Veenendaal verzamel(t)d by Tomorrow_NL

Beleef de geschiedenis van Veenendaal in plaatjes

Voor u ligt het boek “Veenendaal Verzamel(t)d. Beleef de geschiedenis van Veenendaal in plaatjes”. De titel zegt genoeg en heeft een dubbele bodem. Immers het boek bevat een grote verzameling plaatjes met foto’s uit de geschiedenis van Veenendaal en ze zijn, als u goed uw best hebt gedaan, door uzelf verzameld. Om dit unieke boek over de geschiedenis van Veenendaal mogelijk te maken hebben de vier Jumbo-vestigingen in Veenendaal, Jumbo Huibers van Kees Huibers aan het Dr. Slot. de Bruïneplein en het PWA-park, Jumbo Petenbos van Wirner van Aanholt en Jumbo Ronde Erf van Rick Hoek, de handen inéén geslagen. Samen met Hennie Henzen van de Historische Vereniging Oud Veenendaal (HVOV) en historicus en stadsgids Jaap Pilon kwam dit prachtige boek met Veense verhalen met meer dan 300 kiekjes uit het jongste verleden en vervlogen tijden tot stand. De drie Veenendaalse Jumbo-eigenaren Kees Huibers, Wirner van Aanholt en Rick Hoek, staan dagelijks met hun team klaar om klanten te voorzien van de alledaagse boodschappen. Commercieel ondernemen is echter niet hun enige drijfveer. Ook maatschappelijk ondernemen staat bij de drie heren hoog in het vaandel. Zij beseffen als geen ander dat hun winkel onderdeel uitmaakt van de wijk. De wijk waarin bewoners vaak diepgeworteld zijn. Van generatie op generatie. Maar ook de wijk van Veenendalers die er later zijn komen wonen en hun draai hebben gevonden. De Jumbo is verweven met de wijk. De wijk is verbonden met de Jumbo. De Jumbo en de bewoners van de wijk hebben een gezamenlijk heden en delen een gemeenschappelijke geschiedenis. Een geschiedenis van Veenendalers in hún Veenendaal. Die unieke geschiedenis moet vastgelegd worden, vinden de drie Veenendaalse Jumbo-winkeliers. En daarom bieden zij u dit prachtige boek aan. Een boek dat de verbondenheid tussen inwoners, de Jumbo en Veenendaal symboliseert. Jumbo Veenendaal wenst haar klanten, oud en jong, groot en klein, man en vrouw en meisje en jongen veel plezier met het verzamelen van de historische plaatjes. Zet ‘m op!!

Kees Huibers

Wirner van Aanholt

Rick Hoek

Jaap Pilon is historicus en eigenaar van “Pilon Presentatie & Communicatie”. Hij presenteert bijeenkomsten en houdt geregeld lezingen over de geschiedenis van Veenendaal. In 2015 schreef hij het boek “Mijn Kerkewijk” en in 2019 “Onze Hoofdstraat”. Sedert 2016 is hij (de eerste) stadsgids van de gemeente Veenendaal. Jaap Pilon schreef de teksten en de onderschriften bij de foto’s in dit boek.

Jaap Pilon

Hennie Henzen, Henzen bekend van “Henzen Ontwerp & Communicatie”, is opmaker van vele in Veenendaal verschenen historische boekwerken en van het kwartaalblad van de Historische Vereniging Oud Veenendaal (HVOV). Hennie is bestuurslid en voorzitter van de werkgroep Documentatie van de HVOV. Deze werkgroep houdt zich bezig met het archiveren van de geschiedenis van Veenendaal. Hennie Henzen is verantwoordelijk voor het fotomateriaal op de stickers in dit boek.

Hennie Henzen 3

Historische Vereniging Oud Veenendaal

Op 14 november 1985 kwam een aantal Veenendalers bij elkaar. Zij hadden woeste plannen. Zij waren het beu dat in hun gemeente de afgelopen decennia zoveel stenen getuigen van de lokale historie door de slopershamer waren getroffen. Daarnaast vonden zij het tijd geworden om zowel de oudere als de meer recente geschiedenis van hun dorp vast te leggen. Zij besloten om een vereniging op te richten om hun doel te bereiken. De initiatiefnemers waren er inmiddels achter gekomen dat er veel, heel veel Veenendalers waren die hun ideeën deelden. En zo zag de Historische Vereniging Oud Veenendaal (HVOV) 35 jaar geleden het licht. Er werden meteen spijkers met koppen geslagen: er werden werkgroepen in het leven geroepen, er werd een kwartaalblad uitgegeven en er werden leden geworven. Natuurlijk was een startsubsidie van de gemeente nodig om de vereniging op gang te helpen, maar daar bleef het ook bij. Tot op de dag van vandaag is de HVOV, met inmiddels 880 leden, één van de weinige verenigingen in Veenendaal die geen structurele subsidie ontvangt en die op geheel eigen kracht reilt en zeilt. Zo hield de vereniging de handen vrij om de gemeente te adviseren om oude historische gebouwen te behouden en voor sloop te behoeden en het gemeentebestuur, desnoods openbaar, op de vingers te tikken. Ook heeft de HVOV zich ingezet voor het behoud van de Scheepjeswolfabriek en de oude muziektent op de Markt. Gelukkig werd de HVOV de afgelopen jaren steeds meer betrokken bij de ontwikkelingsplannen van de gemeente. Bij het eerste lustrum in 1990 van de vereniging kregen alle leden een gratis historisch boek aangeboden. En die traditie is gebleven. Ieder lustrum ontvingen de leden een jubileumboek. Een historisch boekwerk, speciaal voor het feestjaar geschreven. De HVOV is van meet af aan een actieve vereniging met enthousiaste leden en bestuursleden, waarvan een groot aantal actief in diverse werkgroepen. Zo is daar de werkgroep die zich bezighoudt met het Kerkje aan de Zandstraat, de werkgroep Dialect en namen, de werkgroep Documentatie en de werkgroep Genealogie. Daarnaast zijn er de werkgroepen Oorlogsgraven, Industrie, Monumenten en Open Monumentendag. De Historische Vereniging Oud Veenendaal heeft een eigen documentatiecentrum in de Cultuurfabriek aan het Kees Stipplein. Voor haar inzet voor de geschiedenis van Veenendaal ontving de vereniging in 2010 de Cultuurprijs van de Gemeente Veenendaal.

Bisschop David van Bourgondië liet de naar hem genoemde grift graven tussen 1473 en 1491.

Gilbert van Schoonbeke (1519-1556).

iksertk op W dat de

de Markt dateert uit 1566?

Het ontstaan van Veenendaal

Veenendaal heeft een bijzondere geschiedenis. Dat is zeker. Het begon allemaal met de bisschop van Utrecht, David van Bourgondië (1456-1496). Hij was een slimme, doortastende bestuurder, die alles uit de kast haalde om zijn bisdom aanzien en welvaart te geven. Zo besloot hij in 1473 een sloot te graven vanuit de Rijn bij de Grebbeberg in Rhenen naar het middelpunt van de Rhenense venen, het huidige Zwaaiplein. Dat deed hij om de gewonnen turf uit het veengebied af te kunnen voeren naar de Rijn en zo de turf verder naar onder andere Holland en Zeeland te vervoeren. Daar was turf hard nodig als brandstof voor de bierbrouwerijen, de steenbakkerijen, zoutziederijen en zeepziederijen. Lang heeft de bisschoppelijke bedrijvigheid in de Rhenense venen niet geduurd. De buurman van bisschop David, de hertog van Gelre, gooide roet in het eten. Deze stond niet toe, dat de bisschop zo vlak op de grens van Gelderland zoveel bedrijvigheid ontwikkelde. De bisschop capituleerde en stopte met de vervening en het gebruik van de sloot, die vervolgens grotendeels dichtgroeide. Tientallen jaren later, in 1546, kregen de eigenaren van de grond in de Rhenense (en Gelderse) venen het voor elkaar om met toestemming van landsheer Karel V, die nu ook Gelderland had onderworpen, de ontginning van de turf weer ter hand te nemen. De sloot, die inmiddels de Bisschop Davidsgrift was gaan heten, werd opnieuw uitgegraven en bevaarbaar gemaakt. De handel in turf nam nu een grote vlucht. Zelfs uit Antwerpen kwam een zekere Gilbert van Schoonbeke turf uit de Rhenense venen halen om de stad van brandstof te voorzien voor de bouw van haar vestingwerken. De eigenaren van de grond in de Rhenense venen werden veengenoten genoemd. Zij bestuurden het gebied door middel van een Veenraadschap. Dit Veenraadschap haalde veel, heel veel turfstekers naar de Rhenense venen en bouwde voor hen in 1566 een kerk op het Kleine Veenloo (de huidige markt). Steeds meer mensen vestigden zich in het kleine turfdorp, onder wie veel neringdoenden zoals smeden, timmerlui, touwslagers en metselaars. Maar ook kruideniers, slagers, bakkers en herbergiers zagen goede kansen in het nieuwe dorp. Zo ontstond allengs een steeds groter dorp van turfstekers, die zich in de wintermaanden, wanneer er geen turf gestoken kon worden, bezig hielden met het spinnen en weven van wol. Langzaam maar zeker ontstond uit deze huisnijverheid de bekende textielindustrie van Veenendaal. 5

Het baggeren van turf, het turftrappen en stapelen en turftonsters en turfdragers aan het werk. Gekleurde tekeningen door Adriaan van der Venne, 1626 (British Museum, London).

Gezicht op Veenendaal, ca. 1753/56. Gewassen pentekening van Jacobus Stellingwerf.

Rijnpoort Rhenen, Jan Hulswit, 1766-1822.

De kerk van Veenendaal vanuit het westen, ca. 1750. Gewassen pentekening van Jan de Beijer.

Detail uit een kaart van Justus van Broekhuysen uit 1716 van de grift en omstreken met in het midden de Zwaai en links de Veenkerk op het Kleine Veenloo. 6

Kaart van Veenendaal, ca. 1820.

10 Gezicht op Veenendaal. Ets van H. Spilman (1721-1784) naar een tekening van Jan de Beijer (1703-1780).

Turfaak door één van de sloten van Veenendaal, ca. 1800 (tekening van H.A.C. van Walsum-Van den Brink).

Veenendalers en Fransen dansen om de Vrijheidsboom, 1795 (tekening van H.A.C. van Walsum-Van den Brink).

Turfgravers aan het werk aan het Benedeneind ca. 1917, waaronder Gijs van der Meyden en Gijs van Ruiswijk.

Turfaak en kruiwagen in Museum Veenendaal.

Benedeneind ca. 1900. Opstapeling van turf om te laten drogen. Op de voorgrond de heer Van Ruiswijk.

Jos Schilte in de gedaante van Gilbert van Schoonbeke op de Grift, 2019.

Griften, sloten en grachten 16

Boveneind ca. 1915, nu Prins Bernhardlaan.

Bekijk de website van Oud Veenendaal 17

Benedeneind ca. 1915, gezien in de richting van het Verlaat.

De Zwaai ca. 1900, begin van het Verlaat, na demping Zwaaiplein genoemd.

De Grift, ca. 1930.

Het Boveneind, met rechts de voormalige woning van Zwarte Jannigje, ca. 1905.

Zandstraat ca. 1910 met de Groote Fabriek oftewel de Veenendaalsche Stoomspinnerij en Weverij NV (VSW).

Kerkewijk ca. 1910 met rechts de Vaartbrug en links het Oude Liedenhuis van de Hervormde Gemeente.

Hooge en Lage Kant, de latere Hoogstraat ca. 1910.

Kerkewijk, Vaartbrug over het Omleidingskanaal met rechts het huis van Epskamp, ca. 1910.

Benedeneind op het punt waar de Grift naar links afbuigt begint het in 1866 gegraven Omleidingskanaal, 1956.

Omleidingskanaal richting centrum Veenendaal. Links de Tinneweide, ca. 1970.

Benedeneind. In de verte de Hollandia Wol- en Kousenfabriek, ca. 1935. 9

ehoud het goede!

Zie jij ook wel eens een blauw/geel schildje op de muur van een oude woning, een oude winkel of op een kerk of een fabriek? Een schildje met ook nog een mooi schip erop? Als dat zo is, sta je voor een gemeentelijk monument. De gemeente Veenendaal heeft 108 gebouwen en objecten uitgezocht waarvan zij vindt, dat deze de naam monument verdienen. Hoe bepaalt de gemeente nu eigenlijk wanneer een bouwwerk een monument is? Daarvoor zijn in het verleden een aantal criteria aangelegd. Zo speelt schoonheid van het gebouw of het object een rol, maar ook de cultuurhistorische waarde of de betekenis voor de wetenschap. Het zijn trouwens niet alleen gebouwen die het predicaat monument kunnen verkrijgen. Ook bomen, molens, archeologische objecten zoals scheepswrakken en zelfs bushokjes en urinoirs kunnen de status van monument verwerven. Ken jij de Veenendaalse monumenten? Niet allemaal? We helpen je en noemen er een paar. Neem boerderij De Vendel aan de Vendelseweg 69 uit 1784, het is één van de oudste monumenten van Veenendaal. Of het fort aan de Buursteeg aan de NieuwewegNoord, ook zo’n mooi monument. Het dateert uit 1786. En wist je, dat het huis aan de Markt 5 uit 1880, waar tegenwoordig het café De Heeren van Ruijsdael gevestigd is, ook een schildje op de muur heeft? Net als bijvoorbeeld het voormalige woonhuis van de bekende amateurhistoricus Adriaan P. de Kleuver aan de Zandstraat 35, de voormalige arbeiderswoningen aan de Valleistraat 109 en de vroegere herberg “Onder de Boompjes” aan de Achterkerkstraat 25-27 uit 1750. Naast de 108 gemeentelijke monumenten staan er in Veenendaal nog eens 19 gebouwen ingeschreven in het Rijksmonumentenregister. Zo zijn de Oude Kerk op de Markt 9B uit 1566, molen De Vriendschap aan de Nieuweweg 109 uit 1872, De Nieuwe Molen aan de Mulderslaan 3 uit 1911 en het voormalige kantoorgebouw van de Ritmeester sigarenfabriek uit ca. 1920 aan de Kerkewijk 115, allemaal rijksmonumenten. Bijzonder zijn de woningen in de Davidsstraat. Deze voormalige arbeiderswoningen staan bijna allemaal op de Rijksmonumentenlijst. De foto’s op deze en volgende pagina’s geven een mooi beeld van monumenten in Veenendaal. 10

Groene Kruis-gebouw aan de Kerkewijk 28, ca. 1955.

Huize De Tol aan de Kerkewijk, ca. 1950.

Villa Zuiderhorst aan de Kerkewijk, ca. 1960.

Onthulling Watersnoodmonument 1855 op 5 maart 1955 aan de Kerkewijk/hoek Stationssingel.

Eerste steen Veenendaalsche Stoomweverij gelegd in 1861. Nu ingemetseld in De Stoomwever, hoek Zandstraat en de Weverij.

Voormalige herberg “Onder de Boompjes” aan de Achterkerkstraat nummer 25-27, bouwjaar 1750.

Monument voor de gevallenen op het Stationsplein, gemaakt door J. Grosman in 1948.

Frisiavilla aan de Kerkewijk 8 ca. 1985. Eind 19de eeuw gebouwd in opdracht van Dirk van Woudenberg.

Marechausseekazerne aan de Kerkewijk in 1910, gebouwd in 1904.

Oude Ulo uit 1923 aan de Kerkewijk.

Woonhuizen aan de Lindenlaan 2-44 uit 1949.

Wist

je dat Veenendaal 108 gemeentelijke monumenten heeft?

Winkelpand G.H. van Leeuwen aan de Hoogstraat 5-7 uit 1900.

Bernard van Kreelpoort, oorspronkelijk de woning van Hendrik de Ruiter uit 1898.

Winkel/woonhuis Weijers gebouwd door B. van Kreel, Hoofdstraat 110 uit 1912.

Winkelpand Joop van den Bosch, gebouwd door Bernard van Kreel, Hoofdstraat 2 uit 1903.

Woonhuizen aan de Fluiterstraat nr. 13A-13I uit 1902. 39

Keucheniusstraat, ca. 1990.

Woonhuis aan de Beatrixstraat 46, gebouwd door J. de Geit in 1925.

Arbeiderswoningen aan de Bronmos 2-4 uit 1911.

Voormalige pastorie op de Markt, gebouwd in 1861.

Woonhuis aan de Bergweg 47 uit 1947.

Catechisatiegebouw met kosterwoning “Pro Rege” aan de Kanaalweg 1 uit 1910.

Voormalig kerkje Rehoboth, Dijkstraat 173. In gebruik tot 1978. 13

Van Salvatorkerk tot Pniëlkerk Kerken zijn er te over in Veenendaal. Maar dat is niet altijd zo geweest. Zo’n 300 jaar moesten de Veenendalers het met één kerk stellen. Een kerk voor zowel de Stichtse als de Gelderse Veenendalers. In 1566 werd die eerste kerk in het vlak daarvoor gestichte dorp Veenendaal op het Kleine Veenloo ingewijd: de Salvatorkerk. Aanvankelijk als Rooms Katholieke kerk, maar al gauw, na de komst van het protestantisme, een Nederlands Hervormde kerk. In 1864 stapt een kleine groep gelovigen uit de kerk en richt een eigen kerkgebouw op in de Zandstraat. Nou ja, een kerk… een miniatuurkerkje, dat al gauw het Afscheidingskerkje werd genoemd. Door toedoen van dr. Abraham Kuyper en zijn Doleantie in 1886, verrees er in 1887 een derde kerk op Veense bodem: de Gereformeerde kerk aan de Kerkewijk. Later zou deze kerk de Brugkerk gaan heten, omdat hij pal aan de J.H. van Schuppenbrug (de Vaartbrug) was gebouwd. In 1913 kreeg dominee W. den Hengst onenigheid met de kerkeraad van de Gereformeerde kerk. Hij besloot een eigen kerk te laten bouwen in de Hoofdstraat: de Hoofdstraatkerk. In 1956 kreeg deze kerk, die later een ingang aan de Tuinstraat kreeg, de naam Pniëlkerk. Er volgden steeds meer kerkgenootschappen en dus ook meer kerkgebouwen in Veenendaal. In 1926 de Bethelkerk aan de Beatrixstraat en in 1927 de Julianakerk aan de Prins Bernhardlaan. Sedert de kerk op de markt in handen van de protestanten was gekomen, aan het einde van de 16de eeuw, werden de katholieken gedwongen hun kerkdiensten in

Gebouw De Harmonie uit 1903 aan de Nieuweweg, eerste bioscoop van Veenendaal. Later kerkgebouw van het Apostolisch Genootschap. 14

Gebouw Eltheto aan de Fluiterstraat, 1955.

schuilkerken te houden. Eén van die schuilkerken was de in de jaren zestig van de vorige eeuw afgebroken boerderij De Geer in het Franse Gat. In 1859 bouwden de katholieken een kerk op het grondgebied van Renswoude aan de Nieuweweg, de Willibrorduskerk (in 1933 afgebroken en door een nieuwe kerk vervangen). In 1954 kregen de katholieken na zo’n 400 jaar weer een eigen kerk in Veenendaal: de Sint Salvatorkerk aan de Adriaen van Ostadelaan in het Franse Gat. Ook de Joodse gemeenschap heeft een eigen kerkgebouw in Veenendaal gehad: de Joodse Synagoge of de Israëlische kerk uit 1852, zoals de Veenendalers deze noemden, aan het Verlaat. Op deze en volgende pagina’s vind je een keur aan Veenendaalse kerken die in de loop der jaren in Veenendaal zijn gebouwd.

Poortkerk aan het Poortjesgoed/De Bongerd, ca. 1970.

Veenkerk op de Markt, Sint Salvatorkerk. Op 1 mei 1566 ingewijd door bisschop Knijff uit Groningen. Tekening Cornelis Pronk, ca. 1750.

Het Afscheidingskerkje uit 1865 aan de Zandstraat. Vergroot in 1911 (Eben-Haëzer).

Adventkerk aan de Vijftien Morgen, ca. 1965.

Sola Fide aan de Eikenlaan, ca. 1950.

Hoofdstraatkerk uit 1913. Sedert 1956 de Pniëlkerk geheten. Nederlands Hervormde Julianakerk aan de Prins Bernhardlaan, ca. 1935 (gebouwd in 1927).

ir asantde W je dat e

n e e t a a r t s d n Za je k r e k n i e l k l e he staat?

Gereformeerde Kerk aan de Kerkewijk uit 1887, later Brugkerk genoemd.

Synagoge aan het Verlaat. Gebouwd in 1852 en afgebroken in 1967.

Petrakerk aan de Kerkewijk. In 1960 in gebruik genomen.

St. Willibrorduskerk aan de Nieuweweg, in gebruik genomen in 1934. In 1971 verkocht.

Actuele info van de Veenendaal Verzamel(t)d actie op jumboveenendaal.nl

Sionskerk met losse toren aan de Adriaen van Ostadelaan. In 1965 in gebruik genomen.

Christelijk Gereformeerde Bethelkerk aan het Spanjaardsgoed, ca. 2000.

Kerkgebouw van de Gereformeerde Gemeente (buiten verband) aan de Fluiterstraat, ca. 1970.

De Vredeskerk aan de Kerkewijk, gebouwd in 1949.

Kerkgebouw Leger des Heils aan de Fluiterstraat (tot 2011). 62

Salvatorkerk aan de Adriaen van Ostadelaan, 1960.

Boerderij De Geer langs de Adriaen van Ostadelaan. Ooit een katholieke schuilkerk. Gesloopt midden jaren zestig vorige eeuw.

Kerk aan de Beatrixstraat, gebouwd in 1926 door de Christelijk Gereformeerde Kerk. Later Bethelkerk genoemd.

Pniëlkerk, Gandhistraat, 2015. 17

Voormalige Openbare School aan de Hoofdstraat 116. Sedert 1930 de zg. Kokse School, school van de Gereformeerde Gemeente, ca. 1935. 66

Koningin Julianaschool (lagere school) aan de Sterke Arm, ca. 1970. 67

Scholen

Je opa, je vader en jijzelf hebben waarschijnlijk allemaal op een Veenendaalse lagere school of basisschool gezeten. Dat is niet zo gek, want in 1901 is in Nederland de leerplichtwet ingevoerd. Alle kinderen van 5 tot 12 jaar moesten naar school. Later is die leeftijd verruimd. De oudste school van Veenendaal bevond zich op de hoek van de Hoofdstraat en de Hoogstraat (De Lage Kant). Al in de 17de eeuw was hier de gemeenteschool gevestigd. Het kan zomaar zijn dat er nu nog levende Veenendalers op die gemeenteschool hebben gezeten, maar dan zijn zij toch minstens 95 jaar oud. In 1930 werd de school namelijk opgeheven en werd het grote gebouw aan de Hoofdstraat 116, de “Kokse school”, gesticht door dominee Kok van de Hoofdstraatkerk. Maar je opa of je vader kan ook onderwijs gevolgd hebben op de Nieuwewegseschool, in de jaren dertig van de vorige eeuw de grootste protestants-christelijke school van Nederland of de Boerselandse school, de latere Beatrixschool aan de Beatrixstraat (het vroege Boerseland). Kinderen uit Veenendaal Zuid brachten hun lagereschooltijd door op de Patrimoniumschool (1922). Gelderse kinderen konden sedert het begin van de 20ste eeuw naar de Geldersche School aan de huidige Prins Bernhardlaan. De eerste ULO-school in Veenendaal werd in 1923 gebouwd aan de Kerkewijk, tegenover de Gereformeerde kerk. De eerste directeur, Prins, werd in 1936 opgevolgd door Dr. J.G. Thoomes. Heel veel Veenendalers zullen zich deze markante figuur herinneren. In 1946 krijgt Veenendaal een Chr. HBS, het latere Christelijk Lyceum Veenendaal (CLV). Begonnen onder aan de Markt, werd de school al gauw gevestigd in een semipermanent gebouw aan de Tuinstraat. Sedert 1968 bevindt het CLV zich aan de Kerkewijk. Voor de kinderen die later graag “met hun handen wilden werken”, was er sedert 1913 de Teekenschool aan de Kerkewijk. Deze school kreeg een opvolger in de Ambachtsschool aan de Industrielaan. Het is ondoenlijk om alle Veenendaalse scholen hier te bespreken. Bekijk gerust de plaatjes op deze en de volgende pagina’s. Zit jouw school of die van je vader, moeder, opa of oma tussen de foto’s?

Christelijk Lyceum Veenendaal aan de Kerkewijk, geopend in 1968.

Christelijke ULO-school aan de Kerkewijk 53, Koningin Julianaschool, gebouwd in 1923.

Christelijke Lagere technische School, Talmaschool aan de Industrielaan, ca. 1970.

De Teekenschool aan de Kerkewijk, ca. 1970. Gebouwd in 1913.

Muziekschool De Muzen aan de Zandstraat, ca. 1993.

R.K. Salvatorschool aan de Patrimoniumlaan, ca. 1965.

W. van de Westeringhschool, 1965. Voorheen de Geldersche School aan de Prins Bernhardlaan.

W i st je

dat Veene ndaal in 1946 e e HBS kr n eeg?

Christelijke Huishoudschool aan de Stationssingel, ca. 1958.

Johannes Calvijnschool aan de Duivenwal, ca. 1965.

Vrije Christelijke School, ca. 1905 aan de Nieuweweg, ook wel de Nieuwewegse school genoemd. 19

78 Christelijke Nationale School 2 (CNS2) aan het Dr. Slotemaker de Bruïneplein, ca. 1955. 79

Groen van Prinstererschool, Dr. Colijnstraat, ca. 1960.

Hervormde lagere school aan de Beatrixstraat ca. 1965, vroeger de Boerselandsche school genoemd.

W. van de Westeringhschool aan de Pollux, ca. 1990.

Dokter Heksterschool, ca. 1970 aan de J.G. Sandbrinkstraat.

De Noordster, Christelijke school voor Beroepsonderwijs, Huishoudschool aan de Vijgendam, 1971.

Actuele info van de Veenendaal Verzamel(t)d actie op jumboveenendaal.nl

Patrimoniumschool hoek Kerkewijk-Patrimoniumlaan, gesticht in 1920. 20

Locoburgemeester Jaap Pilon verwelkomt wandelaars Avondvierdaagse in 2007. 82

Avondvierdaagse hoek Hoofdstraat/ Hoogstraat, ca. 1950. 83

e avondvierdaagse van 1953

Al sedert de jaren veertig van de vorige eeuw wordt ook in Veenendaal de Avondvierdaagse gelopen. De laatste jaren lopen er duizenden volwassenen en kinderen met de vierdaagse wandeltocht mee. Maar hoe was dat de eerste jaren? Nieuwsgierig? Lees de ingezonden brief maar eens in Dagblad De Vallei geschreven door de toenmalige burgemeester Bakker op 5 juni 1953:

Avondvierdaagse Groeneveldselaan, ca. 1955.

Avondvierdaagse Parallelweg, 2007. 85

Avondvierdaagse Kerkewijk, 1994.

“Een jubileum dat niet luisterrijk behoeft gevierd in de gewone zin van het woord, maar dat toch alle aandacht verdient, is dat van de Avondvierdaagse. Een tweede lustrum. Voor de 10de maal wordt deze tippeltocht georganiseerd. Dat Veenendaal bij deze 10de Avondvierdaagse present zal zijn en actief present, daarvan houd ik me overtuigd. Dit mooie werk van wandelsportbeoefening, dat spieren sterkt, longen verruimt, ogen verrukt en de geest verrijkt, moge steeds meer deelnemers vinden. Het zou lichamelijke en geestelijke volksgezondheid ten goede komen. De honderden deelnemers, die ik uit Veenendaal verwacht, wens ik zomers weer in de schitterende natuur in onze omgeving. Dan zal deze jubileum-avondvierdaagse toch luisterrijk zijn”. Burgemeester van Veenendaal, A. Bakker. Er deden in 1953 uiteindelijk 231 deelnemers met de Avondvierdaagse in Veenendaal mee. Wat weinig deelnemers, hè! Toch vonden de organisatoren het een geweldig aantal. En dat was logisch, want het jaar daarvoor, in 1952, telde het evenement slechts 82 deelnemers. De wandelaars van 1953 werden op zaterdag 20 juni, de laatste dag van de Vierdaagse, bij hotel-restaurant “La Montagne” onthaald door het Chr. Tamboers- en Pijpercorps “Prins Bernhard” en het harmoniegezelschap van de DS van Schuppen-fabriek, de Scheepjeswolharmonie. En zo trokken de wandelaars richting de Hoofdstraat waar de Veenendaalse VVV voor een bloemenhulde had gezorgd, zodat iedere deelnemer met bloemen getooid door de Veenendaalse straten liep. En net als tegenwoordig ontvingen alle deelnemers, bij het behalen van de finish een blinkende medaille uit handen van burgemeester Bakker voor hun prestatie. De eerste burger had nog een speciaal woordje van dank voor een aantal bijzondere deelnemers. Zo werden de wandelaars van de VSW in het zonnetje gezet, omdat zij voor de zevende keer de Vierdaagse hadden gelopen en de heer Harink uit Amerongen, die een medaille met het cijfer 8 kreeg uitgereikt. Hij had als enige deelnemer de Avondvierdaagse voor de achtste keer gelopen! 21

Panter Sigarenfabriek (opgericht in 1920) aan de Kerkewijk, ca. 1960.

Een dorp van schoorsteenpijpen Veenendalers zijn generatie na generatie opgegroeid tussen de fabrieken. Begon de ontwikkeling van het dorp Veenendaal met de ontginning van turf, later waren het de textielindustrie en de sigarenindustrie die Veenendaal domineerden. In 1808 werkte bijna 74% van de Veenendalers al in de nijverheid, in de fabriek dus. Naarmate de werkgelegenheid in de turfnijverheid afnam, werd de textielnijverheid als inkomstenbron voor de Veenendalers steeds belangrijker. Het kwam goed van pas, dat er in de Gelderse Vallei veel schapen werden gehouden die de grondstof wol leverden. De ene na de andere textielfabriek schoot uit de grond: de Veenendaalsche Stoomweverij (VSW, 1851) aan ‘t Sant, de N.V. v.h. Wed. D.S. van Schuppen (Scheepjeswolfabriek, 1865) eveneens aan ‘t Sant, de machinale sajetfabriek Dirk van Woudenberg (1884, later de N.V. Frisia Wolspinnerij aan de Kerkewijk), de firma Gebroeders van Leeuwen (1893, later De Hoop, nog later de Hollandia Wolfabriek) aan Het Verlaat en de Roessinghfabriek over het spoor aan de Kerkewijk sedert 1899. Er zouden nog vele fabrieken en fabriekjes volgen in de 20ste eeuw. Naast de textielindustrie deed aan het 22

eind van de 19de eeuw de sigarenindustrie haar intrede als grote bedrijfstak. Ook zij dankte haar ontwikkeling aan de aanwezigheid van een lokale grondstof: de tabak. Deze werd op de relatief warme zuidelijke hellingen van de Utrechtse Heuvelrug geteeld. Het oudste sigarenbedrijf van Veenendaal - De Nijverheid - werd in 1887 onder aan de Markt gesticht door Jochem van Schuppen. In 1913 bouwde hij een grote fabriek aan de Kerkewijk. Al gauw werd het merk Ritmeester ingevoerd. De naam van de fabriek werd veranderd in Van Schuppen’s Ritmeester Sigarenfabrieken. Er volgden vele andere sigarenfabrieken: de Panter & Tijger Sigarenfabriek (1920), Edelman (1915-1951), Cavansa (1926-1960), Monte Christo (1924-1956), Beco (1923-1966), enzovoort. Na het derde kwart van de 20ste eeuw verdwenen de meeste textielen sigarenfabrieken in Veenendaal. Vele nieuwe “schone” bedrijven vestigden zich binnen de gemeentegrenzen op nieuwe moderne bedrijventerreinen. Op deze en de volgende pagina’s een selectie van fabrieken zoals de Veenendalers die kenden in de vorige eeuw.

Kantoorgebouw Scheepjeswolfabriek, ca. 1975. In 1989 gesloopt. Op de plek bevindt zich nu winkelcentrum De Scheepjeshof.

Directiegebouw uit 1929 van de Hollandia Wol- en Kousenfabriek, sedert 1893 gevestigd in de oude bierbrouwerij aan het Verlaat, ca. 1980. Ritmeesterfabriek aan de Kerkewijk, gebouwd in 1913 door architect Bernard van Kreel.

Cavansa Sigarenfabriek aan de Kerkewijk. Opgericht in 1923 door C.A. van Schuppen, ca. 1930.

Koekjesfabriek De Jong, voorheen sigarenfabriek Edelman aan de Prins Bernhardlaan, ca. 1970.

Deel van de VSW-fabriek aan de Zandstraat vanaf de hoek Kostverloren, 1973.

Kantoorpand van de Zweedse Kogellager Fabriek (SKF) aan de Wageningselaan, ca. 1960.

Ritmeester Sigarenfabriek over ’t Spoor, ca. 1950.

De Hollantor N.V. aan het Verlaat (later Lantor B.V.), ca. 1960.

Scheepjeswolfabriek Zandstraat, ca. 1955.

Fabriek N.V. Stenman Holland, Laan der Techniek, 1967.

Recter’s Fabrieken (azijn en rozebottel) aan de Parallelweg, ca. 1960.

Vemiez-melkfabriek aan de Zuivelstraat, ca. 1960. 24

Machinale Sajetfabriek D. van Woudenberg aan de Kerkewijk tussen het Omleidingskanaal en de Markt, ca. 1975.

W i s t je

dat 200 jaar geleden driekwart van de Veenendalers in de industrie werkte?

Lampegiet Lampegietersavond, ca. 1960.

100

Kinderen Montessorischool Aan de Basis, 2012.

101

Kinderen Wijkvereniging Sam-Sam, 2012.

102

Kinderen met uitgeholde kalebas, ca. 1950.

103

Lampegietersavond, ca. 1975.

Kinderen Montessorischool Aan de Basis, 2012.

Vantotvetteversebeesten groenten Wist je dat de markt in het centrum van Veenendaal dateert uit 1566? In dat jaar werd de eerste kerk van het jonge Veenendaal ingewijd. De Sint Salvatorkerk. Tegenover de kerk werd in diezelfde tijd een Mercktveld, een marktplaats aangelegd. Een dorpsplein, waar al gauw de eerste (jaar-) markten werden gehouden. Deze markten werden Ossenmarkten genoemd, omdat er zogenaamde vette beesten werden verhandeld. De Ossenmarkten groeiden uit tot een waar volksfestijn, waar heel veel kermisklanten op af kwamen. Er werd gehandeld en gefeest! Het was niet altijd even gezellig op die markten, die op zondagmorgen, tijdens en na kerktijd, werden gehouden. De markten kenmerkten zich door het gebruik van veel drank en veel vechtpartijen en er vielen geregeld doden. In 1655 werden de Stichtse Veenendaalse markten op last van de Provinciale Synode van Utrecht van de zondagmorgen naar de zaterdagmiddag verplaatst. Begin twintigste eeuw werden de kermissen verboden en groeiden de markten (die inmiddels ook op

Markt, ca. 1970, met links praktijkwoning dokter W. Remme.

de dinsdag werden en nog steeds worden gehouden) uit tot regionale markten met een grote verscheidenheid aan producten. In de jaren vijftig van de vorige eeuw kwam er een tweede belangrijke markt in Veenendaal bij. En wel op het Dr. Slotemaker de Bruïneplein, waar op de vrijdag tot op de dag van vandaag een weekmarkt wordt gehouden.

104

Markt met rechts hotel De Korenbeurs en de Gemeentewaag en geheel links hotel De Roskam, ca. 1915. 107

Bijenmarkt aan de Nieuweweg-noord, ca. 1980. 26

105

Markt, 1975.

106

Braderie aan de Kerkewijk, ca. 1970. Op de achtergrond o.a. hotel-café-restaurant Vonk. 108

Markt met Wilhelminaboom, ca. 1960.

t s i W je dat er op de

Ossenmarkten vroeger veel werd gevochten?

109

110

Garage van N.V. v.h. fa. Wed. A.W. de Haas in 1954.

Garage A. van der Kolk aan de Kerkewijk in 1957. Gevestigd in 1954.

111

112

Garage Kirpestein, Industrielaan, ca. 1980.

Garage Jansen aan de Nieuweweg, ca. 1960.

Véénse autogarazies

Waar kochten je opa, je vader of jijzelf je auto in vroeger jaren in Veenendaal? Best leuk om te weten dat het dorp Veenendaal in de tweede helft van de vorige eeuw zo’n 20 garages telde. De echte Veenendalers spraken van een autogarazie waar zij hun luxe auto naartoe brachten om te laten onderhouden en te laten repareren. Bijna iedere garage had zijn eigen automerk. Er waren ook garages die geen eigen automerk voerden en de reparaties van ieder willekeurig merk ter hand namen. Misschien wel aardig om de namen van de vele Veense garages uit de vorige eeuw de revue te laten passeren. Veel garages bestaan nog steeds en hebben een nieuwe plek gevonden op één van de moderne industrieterreinen van Veenendaal. Andere garages bevinden zich nog steeds op de plek, waar de onderneming ooit begon. Tussen de jaren 20 en de jaren 80 van de vorige eeuw bevonden alle garages zich in de oude dorpskom van Veenendaal. Hier komen ze: Jo van Amstel aan de Nieuweweg, Wim en Gert Leeuwis aan de Nieuweweg, later aan de Industrielaan, Jan Jansen (Fiat) aan de Nieuweweg, Arie Hoogendoorn (Renault) aan de Nieuweweg, Gert de Haas (Volkswagen) aan de Markt en later aan de Kerkewijk, Niek en Peet van de Haar, ’t Gelderland, Rijk Vonk (Citroën), Patrimoniumlaan en Parallelweg, Van Jaarsveld (Saab) aan

113

Garage Leeuwis aan de Industrielaan, ca. 2000.

Garage Van Elst aan het Zwaaiplein, hoek De Helling. het Boompjesgoed, Kirpesteijn (Opel) aan de Industrielaan, Cor en Wim van Gent (Toyota), Slaperdijk Overberg, Van der Kolk (Ford), Kerkewijk, De Groot (Daihatsu), BuurtlaanOost, AutoUnie (DAF en Volvo), Schoonebekestraat, Jan van Wijk (Peugeot), Prins Bernhardlaan, Bram van de Lustgraaf (Austin Morris), Zandstraat, Wout Waaijenberg (Reliant Scimitar), Panhuis, Van Elst, Helling, De Rijk, Autorijk (Lada), Verlaat, Pon van de Weert (Nissan/Datsun), Nieuweweg, Jan van de Weerd, Prins Bernhardlaan. Op deze pagina een aantal garages uit de vorige eeuw. Herken je hen nog? 27

Kinderen lopend langs de Scheepjeswolfabriek op weg naar de markt op Koninginnedag, ca. 1960.

Ossen,en Haantje lampions Pik Veenendalers houden van feesten. Al sedert het begin van de 17de eeuw werden er in de herfstmaanden jaarlijks kermissen georganiseerd tijdens de Ossenmarkten die op de Markt in Stichts Veenendaal werden gehouden. Twee eeuwen later werd de basis gelegd voor een feestelijke traditie die nog steeds leeft in de harten van de inwoners: Lampegietersavond. Kinderen lopen verkleed met lampions door de straten op de maandag die het dichtst bij de 17de september ligt. Zij vieren met saliemelk en een kaneelbeschuitje het moment waarop de arbeiders in het verleden bij lamplicht in de fabrieken aan het werk gingen. Ook op de zaterdag vóór Palmpasen, acht dagen voor Eerste Paasdag, trokken de kinderen (tot in de jaren zestig van de vorige eeuw) door de Veenendaalse straten. Nu niet met een lampion, maar met een Haantje Pik, een van wittebrooddeeg gebakken haantje versierd met buxustakjes, paaseitjes en ander snoepgoed. Zij zongen uit volle borst: “Pallem, pallem, Pasen… eikokerij”. De kinderen kwamen bij elkaar in de Eierhal aan de Achterkerkstraat en trokken vervolgens in een lange stoet naar en door de 28

Weet

jij wat een Haantje Pik is? Hoofdstraat. Die Hoofdstraat en de Markt zijn praktisch altijd het episch centrum van Veense festiviteiten geweest. Bijvoorbeeld tijdens de viering van het 400-jarig bestaan van Veenendaal in 1949 en tijdens de kinderzang op Koninginneen Koningsdag. Ook de feestweide achter de woning van Epskamp aan de Kerkewijk langs het Omleidingskanaal en het terrein achter het voormalige Postkantoor aan de huidige J.G. Sandbrinkstraat hebben in de 20ste eeuw jarenlang dienst gedaan als feestterrein. Daar werden bijvoorbeeld sinds 1898 op 31 augustus de verjaardag van Koningin Wilhelmina en later, op 30 april, de verjaardagen van Koningin Juliana en Beatrix gevierd.

114

Hoelahoepwedstrijd op de Markt in 1958.

115

Feestelijke optocht met de harmonie Caecilia over de Kerkewijk, ca. 1965.

Kinderen verzamelen zich in de Eierhal aan de Achterkerkstraat voor de Palmpaasoptocht met een Haantje Pik in de handen, ca. 1948.

118

117

Optocht schoolkinderen Koningin Juliana School op Koninginnedag over de Kerkewijk, ca. 1960.

116

Kinderzang op Koninginnedag op de Markt met dirigent Gijsbert van Zanten en de oude Muziektent, ca. 1965.

121

119

Kinderen tijdens Koninginnedag in het Zuiderkruis, ca. 1985.

122

120

Intocht burgemeester Van de Westeringh, 1902.

Sint Nicolaas bezoekt de Koningin Julianaschool, 1957.

Affiche ter gelegenheid van de feestweek van het 400-jarig bestaan van Veenendaal in 1949. 29

Van winkelbel tot winkelwagen Wanneer je vroeger een winkel binnenstapte, rinkelde de deurbel luid. Tegenwoordig gaan de elektrische schuifdeuren vanzelf voor je open. Vroeger kwam de winkelier in zijn stofjas vanuit zijn woonkamer de winkel binnen en vroeg beleefd of hij je van dienst kon zijn. Tegenwoordig loop je met je winkelwagen door de zaak en bedien je jezelf van alle gewenste boodschappen. Vroeger betaalde je met centen, dubbeltjes, kwartjes en guldens je boodschappen die je in papier verpakt mee naar huis kon nemen. Tegenwoordig betaal je met euro’s of je pint je gekochte boodschappen meestal verpakt in plastic met je pinpas. Ja, de tijden zijn veranderd. Ook in Veenendaal. Veenendaal is van oudsher een plaats met heel veel winkels en ondernemende winkeliers. Uit de verre regio kwamen kooplustigen naar het kleine industriedorp om er hun inkopen te doen. Sedert de jaren twintig van de vorige eeuw was het de winkeliersvereniging Handel en Nijverheid die de ondernemersgeest van de Veenendaalse winkeliers nog verder wist aan te wakkeren. In 1923 besloten 16 winkeliers een winkelbeurs te organiseren.

Zij besloten in 1925 de winkeliersvereniging op te richten. De vereniging heeft bestaan tot 2012. Door toedoen van Handel en Nijverheid werden er veel, heel veel activiteiten door de Veenendaalse winkeliers georganiseerd. Van SintNicolaas optochten door het centrum tot koopjesdagen en van de Lampegietersavond optocht tot de uitgave van de eigen krant Gezellig Winkelen. Bijna iedere straat in het dorp had wel een eigen kruidenierswinkel, maar in het centrum van Veenendaal, in de Hoofdstraat, Hoogstraat, Zandstraat, Markt en Achterkerkstraat vond je een grote verscheidenheid aan winkels. Menig Veenendaler kent de winkels uit de vorige eeuw nog wel bij naam: Hein van Schuppen en Hootsen, Diepeveen en Albers, Pauk en Zents, Barend van den Bosch en Het Anker. Anno 2020 zijn praktisch alle Veense familiebedrijven uit het straatbeeld verdwenen. Ook in Veenendaal bestaan de winkelstraten nu uit de landelijk bekende winkelketens. Misschien herinner jij je nog de winkels die je op de foto’s op deze en de volgende pagina’s ziet. Jammer dat ze verdwenen zijn. Toch?

Pakhuis van de firma Wed. L.N. van Essen aan de Hoofdstraat 69, ca. 1960. 30

123

Confectiewinkel van de firma C. Diepeveen in de Hoofdstraat 63, ca. 1960.

124

Radio- en televisiewinkel van Maas van Donkelaar, Hoofdstraat 36, ca. 1950.

126

Drogisterij Ko Tak, Hoofdstraat 106, ca. 1960.

128

Hoofdstraat met de winkels van o.a. (rechts) banketbakkerij Schuuring, Hein van Schuppen (midden) en Albert Heijn, ca. 1955.

125

Boekhandel Van Kooten in de Zandstraat, ca. 1960.

127

Supermarkt HaVe in het Schrijverspark, 1966.

129

Melis Optiek in de Hoofdstraat, ca. 1965.

130

Vivo-winkel van de familie D. Takken aan de Bergweg, ca. 1970.

132

131

Nieuweweg, hoek Buurtlaan-west, ca. 1945.

Hoofdstraat, Passage, ca. 1975.

insentdaal W at Vee

133

je d hét al 100 jaar van winkelcentrums? de regio i

’t Gelderland met het winkeltje Barbarella, ca. 1980.

135

Winkel Van Barneveld aan de Achterkerkstraat, ca. 1960.

YouTube serie ‘Onze Hoofdstraat’

136

Het Polderhuis aan de Hoogstraat, ca. 1970. Het voormalig Polderhuis in gebruik bij kleermaker Van Manen.

134

Textiel- en stoffenwinkel Piet van de Bovenkamp aan de Patrimoniumlaan 23, ca. 1960.

137

Voormalig woon-winkelpand van G.H. van Leeuwen aan de Hoogstraat, ca. 1977.

139

138

Winkelpand Duthler, Hoofdstraat, ca. 1970.

Banketbakkerij Joustra aan de Hoofdstraat 21, ca. 1970.

140

141

Splitsing Nieuweweg met Vendelseweg met de rijwielhandel van G. van Eden, ca. 1980.

Zandstraat hoek Korte Molenstraat met woon-winkelpand van de familie Welkzijn, ca. 1970.

Winkel aan de Van de Pollstraat, voorheen De Breede Gang, ca. 1980.

142

Jumbo Petenbos

In de wijk Petenbos in Veenendaal ligt aan de Paddestoelenlaan 40 de Jumbovestiging van Wirner van Aanholt. Aan het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw startte de gemeente Veenendaal met de bouw van haar nieuwste woonwijk op een stuk grond dat sinds mensenheugenis “Beetenbosch” werd genoemd. In een archiefstuk uit 1690 wordt een perceel bosland met deze naam beschreven als eigendom van een zekere Cornelis Beet. De naam “Beetenbosch” is later verbasterd tot “Petenbos” en bestaat dus nog steeds. In die nieuwe wijk in het zuid-oosten van Veenendaal werd op de elfde november 1998 de winkel van Super de Boer Petenbos geopend. Het waren Harry Reuser en Wirner van Aanholt, die komend vanuit Druten, gezamenlijk de winkel met een compleet nieuw team opstartten. Dat werd zo’n groot succes dat de winkel in Petenbos in het jaar 2000 werd uitgeroepen tot de beste Super de Boer van heel Nederland! Deze geweldige prestatie, die door het enthousiasme van het jonge team van de winkel was geleverd, werd groots met de klanten gevierd. Met 13 tourbussen werd een bezoek gebracht aan pretpark Six Flags. Het werd een geweldig feest! Drie jaar later, in 2003, volgde een tweede festijn: het eerste lustrum met een straatfeest met medewerking van Bob de Bouwer en de Telekids. Het jaar 2006 stond in het teken van een kleinschalige verbouwing van de winkel. Rond die tijd werd de Brinkersteeg afgesloten en werd er aan de zijde van de Robijnenbosweg een parkeerplaats aangelegd. Twee jaar later was het weer tijd voor een feestje. Het 10-jarig bestaan van de winkel aan de Paddestoelenlaan moest gevierd worden. En hoe! Het werd een groot spektakel, met een braderie, een kleine beurs, een kindertheater en twee dagen lang muziek in een grote feesttent. In het jaar 2010 koopt het Jumboconcern Super de Boer en zo krijgt Veenendaal in mei 2011 zijn eerste Jumbo-supermarkt. Jumbo-supermarkten, want ook de Super de Boer op het winkelcentrum Aller Erf werd een Jumbo-winkel. De Jumbo-vestiging in Petenbos deed van meet af aan goede zaken. En Wirner van Aanholt zou Wirner van Aanholt niet zijn of er moest toch wel weer een feestje worden gevierd. En ja hoor, in 2018 was het zover. De supermarkt, nu onder de naam Jumbo, bestond 20 jaar. Tijd voor een feestje! Onder het motto “Petenbos gaat los” vierden klanten en medewerkers het vierde lustrum. Met een grootse verbouwing datzelfde jaar werd de blik op de toekomst gericht en staat Wirner van Aanholt met zijn team met veel enthousiasme zoals altijd klaar voor zijn trouwe en nieuwe klanten.

Het compleet nieuwe team waar Super de Boer in 1998 mee startte.

143

De ochtend van de opening van de supermarkt op de 11de van de 11de 1998.

144

Jumbo Petenbos in 2013. Wat een gezelligheid!

145

JumboaanHoek het Ronde Erf Jumbo Hoek is gelegen aan Het Ronde Erf. Het Ronde Erf is het middelpunt van de Veenendaalse wijk Dragonder. Deze wijk in het Noordoosten van de stad werd gebouwd in de jaren zeventig van de vorige eeuw en dankt zijn naam aan een grote boerderij die een paar kilometer verderop in het Binnenveld was gelegen. Veel straatnamen in de wijk zijn dan ook te herleiden naar het boerenleven uit vroeger tijden. Veel ruimtes van een boerderij zijn terug te vinden in de straatnamen van de wijk Dragonder. Zo vinden we er straten met namen als ’t Voorhuis, ’t Achterhuis, ’t Melkhuis, De Deel en de Dorsvloer. Daarnaast zijn er straatnamen waarin het woord erf is opgenomen. Eén ervan is het Ronde Erf, altijd het middelpunt van een boerderij, nu het middelpunt van de wijk Dragonder. En in dat middelpunt van de wijk vinden we tegenwoordig de Jumbo van Rick Hoek. Die Jumbo supermarkt is er niet altijd geweest. Bij de bouw van de wijk mocht een supermarkt natuurlijk niet ontbreken. En die kwam er dan ook. Onder de naam Kortimarkt kregen de bewoners hun grootgrutter. Het ging echter niet zo goed met de winkel en leegstand volgde. Tot in 1988 Kees van Doorn zijn supermarkt in het toenmalige winkelcentrum Dragonder begon. Kees was bekend in Veenendaal. Hij reed er al jaren rond met zijn rijdende melkwinkel. Onder diverse formulenamen heeft Kees van Doorn supermarkten in het centrum van de wijk Dragonder gerund. Aanvankelijk met de naam Super Kees van Doorn, daarna werd het Super de Boer en tot slot, in 2011, Jumbo. Samen met Super de Boer in de wijk Petenbos openden beide supermarkten een winkel onder de gele Jumbovlag. Op 31 januari 2012 nam Rick Hoek het stokje van Kees van Doorn over. Rick werd de trotse eigenaar van Jumbo-Veenendaal “Ronde Erf”. Bekend was toen al dat er een grote interne en externe verbouwing van het winkelcentrum op stapel stond. Winkels op het Ronde Erf werden verplaatst, de Jumbo kon uitbreiden en om het winkelcentrum levendiger te maken werden er woningen boven de winkel gebouwd. Op 19 november 2013 opende een trotse Rick Hoek de deuren van zijn geheel vernieuwde Jumbo-supermarkt. Samen met zijn enthousiaste medewerkers is hij met zijn winkel het niet weg te denken middelpunt van de wijk Dragonder.

Winkelcentrum Dragonder, ca. 1985.

146

Jumbo aan het Ronde Erf, 2011.

147

Spetterende opening van de vernieuwde Jumbo-winkel aan het Ronde Erf op 19 november 2013.

148

De vangeschiedenis Jumbo Huibers

Kees Huibers met de Opel Blitz in de Beatrixstraat rond 1960.

149

De groentewinkel die in 1950 zijn deuren opende op de plek waar zich nu de kassaafdeling van Jumbo Huibers aan het PWA-park bevindt.

150

Riek en Kees Huibers tijdens de openingsreceptie van de supermarkt op 15 april 1970.

In 1916 werd de basis gelegd voor de winkels van Jumbo Huibers in Veenendaal. In dat jaar begon wolspinner Steven Huibers senior een zaak voor zichzelf in de Wilhelminastraat. Aanvankelijk begon hij met een handel in aardappelen, groente en fruit, gecombineerd met een vishandel in de ochtenduren. Steven kocht een duwkar, die al gauw werd vervangen door paard en wagen. 1950 was voor de ondernemende groentehandelaar Huibers een bijzonder jaar. Kees Huibers senior, die na de oorlogsjaren het bedrijf van zijn vader had overgenomen, ging op zoek naar een mogelijke locatie voor de bouw van een nieuw woon-winkelpand. Aangezien de gemeente Veenendaal driftig aan het uitbreiden was in Veenendaal-zuid met de aanleg van het Franse Gat, liet Kees Huibers senior zijn oog vallen op het nieuwe Dr. Slot. de Bruïneplein. De plannen voor een nieuwe winkel in zuid konden, helaas voor Kees, geen doorgang vinden. Maar de enthousiaste ondernemer was niet voor één gat te vangen en vond zijn toevlucht op het Panhuis. Het is bijna niet voor te stellen, maar begin jaren vijftig lag het Panhuis voor zijn gevoel ergens in “the middle of nowhere”. Later bleek dat de keuze van Kees niet bepaald verkeerd uitpakte. Niemand kon trouwens toen nog bedenken dat de familie Huibers in 2012 alsnog een vestiging zou openen op het zo gewenste Dr. Slot. de Bruïneplein. Zo werd in 1950 dus de groentewinkel op het Panhuis geopend, op de plek waar zich nu de Jumbo supermarkt bevindt. Met hard werken, naast de groentewinkel trok hij erop uit om te gaan venten in de wijk, wist Kees Huibers de kost te verdienen. Tijden veranderen. Kees Huibers besloot, als goed ondernemer, met zijn tijd mee te gaan. En zo zien we dat hij in 1957 paard en wagen inwisselde voor een heuse vrachtwagen, een Opel Blitz. Met deze wagen haalde Kees zijn producten op de fruitveiling in Kesteren, ventte hij zijn groente en fruit uit en bracht hij zijn klanten hun voorraad aardappelen voor de winter. In 1964 slaagde de zoon van Kees, Steven voor zijn Mulo-examen. Steven had maar één wens: werken in de groentezaak van zijn vader. Inmiddels groeide de gemeente Veenendaal harder dan ooit. Eind jaren zestig werd, op steenworp afstand van de winkel aan het Panhuis de Rondweg West om Veenendaal aangelegd. Meer dan 576 nieuwe flatwoningen werden in

151

De winkels van Jumbo Huibers vanuit de lucht.

ijltempo gebouwd in het park dat werd vernoemd naar de op 27 april 1967 geboren prins Willem Alexander. Kees en Steven Huibers profiteerden natuurlijk volop van de nieuwe klantenkring die deze nieuwe wijk hen bracht. Op donderdag 16 april 1970 opende de familie Huibers de deuren van een nieuwe winkel onder de naam Huibers A&O Markt op de plek waar Kees Huibers jaren eerder zijn groentezaak had gevestigd. Een nieuw hoofdstuk in de historie van het familiebedrijf was begonnen. Een winkel met een oppervlakte van 117m2 en een opslagkelder van 75m2. Al na een paar dagen bleek dat de nieuwe supermarkt zo goed aansloeg bij het publiek, dat in allerijl een tweede kassa moest worden geplaatst om de lange wachtrij weg te kunnen werken. Hoewel vader en zoon Huibers de intentie hadden om ook de ventwijken te blijven rijden, kwam hier in de praktijk niet veel meer van terecht. Zij besloten het venten in de wijk af te gaan bouwen om zich met hart en ziel op de nieuwe winkel te richten. In de jaren die volgden is de winkel van de familie Huibers vrijwel iedere vijf jaar uitgebreid. De formulenaam A&O Markt werd spoedig omgevormd tot A&O 2000. In 1985 werd de winkel omgedoopt tot Golff Supermarkt. Rond het jaar 1999-2000 veranderde niet alleen de naam van de supermarkt aan het Panhuis in C1000, maar trad ook de vierde generatie Huibers toe tot het bedrijf in de persoon van Kees Huibers jr. De ontwikkelingen volgden zich nu snel op. In 2002 werd de Super de Boer van de familie Van Deelen aan de Dr. Slot. De Bruïnestraat overgenomen en omgebouwd tot C1000. In 2012 werd deze supermarkt omgewisseld voor een nieuwe Jumbo supermarkt aan het Dr. Slot. De Bruïneplein. Een wens uit het verre verleden was vervuld. In het PWA-park ging in 2015 een tweede lang gekoesterde wens in vervulling: na een intensieve verbouwing werd de bestaande supermarkt fors vergroot en tevens uitgebreid met een laad- en loshal, een parkeergarage met drive-trough pick-up point en een nieuwe bovenverdieping en ging succesvol als Jumbo Huibers verder. In 2016 werd het 100-jarig bestaan van het familiebedrijf uitgebreid gevierd met o.a. een actie met het Veens historisch kwartetspel.

C1000 Huibers Dr. Slot. de Bruïnestraat, op de plek waar nu Kringloopwinkel “De Cirkel” is gevestigd.

152

Golff Huibers na de opening in 1985.

153

Opening Jumbo Huibers PWA-park in 2015.

Marktplein en schoolplein Een plein is volgens de definitie een onbebouwde ruimte omgeven door gebouwen en maakt deel uit van het stratennet van een stad of dorp. Veenendaal heeft een twaalftal pleinen. Ken jij ze allemaal? Probeer het maar eens. We zullen je een handje helpen: het Marktplein, het Zwaaiplein, het Stationsplein, het Da Costaplein, het Talmaplein, het Dr. Slotemaker de Bruïneplein, het Davidsplein, het Raadhuisplein, het Scheepjeshofplein, het Horecaplein, het Thoomesplein en het Kees Stipplein. Er zijn heel kleine pleintjes bij, die we amper plein kunnen noemen, zoals het Da Costaplein en het Stationsplein. Ook zijn er grote(re)

154

Davidsplein, ca. 1960.

pleinen zoals het Scheepjeshofplein en het Raadhuisplein. Maar laten we eerlijk zijn: bij een plein denken we toch gauw aan een ruimte waar een grote activiteit kan plaatsvinden. En dan blijven er in Veenendaal maar een paar pleinen over: het Marktplein, het Kees Stipplein en het Dr. Slotemaker de Bruïneplein. Andere pleinen zijn niet echt geschikt voor activiteiten met veel publiek. En dan zijn er ook nog schoolpleinen in Veenendaal… heel veel schoolpleinen. Op deze en de volgende pagina een paar impressies van Veenendaalse pleinen.

155

Scheepjeshofplein met De Krul (uitgehaalde breisteek), ca. 2000. In 2011 is De Krul verplaatst naar de Weverij-rotonde.

156

Kees Stipplein met op de achtergrond de Cultuurfabriek, 2020.

157

Zwaaiplein, ca. 1960 met op de achtergrond de Julianakerk.

158

Dr. Slotemaker de Bruïneplein, ca. 1965.

161

159

Stationsplein, ca. 1920.

160

Horecaplein, ca. 2010. Thoomesplein, 2019 met op de voorgrond het Stadsstrand.

162

Talmaplein, ca. 1965.

Wist

je dat Veenendaal 12 pleinen heeft? 39

Natuurgebied De Groene Grens in Veenendaal-Oost 2020.

insentdaal W dat Vee

je in 1997 de groenste stad van Europa was? 163

De groene stad

Wist je, dat Veenendaal in 1997 tot de groenste stad van Europa werd uitgeroepen? In een competitie dat jaar, die Entente Florale heette, won Veenendaal de gouden medaille, omdat de stad het mooiste groen binnen haar grenzen had. Veenendaal werd bekroond voor de manier waarop de stad het zakelijk karakter ervan had gecombineerd met de groenvoorziening. In 2004 kwam er weer een verrassing voor de Veenendalers. De stad werd nu uitgeroepen tot de groenste stad van Nederland. Toch wel bijzonder voor een stad die amper 20 km2 beslaat en voor het gevoel helemaal volgebouwd is. Wanneer je echter vanuit het mandje van een luchtballon, boven Veenendaal varend, Veenendaal bekijkt, dan zie je weldegelijk een groene stad met een groene omgeving. Wat onmiddellijk opvalt, is het Stadspark met de aansluitende Surfvijver. Rond Veenendaal zie je het natuurgebied achter de Slaperdijk en de fraaie natuur langs de Grift en het Valleikanaal, je kunt er fietsen en wandelen en bijzondere vogels spotten. Je ziet het landgoed Prattenburg van waaruit je de Amerongsche Berg kunt verkennen en de oude zandafgraving Kwintelooijen met zijn prachtige natuurspeeltuin voor de kinderen. En wat te denken van de Grebbelinie, onderdeel van de Waterlinie, die dwars door Veenendaal loopt, waar je mooie wandelingen kunt maken langs met groen begroeide forten en bunkers. En dan is daar nog het Binnenveld tussen Veenendaal, Rhenen, Ede en Wageningen, waar oude boerderijen, een stiltegebied, een weidevogelgebied en trilveen in de Blauwe Hel te vinden zijn. Tot slot is er nog de zogenaamde Groene Grens aan de oostkant van Veenendaal. De natuur kan hier zijn gang gaan. De vele waterplassen trekken vele vogels aan. Kijk je mee naar de foto’s op deze en de volgende pagina naar al dat groen in en rond Veenendaal?

De Grote Pekken, 1980.

164

Valleikanaal vanaf de Rauweveldsebrug, 2017.

165

De Grift richting Rode Haan, ca. 2000.

166

Natuurgebied De Blauwe Hel, 2015.

167

Vijver aan de Wezellaan in de wijk Petenbos, 2015.

168

De Grift langs het Benedeneind, ca. 2000.

169

170

171

De Grift ter hoogte van het Stadspark, ca. 2000.

Natuurgebied Kwintelooijen, Rhenen, 2015.

Bekend en ook nog eens bemind

172

173

L.H.J.M. van Asch van Wijck, Burgemeester van Veenendaal van 1888-1902.

174

Dr. Jan Gerhard Thoomes (1909-2004), hoofd Kon. Julianaschool en theoloog.

175

Oud-waarnemend burgemeester J.H. van Schuppen (ARP) van 1945 tot 1946.

Sjoerd de Jong (1939-2015), schrijver over de geschiedenis van Veenendaal en columnist.

Zoals iedere stad en ieder dorp heeft ook Veenendaal zijn lokale helden. Bekend geworden Veenendalers, die zich door de inzet van bijzondere talenten hebben onderscheiden van de massa. Op het gebied van politiek en sport, als schrijver of predikant of als plaatselijke alleskunner. Alle eeuwen sedert haar ontstaan heeft Veenendaal inwoners gekend die hun hoofd iets of veel meer boven het Veense maaiveld uit wisten te steken en zo een bijzondere bijdrage hebben geleverd aan de ontwikkeling van Veenendaal of de wereld (ver) daarbuiten. Zo was daar Gilbert van Schoonbeke, die een rol speelde tijdens het ontstaan van het turfdorp Veenendaal. Later, veel later, zijn het vooral politici die zich in woord en daad boven de Veense bevolking verheffen. Zo is daar van 1815 tot 1828 de eerste burgemeester van Stichts Veenendaal Jan Smith en op het snijvlak van de 19de en 20ste eeuw burgemeester L.H.J.M. van Asch van Wijck. Ook was daar in die tijd Jannetje Hootsen, bijgenaamd Zwarte Jannigje (1860-1919), die met haar “Jannegiesgeloof” een sekte oprichtte die een sterk bevindelijk geloofsleven voorstond. Zij had niet alleen volgelingen in Veenendaal, maar ook elders in het land, zoals in Polsbroekerdam en in de Alblasserwaard. In de 20ste eeuw komen, mede door de komst van de moderne media, een groot aantal Veenendalers ten tonele, die bekend worden bij een groter publiek. Zo leerden de Veenendalers in de jaren vijftig van de vorige eeuw de puntdichter en tekstschrijver Kees Stip (in 1913 geboren aan de Nieuweweg) en de landelijk bekende voetballer Wim Bleijenberg (1930-2016), die zowel bij Ajax als in het Nederlands Elftal speelde, kennen. Na de jaren zestig komen er steeds meer Veenendalers die landelijke en zelfs mondiale bekendheid genieten. Wat te denken van journalist en parlementair verslaggever Frits Wester, van zanger Stef Bos, dance-dj Nicky Romero, wielrenner Wilco Kelderman en beeldend kunstenaar Hanneke Zwart? Op deze en de volgende pagina de portretten van een aantal bekende Veenendalers. Wie kent hen nog?

176

177

Evert (Eef) van Asselt (1908-1997), Veenendaals gymnastiekleraar en jarenlang leider van gymnastiekvereniging Sparta.

Arie van Hensbergen (1931-2005), vrijwillig parkeerwachter op het Zwaaiplein, ca. 1985.

179

Adriaan P. de Kleuver (1911-1980), Veenendaals amateurhistoricus en folklorekenner, ca. 1960.

178

Jan Hendrik van Hardeveld (1925-2003), bijgenaamd Jan de Leut, Veens ontwerper, decorateur en organisator.

180

David Philips (1902-1967), onderwijzer aan de katholieke St. Willibrordschool en publicist over de geschiedenis van Veenendaal.

WZeweatrte je wie Jannigje was?

181

Oud-wethouder Ant. de Ruiter (CHU), (1898-1974).

182

Rik Valkenburg (1923-1994), Veenendaals dorpskapper, publicist en filmer over oud-Veenendaal.

Markante plekken

Wjij ewieet

Hannes Hu was?

Heb je dat ook? Een plekje in de stad, dat een speciaal plekje heeft in je hart? Het kan de straat zijn waar je wiegje stond, de school waar je lang geleden onderwijs volgde of de plek waar je je vriendje of vriendinnetje zijn of haar eerste zoen gaf. Het zijn persoonlijke plekjes met persoonlijke herinneringen. Iedere geboren of getogen Veenendaler heeft wel zo’n plekje. Maar Veenendaal heeft ook plekken die voor een hele groep inwoners tegelijk bijzondere herinneringen herbergt en soms verbergt. Vaak zijn dit in het oog springende plekken. Soms bestaan ze nog en soms zijn ze verdwenen. Zo’n plek noemen we een markante plek. Een plek met een groepsherinnering en een opvallende gemeenschappelijke geschiedenis. Op deze en de volgende pagina vind je een aantal van die plekken in ons dorp, dat inmiddels een stad is. Oudere Veenendalers herinneren zich bijvoorbeeld vast nog het Bergbad aan de Veenendaalse Grindweg. Het zwembad, dat in de jaren dertig van de vorige eeuw werd opgericht door een aantal Veenendalers, omdat de gemeente het vertikte een zwembad binnen de gemeentegrenzen te realiseren. Diezelfde oudere Veenendalers herinneren zich ook vast nog het boerderijtje van Hannes Bos, die in de volksmond Hannes Hu werd genoemd. Hij woonde aan het einde van de Cuneraweg, vlakbij het Egelmeer. Wanneer de Veenendalers in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw op zondag over de Kerkewijk naar het landgoed Prattenburg wandelden, de zogenaamde Pantoffelparade hielden, liepen zij tot de woning van Hannes Hu, die, geregeld leunend op het hek en pruimtabak kauwend, de wandelaars begroette en te woord stond. Ook in het dorp zelf bevonden zich plekken die markant mogen worden genoemd. Wat te denken van de Oude Kerk op de Markt, de klokkentoren van juwelier Van Manen en de Cultuurfabriek aan het Kees Stipplein. Welke Veenendaalse plek vind jij het meest markant?

183

Bergbad, Oude Veenendaalse Grindweg, Rhenen, ca. 1960. 184

Woning Rijk Oompje aan de Hoofdstraat 84, ca. 1910. 185

186

187

Woning Johannes Bos alias Hannes Hu aan de Cuneraweg nabij het Egelmeer, 1949. 44

Graffiti op de wand van het Christelijk Lyceum aan de Kerkewijk, 2017.

Sluis de Roode Haan, onderdeel van de Grebbelinie, ca. 2015.

188

Koningin Beatrix bezoekt Veenendaal, 2012. 189

Koninginnedag 2012

Op 30 april 2012 vierde Veenendaal, samen met Rhenen, een bijzondere Koninginnedag. Bijzonder omdat Koningin Beatrix de beide Utrechtse gemeenten vereerde met een bezoek. Het was voor het eerst sinds 1999 dat de vorstin deze feestdag weer in de provincie Utrecht vierde. Het werd voor zowel de bevolking van Veenendaal als voor die van Rhenen een onvergetelijke dag. De gemeentebesturen en de stichting Oranjedag Veenendaal en de vereniging Oranjedag Rhenen organiseerden een geweldig feest voor de inwoners. Nagenoeg de volledige koninklijke familie was aanwezig, met uitzondering van de tijdens de wintersport verongelukte prins Friso en zijn echtgenote prinses Mabel. Ook prinses Anita, de echtgenote van prins Pieter-Christiaan, ontbrak, vanwege een longontsteking. De koninklijke familie kwam ’s ochtends aan in Rhenen en bezocht de binnenstad waar veel traditionele spelactiviteiten waren georganiseerd. Eind van de morgen vertrok de koninklijke bus richting Veenendaal. Vanaf theater De Lampegiet wandelde het koninklijk gezelschap door de binnenstad van Veenendaal. De Koningin werd door de bevolking getrakteerd op presentaties van typisch Veenendaalse tradities, zoals het turfsteken en de bijenmarkt. Maar ook de zeepkistrace, demonstraties van sportverenigingen en de lokale cultuurinstellingen ontbraken niet op de route vanaf het park bij de Oude Kerk via de Markt, de Kerkewijk en de J.G. Sandbrinkstraat naar het gemeentehuis, waar burgemeester Ties Elzenga de Koningin na afloop van de wandeltocht toesprak, gevolgd door een dankwoord van de Koningin.

Prins Willem-Alexander en prinses Maxima (rechts), prins Bernhard en prinses Annette (midden) en prinses Marilène (links). 190

Burgemeester Ties Elzenga spreekt de Koningin toe op het bordes van het gemeentehuis. 191

Prinselijk touwtrekken op de Markt. 45

Zonder wind kan de molen niet draaien

192

Ook niet in Veenendaal! Veenendaal heeft twee windmolens op zijn grondgebied. Maar wist je dat er vroeger drie molens in Veenendaal hebben gestaan? De oudste molen heette de Stichtse Molen en stond op de Molenpol, de westelijke uitloper van het Kleine Veenloo (de huidige Markt). De Stichtse Molen werd kort na de stichting van Veenendaal in 1563 gebouwd. Toen 300 jaar later, in 1860, een zware storm over Veenendaal trok, werd de molen zwaar beschadigd en zo’n vijftien jaar later afgebroken. De tweede molen, één van de twee nog bestaande molens, is de Nieuwe Molen. Hoewel de naam anders doet vermoeden, gaat ook de geschiedenis van deze molen ver terug. Al in 1593 werd een poging ondernomen om langs de Veldjesgraaf op Gelders grondgebied (de latere Nieuweweg) een molen te bouwen. Er kwamen protesten van de eigenaren van de Stichtse Molen en uiteindelijk zou de bouw toch plaatsvinden en wel in 1623 op de plaats waar ook nu de Nieuwe Molen staat. In 1911 besloot Gerrit van Eden deze oude standerdmolen te slopen en een nieuwe stenen stellingmolen op dezelfde plaats te bouwen. Het werd één van de grootste molens van Nederland. De derde molen van Veenendaal is de opvolger van de reeds genoemde Stichtse Molen. De laatste eigenaar van deze molen, Wessel Klomp, liet in 1872 niet ver van de Nieuwe Molen een molen bouwen die de naam De Vriendschap kreeg. In 1891 kwam ook deze molen in handen van de familie Van Eden. Op deze en de volgende pagina, foto’s uit de afgelopen eeuw van de twee nog bestaande molens.

194

De Nieuwe of Gelderse Molen, anno 1623, ca. 1908. 46

195

De Nieuwe Molen gezien vanaf de Mulderslaan, ca. 1970.

De oude Stichtse standerdmolen aan de Molenstraat, afgebroken 1879. Tekening van Van Asbeck.

193

Molenstraat met molenmonument op de plaats van de Stichtse Molen (1563-1870), ca. 2000.

196

197

De Nieuwe (ook wel Gelderse) Molen aan de Mulderslaan/Nieuweweg, 1911, ca. 1960.

De Nieuwe Molen, ca. 1980.

198

199

t s i W je dat de eerste

molen in Veenendaal dateert uit 1563?

Molen De Vriendschap, ca. 1915. Op de achtergrond de Nieuwe Molen.

Molen De Vriendschap, ca. 1965.

200

Molen De Vriendschap, ca. 1940.

201

De Nieuwe Molen, ca. 1925. Molen De Vrienschap, ca. 2000. 47

Wje diast t

Veenendaal vroeger een synagoge had? Gemeentehuis Hoofdstraat 34, ca. 1920, met links het poortje dat toegang gaf tot het politiebureau.

De beuk erin!

Het is alom bekend. Er zijn in het (nabije) verleden veel, heel veel bouwwerken in Veenendaal gesloopt. Tot groot verdriet, maar ook tot ergernis van vele (vooral oudere) Veenendalers. Van arbeiderswoningen tot fabrieken en van statige villa’s tot winkelpanden. Het gemeentebestuur heeft jarenlang niets ontziend gesloopt. Hoe heeft het kunnen gebeuren, dat zoveel gebouwen zoals het oude Stationnetje, dat in 1886 in gebruik werd genomen bij de opening van de spoorlijn van de Hollandse IJzeren Spoorwegmaatschappij nabij de Kerkewijk, het Oudenlieden Huis, ook aan de Kerkewijk, de Ned. Hervormde Pastorie op de Markt, hotel De Roskam onder aan de Markt, het oude Polderhuis aan de Hoogstraat, de Joodse Synagoge aan het Verlaat en het oude gemeentehuis aan de Hoofdstraat 34 onder de slopershamer zijn gevallen? We kunnen de Veenendalers nog verdrietiger maken door met de opsomming door te gaan. Laten we dat maar niet doen. Wat feitelijk vaststaat is, dat er veel, heel veel in Veenendaal gesloopt is. En zo zijn de stenen getuigen van onze bijzondere geschiedenis verdwenen. Wat rest zijn de foto’s uit de vele familiealbums en de ansichtkaarten uitgegeven door Veenendaalse boekhandelaren als Davelaar en Van Hardeveld uit de Hoofdstraat en Kleefsman uit de Zandstraat. Dankbaar mogen we zijn, dat Veenendaalse (amateur-)fotografen als Wim van Son, Henk Lamme, Geert Kets, Cord Otting en Nico van Ginkel, de later gesloopte bouwwerken op de gevoelige plaat hebben vastgelegd. Op deze en de volgende pagina’s een selectie van foto’s van verdwenen gebouwen die onze herinnering levend houden. 48

202

Het Tehuis voor Ouden van Dagen der Ned. Hervormde Gemeente aan de Kerkewijk, ca. 1925.

203

Huize Linquenda aan de Kerkewijk, ca. 1925.

204

Ned. Herv. Pastorie aan de Markt, 1956. Rechts de Achterkerkstraat.

207

Postkantoor aan de J.G. Sandbrinkstraat, ca. 1975.

205

206

Villa Repos Ailleurs aan de Kerkewijk, ca. 1935.

Portierswoning VSW aan de zuidzijde van de Zandstraat, ca. 1979.

208

209

Wachtershuisje hoek Kerkewijk/ Spoorlaan ca. 1970.

Veenendaalsche Zweminrichting in het Omleidingskanaal, ca. 1925.

210

Villa familie Epskamp aan de Kerkewijk, ca. 1967 aan het Omleidingskanaal.

Woning dokter Reijdon aan de Kerkewijk, ca. 1950. 49

211

Herberg De Berendans op de hoek van de Markt en de Hoofdstraat aan het einde van de 19de eeuw.

Bouwmarkt Enorm in de voormalige Cavansafabriek, hoek Kerkewijk-Rembrandtlaan, 2004.

212

Actuele info van de Veenendaal Verzamel(t)d actie op jumboveenendaal.nl

Juliana Ziekenhuis ca. 1970 aan de Cuneraweg te Rhenen.

Het Oude Polderhuis op de hoek van de huidige Hoogstraat en het Achterstraatje. Omstreeks 1900 afgebroken.

214

213

Voormalige woningen van de families Van der Sluis, Defilé en Willemsen aan de Kerkewijk nabij garage Van der Kolk, ca. 1970.

215

Station aan de Hollandse IJzeren Spoorweg Maatschappij aan het Stationsplein, ca. 1970.

216

Gelderse Waag aan de Prins Bernhardlaan, ca. 1910.

218

Villa Zonnehoeve van de familie Roessingh aan de Kerkewijk, ca. 1920.

217

Postkantoor aan de J.G. Sandbrinkstraat, ca. 1935.

219

Pand Gebr. Van de Lustgraaf, Chocolade en Suikerwerken, Kerkewijk 123, ca. 1930.

220

Villa Melina van de familie Van Leeuwen aan de Kerkewijk, ca. 1915. Op deze plaats staat nu het Christelijk Lyceum Veenendaal (CLV).

221

Watertoren aan de Kanaalweg, ca. 1962.

Hotel De Korenbeurs aan de Markt, ca. 1930, eigendom van A.W. de Haas. 51

Sporten in 't Veen

222

Veenendaal kent een rijk verenigingsleven en heel veel sportclubs. Veel sportverenigingen danken hun bestaan aan de talloze fabrieken die zich in het dorp bevonden. Iedere fabriek had zo zijn eigen sportclub. Zo is er bijvoorbeeld voetbalvereniging De Merino’s uit 1949, opgericht als bedrijfsvereniging van de Koninklijke Scheepjeswolfabriek DS van Schuppen en tafeltennisvereniging SKF, ook uit 1949 van de Zweedse Kogellager fabriek. Ken je de Veenendaalse sportclubs eigenlijk wel? Het zijn er veel, hoor! We noemen er een aantal. Sommige verenigingen hebben van oorsprong oudere namen, maar die laten we hier achterwege. Hier komen ze: tennisvereniging VTC uit 1922, V.V. Veenendaal opgericht in 1927, V.V. DOVO uit 1933, de zwemvereniging VZC uit 1934, S.V. Panter uit 1945, V.V. GVVV uit 1947, S.V. Unitas ’48 opgericht in 1948, atletiekvereniging VAV uit 1949, tafeltennisvereniging TTV SKF uit 1949, V.V. De Merino’s uit 1949, V.V. VRC uit 1952, korfbalvereniging SKF uit 1955, Volleybalvereniging VCV opgericht in 1959, de Veenendaalse honk- en softbalvereniging Blue Socks uit 1965, de AXA Valleirenners uit 1968 en de hockeyvereniging Spitsbergen uit 1982. Al die Veense sportverenigingen hebben geweldige sporters voortgebracht, waarvan een aantal landelijk of zelfs wereldberoemd zijn geworden. Zullen we er ook van hen een aantal noemen? Daar gaan we, met hun geboortejaar erbij: atlete Esther Akihary (1987), wielrenner Dylan van Baarle (1992), wielrenner Martijn Budding (1995), voetballer Wim Bleijenberg (1930 – 2016), basketballer Marco van den Berg (1965), voetballer Jan Gaasbeek (1962), wielrenner Lennard Hofstede (1994), voetballer Marco de Jong (1971), wielrenner Wilco Kelderman (1991), voetballer/trainer Ronald Spelbos (1954) en softbalster Martine Stiemer (1973). Er zijn er nog veel meer, maar om hen allemaal te noemen gaat wat ver. Eén ding is zeker: Veenendaal is een echte sportstad. En dat is ook wel gebleken. In 2018 was Veenendaal genomineerd voor “Sportgemeente van het jaar” van Nederland, maar verloor op de eindstreep nipt van Rotterdam!

224

Joop Zoetemelk, winnaar van de eerste editie Veenendaal-Veenendaal, 1985. 52

Rob Barel, o.a. wereldtitel triatlon lange afstand in Nice, 1994.

223

Marcel de Vries, Nederlands kampioen motorcross, 1989.

225

SKF Korfbalteam, kampioen overgangsklasse, 2004-2005.

226

Bo de Groot, wereldkampioen Obstacle Course Racing, 2016.

227

228

Actuele info van de Veenendaal Verzamel(t)d actie op jumboveenendaal.nl

VZC waterpoloteam, landskampioen, 1986.

229

Timothy Petersen, meervoudig Nederlands en Europees kampioen karate.

230

Wilco den Hartog, voetballer GVVV van 2007-2009 en van 2010-2020.

DOVO Veenendaal – AFC Ajax op 17 november 1984 voor de TOTO KNVB beker.

Triatlon Veenendaal met eerste plaats voor Jan van de Pol, 2006. 53

Hotels

Wist je, dat er zich in de vorige eeuw maar liefst vijf hotels in het centrum van Veenendaal bevonden? Hotel De Korenbeurs en hotel De Roskam domineerden het marktplein en aan de Kerkewijk stonden hotel Vonk, hotel Gerth (voorheen hotel Spanjer) en (een tweede) hotel De Roskam. De eigenaar van hotel De Korenbeurs aan de Markt en hotel De Roskam aan de Kerkewijk, vlakbij het station, was de familie Wed. A. W. de Haas, die zich in 1879 in Veenendaal had gevestigd. Deze familie bezat tevens een garage aan de Kerkewijk en een autobusdienst met de lokaal bekende rode autobussen. Hotel Vonk aan de Kerkewijk werd in 1910 door Bart Vonk, de zoon van Rijk Vonk, eigenaar van boerderij De Vendel aan de Vendelseweg, geopend. Zijn zoon Jan Vonk nam de zaak begin jaren vijftig over en verkocht zijn hotel in 1990 aan de gemeente Veenendaal. Op de plek van zijn hotel was de ingang van De Corridor gepland. De broer van Jan, Rijk, genoemd naar zijn vader, stichtte in 1934 garage Vonk. Begonnen aan de Patrimoniumlaan verhuist hij in 1944 naar

231

Pension Dennenlust aan de Cuneraweg in Rhenen, eerste helft van de 20ste eeuw. 54

de Parallelweg. Ook hij runde een busdienst: de AVW-tours (Autobusdienst Veenendaal-Wageningen). Ook buiten het centrum van Veenendaal waren hotels gevestigd. Zo waren daar aan de Nieuweweg hotel La Campagne en hotel De Gouden Leeuw (voorheen De Bijenmarkt). Aan de andere kant van het dorp Veenendaal, richting Rhenen bevonden zich eveneens een aantal hotels. Hotel La Montagne (nu De Drie Zussen) aan de Kerkewijk (Zuid) is wel het allerbekendste. Pension Bergzicht (het latere Juliana Ziekenhuis) en pension Dennenlust, beide aan de Cuneraweg. Op de plek waar nu Residence Rhenen is gevestigd, stond tot in de Tweede Wereldoorlog hotel Berg en Bosch. Jaren later, rond 1970, wordt een Ibis-hotel aan De Vendelier in Veenendaal gevestigd. In 2014 sloot dit hotel de deuren. Anno 2020 telt Veenendaal nog slechts twee hotels: hotel Van der Valk aan het Bastion en City hotel De Koningsvlinder aan de Kerkewijk.

232

Hotel Gerth aan de Kerkewijk, ca. 1952.

233

Hotel De Roskam van familie De Haas aan de Kerkewijk, ca. 1960.

234

235

Hotel De Korenbeurs aan de Markt, ca. 1960 en voormalig Post- en Telegraafkantoor aan de Kerkewijk 4.

Hotel-Café-Restaurant Vonk aan de Kerkewijk, enige jaren voor de sloop in 1990.

Wje diast t

Veenendaal vorige eeuw 5 hotels in het centrum telde?

236

Hotel Spanjer aan de Kerkewijk, ca. 1930.

237

Hotel-Restaurant La Montagne, ca. 1955.

239

Hotel-Restaurant La Campagne, Nieuweweg, ca. 1960.

238

Hotel-Café-Restaurant De Gouden Leeuw aan de Nieuweweg, ca. 1965, voorheen De Bijenmarkt.

240

City Hotel De Koningsvlinder aan de Kerkewijk 43, voorheen Huize Marianne. 55

241

Kroeg van Letje van Schaik aan de Prins Bernhardlaan, ca. 1935.

242

Café ‘t Witte Paard, ca. 2005.

243

Café ’t Huchie aan de Nieuweweg, ca. 1930.

244

Café De Taveerne aan de Hoofdstraat, ca. 1985.

Cafés en restaurants

Je zag ze overal in Veenendaal: kroeglopers. Veel, heel veel kroeglopers. Vooral in de dorpskom, maar ook daarbuiten stonden ze, de cafés, de kroegjes, waar je ook na sluitingstijd nog even achterom een burreltjie kon halen. Een burreltjie na werktijd was voor menig fabrieksarbeider sedert het ontstaan van de eerste fabrieken in Veenendaal een welkome versnapering. En dat er veel van hen iets te diep in het glaasje keken, kunnen we lezen in de politierapporten in vervlogen tijden. Menig Veenendaler sloot zijn bezoek aan de kroeg af met een val in het koude water van één van de vele sloten. Veenendaal kende van oudsher veel kroegen. Heel oude Veenendalers, maar dan moeten ze wel héél oud zijn, kennen nog wel de namen van cafés in de dorpskom van Veenendaal rond 1900 en de eerste decennia van de 20ste eeuw. Zo was daar op de hoek van de Hoofdstraat en de Zandstraat, rond 1895, het kroegje van “Neeltje op ’t Hoekje”. Jan Veenendaal schonk bier aan de Kerkewijk vlakbij de markt. Zijn café werd later overgenomen door Bart Vonk. Aan het Verlaat waren maar liefst vier kroegen te vinden. Die van Meijer, Jan de Ruiter, Teunissen en Hendrik in ’t Hoekje. In de Zandstraat, die vroeger ’t Sand werd genoemd, bevond zich café ’t Schuppie. In de latere drogisterij van Ko Tak in de Hoofdstraat konden cafébezoekers terecht bij Piet Krefeld. In diezelfde Hoofdstraat was het café van Frijda en achter de Oude Kerk in De Vlas (een voormalige touwslagerij) bevonden zich de kroegjes van Evert Davelaar en Gijs Veldhuizen. Letje Van Schaik bezat een kroeg aan de Prins Bernhardlaan en Dekker had zijn alom bekende Bierschuur in ’t Gelderland. Ja, er werd heel wat af gedronken in het oude Veenendaal. Eén van de cafés die de tand des tijds heeft doorstaan, is het huidige eetcafé De Taveerne aan de Hoofdstraat. Dit café bestaat sinds 1889. Toen verwierf hotelhouder Stemerdink hij had een hotel aan de Kerkewijk (het latere hotel Gerth) - vergunning om in het pand aan de Hoofdstraat Wijk C no. 17 sterke drank (in het klein) te verkopen. Daarmee is De Taveerne het oudste café van Veenendaal. Iets jonger is café ’t Huchie aan de Nieuweweg. Dit café dateert uit 1897. Op deze en de volgende pagina zie je een aantal cafés uit de vorige eeuw. Misschien heb jij er nog een colaatje of een pilsje gedronken?

246

245

Bar Bistro Maison Kramer aan de Kerkewijk, hoek J.G. Sandbrinkstraat, ca. 1970.

Snackbar ’t Luifeltje aan de Kerkewijk, nabij het Stationsplein.

249

247

Feestcafé ’t Markthuys aan de Markt, ca. 2005.

248

Café De Ouwe Grens, Holleweg, ca. 1950. De Bierschuur van Dekker in ’t Gelderland, ca. 1950. 57

Kantoorgebouw van de Scheepjeswolfabriek aan de Zandstraat, ca. 1960.

Van Boerseland tot Beatrixstraat Wist je dat de straten in Veenendaal precies 100 jaar geleden, in 1920, voor het eerst officiële namen kregen? En wist je, dat dat er maar 21 waren? In de gemeenteraadsvergadering van 28 juni 1920 kregen de Hoofdstraat, de Hoogstraat, de Achterkerkstraat en het Klein Schutje (de latere Valleistraat) in Stichts Veenendaal met nog 17 andere straten formeel hun naam. Natuurlijk hadden de (water-)wegen, paden en stegen in Veenendaal al sinds mensenheugenis een naam. Een naam in de volksmond. Namen, die verwezen naar vroegere bewoners, zoals de Munnikenweg, naar de monniken, die langs deze weg naar hun kapel op de Emminkhuizerberg liepen of naar het gebruik van het land, het Boerseland (de latere Beatrixstraat). Ook werden straten of buurten vernoemd naar een historische gebeurtenis. Bijvoorbeeld De

250

Brouwersstraat ca. 1965, lopend vanaf het Schrijverspark richting Zwaaiplein. 58

Engelsche Stad, waarschijnlijk vernoemd naar de Engelse onderdirecteur van de Veenendaalsche Stoomspinnerij en Weverij, die door de Veenendalers werd beschouwd als de eigenaar van de woningen, die voor of door de VSW zijn gebouwd. In 1920 kreeg De Engelsche Stad de naam Oranjestraat. Omdat er in de jaren na 1920 nogal wat onenigheid ontstond tussen de bestuurders van Veenendaal over de te vergeven straatnamen, werd in 1964 besloten een commissie van advies voor de straatnaamgeving in te stellen. Nu 100 jaar na de invoering van de eerste officiële straatnamen in 1920 kent Veenendaal maar liefst 721 straatnamen die door de gemeenteraad zijn vastgesteld. In dit hoofdstukje een aantal kiekjes van straten in het Veenendaal van de 20ste eeuw.

251

Bergweg, ca. 1935, gezien vanaf het plantsoentje richting de Kerkewijk.

252

Hoofdstraat, ca. 1965.

253

Hoek Hoofdstraat/Zandstraat/ Hoogstraat, ca. 1970, met rechts het torentje van Weijers.

254

Dr. Kuyperstraat, straat in het Franse Gat, genoemd naar de politicus Abraham Kuyper (1837-1920), ca. 1960.

256

De Fluiterstraat, ca. 1965. Vanouds een gemeentesloot.

255

De Zandstraat, ca. 1960, vanouds ’t Sant genoemd.

257

De Holleweg, lag voor de grenswijziging van 1960 deels in de gemeente Ede en deels in de gemeente Renswoude, ca. 1950.

Hoofdstraat, 1958. 59

Hoogstraat met in de verte het kantoorgebouw van de Scheepjeswolfabriek, ca. 1965.

258

Hoofdstraat, 1960.

YouTube serie ‘Onze Hoofdstraat’

259

Hoofdstraat 1958, met op de achtergrond de woning en praktijk van dokter J.G. Kets.

Hoofdstraat, met o.a. de winkel van Hein van Schuppen, ca. 1955.

261

Hoogstraat met Raiffeisenbank en schoenhandel Weijers, ca. 1960. 60

260

262

Molenstraat, ca. 1965.

263

264

Zandstraat, ca. 1960.

Valleistraat, ca. 1960.

265

Markt, ca. 1965.

266

Nieuweweg met zicht op Molen De Vriendschap, ca. 1960.

267

Molenstraat, ca. 1970.

Hoofdstraat ca. 1980 ter hoogte van de Passage met fontein. 61

269

268

Patrimoniumlaan, in de verte de Kerkewijk, ca. 1960.

Jan Steenlaan. Sinds 1953 straat in het Franse Gat, genoemd naar Jan Havickszoon Steen (1626-1679). Nederlands schilder uit de Gouden Eeuw.

Hoofdstraat, 1960.

Supermarkt De Gruyter, Hoofdstraat, ca. 1960.

Rembrandtpark, ca. 1960.

272

271

Markt, ca. 1955.

270

273

Vendelseweg, ca. 1970.

Kerkewijk, arbeiders verlaten om 12.00 uur massaal de Hollandia Tricotage Fabriek om thuis te gaan eten, ca. 1960.

274

275

Hoofdstraat gezien vanaf de Markt, ca. 1965.

Kerkewijk met rechts Maison Kramer, ca. 1970.

O o i t geho

ord van het Klein Schutje en de Engelse Stad?

277

Eerste (mobiele) verkeerslicht op de Kerkewijk, 1956.

276

Laatste deel van de Hoofdstraat, ter hoogte van de tabakswarenkiosk van Van de Loosdrecht, ca. 1965.

278

Zandstraat ca. 1970. Met arbeiderswoningen nr. 4 tot en met 16. 63

obilisatie en bevrijding van Veenendaal, 1940-1945

Over de geschiedenis van Veenendaal tijdens de mobilisatie begin 1940 en over de oorlogsjaren en de bevrijding (1940 – 1945) is veel geschreven. Het Gemeentearchief Veenendaal vertelt ons het volgende: Na de Duitse inval in TsjechoSlowakije in augustus 1939, besloot het Nederlandse leger te mobiliseren. Deze mobilisatie had grote gevolgen voor Veenendaal. Omdat het dorp in de Grebbelinie ligt, werden zo’n 2000 militairen van het 10de Regiment Infanterie (10 R.I.) in Veenendaal ondergebracht. De officieren werden ingekwartierd in hotels en bij vooraanstaande Veenendalers, de gewone soldaten in scholen en op boerderijen. Soldaten werden in korte tijd onderdeel van het Veenendaalse straatbeeld. Om het land te verdedigen werden grote stukken land rond Veenendaal onder water gezet. In militaire taal heet dat inundatie. De soldaten moesten stellingen bouwen om de Grebbelinie te versterken en in de winter van 19391940 de geïnundeerde stukken land ijsvrij houden. Op 10 mei 1940 om 4 uur ’s ochtends zijn de eerste vliegtuigen hoorbaar boven Veenendaal. Al gauw is het duidelijk dat de oorlog nu echt begonnen is. De Veenendaalse bevolking moet geëvacueerd worden. Te voet vertrekken de inwoners naar Elst, waar ze aan boord zullen gaan van schepen die hen verder naar het westen zullen brengen. Ondertussen worden in Veenendaal aan de Kerkewijk, de Kastanjestraat (nu Kastanjelaan), de Kanaalweg en de Nieuweweg huizen in de brand gestoken om het schootsveld vrij te maken. Vanaf 17 mei, na de capitulatie van Nederland voor de Duitsers, mogen de eerste Veenendalers weer naar huis. Onderweg zien zij de sporen van het oorlogsgeweld. In Veenendaal is gelukkig niet gevochten. Wel zijn er 130 huizen in vlammen opgegaan en is er geplunderd. Neergehaalde vliegtuigen zijn een bezienswaardigheid. De Tweede Wereldoorlog duurde vier

jaar. Terwijl omliggende plaatsen al op 17 april 1945 bevrijd waren, liet de bevrijding van Veenendaal op zich wachten. Zelfs toen plaatsen als Utrecht (6 mei) en Amsterdam (7 mei) waren bevrijd, bleef Veenendaal een bezette enclave in bevrijd gebied. De in Veenendaal gelegerde Nederlandse SS-ers maakten de dienst uit. Zij hadden in Veenendaal een uitgaansverbod ingesteld. De SS patrouilleerde door de Veenendaalse straten en er heerste die laatste dag van de oorlog een gespannen sfeer. Eén dag na de capitulatie van de Duitse troepen in Wageningen werd in Veenendaal de Vaartbrug per ongeluk door de Duitsers opgeblazen. Op 8 mei trokken de eerste geallieerde soldaten op naar Veenendaal. Na enkele schermutselingen trokken zij zich echter weer terug. Op woensdag 9 mei kwamen ze terug, nu met Sherman tanks en pantserwagens. Eind van de middag rolden de tanks over de Nieuweweg, via de Hoofdstraat, naar de Markt. Diezelfde dag sprak waarnemend burgemeester J.H. van Schuppen de feestvierende inwoners van het bevrijde Veenendaal op de Markt toe. 279

Nederlandse soldaten in de Hoofdstraat tijdens de mobilisatie, mei 1940.

282

280

Verbrande huizen aan de Kerkewijk, mei 1940.

283

Werkzaamheden ten behoeve van mogelijke inundatie nabij Het Benedeneind, 1940.

286

De op de Markt samengestroomde bevolking van Veenendaal vierde uitbundig feest ter gelegenheid van de bevrijding van de Duitse bezetting. Een portret van Hitler wordt verbrand. Mei 1945.

281

Ruïne aan de Kerkewijk, mei 1940. Wachthuisje op de hoek Holleweg-Nieuweweg bij De Samenwerking, mei 1940.

284

Eén van de eerste tanks met de bevrijders van Veenendaal in de Hoofdstraat op 10 mei 1945.

287

Veenendaalse kinderen vieren de bevrijding met een optocht in de Hoofdstraat, mei 1945.

285

Burgemeester J.H. van Schuppen op een geallieerd legervoertuig bij de intocht van de bevrijder op 10 mei 1945.

288

Feestelijke bijeenkomst van de Veenendalers op de Markt ter viering van de bevrijding van de Duitse bezetter op 10 mei 1945. 65

Het wapen van Veenendaal

Het oudste wapen van Veenendaal dateert uit 1563. De voorloper van de gemeente Veenendaal, het Veenraadschap der Geldersche en Stichtsche Veenen, koos in dat jaar voor een wapen met een turfschip. Toen Veenendaal in 1795 zelfstandig werd en de Fransen het dorp in 1815 hadden verlaten, kreeg Veenendaal een nieuw wapen. Het gemeentebestuur verkoos nu een driemaster boven het door het Veenraadschap gevoerde turfschip in het wapen. Op 11 september 1816 is dit wapen officieel bevestigd. Op 18 september 2012 mag de gemeente Veenendaal het wapen met een kroon voeren. Dit naar aanleiding van het bezoek aan Veenendaal van de koninklijke familie op Koninginnedag 2012. Vanaf deze datum luidt het vernieuwde blazoen: “In azuur een schip met volle zeilen, varende op een zee, alles van goud. Het schild gedekt met een gouden kroon van drie bladeren en twee parels”.

Sinds 1563 het wapen van het Veenraadschap met een turfschip.

Sinds 1816 het wapen met een driemaster van de gemeente Veenendaal (nu een zelfstandige gemeente).

Sinds 2012 voert Veenendaal een wapen met een driemaster met boven het wapen een kroon. Dit ter gelegenheid van het bezoek van Koningin Beatrix aan Veenendaal.

Het fotomateriaal in dit boek is grotendeels afkomstig uit het archief van de Historische Vereniging Oud Veenendaal (HVOV). Het jaartal van de in dit boek gebruikte foto’s is niet altijd te achterhalen. Daarom is bij diverse foto’s het genoemde jaartal vergezeld van het woord circa (ca.). In verband met het coronavirus (COVID 19) waren de benodigde archieven afgelopen maanden niet toegankelijk. Dientengevolge heeft er geen laatste check van de informatie bij een aantal foto’s plaats kunnen vinden.

Jumbo van Aanholt, Paddestoelenlaan 40 Jumbo Huibers, Prins Willem-Alexanderpark 617 Jumbo Huibers, Dr. Slotemaker de Bruïnestraat 20 Jumbo Hoek, Ronde Erf 66

Veenendaal