historii-hiszpanka-1918-1919
12
JELONEK NR 2 (11) / 2020
KRZYWDA ZA ŚCIANĄ – NIE BĄDŹ OBOJĘTNY NA LOS OFIAR PRZEMOCY DOMOWEJ, JESZCZE STRASZNIEJSZY W CZASIE EPIDEMII! W tym trudnym okresie, gdy większość z nas jest zamknięta w czterech ścianach, nie możemy zapominać o tych, dla których i w tzw. „normalnym” życiu dom jest miejscem krzywdy i lęku. Nie dysponujemy jeszcze polskimi danymi, ale Chińczycy zbadali, że „w zamkniętych z powodu wirusa miastach liczba zgłaszanych przypadków przemocy domowej podwoiła się. Według naszych statystyk 90 proc. przypadków przemocy jest związanych z epidemią COVID-19”1. Dlatego podczas tego przymusowego odosobnienia NIE BĄDŹMY OBOJĘTNI WOBEC PRZEMOCY DOMOWEJ! Gdy słyszysz, że za ścianą komuś dzieje się krzywda, reaguj! Tekst: Patrycja Kasica, Aleksandra Krugły
PRZEMOC DOMOWA W CZASIE EPIDEMII – OKIEM ADWOKATA
KWARANTANNA NIE MOŻE OZNACZAĆ NIETYKALNOŚCI SPRAWCY
przez Prezydenta. Ustawa przyznaje policji i żandarmerii wojskowej prawo do
wydawania
natychmiastowego
nakazu opuszczenia przez osobę stoOkres epidemii i zastosowanie izolacji
Kwarantanna i wspólny nakaz jej odby-
sującą przemoc wspólnie zajmowa-
nie może oznaczać bezkarności dla
wania nałożony w przepisach Rozpo-
nego mieszkania oraz zakazanie zbli-
sprawców przemocy domowej. Nato-
rządzenia Rady Ministrów nie wyklu-
żania się do niego przez 14 dni. Sąd
miast zgodnie z treścią Rozporządze-
cza w tym czasie możliwości podjęcia
może przedłużyć ten okres na wnio-
nia Rady Ministrów z dnia 31 marca
działań zabezpieczających w stosunku
sek pokrzywdzonych. Do egzekwowa-
2020 r. w sprawie ustanowienia okre-
do sprawcy przemocy domowej, czyli
nia nakazu będą mogły zostać użyte
ślonych ograniczeń, nakazów i zaka-
ewentualnego zatrzymania, przedsta-
nawet środki przymusu. Jeśli osoba,
zów w związku z wystąpieniem stanu
wienia zarzutów i zastosowania środków
na którą nakaz został nałożony, nie
epidemii
obowiązek
zapobiegawczych, w tym o charakterze
będzie go przestrzegać, to będzie
odbycia obowiązkowej kwarantanny
izolacyjnym czy nieizolacyjnym, po za-
podlegać karze aresztu, ograniczenia
z osobami wspólnie zamieszkującymi
istnieniu przesłanek do ich stosowania.
wolności albo grzywny”2.
należy
Uwaga: W dniu 6 maja 2020 r. Senat
Szczegóły zostały również omówione
zwrócić na trudną sytuację osób odby-
Rzeczypospolitej Polskiej przyjął tzw.
na stronie Ministerstwa Sprawiedliwo-
wających wspólną przymusową kwa-
ustawę
(Ustawa
ści: https://www.gov.pl/web/sprawiedli-
rantannę. Sama izolacja jest trudna
o zmianie ustawy – Kodeks postę-
wosc/ustawa-antyprzemocowa-niemal-
społecznie, a gdy dochodzą inklinacje
powania cywilnego oraz niektórych
jednoglosnie-przyjeta-przez-sejm.
przemocy w rodzinie lub związku –
innych ustaw). Na stronie Senatu
narasta społeczny problem przemocy
wskazano, że „ustawa gwarantują-
podpisał ustawę antyprzemocową. Nowe
domowej.
ca osobom dotkniętym przemocą
przepisy wejdą w życie po upływie sześciu
domową większą ochronę powin-
miesięcy.. Z uwagi na fakt, iż jest to nowa
na zostać jak najszybciej podpisana
procedura, nie wiadomo, na ile będzie
wprowadzono
lub gospodarującymi.
1.
Szczególną
uwagę
antyprzemocową
W dniu 20 maja 2020 r. prezydent
Źródło: https://oko.press/koronawirus-zamyka-nas-w-domach-rosnie-przemoc-domowa-gdzie-szukac-pomocy
13
OKIEM PRAWNIKA
efektywna, choć wydaje się być rewolucją w prawie antyprzemocowym. Konieczne będzie na pewno przeszkolenie policjantów i funkcjonariuszy żandarmerii wojskowej z psychologicznych aspektów przemocy domowej. Ocena, czy osoba (sprawca) stwarza zagrożenie dla ofiary konieczne do izolacji, będzie w gestii funkcjonariusza przeprowadzającego interwencję. To od niego będzie zależało, czy wyda nakaz opuszczenia mieszkania, czy nie. Nakaz jest natychmiast wykonalny nawet wtedy, kiedy osoba, która ma opuścić mieszkanie, jest jego właściGrafika: A. Krugły (Canva)
cielem lub współwłaścicielem. Wobec czego bardzo ważne jest uszczelnienie procedury tak, aby służyła ona wyłącznie pomocy ofiarom, a nie stała się polem do nadużyć, osobistych zemst etc.
Niezależnie
prawa
mamy
od
obowiązek
reagować na trudną
przepisów społeczny
sytuację ofiar
przemocy domowej. Nawet najlepsze
nej już przez Sejm Tarczy 3.0 zakłada się
Pamiętaj: Wydziały Rodzinne i Nie-
przepisy nie zastąpią wsparcia dla po-
natomiast „odmrażanie pracy sądów”,
letnich nawet w czasie epidemii zaj-
krzywdzonych, które często nie potrafią
wprowadzając w sprawach cywilnych
mują się pilnymi sprawami małolet-
już nawet prosić o pomoc. Nie możemy
możliwość rozpraw on-line. Na chwilę
nich w zakresie władzy rodzicielskiej.
pozostać obojętni jako sąsiedzi, przyja-
obecną jednak nadal obowiązuje rozpo-
Trudna sytuacja dzieci i młodzieży
ciele, rodzina. Naprawdę nie ma lep-
znawanie spraw jedynie pilnych.
spowodowana izolacją również nie może
szej ochrony dla ofiar od społecznego
umknąć
naszej
reagowania na problem przemocy do-
Są to między innymi sprawy w zakresie
uwadze.
mowej. Kobiety ofiary najczęściej zaczy-
postępowań karnych:
i szkół spowodowało, iż brak jest co-
nają reagować dopiero, gdy przemoc
•
w przedmiocie wniosków o zastoso-
dziennego nadzoru, chociażby peda-
zaczyna dotyka również ich dzieci.
wanie, przedłużenie, zmianę i uchy-
gogicznego, nad krzywdą dzieci i mło-
lenie tymczasowego aresztowania
dzieży. Dlatego konieczna jest nasza
Pamiętajmy również, że w trak-
Zamknięcie
społecznej przedszkoli
cie epidemii, mimo ograniczonej pracy
•
w których jest stosowane zatrzymanie
obywatelska reakcja na krzywdę ma-
sądów, Ustawa z dnia 31 marca 2020 r.
•
w których orzeczono środek zabez-
łoletnich.
o zmianie ustawy o szczególnych roz-
pieczający.
wiązaniach związanych z zapobiega-
Możliwe
jest
rozszerzenie
katalogu
niem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem
W zakresie sądów – Wydziałów Rodzin-
spraw pilnych np. o rozpoznanie zabez-
COVID-19, innych chorób zakaźnych
nych i Nieletnich – sprawy pilne to:
pieczeń powództw na posiedzeniach
oraz wywołanych nimi sytuacji kryzy-
•
podlegającej
niejawnych (m.in. zabezpieczenie pieczy
sowych oraz niektórych innych ustaw,
władzy rodzicielskiej lub pozostają-
nad małoletnim, zabezpieczenie kon-
czyli Tarcza 1.0, wprowadza możliwość
cej pod opieką
taktów nad małoletnim, zabezpieczenie
wnioski o ustanowienie kuratora w celu
alimentów). Wiele zależy od uznania pre-
pilnych. Co do zasady posiedzenia jawne
reprezentowania interesów małolet-
zesów sądów, gdyż ustawodawca wpro-
nie są przeprowadzane, z wyjątkiem
nich w postępowaniu przed sądem lub
wadza pewną swobodę decyzji dla nich.
właśnie tzw. spraw pilnych. W uchwalo-
innym organem w sprawach pilnych.
Prezes właściwego sądu może zarządzić
pracy sądów do rozpoznawania sprawy
2.
•
odebranie
osoby
Źródło: https://www.senat.gov.pl/aktualnosci/art,12710,prace-w-komisjach-senackich-6-maja-2020-r-.html
14
JELONEK NR 2 (11) / 2020
rozpoznanie każdej sprawy jako pilnej,
sąd, wydając stosowne postanowienie.
pomoc. Poza kontaktem z policją warto
jeżeli jej nierozpoznanie:
Innym środkiem zapobiegaw-
zadzwonić pod dedykowane numery
•
mogłoby spowodować niebezpie-
czym jest dozór policji połączony z za-
telefonów zaufania, gdzie fachowcy
czeństwo dla życia lub zdrowia
kazem zbliżania się na określoną odle-
pokierują Cię dalej. Ten jeden telefon
ludzi lub zwierząt
głość lub zakazem kontaktowania się.
może uratować komuś życie!
poważną szkodę dla interesu spo-
łecznego
nik Praw Obywatelskich wystąpił do Mi-
albo ze względu na grożącą nie-
nistra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
powetowaną szkodę materialną,
z rekomendacjami i zaleceniami w spra-
a także gdy wymaga tego dobro
wie osób doświadczających przemocy
wymiaru sprawiedliwości.
domowej . Te rekomendacje zostały czę-
• •
Warto także wiedzieć, że Rzecz-
3
Telefony, pod które należy zgłaszać sytuacje przemocy: Centrum Praw Kobiet:
600-07-07-17
Konieczne, z punktu widzenia obywate-
ściowo uwzględnione w tzw. Tarczy 2.0.
la, jest stopniowe rozszerzanie katalogu
w przedmiocie dopuszczalności eksmi-
spraw pilnych oraz wdrożenie rozwią-
sji sprawców przemocy domowej.
800-12-00-02
pracę sądownictwa.
CO TO OZNACZA?
Feminoteka:
CO TO W PRAKTYCE OZNACZA?
Stan epidemii nie jest obecnie prze-
Niebieska Linia:
zań pozwalających na pełną i wydajną
888-88-33-88
szkodą do wykonania tytułów wykonawczych nakazujących opróżnienie
To, że nadal możesz przesłać pocztą
lokalu mieszkalnego wydanych na pod-
zawiadomienie o podejrzeniu popeł-
stawie Ustawy o przeciwdziałaniu prze-
nienia czynu zabronionego, a policja
mocy w rodzinie.
lub prokurator ma obowiązek nadać mu bieg. W sytuacji nagłej, czyli zagrożenia życia lub zdrowia, dzwoń na policję i zgłaszaj interwencję. Nie daj się zbyć. Policja ma obowiązek przyjechać
LEPIEJ ZAPOBIEGAĆ I JUŻ DZIŚ STWORZYĆ PROGRAM POMOCOWY NA CZAS IZOLACJI
i spisać notatkę służbową, uruchomić
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę – Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży:
116 111
Przydatne informacje na temat tego, gdzie i jaką pomoc można otrzymać, jeśli doświadczasz przemocy lub chcesz pomóc osobom, które są na przemoc narażone, znajdziesz na stronie fundacji Feminoteka: https://feminoteka.pl/gdzie-znajdziesz-pomocw-przypadku-przemocy-w-dobiepandemii/
procedurę „niebieskiej karty”, a nawet
Opisane powyżej regulacje, choć funk-
zatrzymać osobę podejrzaną.
cjonujące, nadal nie są wystarczające
W praktyce również prokura-
dla ochrony ofiar. Warto brać przykład
tor nadal może zastosować środek za-
z rozwiązań stosowanych np. we Fran-
pobiegawczy w postaci nakazu opusz-
cji. Zostanie tam uruchomiony program
czenia mieszkania wobec oskarżonego
pomocowy dla ofiar przemocy domo-
Patrycja Kasica: adwokatka wpisana
o przestępstwo popełnione z użyciem
wej polegający między innymi na za-
na listę adwokatów izby warszaw-
przemocy na szkodę osoby wspólnie
pewnieniu bazy hotelowej w celu odse-
skiej. Specjalizacja w sprawach z za-
zamieszkującej, jeżeli zachodzi uzasad-
parowania sprawcy od ofiary .
kresu prawa rodzinnego i opiekuń-
4
niona obawa, że oskarżony ponownie
czego oraz cywilnego. W praktyce
popełni przestępstwo z użyciem prze-
zawodowej szczególnie wyczulona
mocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem
takiego
przestępstwa
GDZIE MOŻNA UZYSKAĆ POMOC?
na
problem
przemocy
domowej.
Feministka. Aleksandra Krugły: bemowska spo-
groził. Podkreślić trzeba, że środek taki zastosować może właśnie prokurator.
Gdy jesteś ofiarą przemocy domowej
łeczniczka, założycielka i administra-
Odmiennie niż w przypadku tymczaso-
lub masz podejrzenie, że komuś za
torka grupy samopomocowej Widzial-
wego aresztowania, które stosuje zawsze
ścianą dzieje się krzywda, sięgnij po
na Ręka – Warszawa-Bemowo.
3.
Źródło: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/osoby-doswiadczajace-przemocy-domowej-znalazly-sie-w-sytuacji-zagrozenia-zycia
4.
Źródło: https://edition.cnn.com/2020/04/02/europe/domestic-violence-coronavirus-lockdown-intl/index.html
15
SAVOIR-VIVRE
PROFILAKTYKA POWITALNA Komu podać rękę, a komu dać buziaka w policzek? Przywitać się z każdym czy „zbiorowo”? Epidemia pozbawiła nas takich dylematów. Być może to dobry czas, żeby zastanowić się, jak uniknąć ich w przyszłości. Tekst: Wiktor Uhlig
Jak się witać? Do kwestii z zakresu sa-
Jako mężczyzna nie miałem
koleżanki. Znajomym rówieśniczkom
voir-vivre’u dochodzą tu różnice kultu-
zwykle problemu, witając się z innymi
z Warszawy zwykle dawało się buzia-
rowe (w tym regionalne), a nawet za-
mężczyznami – wystarczyło podać każ-
ka w policzek, ale już np. wśród moich
gadnienia, którymi zajmują się gender
demu rękę. Jeśli był starszy, podawał
znajomych z Torunia z dziewczynami
studies (studia dotyczące płci w ujęciu
dłoń jako pierwszy. Kłopot zaczynał
witano się przytuleniem „na misia”. A co
społeczno-kulturowym).
się, kiedy wśród kolegów pojawiały się
z przedstawicielkami płci przeciwnej,
16
JELONEK NR 2 (11) / 2020
których nie znałem lub które znałem
innych państw) regulują m.in. protokół
z gości – łódzki raper i producent mu-
bardzo słabo – ręka, buziak, miś czy na
dyplomatyczny, ceremoniał państwo-
zyczny, Spinache – odpowiedział:
odległość? Bardzo często czułem ten
wy czy ceremoniał wojskowy.
– To zależy, w jakich miejscach Polski.
dyskomfort i myślę, że czuły go rów-
Nieraz widziałem, jak rodzice
Bo na przykład nad morzem mówimy
nież owe kobiety.
i dziadkowie obcałowują się trzykrot-
do siebie „cześć”, a w Zakopanem
Odmienne zwyczaje panują
nie ze wszystkimi krewnymi i zna-
mówimy do siebie „cześć”.
w poszczególnych krajach. Tradycyjne
jomymi obu płci – zwłaszcza przy
– Nie róbmy z tego sensacji. Żegnamy
powitanie w Nowej Zelandii – hongi
szczególnych okazjach, po długim
się tak jak normalni ludzie, witamy się
– wywodzi się z kultury jej rdzennych
czasie niewidzenia się. Tego nie prak-
tak jak normalni ludzie, jesteśmy nor-
mieszkańców,
i polega
tykuje się już jednak w moim pokole-
malnymi ludźmi – skwitował Eldo.
na dotknięciu się nosami i czołami.
niu (a przynajmniej wśród tych, któ-
W Azji można spotkać różne formy
rych znam) – podobnie jak całowania
ukłonu na powitanie, takie jak: sam-
kobiet w rękę, które z gestu dżentel-
Wiktor Uhlig: mieszkaniec warszaw-
peah (w Kambodży), wai (w Tajlandii),
meńskiego zaczyna przeobrażać się
skich Jelonek od urodzenia, jelon-
namaste (w Indiach) i liczne rodza-
w zachowanie wręcz nieeleganckie
kowski
je ukłonów (w zależności od sytuacji,
(uważane przez część kobiet za seksi-
historii i kultury. Absolwent kulturo-
wieku i pozycji społecznej) w Japo-
stowskie). Jak widać, odchodzi się od
znawstwa, gospodarki przestrzennej
nii. Tybetańczycy zaś pokazują sobie
całowania, często tłumacząc to wzglę-
i geografii w ramach MISH na Uniwer-
język.
dami higienicznymi i ochroną przed
sytecie Warszawskim. Jako uczestnik
Maorysów,
W Botswanie
wykonuje
się
ojkofil,
miłośnik
lokalnej
naruszeniem dystansu intymnego.
Laboratorium Projektów okolic placu
dłoni i splatania kciuków przy jedno-
Kasztelańskiego
czesnym trzymaniu swojego prawego
wirusa na całym świecie lansuje się
przez Bemowskie Centrum Kultu-
łokcia lewą ręką.
powitanie przez stuknięcie obuwiem
ry) stworzył miniserial internetowy
trójstopniową
sekwencję
uścisków
W czasie pandemii korona-
(organizowanego
Nawet jeśli chodzi o poda-
(co doczekało się już nawet miana
o tematyce bemovianistycznej pt. Na
wanie ręki i pocałunek w policzek, co
Wuhan shake) lub łokciami. Być może
Kasztelanie.
kraj, to obyczaj – i to w obrębie samej
awersja do całowania zostanie nam
Europy. Tylko we Francji w zależno-
po epidemii i zachowamy je tylko dla
ści od regionu całuje się od jedne-
najbliższych.
go do czterech razy. Na wschodzie
i południu kraju zaczyna się zwykle
pozwolić sobie w Jelonku na kon-
od lewego policzka, w pozostałej
tekst lokalny. Niech zatem hiphopowa
części – od prawego. Na zachodzie
anegdota sprzed prawie dwudziestu
Europy coraz częściej unika się doty-
lat posłuży za podsumowanie.
kania ustami policzków, dając buziaka
w powietrzu. Znajoma z zachodniej
lonkowskiego składu Fenomen rapo-
Ukrainy mówiła mi, że tam wszyscy ró-
wał w utworze pt. Sensacja: „Zobacz
wieśnicy – niezależnie od płci – podają
Rower Błażeja – pytali, jak się witamy”,
sobie rękę. Rosjanie ściskają dłoń
krytykując tym samym protekcjonal-
mocno, Brytyjczycy – lekko; Niemcy –
ne traktowanie hiphopowców przez
krótko, Turcy – długo.
dziennikarzy. Raper nawiązywał do
Wszystko zależy też od sytu-
sytuacji z młodzieżowego programu
acji. Eksperci od etykiety radzą, żeby
na antenie TVP 1 (w którym zresztą
w miejscu pracy nie pozwalać sobie
gościł inny raper z Bemowa – Eldo),
na inny kontakt fizyczny niż uścisk
kiedy młody prowadzący wykazał się
dłoni. Zasady powitania (w tym pre-
nie tyle nieznajomością kultury hip-
cedencji, czyli pierwszeństwa) pod-
-hop, co własnym wyobrażeniem o jej
czas oficjalnych spotkań i uroczystości
przedstawicielach jako o kimś „eg-
(np. między przedstawicielami władz
zotycznym”,
publicznych
od normy. Na rzeczone pytanie drugi
oraz
reprezentantami
Oczywiście nie mógłbym nie
W 2001 roku Ekonom z je-
„innym”,
odbiegającym
Z INNEJ PERSPEKTYWY
17
ZAUWAŻYĆ OCZYWISTOŚĆ. ZAPROSZENIE NA SPACER Od swojej codzienności oczekujemy elastyczności, zapowiedzi przygody i niezwykłości, pragniemy – cytując Zygmunta Baumana – „niecodzienności na co dzień”. Przyzwyczajeni do wielu bodźców staramy się znaleźć sposoby na przetrwanie. Jest ich wiele. Możemy na przykład odpocząć, celebrować codzienność, domowe rytuały. Możemy gdybać i zastanawiać się, co przyniesie los. Możemy wybrać zamartwianie się lub bunt i niezgodę na sytuację ograniczonej wolności. Możemy… (dopisz swoje). Tekst: Paulina Andruczyk
TO NIE JEST TEKST, TO JEST DZIAŁANIE. DZIAŁANIE–SPACER. SPACER–ŚWIĘTO. Możemy także wykorzystać to, co mamy. Poruszając się w obrębie
kami chodzisz najczęściej, a na jakiej drodze nie sta-
dozwolonego, odnaleźć egzotykę. Niewielkim nakładem sił spra-
nęła jeszcze twoja stopa?
wić, by następny spacer stał się tym „niecodziennym”. Teraz to sprawdź. Zanim wyruszysz w drogę, zrezygnuj z jakiegokolwiek celu. Nie będzie to wyjście po zakupy. Nie będzie to czas na wykonanie kilku telefonów. To czas dla Ciebie i tego, co już dobrze znasz – twojego najbliższego otoczenia. A może tylko wydaje ci się, że znasz je wzdłuż i wszerz?
1. REKONESANS
2. PARTYTURA DROGI Podczas spaceru na bieżąco weryfikuj swoje odpowiedzi, refleksje i wyobrażenia z tym, co żywe i namacalne. Rozejrzyj się wnikliwym okiem. Może dostrze-
Za chwilę wyruszysz. Przypomnij sobie, co otacza Twój dom,
żesz coś, czego nigdy wcześniej nie było?
miejsce, z którego wyjdziesz? Pamiętasz, co zazwyczaj mijasz po drodze? Jakie kolory dominują w twoim otoczeniu? Jest tam coś,
Idziesz.
co lubisz i coś, co za każdym razem kłuje cię w oczy? Którymi ścież-
Szybko czy powoli? Jakie jest twoje dzisiejsze tempo?
18
JELONEK NR 2 (11) / 2020
Po czym stąpasz? Odczuwasz różnicę w chodzeniu po trawie,
nowe, kiedy rodzi się lub powstaje, czy kiedy to od-
chodniku lub polnej drodze? Czym są te różnice? Spróbuj znaleźć
najdujemy dla siebie? Czy stara książka może być dla
trzy słowa opisujące to doznanie.
mnie nowa? Czy idea „stara jak świat” może być zupełnie nową dla mnie?
Czy zastanowiło cię kiedyś, w jaki sposób chodzisz? Pochylasz się do przodu czy trzymasz się prosto? Twoje kroki są długie i rzadkie
Podczas spaceru znajdź 3 zupełnie nowe dla siebie
czy krótkie i częste? Stwórz partyturę spaceru. Zrób 5 różniących
rzeczy i 3 stare. Jakie kryterium wybierzesz i co stanie
się od siebie kroków, spróbuj je dokładnie zapamiętać i powtórzyć.
się twoim wyznacznikiem starości/nowości?
Przejdź swoją partyturą pewien odcinek drogi. Może uda ci się wydłużyć partyturę o kolejne 5 kroków? Albo jeszcze 5? Czy dojdziesz do momentu niemyślenia o krokach? Momentu, w którym ciało pamięta i odtwarza partyturę, a twoja
6. POLICZONE Co liczymy najczęściej? Pieniądze? Czas?
głowa może zająć się czymś innym?
3. PIĘĆ MINUT
Na tym spacerze policz coś innego. Może kroki dzielące drzwi twojego domu i drzewo? Albo okna w sąsiednim bloku? Płyty chodnikowe pomiędzy jednym sklepem a drugim? Mijanych przechodniów?
Jak długie jest 5 minut? Zapewne, gdy coś robisz – 5 minut to zu-
Po co – wróć do początku – zrezygnuj z dodatkowego
pełnie nic nieznaczący fragmencik czasu. Ale gdy nie robisz nic? Ile
celu. Niech będzie to wyłącznie obserwacja, uważ-
wówczas trwa 5 minut?
ność, obecność. No i może ciekawostka, która, jak to z ciekawostkami bywa, może ci się kiedyś przydać
Zatrzymaj się. Znajdź ciekawe dla ciebie miejsce i zastygnij. Właśnie przez 5 minut postaraj się nie robić nic. Potrzebujesz patrzeć – obserwuj. Potrzebujesz słuchać – zamknij oczy i usłysz.
albo i nie...
7. SAMOOPIS
Nie wiesz, ile czasu minęło? To dobrze czy źle? Postaraj się nie
Powoli wracasz. Już niedługo wrócisz do domu po
myśleć o upływającym czasie, a gdy poczujesz, że twoje 5 minut
tym nietypowym spacerze. Zastanów się, co się wła-
minęło, rusz dalej.
ściwie wydarzyło? Odtwórz w głowie przebieg spaceru i siebie w nim. Jak się teraz czujesz? Co zapamię-
4. GŁOWA DO GÓRY
tasz z niego najbardziej? Coś cię zaskoczyło? A może
Z pozoru znane na wskroś przestrzenie mogą nam ukazać swoje
Przeskanuj swój końcowospacerowy stan.
wprawiło w zakłopotanie? Warto było?
„nowe” oblicze, kiedy zmienimy płaszczyznę obserwacji. Popatrz na to, co nad tobą.
Być może jutro lub za jakiś czas spróbujesz powtó-
Wcześniej pewnie nie było powodu, by rozglądać się po dachach, ko-
rzyć spacer. Tylko czy da się go w ogóle powtórzyć?
minach, wysokich piętrach czy koronach drzew. Znajdź swój powód. Możesz to zrobić chociażby po to, by zrobić coś, czego wcześniej nie robiłeś. Albo po to, by znaleźć coś miłego dla oka. Możesz po-
Paulina Andruczyk: animatorka kultury, pedagoż-
czujesz się przez chwilę niczym detektyw szukający wskazówek do
ka teatru, koordynatorka Miejsca Aktywności Lo-
swojegośledztwa?
kalnej Dwa Jelonki.
5. NOWE–STARE Kiedy coś staje się stare? Kiedy ma rok, dziesięć, sto lat? Albo kiedy coś innego, nowszego zastąpiło jego miejsce? A nowe? Czy coś jest
zdjęcie z mojego spaceru
Z INNEJ PERSPEKTYWY
19
20
JELONEK NR 2 (11) / 2020
PRZYJAZNE ŚMIECI 2.0 – REAKTYWACJA Po wejściu w życie nowych przepisów na temat segregacji śmieci, 1 stycznia 2020 r., administracja ogłosiła w piśmie do mieszkańców, że i na Osiedlu Przyjaźń nastanie nowe. Zmiany zaszły z dużym opóźnieniem, pod koniec stycznia, ale grunt, że w ogóle coś się wydarzyło. W drodze negocjacji ze Stowarzyszeniem Domków Profesorskich (SMOP) ustalono dwa rożne rozwiązania dla części wielorodzinnej i jednorodzinnej. Jedynym punktem wspólnym była możliwość zadeklarowania w piśmie do administracji kompostowania bioodpadów, do 20 lutego 2020 r. Część mieszkańców, zwłaszcza „osiedla profesorskiego”, które powszechnie dysponuje ogródkami, z tej możliwości skorzystało, mimo że zachęta finansowa była śmieszna (4 zł mniej za miesiąc). Tekst: Radykalnie Przyjazna
Dla dworków zbudowano nową, po-
śmieci – dla każdego domku jednoro-
w tej sprawie pozostają bez echa. Nie
kaźną, zamykaną altankę koło stadio-
dzinnego.
można liczyć na odpowiedzi czy wy-
nu, na „kolorowe” worki, ze śmieciami
do-
jaśnienia, co się dzieje. Za opieszałość
do recyklingu (papier, szkło i tworzywa
starczyło 2 marca br., a kontenery na
MPO i Ratusza m.st. Warszawy, który
sztuczne) i z bioodpadami. Mieszkań-
odpady zmieszane dla domków jed-
odpowiada za wprowadzenie nowych
cy części wielorodzinnej, z domków
norodzinnych 4 kwietnia, czyli wkrótce
przepisów, można winić koronawirus,
obok, dostali do niej klucze. Kontenery
po prima aprilisie. I chyba to była zapo-
jak za wszystko. Administracja Osie-
na odpady zmieszane stały nadal na
wiedź tego, jak niepoważnie problem
dla nie jest teraz szczególnie aktyw-
zewnątrz altany. Warto podkreślić, że
segregacji śmieci został potraktowany.
na, z tych samych względów, co inne
wcześniej wszystkie altanki na odpady
Do dzisiaj (6 kwietnia 2020 r.) segrega-
instytucje państwowe. Choć trzeba
były otwarte, z wyjątkiem miejsca
cja jest fikcją. Odbierane są wyłącznie
przyznać, że w tej sprawie ostatnio zro-
składowania dużych gabarytów, koło
odpady zmieszane, z dużych konte-
biła więcej niż kiedykolwiek (budowa
dawnej łaźni. Po pewnym czasie i to
nerów w altanach. Zbiórka selektyw-
nowej, kosztownej altanki z blachy fa-
zamknięcie stało się fikcją, być może
na śmieci (w „kolorowych” workach,
listej, kształtem nawiązującej do domu
dla wygody mieszkańcy przestali za-
do recyklingu i kompostowania) nie
wielorodzinnego). Szczególnie teraz,
mykać tam bramkę, a wjazd od ulicy,
rozpoczęła się nigdzie na osiedlu. Nie-
kiedy tak ważna w wypowiedziach
dla samochodów, pozostawał zazwy-
ważne, że termin ogłoszenia miejsca
władzy stała się higiena, sprawa segre-
czaj otwarty. Przebywały tam często
ich składowania administracja ogłosi-
gacji i wywozu odpadów na Osiedlu
(podobnie jak w pozostałych altankach
ła na 26 lutego 2020 r., w piśmie z 27
Przyjaźń woła o pomstę do nieba. Oby
na śmieci) osoby bezdomne, zwłaszcza
stycznia br. Na stronie Warszawa 19115,
wraz z wiosną to się zmieniło i sprawa
w stojącym wewnątrz porzuconym sa-
gdzie powinny być zamieszczone ter-
„przyjaznych” śmieci nie spędzała już
mochodzie.
miny odbioru każdego rodzaju śmieci
nikomu snu z powiek.
Części jednorodzinnej zapro-
na Osiedlu Przyjaźń, od początku
ponowano inne rozwiązanie, takie
roku wyświetla się komunikat „brak
jak na sąsiednich „starych” Jelonkach,
danych”. Segregacja i nowe opłaty
czyli
worków
miały obowiązywać od 1 marca 2020 r.
z uliczki pod domem, w ustalone dni,
Maile, telefony i rozmowy na czacie ze
plus jeden kontener na zmieszane
strony zaniepokojonych mieszkańców
odbiór
„kolorowych”
Kolorowe
worki
MPO
21
PODRÓŻE
UWAŻAJ, O CZYM MARZYSZ - CZYLI O TYM, JAK WESZŁAM NA KILIMANDŻARO 8 września 2018 roku stanęłam na szczycie Kilimandżaro – nawet w tej chwili brzmi to dla mnie dość nierealistycznie. Pojawiło się ono w mojej głowie gdzieś w okolicach 2016 roku. Dziś tak naprawdę wydaje mi się, że nie chodziło wcale o Kilimandżaro, ani o tę czy tamtą górę, ale o zrobienie czegoś, o czym kiedyś myślałam, że jest dla mnie nieosiągalne. Uwielbiam ten moment, kiedy na pierwszy rzut oka szalony pomysł, schowany gdzieś głęboko w szufladce umysłu z etykietką „nigdy w życiu, to nie dla mnie!”, przemyka sobie cichutko, niepostrzeżenie do szufladki „chcę, mogę i to zrobię!”. Tak właśnie było z Kilimandżaro. Poszłam tam, bo kiedyś myślałam, że to nie dla mnie. Tekst: Agnieszka Legat
Nie myślcie sobie, że miałam Bóg wie
wodnika i porterów. Kiedy docieramy
tempem, bo opanowanie rozszalałe-
jakie doświadczenie górskie, o kondycji
do kolejnych obozów, nasze namioty
go tętna i regulacja oddechu jest zbyt
już nie wspominając. Na dodatek stan
są już rozłożone, jedzonko właśnie się
męcząca. Wkrótce zaczyna mnie także
mojego konta był opłakany. Koniecz-
gotuje, a my możemy w spokoju re-
boleć głowa. Świetnie, czyli tak właśnie
ny był plan – racjonalny i przemyślany,
generować sponiewierane organizmy.
czują się ludzie w wysokich górach?!
a potem już tylko konsekwentna jego
Brzmi lajtowo, prawda? Wychodzi na
realizacja. Przez sześć miesięcy praco-
to, że moją jedyną rolą w całym przed-
w najczystszej postaci. Przed nami
wałam więc jako opiekunka starszego
sięwzięciu pod tytułem „Kilimandżaro”
1200 metrów podejścia w nocy, przy
małżeństwa w Brukseli, wzmacniałam
jest po prostu iść pod górę, a potem
wściekłym wietrze, na znacznej wy-
kondycję, aż w końcu wybrałam agen-
leżeć
naiwności!
sokości. Nie mam pojęcia, co się wy-
cję, z którą zdecydowałam się jechać
Uwierzcie mi, że wcale nie było aż tak
darzy i czy się uda. Szczerze mówiąc
na siedmiodniowy trekking, a następ-
łatwo.
– w ogóle nie myślę o tym, czy wejdę
nie na dwudniowe safari.
Pierwsze dni wędrówki były
na szczyt. Skupiam się tylko i wyłącznie
w namiocie!
O,
Atak
szczytowy
to
mozół
Na Kilimandżaro prowadzi 6
bardzo przyjemne – szliśmy powoli,
na kolejnym, powolnym kroku. Patrzę
(niektórzy piszą, że 7) różnych dróg.
najpierw przez dżunglę, a następnie
na stopy Tanzańczyka idącego przede
My zdecydowaliśmy się na Machame
przez surowy, niemal pustynny krajo-
mną, które widzę w świetle. On robi
Route (czyli Whiskey Route) z nocle-
braz. Trzeciego dnia zaliczam pierw-
krok – ja robię krok. On przystaje – ja
gami w namiotach. Czekało na nas
szy kryzys – gdzieś koło 4200–4300 m
przystaję. Huk wiatru jest ogłuszają-
trochę ponad 60 kilometrów mozołu
n.p.m. powoli, dyskretnie, wręcz nie-
cy, trzeba niemal krzyczeć, żeby móc
rozłożonego na 7 dni – to nie brzmi
śmiało
dawać
się usłyszeć. W oddali migoczą jakieś
dramatycznie, prawda? Dołóżmy do
o sobie znać. Przed nami łagodna,
światełka – nie mam pojęcia, czy to
tego fakt, że to przecież porterzy od-
wcale nie stroma ścieżka, a w zasadzie
czołówki ekip, które wyszły przed nami,
walają najcięższą robotę – niosą nasz
to szeroka aleja, na którą od biedy mo-
czy może gwiazdy. Nieważne. Byle do
bagaż główny, namioty, stoły i krzesła
głabym nawet i wbiec! A tu co? Wlokę
przodu, powoli, krok po kroku.
do namiotu, który pełni funkcję jadalni,
się noga za nogą i nawet nie myślę o ja-
jedzenie, a nawet… przenośną toaletę.
kimkolwiek przyspieszaniu. Mam za-
stoje, które są potrzebne, ale z drugiej
Na Kilimandżaro nie da się wejść w po-
dyszkę, jakbym przebiegła półmaraton.
strony – natychmiast robi się jeszcze
jedynkę, konieczne jest wynajęcie prze-
Pilnuję, aby iść spokojnym, miarowym
zimniej, a wiatr masakruje nas już bez
wysokość
zaczyna
Po drodze robimy krótkie po-
22
JELONEK NR 2 (11) / 2020
żadnego skrępowania. – Proszę, niech
się po prostu rozpłakać i uroczyście
nie mam siły i ochoty, żeby się tym
to się uspokoi choć na chwilę – staram
przysiąc, że już NIGDY WIĘCEJ nie
zachwycać. Mimo wszystko trekking
się zaklinać pogodę, oczywiście bez
pojadę w żadne góry.
na Kilimandżaro był cudowną przygo-
skutku. Huk, ciemność, zimno. Bardzo
Finał tej historii jest szczęśli-
dą, i choć Góra dała mi nieco w kość,
marzną mi palce u rąk, mimo że mam
wy: widzę w końcu tablicę informują-
to wierzcie, że chętnie pojechałabym
dwie pary rękawiczek. Próbuję otwo-
cą, że właśnie jestem w najwyższym
tam jeszcze raz!
rzyć termos, ale nie jestem w stanie
punkcie Afryki – Uhuru Peak – na wy-
tego zrobić. Zdejmuję więc obie pary
sokości 5895 m n.p.m. Tę samą tabli-
Agnieszka Legat: Może jechać wszę-
rękawiczek, pilnując, żeby nie zwiał ich
cę wcześniej oglądałam na niezliczo-
dzie, choć najlepiej, żeby było trochę
wiatr. W sumie nie bardzo czuję palce
nej ilości zdjęć. A teraz proszę – stoję
pod górę. Gdy mus mozołu rzuca ją po
i rozlewam gorącą herbatę na spodnie.
w kolejce po swoje zdjęcie. Co czuję?
Polsce i po świecie, pokornie pakuje
Świetnie. Z tego, co pamiętam, to był
Ulgę. Radość, że ten koszmar się skoń-
plecak i jedzie. Prowadzi bloga po-
moment, w którym przeszło mi przez
czył i nie trzeba iść wyżej. Jest pięknie,
dróżniczego Mus Mozołu:
myśl, że dobrym rozwiązaniem byłoby
jest tak bardzo pięknie, a ja zupełnie
www.musmozolu.com.
Fot. Archiwum prywatne autorki
23
24
JELONEK NR 2 (11) / 2020
