Gazeta Almedicus nr.4 by Gazeta Almedicus

A _1

STUDENTORE

GAZETA

LMEDICU Gazeta e përmuajshme "Almedicus" Fakulteti i Mjekësisë, UT Botimi nr. 4, Dhjetor 2009

PETICIONI

PËRVOJ Ë

Një ish studente nga Maqedonia tregon historinë e saj në FM Fq.10

PROBLEMATIK Ë

Deri tani asnjë përgjigje konkrete nga Dekanati. Pritet reagimi nga RektoratiFq.2

Studentët e degës së farmacisë: Çfarë duhet ndryshuar në degën tonë? Fq.9 OPINION Ana Topoviti

Melodrama në sekretarinë tonë… Fq.8 Ariela Pogaçi

Nekrologjia Adhamudhiane e kryetarit të KSFM!

Fq.3

INTERVISTË ME:

Ministrin e Shëndetësisë, z.Vasili & Kancelarin e FM, Prof. Hysa

Koha e reformave të mëdha

Puna në FM, kënaqësia më e madhe në karrierën time

Fq.4

Fq.6 Taulant Muka

Ku janë premtimet tuaja z.Dekan? Fq.6

Fq.15 Fq.5

Lidhje direkte e studentëve të Shëndetit Publik me GSU

Implementimi i Deklaratës së Bolonjës në Shqipëri

Çrregullimet e personalitetit & mekanizmat mbrojtës psikologjik

Fq.16

Fq.11

Fq.14

Kongresi i Shkencave Mjekësore: Si të ndërtosh një abstrakt? Fq.7

Volume

Issue

_2 Stafi i Gazet Gazetëë s “Almedius” Drejtor Taulant Muka Kryeredaktor Jana Nano zv.Kryeredaktor Fjorda Koromani Redaktor përgjegjës Fatbardha Çela Dea Qirjaqi Ana Topoviti Eni Tresa Eriselda Pipero Erklida Sula

Përfaqësuesit në degët: Mjekësi e Përgjithshme Blerta Hamolli Farmaci Ani Tusha Stomatologji Blerta Dollaku Elda Dervishi Shëndeti Publik Alban Hasanaj

Redaksia Alba Kuqi Anisa Daka Arbër Gjermeni Ariela Pogaçi Besiana Rudi Besiana Balla Elona Lile Elton Halili Enita Metaj Ema Mullalli Ermal Hasanaj Hava Toçilla Ilda Kushta Ina Zaimi Iris Peçini Juna Odobashi Lisiana Demiraj Milda Frroku Pranvera Apostoli Renta Sanxhaku Urim Breçani Grafik/Design Albana Muka Taulant Muka Kontakt Cel: 0693585558 email:

AKTUALITET

Peticioni: Deri tani asnjë përgjigje konkrete nga Dekanati Pritet reagimi nga Rektorati

Jana Nano Është hera e dytë që studentët e fakultetit tonë hartojnë një peticion e ia paraqesin strukturave përkatëse. Ai i vjetshmi, në rradhë të parë, shërbeu për të zgjuar ndërgjegjen tonë të fjetur ‘’Ne jemi këtu, ne meritojmë më shumë,, Pati përpjekje nga dekanati për të ndihmuar që gjërat të përmirësoheshin, por mesa duket jo maksimale. Këtë e tregon vullneti ynë për të përpiluar kërkesa të tjera edhe këtë vit. Ne vazhdojmë të kemi po të njëjtat probleme gjatë jetës tonë studentore. Këmbëngulim në idetë tonë për një ndryshim në gjithë sistemin e mësimdhënies dhe mundësive që na jepen për t’u zhvilluar nga ana akademike. Nuk dua të konkludoj që struktura drejtuese është indiferente, por ky mendim më vjen natyrshëm kur shoh që gjërat mbeten të njëjta. Më datë 26 Tetor u zhvillua në dekanat një takim me 5 përfaqësuesit e studentëve. Z. Alfred Priftanji vendosi që diskutimin e tij ta ndante edhe me studentë të tjerë, kështu që po atë ditë u realizua nje takim me përmasa më të mëdha me studentët e FM në sallën blu të fakultetit. Aty , z. Priftanji na paraqiti shkurtimisht një pasqyrë të të gjithë gjendjes së fakultetit tonë, duke theksuar që tashmë kishte ardhur momenti i një ndryshimi të pashmangshëm për të gjithë strukturën e tij. Qe një prezantim i gjithë reformës në arsim dhe modelet e ndryshme aplikative të vendeve të tjera, por që gjithsesi pa ndonjë mendim konkret sesi mund të adaptohen këto sisteme në fakultetin tonë.(Fatkeqësisht, edhe pas këmbënguljes tonë për të marrë dhe paraqitur në këtë reportazh prezantimin e bërë atë ditë,nuk arritëm ta përvetësonim) . Për vetë karakteristikat e fakultetit tonë në tërësi apo edhe vetë problemeve që kemi si shtet, kuptohet që duhet një

ABC

Republika e Shqipërisë PETICION

Drejtuar: Rektorit të Universitetit të Tiranës, z.Dhori Kule Dekanit të Fakultetit të Mjekësisë të Universitetit të Tiranës, z.Alfred Priftanji Duke marrë shkas nga zhvillimet e javëve të fundit si dhe të gjitha proçedurave të parregullta që kanë shoqëruar ndër vite mbarëvajtjen e mësimdhënies në fakultetin tonë, ne të nënshkruarit, studentë të Fakultetit të Mjekësisë,permes këtij peticioni, me qëllim organizimin sa më efektiv të bashkëpunimit për një marrëdhënie të frytshme midis strukturave tuaja dhe palës sonë (studentëve), kërkojmë: 1-Dhënien e provimeve të lëndëve me volum të madh në formën e moduleve dhë çdo moduli ti përcaktohen kreditet përkatëse për të gjithë studentët, organizimi i vitit akademik i të cilëve nuk është i ndërtuar në formën e cikleve; kjo formë do të ulte ngarkesën që ka studenti i Fakultetit të Mjekësisë dhe do të mundësonte një përvetësim më cilësor të lëndëvë. 2-Dhënien e provimeve në përfundim të çdo cikli për të gjithë studentët,organizimi i vitit akademik të të cilëve është i ndërtuar në formën e cikleve. 3-Liberalizimin e provimeve; çdo studenti ti jepet mundësia që një provim ta jap disa herë në vit në datat që përcaktohen nga departamentet përkatëse të Fakultetit të Mjekësisë. 4-Ndryshimi i kufizimit të përmirësimit të notës nga një në vit në tre,pavarësisht numrit të provimeve të mbartura. 5-Të shpallet data e provimit të paktën një muaj përpara datës së zhvillimit të provimit. 6-Vlerësimi i punës së pedagogut edhe nga ana e studentit, një vlerësim i cili ndikon edhe në qëndrimin apo jo në punë të pedagogut; gjetja e një formule statutore zbatimi i së cilës mundëson marrjen në konsidratë të opinionit të studentit mbi punën e pedagogut. 7-Ngritja e një komisioni shkencor me përbërje nga pedagogë të Fakutetit të Mjekësisë dhe specialist të fushës, i cili të vlerësoj nga ana shkencore,didaktike dhe cilësore librat akademik që përdoren në fakultet; shpeshherë librat janë të keqpërkthyer,të papërpunar,me një cilësi të dobët flete dhe shkrimi si dhe të pashoqëruar me figura(për më tepër që vlera e tyre e tejkalon koston reale). 8-Dixhitalizimi i sekretarisë dhe krijimi i një faqe web-i të Fakultetit të Mjekësisë; në këtë faqe të publikohen të gjitha leksionet nga ana e pedagogëve të këtij fakulteti dhe të hidhet i gjithë informacioni i dixhitalizuar i studentit duke përfshirë edhe notën dhe pajisjen e çdo studenti me një fjalëkalim,nëpërmjet të cilit çdo student do të mund të ketë akses në të dhënat e tij përmes internetit dhe njëkohësisht do të mundësohej ruajtja e privatësisë së studentit. 9-Liberalizmi i kriterit të specializimit ku të gjithë studentët që kanë një diplomë të Mjekësisë së Përgjithshme, të kenë të drejtën të hyjnë në konkursin e specializimit dhe të zgjidhet nje model, i ngjashëm me ato perëndimore, ku mesatarja e gjashtë viteve të konvertohet në pikë; me aplikimin e këtij sistemi kërkojmë plotësimin e gjithë infrastrukturës që të sigurojë transparencë të plotë të procesit dhe eleminimin e të gjithë fenomeneve që kompromentojnë sistemin. Shpresojmë që kërkesat tona të vlerësohen në mënyrën e duhur. Jemi të palëkundur në qëndrimin tonë derisa të arrihet në një zgjidhje konkrete.

analizë shumë e hollësishme dhe ide konkrete sesi mund të ndryshojnë gjërat, gjë që nuk e patëm shumë të qartë në fund të bisedës.Sikur të mos mjaftonte kjo, diskutimi në fund,

mori një rrjedhë tjetër pas një debati në lidhje me studentët që kishin lënd ë të m bar tu r a.( për i n fo rmacione të mëtejshme, të gjithë takimin e asaj dite format në video,

e keni të publikuar në profilin e gazetës në Facebook) U kërkua që çështja të diskutohej ditën tjetër me përfaqësuesinë studentore, por për ditë të tëra me rradhë, qe e pamundut të caktoje një orë takimi në sekretarinë e dekanatit. Nuk mjafton që shpenzojmë kohë dhe energji duke ia’’rrëmbyer’’ kohës tonë për studim, por duhet të përballemi edhe me probleme të tilla. Nuk arrij të kuptoj, se ç’ka më të rëndësishme se kaq, nqs për ne nuk gjejnë të paktën 5 minuta??? Dekani u shpreh që gjithçka do të përcaktohet nga rregullorja (pikat 2,3,4,5) që pritet të aprovohet nga Rektorati. Shumë pika të peticionit marrin zgjidhje menjëhershme pas publikimit të saj. Përsa i përket dixhitalizimit të sekretarisë është biseduar me një grup Italian dhe projekti do të fillojë nga puna shumë shpejtë. Gjithashtu kanë filluar punimet për ristrukturimin e bibliotekës së fakultetit, ku përfshihen zgjerime të kapaciteteve të saj. Përsa i përket komisionit shkencor i cili kontrollon librat akademikë, do të merren masa të menjëhershme për fuqizimin e rolit të tij. Pika 1 e peticionit i përket reformës dhe do të diskutohet më vonë. Ndërsa përsa i përket pikës 9 në lidhje me kriteret e specializimit, duke qënë një çështje shumë delikate u la të ridiskutohet edhe njëherë. Jemi mësuar të dëgjojmë shpesh fjalë boshe pa fund, premtime pa krye, por mbi të gjitha asnjë veprim. Nuk pajtohemi me këtë gjendje kurrsesi. Do të vazhdojmë deri në fund këtë nismë që kkemi emi nisur nisur.. Së fundmi, peticioni gjendet edhe mbi tavolinën e rektorit të Universitetit të Tiranës, z. Dhori Kule. Jemi në pritje të një përgjigje-reagimi , edhe prej tij….

Studentët u vënë nota pedagogëve

Gazeta Shekulli

Të gjithë studentët do të kenë mundësinë të testojnë pedagogët dhe modulet e tyre mësimore. Lajmin e bëri të ditur dje rektori i Universitetit të Tiranës, Dhori Kule, gjatë një takimi të organizuar me rastin e Javës Ndërkombëtare të Arsimit. Sipas rektorit Kule, studentët janë në qendër të universitetit dhe për këtë arsye strukturat drejtuese të tij duhet të angazhohen për krijimin e të gjitha kushteve të përshtatshme për ta.

almedicus@hotmail.com

Sponsor

Universiteti i Tiranës Fakulteti i Mjekësisë

Prof.Dr.Dhori Kule tha se do të jenë vetë studentët ata që do të vlerësojnë pedagogët e tyre dhe çdo semestri. Kjo do të jetë mënyra më e mirë për të mundësuar reagimin e studentëve ndaj dijeve që marrin. Për të realizuar këtë testim, do të merren për bazë modelet e suksesshme anglosaksone dhe të Evropës Kontinentale.

"Në fund të semestrit të parë të këtij viti akademik, në të gjitha lëndët e të gjitha departamenteve të Universitetit të Tiranës, studentët do të plotësojnë një pyetësor dhe do të vlerësojnë pedagogët dhe modulet. Ne dëshirojmë që me këtë risi, edhe ato elemente të sistemit lindor që kanë mbetur në sistemin tonë arsimor, të zhduken dhe të përmirësohen", u shpreh Kule. Në këtë takim ishte e pranishme edhe zëvendësambasadorja amerikane në Tiranë, Debora Xhons (Deborah Jones), e cila vlerësoi ndryshimet e bëra në sistemin arsimor shqiptar. Ajo vuri theksin në nevojën e bashkëpunimit ndërmjet shteteve dhe institucioneve arsimore në mbarë botën, bashkëpunim ky që është

edhe motivi i Javës Ndërkombëtare të Arsimit, sipas Xhons. "Një fjalë kyçe në sistemin tonë të edukimit është shkëmbimi, qoftë i ideve, informacionit apo njerëzve",- u shpreh ajo gjatë takimit. Xhons gjithashtu informoi të pranishmit mbi bursat, mënyrat e aplikimit dhe kriteret e vendosura, të përcaktuara nga Departamenti Amerikan i Shtetit, nëpërmjet ambasadës në Tiranë. Java Ndërkombëtare e Arsimit është një nismë e qeverisë amerikane, përkatësisht e Departamentit të Arsimit dhe Departamentit të Shtetit, për të bërë të mundur zhvillimin e arsimit në rang botëror. Ajo festohet në mbarë Shtetet e Bashkuara të Amerikës, si edhe në më shumë se 100 vende të tjera të botës, me ndihmën e SHBA-së.

AKTUALITET

Studentët në protestë: Të largohet Dr. Arjan Pushi Taulant Muka Nj Njëë student Në 16 nëntor, rreth 100 studentë protestuan para Fakultetit të Mjekësisë duke kërkuar shkarkimin e Dr. Arjan Pushit nga anëtar i komisionit të vlerësimit të lëndës së hematologjisë dhe shkarkimin e tij si pedagog i kësaj lënde. Studentët akuzojne Dr.Arjan Pushi si një nga pedaogët i cili ushtron presion të vazhdueshem psikologjik mbi ta. Studentët pohojnë se pakalueshmëria në lëndën e hematologjisë është mbi 90% (për notat jo-kaluese nuk jepet asnjë lloj shpjegimi; kalueshmërinë shumë të ulët e konfirmojnë edhe studentët me mesatare mbi 9). Studentët gjithashtu shprehen se aftësitë pedagogjike të këtij pedagogu lënë për të dëshiruar dhe për më tepër për shkak se lënda e hematologjisë nuk ka një tekst të vetin në gjuhën shqipe, përkeqëson studimin e studentëve

Pas katër dështimeve radhazi për të marrë notë kaluese në lëndën e hematologjisë, mora vendimin që në sezonin e provimeve të vjeshtës të kopjoja. Kështu ndodhi. Pavarësisht kësaj, sërishmi u vlerësova me notë jokaluese. Eshtë qesharake. As vetë ata, nuk dinë se çfarë presin nga ne.Kërkojmë patjetër që ky problem të gjejë zgjidhje sa më shpejt.

Mentor Petrela Rreth 11 vjet më parë, kur kam qënë në pozicionin e dekanit të Fakultetit të Mjekësisë, pata një konflikt me z. Arian Pushi. Ky i fundit u shkarkua nga detyra e tij si pedagog pas një procesi gjygjësor në emër të tij. Shpreh keqardhjen time që një ngjarje e tillë po ripërsëritet dhe që strukturat përkatëse drejtuese të fakultetit nuk po ndërhyjnë në zgjidhjen e këtij konflikti studentor.

Arjan Pushi Unë gjithmonë në jetën time profesionale kam qënë korrekt, por ka koleg të cilët, nëpërmjet nxitjes së këtyre reagimeve studentore, përpiqen të përbaltin mbi figurën dhe punën time.Kjo është e papranueshme! Si mund të drejtohen të gjitha akuzat ndaj personit tim, kur ndërkohë në fletën e provimit nuk është vetëm firma ime, dhe çfarë është më e rëndësishmja, nuk jam unë shefi i lëndës...

Alfred Priftanji Unë jam i pafuqishëm që të vërtetoj që ky profesor është i fajshëm, prandaj, gjithsecilli prej jush duhet t’i drejtohet organit kopetent.Unë duhet të repsketoj ligjin, sepse jetojmë në një shtet ligjor, dhe jo në nje shtet rrumpallë. Sillni prova reale, që kompromentojnë këtë pedagog, dhe atëherë unë do marrë vendimin që ligji më deyron, por sot në mungesë të këtyre provave unë s’mund të bëj asgjë.

z.Alfred Priftanji, si dekan i Fakultetit të Mjekësisë, li gji i ar simit të lar të, Neni 64 pika ligji arsimit lartë, 5 , në rastë të ti till la, ku provat që fajësojnë Dr .Arian Pushin janë eevidente vidente on ju të Dr.Arian vidente,, ju detyr detyron pe zulloni pr of esorin në fjalë dhe ju dele g on ju pezulloni prof ofesorin deleg detyrën të bëni propozimin tuaj drejtu drejtuaa r rektorit, për shkrakimin e këtij profesori profesori.. Neni 64, pika 5 : “Në raste të n gjashme ngjashme gjashme,, dekani/ dr ejtori ur dhër on pe zullimin e përgje gjësit të një drejtori urdhër dhëron pezullimin përgjegjësit njësie bazë dhe i propozon rektorit shkarkimin e tij, i cili shprehet brenda një muaji. Dekani/ ej përgje gjësv dr ejtori cakton njërin pr drejtori prej përgjegjësv gjësvee të grupeve kërkimore ose shkencore që do ta zëvendësojë autoritetin drejtues të pezulluar deri në zgjedhjen e autoritetit të ri, sipas këtij li gji. ligji. Dekani/drejtori organizon zgjedhjet e parakohshme.”

“60 studentë pa dhe përqasjen e njohurive të tyre në këtë lënd, por ajo që e implikon akoma më shumë këtë pedagog është: 1-Rezultati i arritur nga komisioni i rivlerësimit të provimit të ngritur jo më vonë se një muaj më parë,sipas të cilit pyetjet e provimit ishin të keqorganizuara si dhe jashtë programit të lëndës së hematologjisë. 2 -Në k und ërs ht i m e d h e m e rregulloren e fakultetit, ky profesor penalizon studentët me 1-2 mungesa duke i përjashtuar nga hyrja në provim për disa sezone rresht. 3-Precedenti i mëparshëm administrativ ku është pezulluar nga ushtrimi i profesionit të pedagogut për tre vjet në periudhën kur si dekan i Fakultetit ka qënë Dr.Petrela, për të njejtat motive të ngritura nga studentët sot.

diplomë vvetëm etëm pr ej prej hematolo gjisë hematologjisë

”

“ 250 studentë nnggelin çdo vit në pr ovimin e pro hematolo gjisë hematologjisë

”

INTERVISTA

Intervistë me Ministrin e Shëndetësisë, z.Petrit Vasili

Koha e reformave të mëdha

Jana Nano

evidentimin dhe luftimin e fenomeneve eventuale të mitmarrjes.

Taulant Muka

Gripi i derrit pas një periudhe qetësie në muajt Shtator- Tetor Tetor,, duket se është aktivizuar prapë. Jo vetëm kaq, por në qarkullim është gripi sezonal epidemik A3 H3N2. Një apel qytetarëve në lidhje me vaksinimin kundrejt kësaj viroze.

Laboratori i virologjisë i ngritur pranë Institutit të Shëndetit Publik është nga më bashkë bashkë-kohorët në Evropën Juglindore. Tani cikli i ekzaminimeve për dia gno zën e ggripit ripit të der rit diagno gnozën derrit mbyllet në vendin tonë, duke shmangur kështu vonesat e pë pë-rgjigjeve që vinin nga vendet fqinje. Vështrirësitë në krijimin e një qëndre të tillë dhe sa e ka lehtësuar punën e bluzave të bar dha në dia gno zat e sëmundje bardha diagno gnozat sëmundje-ve virusale? Çmund të bëhet tjetër në këtë drejtim? Laboratori i Virologjisë në Institutin e Shëndetit Publik është realizuar nëprmjet një kredie të Bankës Botërore për Qeverinë Shqiptare. Kosto e përgjithshme e Laboratorit ku përfshihen punimet civile, blerja e teknologjisë diagnostikuese si dhe kualifikimi i stafit arrin në rreth 750 000 USD. Ky laborator bën tashmë të mundur kryerjen e diagnozës molekulare për indentifikimin e virusit të gripit pandemik AH1N1. Gjithashtu mund të diagnostikohen edhe viruset e gripit sezonal dhe gripit të shpendëve AH5N1. Teknologjia Real Time PCR mundëson përshpejtimin e diagnozës në më pak së një ditë duke ndihmuar sistemin shëndetësor në menaxhimin më efikas të situatës klinike dhe epidemiologjike të gripit pandemik. Laboratori përpunon në kushte normale 21 mostra në ditë, ndërsa në kushte emergjence, kapaciteti diagnostikues mund të arrijë nga 50 deri në 100 mostra klinike në 24 orë. Në Laboratorin e Virologjisë do të vazhdojnë të kryhen, në standardet më të larta, të gjitha analizat e kryera më parë për viruset shkaktare të Poliomielitit, Fruthit, Rubeoles. Shumë

shpejt do të bëhet e mundur edhe kryerja e analizave të tjera për sëmundje të rrezikshme virale. Me standardet e reja të krijuara në laborator dhe me përfundimin e të gjitha kërkesave të biosigurisë së nivelit të tretë do të bëhet e mundur që Shqipëria të ketë nje laborator virologjik, ndër më të mirët në Europën

falas, dikush duhet të paguajë. 3

Solidariteti përmes kontributeve të sigurimeve shëndetësore mbron individët dhe familjet nga shpenzimet rrënuese për shkak të sëmundjes.

Shteti merr përsipër të paguajë për shërbime bazë me impakt të

Z. Vasili përshëndet gazetën Almedicus Qe një surprizë mjaft e këndshme kur mora vesh që studentët e Fakultetit të Mjekësisë kanë edhe ata një gazetë të tyren. Studentët e këtij fakulteti gjithmonë u kanë paraprirë zhvillimeve dhe ndryshimeve historike të Shqipërisë, mjafton këtu të përmend vitet 90'. Media dhe të gjitha burimet e tjera të informacionit janë mjeti me anë të të cilit çdo qytetar mund të përfaqësohet. Ato janë zëri, jehona e një komuniteti të tërë, dhe në rastin tuaj, e studentëve. Do doja t’ju

Juglindore dhe sipas të gjitha standarteve perëndimore. Gjatë punës tonë në spitale duket dukshëm një mënyrë e re organizimi. Implementimi i sistemit të referimit të pacientëve ka disiplinuar shumë gjendjen kaotike që paraekzistonte. Më përshkruani shkurtimisht reformën dhe ecurinë e saj deri tani... Zbatimi i sistemit të referimit bazohet në 4 parime kryesore: 1

Shërbimi i mjekut të familjes përbën portën e sistemit shëndetësor.

Shërbimet shëndetësore nuk janë

Situata epidemiologjike e gripit monitorohet përmes evidentimit javor të infeksioneve respiratore të sipërme dhe të poshtme, përmes raportimit javor të sindromave të rënda respiratore, raportimit të menjëhershëm të vdekjeve me shkak sindromat e rënda respiratore si dhe përmes rasteve të konfirmuara laboratorikisht për infeksion nga virusi i influencës sipas tipit. Të dhënat epidemiologjike dëshmojnë që jemi në një periudhë të ngjashme me atë të gripit stinor por ky aktivitet këtë vit është më i theksuar në krahasim me të njëjtën periudhë të 10 viteve paraardhëse. Kjo tregon përsëri që kemi të bëjmë me qarkullimin intensiv të virozave stinore, veçanërisht gripi stinor. Në sistemin publik të kujdesit shëndetësor raportohen 15 000 raste në javë ( java 48) të infeksioneve respiratore të sipërme dhe të poshtme, ndërkohë që rast të konfirmuara të gripit AH1N1 në periudhën korriknëntor 2009 janë 238. Në këtë situatë, është e qartë që barra e sëmundshmërisë, komplikacioneve dhe vdekshmërisë nga gripi sezonal vazhdon të jetë relativisht shqetësuese. Për më tëpër, komuniteti shkencor vazhdon të mbetet i shqetësuar për një rikombinim të mundshëm mes viruseve AH3N2 dhe AH1N1. Është shumë e rëndësishme që popullata të aplikojë vaksinën ndaj gripit sezonal, vaksinë që ka treguar efikasitet dhe që jo vetëm parandalon prekjen nga gripi sezonal, por ul mundësinë e një rikombinimi viral me pasoja të panjohura.

Si po e përballojnë institucionet shëndetësore shtimin e numrit të pacientëv gnostikuar pacientëvee të dia diagnostikuar me këta gripe. A janë marrë masa të mjaftueshme që preparatet medikamentoze të mos mungojnë në këto qëndra? Institucionet shëndetësore në kujdesin shëndetësor parësor (qendra shëndetësore, ambulanca, poliklinikat në Tiranë) dhe në kujdesin shëndetësor spitalor (spitale të rretheve, spitale rajonale dhe spitale universitare) marrin udhëzime periodike të bazuara në evidenca shkencore mbi parandalimin, detektimin dhe menaxhimin e rasteve. Institucionet shëndetësore janë pajisur me elemntët e mbrojtjes personale (maska, doreza, përparëse etj), antiviralë specifikë (tamiflu) dhe medikamente të tjera sipas tipit të institucionit. Në spitale është duke u forcuar shërbimi i terapisë intensive. Shërbimi i Sëmundjeve Infektive në QSUT dhe Spitali i Sëmundjeve të Mushkërive “Shefqet Ndroqi” disponojnë infrastrukturë medikale specifike për trajtimin e rasteve të rënda. Në vijim, është duke u përmirësuar shërbimi i urgjencës dhe kapacitetet trajtuese në çdo spital rajonal. Zbatimi i sistemit të referimit, qartëson të drejtat dhe detyrimet e palëve, marrësve të shërbimeve (qytetarëve) dhe ofruesve të shërbimeve (institucionet shëndetësore). Zbatimi i sistemit të referimit mbron qytetarët nga kujdesi shëndetësor jo korrekt sepse ka në bazë të tij qëndrimin holistik ndaj individit, ndërtuar përmes parimeve të mjekësisë së familjes. Të gjithë duhet të kontribuojmë në forcimin e sistemit shëndetësor. Kontributi fillon me marrjen e librezës shëndetësore dhe vazhdon me zbatimin e rregullave të sistemit të referimit, zbatimit të normave të shëndetit publik si dhe denoncimin me kurajo qytatare të rasteve të mitmarrjes apo shkeljeve të të drejtave të paçientëve.

FACEBOOK

rëndësishëm në shëndetin publik (vaksinimin, planifikimin familjar, kujdesin prenatal dhe perinatal, kujdesin për foshnjën, informim/ edukimin, depistimin etj) si dhe kujdesin shëndetësor për kategori të veçanta të miratuara nga qeveria. Zbatimi i sistemit të referimit nga niveli më i ulët në nivelin më të lartë sipas vlerësimit të mjekëve, nuk diskriminon asnjë qytetar, përkundrazi bën të mundur që qytetarët të marrin shërbimet që u nevojiten nga institucionet e duhura, në kohën e duhur. Zbatimi i sistemit të referimit shmang marrëdhënien financiare të drejtpërdrejtë midis qytetarit dhe mjekut, duke bërë të mundur

Na shtoni si shokun tuaj!

BE OUR FRIEND! GAZETA ALMEDICUS

INTERVISTA

Intervistë me Prof. Dr. Bajram Hysa, Kancelar i FM dhe Shef i Departamentit të Shëndetit Publik

Puna në FM, kënaqësia më e madhe në karrierën time Jana Nano Fedhor Meksi •

Ngriti shtypshkronjën e

•

parë U ndërtua salla blu

Mentor Petrela •

Filloi rikontriksioni i godinës së Fakultetit

•

Implementoi sistemin e biapartenencës

Anesti Kondili •

Inisiator i hapjes së bibliotekës së Fakultetit

Kristo Pano •

Formoi degën e Shëndetit Publik

Healthy City, pranë njësive bashkiake etj. Po përgatiten, janë në përfundim e sipër, kurrikulat e sistemit Bachelor si dhe në senatin e UT pritet të miratohet edhe diploma e nivelit të dytë (DND). Deri tani kemi aplikuar dhe janë në miratim e sipër dy specializime master: menaxhim shëndeti dhe master në Shëndetin Publik. Na tregoni diçka për veten tuaj. Jam diplomuar në Fakultetin e Ekonomisë në degën Ekonomi Politike (kështu quhej në kohën time). Prej shumë vitesh kam punuar si pedagog dhe shef departamnti në shkollën e Bashkuar të Oficerëve. Më pas, në QNK në Tiranë dhe si zv.drejtor i Këshillit Administrativ të Institutit të Sigurimeve Shoqërore. Në vitet e fillimit të demokracisë punova ne Fakultetin e Ekonomisë si pedagog i jashtëm në lëndën e menaxhimit. Që prej vitit 1995 jam në postin e kancelarit të Fakultetit të Mjekësisë. Gjithashtu, pedagog i lëndës së ekonomisë së shëndetit dhe prej mëse 2 vjetësh shef i departamentit të shëndetit publik. Për të qenë sa më afër punës time këtu në fakultet, mora titullin Profesor i Asocuar dhe prej gati 5 vjetësh, titullin profesor në lëndën e Shëndetit Publik. Gjatë këtyre viteve eksperience pune, jam përpjekur të ndërthur detyrat e mia si pedagog, kancelar dhe si kryefamiljar. Ka qënë një ndërmarrje e vështirë por që me ndihmën e familjes time të shtrenjtë (gruas dhe 3 fëmijëve) ku gjej rastin t’i përshëndes, kam realizuar të gjitha objektivat e mia. Studentët ju cilësojnë si një profesor mjat të dashur dhe të komunikueshëm. Çfarë marrdhëniesh keni me ta?

Puna në Fakultetin e Mjekësisë më ka dhënë kënaqësinë më të madhë gjatë gjithë karrierës time. Gjithmonë, FM ka patur studentë të shkëlqyer , më të mirët si dhe me një staf pegagogjik të mrekullueshëm,të përbërë prej 120 pedagogësh nga ku 60 profesorë. Marrdhëniet me studentët përveç atyre që na i përcakton statusi, i kam patur edhe shpirtërore. Jam i mendimit që mundësinë për të studiuar duhet ta kenë të gjithë në mënyrë të barabartë. Gjatë punës time në fakultet jam njohur me studentë të shkëlqyer por që ana ekonomike ua ka penguar mundësinë e studimit. Jam përpjekur në institucionet më të larta si Rektorati dhe Ministria e Arsimit që në fondet e bursave për ndihmë sociale Fakulteti ynë të favorizohet, pasi dihet që studimet në të zgjasin për shumë vjet dhe kanë mundësi të pakta punësimi. Në të gjitha fakultet e Universitetit të Tiranës, FM ka mesataren më të lartë përsa i përket notave: studentë ekselentë, të cilët janë krenaria jonë, jo vetëm e fakultetit, por edhe e vendit. Gjithmonë kam qënë i gatshëm t’i ndihmoj për përmirësimin e tyre profesional me bursa jashtë vendit, aftësimin e tyre ne klinika apo mastera të ndryshëm. Është një ndihmë e vogël sot, por që nesër do të shndërrohet në një produkt final që do i shërbejë mbarë komunitetit. Shqipëria ka nevojë gjithmonë e më shumë për mjekë të zotë.

I dua shumë studentët dhe identifikohem me ta. Kam udhëhequr më shumë se 25 tituj diplomash në fushën e ekonomisë apo shëndetësisë si dhe 3 doktoratura. Studentët shqiptarë duke patur parasysh edhe kushtet aspak favorizuese të studimit mbajnë brenda një potencial të madh zhvillimi. A keni patur probleme në punën tuaj si kancelar? Si i keni zgjidhur? Sigurisht, punët nuk mund të shkojnë vaj. Problemet kanë qenë të karakterit si administrativ dhe ligjor ku kërkesat dhe nevojat ishin më të mëdha se gjëndja financiare e fakultetit. Para 15 vitesh, kur unë për herë të parë fillova punë këtu gjendja linte për të dëshiruar. Qëllimi im qe t’i jepja fakultetit: studentëve dhe profesorëve të tij, një ambjent minimal dinjitoz për një institucion të tillë. Në atë kohë krijuam disa fonde të vetë Fakultetit nëpërmjet kuotave dytësore ( studentë që futeshin me pagesë për të ndjekur studimet pasi nuk kishin fituar konkursin hyrës). Kjo rriti mjaft të ardhurat tona, të cilat i investuam për të rritur kushtet në fakultet.Por kjo nuk zgjati shumë sepse vetëm 30% e buxhetit i shkonte fakultetit pjesa tjetër me ligj i kalonte shtetit Cilët kanë qënë disa nga figurat bazë të fakultetit që kanë lënë gjurmë në historinë e tij? Mund të përmend këtu Prof. Fedhor

Meksi i cili ngriti shtypshkronjën e parë në FM për përgatitjen e dispencave si dhe u ndërtua salla blu. Përmend Mentor Petrelën në kohën e të cilit filloi rikontriksioni i kësaj godine si dhe ishte i pari që implementoi sistemin biapa-rtenencës (pedagogët paguheshin edhe si të tillë edhe si mjekë). Anesti Kondili, një profesor i shquar që ka drejtuar FM, u bë inisiator i hapjes së bibliotekës së fakultetit tonë. I fundit, por jo më pak i rëndësishmi, dua të përmend profesor Kristo Pano. Është një nga figurat më të dashura dhe më të rëndësishme të FM. Fitoj nga rasti për t’i bërë një homazh këtij njeriu të madh. Ruaj respektin më të madh për të sepse me të vërtetë ka qënë një njeri i mrekullueshëm Studentët e degës së Shëndetit Publik që këtë vit përfundojnë studimet janë të paqartë se çfarë do të bëjnë më tutje në lidhje më zhvillimin e tyre akademik. Në çfarë faze janë përgatitjet e kurrikulave të masterit dhe DND (diplomave të nivelit të dytë)? Në vitin 2003 profesor Kristo Pano mori inisiativën e formimit të degës se Shëndetit Publik. Qëllimi kryesor i kësaj dege është të aftësojë dhe përgatisë studentë që nesër mund të punojnë në ISHP, drejtoritë e higjenës në qarqe dhe rrethe, të angazhohen në projekte për të krijuar atë që amerikanët e quajnë

Prandaj të gjithë studentët me mesatare mbi 8 që mbarojnë këtë vit akademik do të kenë mundësinë të vazhdojnë studimet për DND. Pra, masterat janë përfunduar si kurikula dhe janë pranë zyrave të akreditimit ku priten të miratohen, ndërsa programet e DND janë në përfundim e sipër. Sa të ngjashme janë këto programe me ato të universiteteve të huaja në botë? Në rolin e shefit të departametit kam insistuar dhe kam qënë mjaft i rreptë ndaj profesorëve dhe pedagogëvre me qëllim që programet të hartohen në mënyrë të ngjashme me ato të universiteteve të mëdha në botë si ai i Bielefeldit në Gjermani, Universiteti i Izraelit, Universiti i Renit në Francë, ai i Zagrebit etj. Këto fakultete kanë eksperiencat më të mira në fushën e shëndetit publik. Mund të them që pjesa më e mirë e profesorëve që japin mësim në degën e Shëndetit Publik kanë mbaruar studimet në këto fakultete prestigjoze. Pr of esor ju falender oj Prof ofesor esor,, falenderoj përzemërsisht për kohën dhe gadishmërinë që treguat për të zhvilluar këtë intervistë. Ishte kënaqësi për mua. Jeni të mirëpritur. Dera ime është e hapur për çdo student, në çdo kohë.

OPINION

Nekrologjia Adhamudhiane e kryetarit të Këshillit Studentor të Ariela Po ga ç i Pog Një komb të edukuar mirë, është e thjeshtë ta drejtosh, por është e vështirë ta pushtosh. Forca dhe madhështia e një kombi nuk matet me numrin e popullsisë së tij, por me numrin e njerëzve të zgjuar që ka. Jam e bindur se në Fakultetin e Mjekësisë nuk ka nevojë të bëjmë referenca numrash pasi gjithë studentët e fakultetit tonë kanë merituar të hyjnë dhe të ndjekin studimet këtu, duke pasur nevojën të drejtohen dhe jo të pushtohen. Në sistemet demokratike fakultetet zgjedhin përfaqsuesit e tyre për tu drejtuar. Këto zgjedhje zhvillohen çdo vit, fatkeqsisht në fakultetin e mjekësisë këto zgjedhje prej dy vitesh nuk janë zhvilluar për disa arsye „teknike”. Në këtë moment fatkeq qoftë edhe për arsye teknike të moszhvillmit të zgjedhjeve, studentët e fakultetit tonë ndihen të pushtuar dhe jo të drejtuar. Në Demokraci nuk mund të ketë ‘ arsye teknike‘ të cilat bëjnë të mosfunksionojë Demokracia vetë. Kjo situatë tragjikomike, na bën të kujtojmë famëkeqin doktor Adhamudhin i cili për arsye të cilat demaskonin mediokritetin e tij njerëzor dhe profesional, kërkonte të të nxirrte një sy për të të „shpëtuar tjetrin”, ky pseudo doktor pësoi fatin e tij më të keq atë për të cilën u përpoq por nuk mundi ta shtrëmbëronte: nekrologjinë e tij.

Në fakultetin tonë jam e bindur, siç ne studentët nuk meritojmë të na hidhet hi syve, se një nekrologji të ngjashme do ketë edhe Adhamudhi ynë meskin i cili pushton drejtimin e studentëve të Fakultetit të Mjekësisë. Ndihemi të

papërfaqësuar dhe kjo jo për ‘arsye teknike‘, por për arsyen e vetme sepse i zgjedhuri ynë nuk mund të rizgjidhej në qoftë se këto arsyet teknike nuk do ekzistonin dhe do të zhvilloheshin zgjedhje të cilat me verdiktin e tyre do të detyronin Adhamudhin përfaqsues te studentëve të mjekësisë, i cili pasi u zgjodh dy vjet më parë bëri vdekje klinike, të lexojë nekrologjinë e tij reale.

me karakter bamirës apo akademik për të cilat nuk ka munguar kurrë vullneti i studentëve të po këtij fakulteti, vullnet i cili është bërë organik tek ne studentët e Fakultetit të Mjekësisë. Mungesa e drejtimit por edhe pamundësia e pushtimit kanë bërë këtë letargji kaq të gjatë të përfaquesit tonë, i cili del nga po kjo letargji sa herë bie kambana e interesave të tij personale.

U mora shumë me këtë Adhamudh i cili drejton si Haxhi Qamili, por problemi shqetësues nuk është as retrospektiva as e ardhmja e tij, por Fakulteti i Mjekësisë për të cilin ne studentet e tij do të jemi deri në fund të jetës krenarë, legjitim në krenarinë tonë për arsyen e të kryerit studimet këtu. Prej kohësh përfaqsësia e Fakultetit të Mjekësisë nuk është mbledhur të diskutojë për problemet reale të studentëve, por vetëm për party ku përfitimet e tyre mjerane na bëjnë të mendojmë se studentët e Fakultetit të Mjekësisë të shihen si të aftë vetëm për të marrë pjesë në shfaqje ku mund të tregohen aftësitë e nivelit të kërcimit të gjithsecilit dhe jo në mbledhje ku të diskutohen kërkesat dhe çfarë duhet bërë më mirë në fakultetin tonë të dashur.

Të kërkosh të përfaqsohesh është po aq e drejtë dhe e ndershme sa të kërkosh edhe të zgjedhësh duke patur zgjedhje të përfaqsuesit më të denjë për të të përfaqsuar edhe unë si studentët e tjerë të Fakultetit të Mjekësisë, ndaj kërkojmë të ketë zgjedhje dhe të zgjedhim përfaqsuesin tonë. Zgjedhjet janë emblema e demokracisë, verdikti i tyre është medalja e kësaj demokracie ndaj i zgjedhuri me zgjedhje të ndershme duhet të varë në qafën e tij verdiktin (medaljen) që del prej tyre si do që të jetë ajo, pasi më shumë se kjo medalje ne studentëve na intereson funksionimi i përfaqsisë së studentëve të Fakultetit të Mjekësisë, dëgjimi i problemeve tona dhe zgjidhja e tyre.

Prej këtij përfaqsimi Adhamudhjan mungojnë aktivitetet të cilat studentët e Fakultetit të Mjekësisë duhet të kishin zhvilluar qofshin këto

Prandaj i uroj nga zemra Dr.Adhamudhit tonë të dashur të kuptojë sa më shpejtë, se nekrologjinë e tij e kemi lexuar që ditën që u zgjodh!

Pa koment

Ku jane premtimet tuaja z.Dekan?

Taulant Muka

Flet ëpalosja e premtimeve,për të cil Fletëpalosja cilaa t kandidati për dekan z.Alfred Priftanji(sot dekan i FM), u zotua të përmbushte gjatë mandatit të tij.

KONGRESI I SHKENCAVE MJEKESORE

Kongresi i I-rë Ndërkombëtar i Studentëve për Shkenca Mjekësore - Kosova 2008:

Një prezantim i shkurtër.. Për herë të parë në historinë e Fakultetit të Mjekësisë të Universitetit të Prishtinës dhe në historinë më të re të Republikës së Kosovës (të shpallur me datë 17/02/2008), nga data 28 Maj- 01 Qershor 2008, është mbajtur Kongresi i I-rë Ndërkombëtar i Studentëve për Shkenca Mjekësore-Kosova 2008 Kongresi është mbajtur nën patronazhin e Universitetit të Prishtinës, organizuar nga organizata joqeveritare “KISCOMS”Kosova International Student Congress of Medical Sciences, organizatë e themeluar në fillim të muajit shkurt të vitit 2008, konkretisht në kohën e shpalljes së Republikës së Kosovës. Përkrahjen kryesore morale dhe financiare në organizimin e Kongresit

Xheladin Ujkani Universiteti i Prishtinës/ Fakulteti i Mjekësisë Drejtimi i Stomatologjisë Kryetar i organizatës KISCOMS Ish- Kryetar i Këshillit Organizativ të Kongresit të I-rë Ndërkombëtar të Studentëve për Shkenca Mjekësore-Kosova 2008

të I-rë e kanë dhënë Rektori i Universitetit të Prishtinës, Prof.dr. Enver Hasani, Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë në Qeverinë e Republikës së Kosovës, Prof.dr. Enver Hoxhaj, dhe ish drejtori gjeneral i zyrës së USAID-it në Kosovë, Z. Michael Farbman, ndërsa kanë ndihmuar edhe Organizata Botërore e Shëndetësisëzyra në Kosovë, Ministria e Shëndetësisë, Kuvendi Komunal i Prishtinës, Zyra “Brain Gain Kosova”, Qendra e Telemjekësisë Kosovare . Në mbyllje të Kongresit të Irë, u vlerësua se kishte një pjesëmarrje të studentëve nga Universitetet rajonale dhe evropiane, në numër pjesëmarrës mbi 390, në mesin e të cilëve ishte prezente edhe nënkryetarja e EDSA-s, znj. Dieuwertje

Kuin, ndërsa ishin mbi 40 prezantime të punimeve shkencore të studentëve të Universitetit të Prishtinës dhe studentëve të Universiteteve ndërkombëtare. Në kongresin e I-rë, në kuadër të aktiviteteve të shumta, me disa ligjërata nëpërmjet telemjekësisë kanë kontribuar edhe studentët nga Universiteti i Arizonës në SHBA, e cila është mundësuar falë ndihmës së Prof.dr.Rifat Latifit dhe Qendrës së Telemjekësisë Kosovare, e cila lidhje ka qenë risi e kongreseve të deritanishme të organizuara nga organizata të ndryshme ndërkombëtare të studentëve për shkenca mjekësore. Është pikërisht realizimi i Kongresit të I-rë dhe kërkesa shumë e madhe e studentëve për aktivitete të tilla, ajo që shtyu organizatën Kiscoms që Kongresi i II-të të mbahet në Tiranë dhe në

organizim të përbashkët të studentëve shqiptarë nga Maqedonia, Shqiperia dhe Kosova.

“KISCOMS” Kosova International Student’s Congress of Medical Sciences , është themeluar në pajtim me Rregulloren numër 1999/22 të Administratës së Përkohshme të Misionit të Kombeve të Bashkuara në Kosovë.

Qëll imi Qëllimi i një abstrakti është të veprojë si një mjet referues( psh në një bibliotekë), duke lejuar lexuesin të vendos ose jo të lexojë punimin e plotë shkencor . Arsyet për të shkruar një abstrakt janë : 1. Të përmbledhi një punë shkencore të publikuar si artikull në gazetë, tezë shkencore , libër ose ëeb page. 2. Të paraqesi aplikimin e një punimi për një konference apo kongres.

Struktura I.Titulli Ide e shkurtër, konçize, e lehtë për të kuptuar dhe e saktë si në metodologji dhe në përmbajtje.

II.Abstrakti Portë për punimin tuaj . Sigurohuni se është shkruar mirë. 1. Demonstroni se përfundimet tuaja janë të rëndësishme dhe studimi është bërë me kujdes.

“KISCOMS”, është themeluar me qëllim të -

Organizimit, bashkimit dhe afirmimit të studentëve të Fakultetit të Mjekësisë të Universitetit të Prishtinës dhe bashkëpunimit reciprok në mes të studentëve dhe organeve më të larta arsimore edukativoshkencore të Republikës së Kosovës.

6. Paraqitni të dhëna për ndryshoret në mënyrë konsistente.

3 Përshkruani në detaje mbledhjjen e të dhënave (kush, çfarë, kur, ku, si, pse?)

7. Përdorni dizajnet si : tabelat, grafikët dhe shifrat, në këtë paragraf.

2. Qëndroni në objektivat tuaja në mënyrë të qartë dhe të saktë.

5. Analizat statistikore .

3. Shmangni përdorimin e fjalëve të njëjta në abstraktin tuaj .

a. sherbejne ne abstrakt për të kuptuar dhe përcaktuar se çfarë është statistikisht e rëndësishme.

4. Përmblidheni shkurtimisht por mos përjashtoni informacionin kyç. III.Hyrja 1. Shkoni drejt thelbit te problemit apo premisave te artikullit në mënyrë për të terhequr vëmendjen e lexuesit. 2 Siguroni informata të përshtatshme në përmbajtje: përdorni literaturë për të përmirësuar paraqitjen tuaj 3. Shpjegoni termat e përdorur në titull, sipas nevojës. 4. Përshkruani qëllimin e abstraktit tuaj, saktë dhe qartë. IV. Metodat 1 Siguroni mjaftueshëm detaje dhe organizojini në mënyrë kuptimplotë. 2 Përshkruani të gjitha aspektet e

përvojave nga larmia e shkencës së mjekësisë si nga aspekti praktik ashtu edhe nga aspekti teorik. Kongresi i I-rë Ndërkombëtar i Studentëve për Shkenca Mjekësore-Kosova 2008, është projekti i parë i realizuar nga organizata Kiscoms dhe projekti i parë ndërkombëtar i realizuar pas shpalljes së Kosovës shtet.

Iris Peçini

studimit dhe si janë mbledhur te dhënat.

4. Përcaktoni të gjitha variablat tuaj .

Organizimit të Kongreseve, seminareve dhe takimeve me përmasa ndërkombëtare të studentëve nepërmjet së cilës bëhet i munduar bashkimi i studentëve nga Fakulteti i Mjekësisë i Univesitetit të Prishtinës si dhe studentëve nga Universitetet më të njohura rajonale, evropiane dhe botërore, nepërmjet të cilave bëhet i mundur shkëmbimi i

“KISCOMS”, është themeluar nga studentët e Fakultetit të Mjekësisë të Universitetit të Prishtinës, konkretisht nga : Xheladin Ujkani ( Përfaqësues i autorizuar i orga-nizatës në Kosovë ), Xhevahire Sylejmani dhe Berat Rama.

Si të ndërtosh një abstrakt? Një abstrakt është një përmbledhje e një punimi të gjatë shkencor, përgjithësisht me natyrë akademike, e veçuar dhe e pavarur nga punimi shkencor(teksti baze ). Duhet të përcjellë faktet esenciale të punimit shkencor dhe nuk duhet të përmbajë material që nuk ndodhet në punimin shkencor. Realizimi i punës shkencore mund të bëhet vetëm ose në grup studentesh , gjithmonë nën mbikqyrjen e një mjeku , apo profesorit tuaj.

a. Perpiquni të jeni të thjeshtë dhe vetë shpjegues dhe jo një përsëritje e tekstit me shkrim. b. Përdorni përputhje , përcaktoni qartë të gjitha termat.

6. Konsideroni shpjegime të tjera për rezultatet e tuaja, nëse është e përshtatshme. 7. Diskutoni ndonjë kufizim të mundshëm të studimit tuaj. VII. Përfundimet 1. Përfundimet duhet të jetë të qarta dhe të forta.

c. Ofroni njësi për çdo ndryshore (variabël).

2. Sigurohuni se përfundimet tuaja janë mbështetur plotësisht nga rezultatet e paraqitura.

b japin detaje reproduktive të metodave statistikore të përdorura në analizat e të dhënave

d. Përfshirja e shkruar qartë legjendat për çdo shifër.

3. Kufizoni konkluzionet në kufijtë e studimit të paraqitur.

V. R ez u l t a t e t

8. Paraqitni rezultatet negative me mprehtësi.

1. Paraqesin rezultatet tuaja me besim dhe sigurojne të dhënat tuaja sipas një renditje të llogjikshme.

4. Përshkruani ndonjë hulumtim të mëtejshëm që duhet të merret parasysh, nëse është e aplikueshme.

VI. Diskutimi

VIII. Referencat

1. Filloni me pikat më të forta. 2. Filloni me rezultatet kryesore pozitive, lexojini rezultatet negative në fund të paragrafit. 3. Paraqitni informacionin statistikor duke përdorur terma statistikore në mënyrë të përshtatshme. 4. Sigurohuni që ky paragraf të jetë i plotë dhe bindës. 5. Njohin ndonjë problem me të dhëna (p.sh. madhësia e mostrave të vogla, të kufizuar për pak kohë, etj)

2. Kufizoni diskutimet për rezultatet tuaja dhe krahasimin e rezultateve me të dhëna të tjera në literaturë të botuar.

1. Përdorni artikuj të plotë edhe prej gazetave/revistave shkencore. 2. Sigurohuni që të gjitha informatat e kërkuara janë të plota dhe të sakta.

3. Siguroni informacion praktik dhe theksoni çdo informacion të ri që sigurojnë rezultatet tuaja.

3. Përdorni fjalët kyçe dhe referencat e kohëve të fundit .Mos përdorni një bibliografi shumë të gjatë.

4. Mbani diskutimin te përqendruar: mos i shpërndani gjatë diskutimeve.

4. Përmendni në mënyrë të përshtatshme të gjitha referencat.

5. Diskutoni implikimet përfundimet tuaja.

5. Përmendni gazetat prej të cilave jeni referuar.

për

DEGA E FARMACISË

Ana Topoviti

Melodrama në sekretarinë tonë… 0, si nuk kam një grusht të fortë t’i bij mu në zemër malit që s’bëzanë, ta dij dhe ai se ç’domethanë i dobët n’a g oni të për dihet si vi g an i vramë n’ag vig ( Migjeni, Recital ‘Malësorit) Jo më kot po citoj këto vargje. Ruajnë ndër tyre dhimbjen e një realiteti të kaluar, por që mbetet i tillë edhe në kontekstin e ditëve të sotme. Ndër shumë problematika që po përpiqemi t’i gjejmë zgjidhje nëpërmjet nismave tona, është edhe çështja e informatizimit të sekratarisë së fakultetit. Është e tmerrshme të mendosh që gjithë fakulteti ynë me një numër total prej rreth 2000 studentësh të plotësojë të gjitha kërkesat administrative dhe informative nëpërmjet një numri qesharak punonjësish. Matematikë e thjeshtë: orari zyrtar i pritjes 12-14. Pra, brenda këtyre 2 orëve çdo student i Fakultetit të Mjekësisë ka në dispozicion 3,6 sekonda për të zgjidhur të gjitha problemet e tij në lidhje me fakultetin. Çdo student, i cili për një arsye apo për një tjetër kërkon një konfirmim a një vërtetim notash, apo thjesht pyet për ndonjë informacion në lidhje me mësimin, i duhet të luftojë me kohën që kalon, durimin dhe nervozizmin që shkakton një pritje pa fund... Nuk është hera e parë që e ngremë këtë çështje. Në peticionet e bëra gjithmonë ka qënë një kërkesë thelbësore. Përderisa kjo situatë nuk po ndryshon (pavarsisht premtimeve prej vitesh që projekti është gati dhe shumë shpejt do të fillojë nga puna), ne studentët, menduam t’ju përshkruanim pak tablonë e situatës e ndoshta t’ju paraqisnim edhe disa sygjerime… A nuk mendoni se ka ardhur koha që të hiqen nga përdorimi ato regjistrat “gjigandë” aspak praktikë në mbajtjen dhe gjetjen e të dhënave të studentëve?!! Do të shmangte konfliktet gati të përhershme që lindin përsa i përket hedhjes së notave ku shpesh herë studentët figurojnë o me një notë ndryshe nga ajo në librezë o më keq akoma, pa notë fare. Si mendoni për një informatizim të sekretarisë?!! Ose nëse informatizimi ju duket pak fjalë e madhe si thoni për disa punonjës më shumë, që të mund të përballohet “fluksi” i punës apo një orar më të zgjatur për pritjen e studentëve dhe kështu të gjithë jetojmë ‘’të qetë dhe të lumtur së bashku’’?? Meqë ne jemi të destinuar për të vajtur kushedi sa herë, dhe për të pritur kushedi sa gjatë përballë kësaj dere stresante, do t’ju kërkonim të paktën të na vinit disa karrige(!!!!!!)kështu dhe pritja do bëhej në mënyrë më të civilizuar, pa u shtyrë dhe përplasur në një korridor të ngushtë. Por indiferenca që ngrihet si mur në këtë kaos na lë të kuptojmë se për sekretaret e këtij fakulteti dhe jo vetëm prej tyre, nuk ka rëndësi nëqoftëse na duhet vërtetimi për t’u rregjistruar për mbrojtjen e një gjuhe të huaj apo aplikimi për një konferencë jashtë shtetit, apo edhe të ndonjë burse për qëllime ekonomike se gjendja në familjet tona mund të jetë tepër vështirë… të gjitha këto procedura zgjasin minimalisht një javë. Mësimin tani e kemi mësuar. Nqs kërkojmë një informacion të tillë duhet të vimë një muaj më përpara se kushedi kur e kemi fatin të marrim përgjigje. Ndërkohë ne vazhdojme e presim, paguajmë faturat në bankën përkatëse, durojmë dhe sërish nuk na krijohet mundësia të shohim notat qe kemi marrë. Tipike e shqiptarëve: gjithsecili përpiqet të kalojë përgjegjësitë tek tjetri. Pedagogët na drejtojnë në

Besiana Rudi sekretari për konfirmimin e notave. Këto të fundit , tek pedagogët….e kështu në pafundësi. Nuk ka rëndësi nëqoftëse mund të jetë hedhur një notë gabimisht dhe ne mund te rezultojmë të ngelur, ose që mund të na jetë hedhur një notë e ndryshme nga ajo që jemi vlerësuar…gjëja më e rëndësishme është që ne të studiojmë sa më shumë, edhe se në fund të vitit mund të na dalin provime të tjera të mbartura( të cilat ne i dinim sikur i kishim marrë madje dhe shumë mirë). Kjo, praktikisht mesa duket, është dicka e parëndësishme. Në fund te fundit ne e dimë që të gjitha këto struktura mendojnë për ne, që të merremi me diçka gjatë pushimeve verore, që të mos te na ikë dita bosh….!! Por përveç së përditshmes, dua të tërheq vëmendjen për një fenomen qesharak do të thoja,

që lidhet me periudhën e sezonit të provimeve, pikërisht për vendosjen e datave të këtyre të fundit, gjë për të cilën mblidhen së bashku sekretarja përgjegjëse dhe një grup studentësh përfaqësuese. I gjithë dialogu shndërrohet befas në një betejë me shumë fronte luftimi....secili grup kërkon datën prej së cilës mund të përftojë kohën maksimale për tu përgatitur, kërkesë kjo që nuk bëhet me tonin dhe fjalorin e duhur pothuajse nga asnjë palë luftuese...si përfundim asgjë nuk vendoset, por sekretarja deri diku me të drejtë tërhiqet e nervozuar për tu qetësuar dhe për tu mbledhur sërish në një betejë tjetër...Pasi janë sfilitur të gjithë, ngrihet flamuri i bardhë dhe datat e provimeve vendosen kush qejfprishur e kush buzagaz!!! Do doja ta mbyllja me një përshkrim të një situatë tipike përpara këtyre dyerve. Është dramatike!!!

Gjithmonë mendohemi dy herë përpara se të trokasim për të pyetur për ndonjë gjë, me atë ndrojtjen se po shqetësojmë dhe po i prishim punë dikujt. Reagimi është gati i njëjtë kurdoherë: përgjigjet jepen shpejt e shpejt me atë nervozizmin karakteristik të njeriut të stresuar. Ndodh që ndokush (student), i pakënaqur nga përgjigja, insiston më shumë……ahhha, këtu kalohet pragu i durimit, një kakofoni e vërtetë pason, bërtitje pa fund , nervozizëm nga të dyja palët, dhe dera që mbyllet me vrull si për ti dhënë fund kësaj melodrame. Në emër të të gjithë studentëve të FM, u drejtohemi strukturave drejtuese të zgjidhin njëherë e përgjithmonë këtë çështje!!

FARMACI/PERSONAZH

Van Gogu i vogël!!!

Ana Topoviti

Ky është pseudonimi i Besit, e cila studjon për farmaci, viti i katërt. Kur dëgjojmë fjalën farmaci, gjëja e parë që na vjen ndër mendje është lënda e kimisë, e cila në një masë të gjerë është pasioni i shumë farmacistëve, por ndërmjet tyre ekzistojnë dhe studentë të cilët janë talente në fushën e artit. Besi ka filluar të pikturojë që në moshën 16-17 vjeçare, moshë në të cilën, piktura dhe skicimet ishin fillimi i një mënyre perfekte të të shprehurit dhe një formë për tu larguar sadopak nga realiteti. Deri me sot ajo numëron rreth 30 piktura, shumica e të cilave kanë qënë një dhuratë e veçantë për miqtë. Kur e pyeta se çfarë i pëlqente të vizatonte më tepër, ajo mu pergjigj se i pëlqenin aq shumë fluturat , aq sa nuk ka ndonjë libër që ajo mos të ketë vizatuar nëpër fletët e tyre , të paktën një flutur. Por gjëja që e tërheq më tepër janë fytyrat . Ajo më tha se i pëlqente të luante me ekspresivitetin e fytyrës. Ashtu sic ka bërë dikur dhe Van Gogu (piktori i saj i preferuar), i cili gjithë jetën e tij ka pikturuar objekte nga më të ndryshmet, pa u ndikuar nga kritikat e piktorëve të famshëm. Në krijimtarinë e tij, gjen fytyra të cilat nuk ishin në proporcionin e duhur me fytyrën anatomike të njeriut. Këtu qëndronte dhe çelësi i ekspresivitetit të tyre. Besi më tregoi se nuk nisej nga një temë e caktuar, mund të ndodhe që të niset nga një pikë dhe më pas i lë vend improvizimit. Ajo është konsultuar dhe me piktorë profesionistë, të cilët i kanë dhënë vlerësimin e tyre talentit të saj.

Studentët e degës së farmacisë:

Çfarë duhet ndryshuar në degën tonë? Në kuadrin e përpjekjeve të vazhdueshme për përmirësimin e cilësisë së mësimdhënies, me qëllim arritjen e standardeve europiane, janë zhvilluar bisedime të herëpashershme midis studentëve dhe pedagogëve të departamentit të farmacisë.

e farmacisë kjo është e domosdoshme. 5.

Organizimi i praktikave mësimore, laboratorëve etj, me cikle. Kjo do të ishte në përputhje me procesin e Bolonjës.

Këto bisedime, përvec krijimit të një raporti më të afërt midis palëve, kanë nxjerrë në pah edhe problematikat aktuale që po kalon dega e farmacisë dhe më gjerë.

Futja e praktikës profesionale që në pushimet e vitit të parë . Për këtë qëllim do të ishte me vlerë krijimi i një farmacie të improvizuar brenda ambjenteve të fakultetit.

Disa nga këto probleme dhe ide janë paraqitur më poshtë :

Caktimi i një orari fiks për konsultim nga ana pedagogëve , do të ishte vërtet i nevojshëm , në mënyrë që studentëve tu jepet mundësia të komunikojnë me pedagogët për çështje të ndryshme mësimore.

Krijimi i një rrjeti ëireless brenda fakultetit , do tu jepte mundësi studentëve që të përdornin internetin dhe të kishin mundësi më të mëdha informimi.

Mungesa e ambjenteve të mjaftueshme dhe laboratorëve për kryerjen normale të procesit mësimor dhe atij shkencor. Ndërtimi i një salle leksionesh me kapacitet më të madh dhe më bashkëkohore. Mungesa e bazës materiale të mjaftueshme (aparatura, enë laboratori, reagentë dhe lëndë ndihmëse).

Mangësi në literaturën e lëndeve të formimit të përgjithshëm dhe atij profesional dhe shpeshherë tekste jo bashkëkohore.

Të ketë një përfaqësim nga studentet në rang departamenti , në mënyrë që ata të jenë në dijeni të vendimeve dhe të çështjeve që diskutohen gjatë mbledhjeve të ndryshme të dekanatit.

Një inerci e dallueshme e institucioneve jouniversitare për krijimin e mundësisë së praktikave profesionale, meqënëse për degën

10. Së fundi është i nevojshëm shtimi i lëndëve mjekësore dhe i lëndëve rreth njohurive për analizat biokimike.

Almedicus boton:

Revista e parë shkencore e Fakultetit të Mjekësisë 15 JANAR Ftojmë të gjithë studentët e FM dhe mjekët e rinj, të dërgojnë punimet e tyre shkencore në almedicus@hotmail.com. Punimi më i mirë shkencor vlerësohet me çmim.

_10

PËRVOJË & AKTIVITETE

Stafi i gazetës ‘’Almedicus’’ dhuron gjak në ndihmë të fëmijëve talasemikë Blerta Hamolli Në spitalin infektiv, çdo ditë vijnë me dhjetëra fëmijë të cilët kanë nevojë për gjak. Këta janë fëmijët talasemikë që fati u ka rënë të vuajnë nga një sëmundje e tillë. Në Shqipëri numërohen rreth 500 fëmijë. Ata vijnë nga të gjitha qytetet e Shqipërisë për të marrë sasinë e duhur javore të gjakut, por jo rrallherë detyrohen të kthehen mbrapsht pasi kërkesat janë më të mëdhaja se mundësitë reale për të përballuar një fluks të tillë …kjo, pasi banka e gjakut nuk siguron dot as nevojat minimale që kanë spitalet tona për gjak. Në një bisedë që bëmë me znj. Xhulieta Muçollari ( koordinatore e Kryqit të Kuq Shqiptar për Tiranën) na tregoi se në Shqipëri mblidhet 10 herë më pak gjak se ç’duhet për të plotësuar nevojat e pacientëve. Që të plotësohen këto nevoja duhet të realizohen të paktën 40 dhurime gjaku në 1000 banorë ndërkohë, aktualisht ka vetëm 4 dhurime /1000banorë, një rezultat ky alarmant për vendin tonë. Dhurimet vullnetare plotësojnë vetëm 5% të nevojave për gjak kurse pjesën tjetër i

plotësojnë dhurimet familjare ose ato me pagesë. Pikërisht për këtë arsye Kryqi i Kuq shqiptar siç na referon z.Xhulieta organizon herë pas here fushata sensibilizimi dhe promovimi të dhurimit të gjakut. Është një punë e vazhdueshme në përpilimin e politikave sensibilizuese nga KKSH për dhurimin e gjakut nga qytetarët e shëndetshëm.

Një ish studente nga Maqedonia tregon historinë e saj në FM Kam filluar Fakultetin e Mjekësisë në Tetove, mirëpo pas tre vjetësh studime, shteti i Maqedonisë nuk e pranoi një Fakultet të Mjekësisë në gjuhën shqipe dhe e mbylli. Disa muaj qëndruam në grevë duke e bllokuar të gjithë ndërtesën e Universitetit të Tetovës por hasëm në vesh të shurdhër. Zgjidhja përfundimtare ishtë transferimi i studentëve në disa fakultete si Prishtinë, Tiranë dhe Shkup. Grupi që ishim për në Tiranë menduam se jemi më me fat se ata në Shkup, pasi do e vazhdonim fakultetin në gjuhën shqipe, por u zhgenjyem shumë pasi për shkak të disa lëndëve si latinishtja, epidemiologjia dhe psikologjia, që nuk kanë qënë në plan-programin tonë në Tetovë, na u dogjën 2 vjet nga vitet tona akdemike duke u rikthyer edhe njëherë në të njëjtat vite. E keqja ishte se nuk kishin kujt t’i ankoheshim, deshëm apo jo ky ishte fati ynë, duhej patjetër të pranonim ose të ktheheshim në shtëpi. Kur filluam leksionet dhe seminaret gjëja e parë që ju binte në sy pedagogëve ishin emrat tanë që ndryshonin nga ata të Shqipërisë –‘’Po çka janë këto emra edhe ju’’. Disa të tjerë:‘’Po pse flisni kaq trashë ju?Çka është kjo e folur? Pse nuk mësoni?Shumë dembela jeni!!!’’edhe shume ofendime të tjera që nuk më vjen mirë kur t’i kujtoj. Një lloj përçmimi dhe përbuzjeje e reflektonin edhe në notat tona në provime. Shpeshherë, nuk kishin nerva të na dëgjonin dhe kuptonin në provime,

thua se po flisnim ndonjë gjuhë të vdekur, dhe i binin shkurt duke na vlerësuar me nota jokaluese. E kështu ne ishim të detyruar të vinim për të disatën herë për të dhënë të njëjtin provim. Do doja t’ju them disa fjalë këtyre pedagogëve që nuk e meritojnë të mbajnë ketë titull të shenjtë: ‘’Zotërinj unë kam një emër që ju e keni vështirë ta shqiptoni por ne na kanë mesuar se njeriun nuk e bën emri por vepra. Zotërinj unë jam krenare që prindërit tanë kanë arritur që të ruajnë gjuhën shqipe për ne dhe gjeneratat në vazhdim...Zotërinj, unë mbarova fakultetin e Mjekësisë, më vjen keq që nuk u vlerësova për atë që realisht meritoja...’’

’’ Nga bashkëpunimet që kemi bërë me përfaqësues të Kryqit të Kuq kudo nëpër botë, mund të them që ata kanë një kulturë shëndetësore mjaft solide në dhurimin e gjakut. Janë shumë të ndjeshëm në lidhje më këtë çështje dhe kryejnë rreth 3-4 dhurime në vit. Ne po punojmë fort me programet tona sensibilizuese për të promovuar dhe të

Uroj që studentët atje të jenë me kompakt ndërmjet veti, të bashkuar, të ngrenë zërin kundër atyre që nuk e meritojnë të quhen pedagogë dhe të luftojnë të gjitha padrejtësitë që u bëhen në kurriz të tyre!

e ndihmës së shpejtë dhe çertifikimet e marra aty do të njihen në të gjithë Europën. Kësaj nisme të Kryqit të Kuq shqiptar iu bashkangjit dhe stafi i Vodafone Albania për ti ardhur në ndihmë të gjithë fëmijëve talasemikë. ‘’Në emër të të gjithë fëmijëve talasemikë , falenderoj të gjithë stafin e gazetës tuaj për gadishmërinë që treguat duke u ardhur në ndihmë këtyre fëmijëve në nevojë. Një apel, të gjithë qytetarëve dhe studentëve: Duke dhuruar gjak, ju keni në dorë të shpëtoni një jetë!

Ju ftojmë të gjithëve të bëheni pjesë e nismave tona!

Dita ndërkombëtare e studentëve Ema Mullalli KKS në kuadër të Ditës Ndërkombëtare të Studentëve kishte një përgatitur një listë të gjatë aktivitetesh. Ndër aktivitetet kryesore ishin: takimi festiv me st udent ët dhe firmosj a e marrëveshjes së bashkëpunimit të

dekanët dhe personalitete të tjera të arsimit dhe jetës publike. Për t’i dhënë një frymë bashkëkombasë kësaj feste, KKS kishte ftuar edhe përfaqësues të studentëve të Kosovës dhe Maqedonas të cilët sollën përshëndetjet e studentëve shqiptarë të trojeve. Në fjalën e tij z. Dika falenderoi Kryeministrin Berisha për reformat e thella të cilat kanë ndryshuar arsimin e lartë shqiptar si dhe e ftoi atë për vazhduar në rrugën e integrimit duke e siguruar për mbeshtëtjen e studentëve shqiptar ndaj reformave të kësaj qeverie.

Fakulteti i Mjekësisë në Tiranë ishte një institucion ku nuk kishte asnjë mundësi për ankesë, indiferencë totale ndaj studentëve të huaj, përbuzje dhe nënvlerësim nga pedagogët; të vetmin kontakt që mund të kishim, ishte me sekretaret për ndonjë punë dokumenti... Shpresoj që me këtë letër t’ju jem në ndihmë të gjithë studentëve nga Maqedonia duke sjellë disa copëza nga eksperienca ime. Pavarsisht nga përvoja imë e dhimbshme i jam shumë mirënjohëse shtetit shqi-ptar që na hapi dyert atëhere kur ne ishim në rrugë, që na mundësoi të rea-lizojmë ëndrrën tonë.

rritur vetëdijen qytetare ndaj këtij akti human’’-shprehet z. Xhulieta. Ajo vazhdon “ Për këtë arsye, në çdo vend të botës ku operon Kryqi i Kuq është ngritur edhe një strukturë rinore e quajtur ‘’Club 25’’ e cila përfaqëson një organizatë rinore për moshat nga 18-25 vjeç ku dhurohet gjak të paktën 20 herë gjatë jetës së tyre. Ajo është pjesë e një strategjie promocionale, rekrutuese të dhuruesve të gjakut dhe ka si qëllim te mobilizojë të rinjtë që të bëhen dhurues vullnetarë të gjakut ku të promovohet shëndeti dhe stili i një jetese të sigurt me qëllimin për të ulur prevalencën e sëmundjeve seksualisht të transmetueshme etj. Ky klub organizon aktivitete brenda dhe jashtë Shqipërisë duke shkëmbyer eksperienca më të rinj nga e gjithë bota’’ Në ditën ndërkombëtare kundër talasemisë ‘’Klub 25’’ organizoi një fushatë dhurimi të gjakut në ambjentet e Kryqit të Kuq Shqiptar. Midis pjesmarrësve ishte edhe stafi i gazetës Almedicus dhe shumë studentë të tjerë të Fakultetit të Mjekësisë. Me nismën e Kryqit të Kuq Shqiptar, këta pjesmarrës së shpejti do të marrin pjesë në trajnimin

vazhdueshëm me Ministrinë e Turiz mit , Kult urës, R inisë dhe Sporteve. Një vëmendje të veçantë për këto aktivitete kishin rezervuar krerët më të lartë të shtetit shqiptar të cilët ishin të pranishëm në aktivitet, duke treguar qartazi mbështetjen për institucionin legjitim që përfaqëson interesat akademike, sociale, kulturore dhe ekonomike të komunitetit studentor shqiptar. Në këtë aktivitet morën pjesë Kryeministri i Shqipërisë, Ministri i Arsimit dhe Shkencës, Ministri i Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, Zv. Ministrja e Arsimit dhe Shkencëd, rektorët e universiteteve publike dhe private,

Rektori i “studentëve”, z. Kule, promovoi projektin më ambicioz të universiteteve tona, ndërtimin e kampusit universitar më modern në Shqipëri gjë që do të zgjidhë për një kohë të gjatë problemet infrastrukturore të Universitetit të Tiranës.

Qëllimi kryesor ishte t’i përcillej një mesazh të gjithë krerëve të lartë të shtetit, që studentët kanë nevojë për mbështetje dhe zëri i tyre duhet të dëgjohet. Më pas, në amjentet e Ministrisë së Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, u konkretizua marrveshja e bashkëpunimit 3-vjeçar ndërmjet KKS dhe MTKRS, me qëllim bashkëpunimin e tyre në projekte të ndryshme me fokus studentët. Kjo marrëveshje ka për qëllim: 1. Të rrisë pjesëmarrjen e studentëve në vendimmarrje dhe në jetën publike. 2. Të rrisë pjesëmarrjen në konferenca ose seminare ndërkombëtare mbi çështjet rinore. 3. Të bashkëpu-nojë në zhvillimin e aktiviteteve të përbashkëta që përmbushin qëllimet dhe objektivat e MTKRS.

4. Të inkurajojë dhënien e asistencës për nismat e përbashkëta të dy palëve për të paraqitur projekte të përbashkëta pranë organizmave ndërkombëtare.

Në fjalimin e tij, Kryeministri Berisha, deklaroi së studenët kanë qënë gjithmonë përparësi e qeverisë së tij dhe kjo e fundit do të mbeshtesë çdo nismë në shërbim të këtij komuniteti.

Uroj që studentët të kenë ngelur të kënaqur dhe do doja t’u përcjell një mesazh: Së bashku jemi forcë e madhe, luftoni për atë çka është e drejtë!

Më pas studentët festuan nën ritmet e muzikës me këngëtarët më të shquar shqipëtarë të të ftuar enkas për këtë event.

Kam kënaqesinë të falenderoj, si koordinatore e këtij projekti, të gjithë studentët që morën pjesë në këtë aktivitet.

_11

AKTIVITETE

Implementimi i Deklaratës së Bolonjës në Shqipëri Erlis Ho Hoxha xha Kjo ishte tema e Workshop-it të organizuar ditën e hënë me datë 16 Nëntor 2009, në “Hotel Tirana International” nga bashkëpunimi ndërmjet dy përfaqësuesve të Këshillëve Studentorë të UT UT, XHA, Kryetar përkatësisht Erlis HO HOXHA, i Këshillit Studentor të Fakultetit të Historisë dhe Filologjisë dhe Erlis HERENI HERENI, kryetar i Këshillit Studentor të Gjuhëve të huaja Kjo konferencë me temë “Implementimi i Deklaratës së Bolonjës në Shqipëri” është ndërmarrë në kuadrin e një projekti ndërballkanik, i cili sesionin e parë e pati në Shkup nga data 31 tetor deri më 2 nëntor 2009. Workshop-i, i cili mblodhi në një tryezë përfaqësuesë të Këshillëve Studentorë të vendeve Ballkanike si, Shqipëria, Bosnja Hercegovina, Mali i Zi, Kroacia, Maqedonia dhe Serbia (vende në të cilat është firmosur Deklarata e Bolonjës), për të parë më nga afër sesi është implementur kjo Deklaratë dhe problematikat që kanë dalë nga ky sistem në vendet përkatëse. Por le ti kthehemi konferencës së zhvilluar në Tiranë “Implementimi i Deklaratës së Bolonjës në Shqipëri ”. Ishte hera e parë që organizohej nga studentët një konferencë dhe workshop i këtij niveli ku ishin të ftuar disa nga figurat më të larta të shtetit, ku përmendim: Presidenti i Republikës, Prof Dr. Bamir Topi, Ambasadori Italian në Shqipëri, Saba d’Elia, Zv.Ministrja e Arsimit, Nora Malaj, si dhe autoritetet më të larta të Arsimit në Shqipëri, ku bënin pjesë Rektori i Universitetit të Tiranës Prof Dr. Dhori Kule, Dekani i Fakultetit Histori-Filologji, Prof Dr Shezai Rrokaj,

Dekania e Fakultetit të Gjuhëve të Huaja, Prof Dr. Klodeta Dibra. Gjithashtu të ftuar si kontributorë të vyer ndër vite të Implementimit të Deklaratës së Bolonjës në Shqipëri, Prof Dr. Valentina Duka,, Prof Dr. Artan

Fuga, Zv Rektoria Nonda Varfi si dhe disa nga përfaqësuesit më në zë të Universiteteve private, Dr. Henri Çili nga “Universiteti Europian i Tiranës”” dhe Prof Dr. Ermelinda Meksi nga Unversiteti “Universiteti Marin Barleti”. Kjo konferencë qe shumë konstruktive dhe frytdhënëse në disa aspekte: 1.

Mbledhja në një tryezë të rrumbullakwt të të gjithë aktorëve kryesorw në fushën e Arsimit të lartë në Shqipëri

Niveli i lartë i debatit dhe evidentimi i një sër problematikash të Arsimit të Lartë

Provokoi një debat të gjerë dhe la të hapur mundësinë për rishikim të Ligjit të Arsimit të Lartë, gjë e cila u pranua edhe nga Zv.Ministrja e Arsimit, Nora Malaj, gjatë diskutimeve midis interlokutorëve.

Ditën e parë tryeza ishte në nivel akademik, ku fjalën e mori Rektori i UT Prof Dr. Dhori Kule, i cili bëri një ekspoze të mënyrës se si është implementuar Deklarata e Bolonjës në Fakultetet tona, gjithashtu diskutimet vijuan gjerësisht me të gjitha problematikat e hasura nga titullarët e Fakulteteve të Historisë dhe Filologjisë dhe Gjuhëve të huaja në implementimin e deklaratës së Bolonjës, të cilët jo vetëm evidentuan problemet në këto fakultete, por ata i bënë apel Minstrisë së Arsimit për Autonominë e Universiteteve ku i kërkuan t’ju japë më tëpër liri në vendim marrje e sidomos në manaxhimin e fondeve të brendshme të Fakulteteve,-theksoi Prof Dr Shezai Rrokaj (Dekan i Fakultetit të Historisë dhe Filologjisë). Debati u nda edhe me disa nga përfaqësuesit e Universiteteve private si “Marin Barleti”, dhe “UET’’ i përfaqësuar nga Dr. Henri Çili, i cili e vuri theksin në një trajtim më të barabartë midis universiteteve publike e private nga ana ligjore e Ministrisë së Arsimit, por gjithashtu ai kërkoi dhe një bashkëpunim më të shëndoshë midis universiteteve publike e private, si në mënyrën e trajtimit financiar nga shteti ashtu edhe në shkëmbimin e stafit pedagogjik. Diskutimet vijuan me teza të ndryshme të cilat në thelb kishin përmirësimin e klimës së bashkëpunimit më të mirë ndërmjet universiteteve private e atyre publike, si dhe në përmirësimin e kushteve dhe cilësisë së arsimit, gjithashtu u nënvizua fakti se

studentëve u duhej dhënë më shumë mundësi zgjedhjeje për të kryer Arsimin e Lartë aty ku ata ndihen më mirë, gjë kjo e cila arrihet kur Ministria e Arsimit të ketë mundur të bëjë një “Ranking University”, ku gjithsecilit t’i thuhet së çfarw kualiteti i ofrohet, më pas ai le të bëjë zgjedhjen që do, por ama mbyllet kështu një cikël i errët konfuzioni në institucionet e Arsimit të lartë. Ditët në vazhdim kjo konferencë vazhdoi me trajnimin e studentëve të disa nga fakulteteve me problematika të theksuara, si ai i Mjekësisë nga ku u evidentuan shumë të tilla. Jo më pak shqetësuese ishin dhe problemet që kishin hasur studentët e fakulteteve të Historisë dhe Filologjisë, dhe gjuhëve të huaja, të cilat u morën shumë seriozisht nga drejtuesit e kësaj konference dhe u bashkangjitën relacionit të gjatë të problematikave në të gjithë fakultetet e trajnuara. Ky relacion pasi të jetë përfunduar, do t’i dorëzohet Rektorit të Universitit të Tiranës nga ku do i bashkohet ekspertizës së problematikave të hasura nga vetë Rektori dhe dekanët në fakultetet përkatëse. Planifikohet që ky relacion të bëjë pjesë në axhendën e legjislacionit të ri për Arsimin e Lartë, në këtë mënyrë do i hapet rrugë rishikimit të Ligjit të Arsimit të Lartë në Republikën e Shqipërisë. Konferenca i mbylli punimet më datë 20 nëntor 2009 me një ekspertizë serioze të problematikave të hasura nëper fakultete.

Dy fjalë, për studentët.

Si Kryetar i Këshillit të Fakultetit të Historisë dhe Filologjisë, duke parë nga afër dhe më mirë problematikat dhe mënyrën së si rrjedhin gjërat në

Shqipëri, kjo dhe për shkak të detyrës si përfaqësues i Studentëve, do doja të vija theksin tek: 1.

Forcimi i strukturave studentore nëper fakultete, fuqizimi i punës në grup.

Ngritja në një nivel tjetër e kërkesave të studentëve ndaj strukturave universitare dhe pedagogëve,

Bashkëpunim sa më të mirë të strukturave studentore si dhe atyre midis Fakulteteve homologe.

Sepse një gjë është e sigurt, sa më të bashkuar të jenë studentët, aq më të lehtë do ta kenë për të plotësuar të drejtat e tyre. Dua ta mbyll me një shprehje të heroit tonë kombëtar: “Të bashkuar askush nuk na thyen” (Skënderbeu)

Seminari me temë ‘’ Mjekësia interne’’

Një bashkëpunim i suksesshëm midis studentëve tanë dhe stafit gjerman Elona Lile Dr.Tankred Stobe, drejtor i MSF.org për Gjermaninë si dhe me bashkëpunimin e ngushtë të 4 studentëve gjermanë të këtij fakulteti. Seminari u zhvillua në dy ditë, ku u trajtuan tema të ndryshme që kishin si qëllim aftësimin e studentëve në realizimin e ekzaminimeve objektive të pacientëve si dhe u praktikuan në bërjen e injeksioneve intravenoze dhe vendosjen e vigonëve.

Nga një bashkepunim i suksesshëm, i cili ka nisur që në vitin 2002 midis FDN dhe fakultetit të mjekësisë Witten në Berlin, i cili u zyrtarizua në 2007 kur nisi bashkepunimi me OMA (

Organizata e mjekëve të së ardhmes) u realizua nje seminar me temë “mjekësia interne” në datat 7, 8 nëntor në sallën blu të fakultetit të mjekësisë. Ky seminar u drejtua nga nga

Të gjithë pjesmarrësit në fund u testuan sipas sistemit OSCE. Ky testim i cili përdoret tashmë në të gjitha vendet perëndimore teston aftësitë e studentëve në praktikë. Ajo që në synojmë është që të përvetësojmë metodat që përdoren sot në fakultetet Europiane dhe të hedhim po-shtë metodat tona të vjetëruara të mësi-mdhënies. Kjo nismë do të vazhdohet në të ardhmen duke bashkë-punuar për të zhvilluar seminare me pedagogë shqiptarë dhe të huaj. Në përfundim të seminarit u zhvillua ceremonia e ndarjes së çertifikatave për të gjithë pjesëmarrësit.

Njoftim Sezoni i provimve të mbartura: 14-18 Dhjetor

_12

PROJEKTE

Projektet e përfunduara në Fakultetin e Mjekësisë Pr of .Dr Prof of.Dr .Dr.. Bajram Hysa

Godina e llëndëve ëndëve paraklinike Godina e lëndëve paraklinikë është një godinë multifunksionale për të gjitha departamentet e këtij cikli. Ajo është konceptuar në mënyrë të tillë që çdo department të ketë ambjentet e veta. Në katin e fundit është ndërtuar edhe një amfiteatër i madh, me gati 200 vënde me arrredim intern mjaft modern. Mësimi do të zhvillohet në këto ambjente si dhe në s a l l at e dep ar t a m e n ti t të morfologjisë dhe sallës së infektivit që ndër të tjera janë shumë afër me nj ëra t jet rën. Në k ë të m ë n y r ë studentët nuk detyrohen të lëvizin në distanca të gjata për të kryer leksionet dhe seminaret. Përpara godinës është projektuar një sipërfaqe e gjelbër në formën e një parku pushimi dhe parking për profesorët dhe studentët . Është konceptuar që të gjitha ambjentet të kenë akses interneti. Pra, i gjithë ky ambjent studentor do të marrë pamjen e një kampusi të mirfilltë. Meqënëse fakulteti ka akoma nevojë për ambjente komode studimi edhe per studentët e lëndëve klinike është menduar të ndërtohen në vitin 2010 dy godina të tjera. Njëra prej ty re d o t ’ i ded i k o h e t s e k t o r i t eksperimental. Është një investim prej 700.000 Euro. Në mbledhjet e shumta që kemi bërë me shefat e departamenteve është diskutuar gjerë në lidhje me nevojën e një godine të tillë. Ndërsa godina tjeter mendohet të ndërtohet për lëndët klinike, ku çdo profesor të ketë ambjentin e tij të punës dhe të kryejë vizita në këtë ambjent. Në këtë mënyrë shmanget debati i shumëpërfolur i klinikave private dhe çfarë është më e rëndësishme do tu vijë shumë në ndihmë mjekëve të ardhshëm.

...si ka q ënë... qënë...

...si ëësht sht ë... shtë...

Salla e Këshillit të Fakultetit Në katin e tretë në godinën e fakultetit tonë, sapo ka përfunduar së ndërtuari një sallë mjaft moderne, e pajisur me teknologjinë e fundit për organizimin e telekonferencave në kuadër të zhvillimit të tele-medicinës. Për momentin ky është

një nga prioritet tona. Në të mund të zhvillohen lidhje direkte me anë të internetit me profesorë, akademikë, mjekë të huaj dhe të diskutohen çështje të rëndësishme mjekësore. Ky shkëmbim eksperiencash mesiguri përbën një hap përpara për mjekësinë shqipëtare.

_13

REKLAM

_14

PSIKOLOGJI

Renina V arfaj (Psik olo g e Klinik e), Lisjana Demiraj (Mjekësi), Anisa Topo viti ( FFar ar maci), Urim Br eçani (Mjekësi) Varfaj (Psikolo olog Klinike), Topoviti armaci), Breçani

Psikologji: Çrregullimet e personalitetit “ Detyra kryesore e njeriut në jetë është t’i japë jetë vetes, për të bërë atë që ai pote-ncialisht është. Produkti më e rëndësishem i përpjekjeve të tij, është personaliteti i tij. “Erik From Personaliteti i referohet modelit të mendimeveë ndjenjave dhe sjelljeve që e bëjnë çdo person unik në atë që është. Megjithatë ai pasurohet ndërkohë që njerëzit përjetojnë eksperienca të ndryshme në jetë dhe kur rrethanat dhe ngjarjet në jetë ndryshojnë. Çfarë na shtynë ne të veprojmë sipas kësaj apo asaj mënyre? Sa afër dhe sa larg është kjo mënyrë nga e ashtuquajtura ’mënyrë normale e të vepruarit’…? Por nëse dikush është me çrregullim personaliteti, ky proces për ta është i vështirë. Në radhë të parë një person i tillë e ka shumë të vështirë t’ia pranojë vetes. Gjithashtu modelet e të menduarit, të sjelljes dhe ato emocionale janë tepër “kokëforta” dhe ata kanë më së shumti një gamë shumë më të kufizuar të emocioneve, qëndrimeve dhe sjelljeve me të cilin do të përballen me jetën e përditshme. Çrregullimet e personalitetit zakonisht bëhen të dukshme në adoleshencë ose në moshën e rritur të hershme, por nganjëherë fillojnë në fëmijëri. Kjo e bën të vështirë për këta persona të fillojne të mbajnë shoqërinë ose marrëdhënien, dhe e kanë të vështirë për të punuar në mënyrë efektive me të tjerët. Nuk është e habitshme nëse ata ndjehen shumë të huaj dhe vetëm. Rreziku i vetvrasjes në dikë me një çrregullim personaliteti është rreth tre herë më i lartë se mesatarja. Llojet e ÇP (Çrregullimeve të personalitetit personalitetit) Ka shumë diskutime mbi diagnostikimin e çrregullimeve të personalitetit. Kufinjtë e diagnostikimit janë shumë të ngushtë për të pasur kritere të sakta për secilin çrregullim. Çdonjëri prej tyre është i lidhur me një set qëndrimesh, emocionesh dhe sjelljesh. Sipas DSM listohen 10 lloje të çrregullimeve të personalitetit. Çrregullimi paranoid i personalitetit Karakteristika kryesore e individëve që vuajnë prej këtij çrregullimi është dyshimi i paqëndrueshëm ndaj të tjerëve. Ata mendojne se pas sjelljes që personat përreth shfaqin, fshihen motive të fshehta. Si rezultat këta njerez e kanë të vështirë për t’i besuar njerëzve. Jo vetëm kaq por ata dyshojnë dhe gjithnjë ruhen edhe me miqtë e tyre duke ndjerë si diçka të pasigurt ndarjen e gjërave me ta. Janë vigjilentë, i vërejnë me vëmendje veprimet e tyre duke kërkuar shënja tradhëtie dhe armiqësie në mënyrë që t’i lexojnë ato si kërcënime Përshtatja e tyre emocionale është shumë e dëmtuar . Haset më shumë te meshkujt. Personat përreth mund të ankohen që ata janë ekstremisht mosbesues. Të mos ngatërrohet ky lloj çrregullimi me paranojën apo me skizofreninë paranoide që janë humbje totale të kontaktit me realitetin

Çrregullimi skizoid i apo sillen në mënyrë provokuese në Nga të tjerët mund të konsiderohet si personalitetit mënyrë që të sigurohen se janë në qendër egoist, mashtrues, impulsiv, agresiv, i Individët me këtë çrregullim kërkojnë të të vëmendjes dhe ndikohen shumë shpejt papërgjegjshëm, me mungesë të ndjesisë jenë vetëm, të shohin drejt vetes dhe nga fjalët e të tjerëve. Karakteristikë tjetër së pendesës dhe të vështirë. zgjedhin të jetojnë një jetë pa përfshie tyre është vetëdramatizimi, teatraliteti Kjo është e njohur si “psiko-patia” nën rjen e të tjerëve. Ata nuk janë të interedhe një shfaqje e tepruar e emocioneve. Aktin e Shëndetit Mental (MHA) 1983. suar të kenë marrëdhënie të afërta me Çrregullimi njerëz të tjerë. shmangës i Marrëdhëniet p ersonalitetit ndërhyjnë në ndjePërshëndetje i dashur lexues, njën e lirisë dhe teKëta persona ntojnë të shkaktojnë ndihen të papëDuke vazhduar traditën që nisëm në numrin e parë, problem per ta. Si të rshtatshëm dhe në lidhje me diskutimet dhe hulumtimet tona në tillë punojnë shumë inferior nga njeshkencën e psikologjisë, ne do të vazhdojmë me mirë vetëm. rëzit e tjerë .Në pasurimin e faqes sonë jo vetëm përmes informacionit Pak gjëra në jetë përgjithësi ata të ri që ju do të gjeni në lidhje me psikologjinë klinike arrijnë tu japin shmangin të por edhe publikimin e studimeve të ndryshme, kënaqësi dhe kanë punojnë apo të shumë pak interes në kryesojnë aktiviartikujve shkencorë, sondazheve apo pyetsorëve. marrëdhëniet intime tete të tjera sociaGjithashtu, i nderuar lexues, edhe ju mund te bëheni apo seksuale. Janë le, sepse kane tepr ota g onist i faqes sonë, duk e dërguar sugjerimet, prota otag duke shumë të ftohtë ndencën te presin reflektimet apo dhe kritikat tuaja në lidhje me këtë emocionalisht dhe që të kundërubrikë. Ne ju nxisim të reflektoni mbi realitetin e indiferentë ndaj rshtohen ose të sotëm nën dritën e psikologjisë dhe të psikiatrisë. Çdo lavdërimeve apo kritikohen nga ese e juaja do të mirëpritet dhe do të publikohet në kritiave si dhe aktinjerëzit e tjerë ,dhe numrat në vijim. Dhe mbi të gjitha, në do të viteve të ndryshme shqetësohen mundohemi të respektojmë hapsirat teorike dhe ato jetësore. Nga të tjerët vazhdimisht se klasifikohen si të mos përjashtopraktike për t’ju sjellë sa më afër studimit, në vetmuar. hen, mohohen, se psikologji. mos turpërohen Çrregullimi dhe bëhen qeskizotipal i Për shkak të faktit që ata nuk tolerojnë sharak te të tjepersonalitetit dot mërzinë mund të jenë tepër të rët. Kështu që preferojnë të shmangin Individët që e vuajnë e kanë ekstremisht shkujdesur si edhe impulsivë pjesën më situatat sociale, marrëdhëniet, miqësitë të vështirë krijimin e marrdhënieve të madhe të kohës. Të tjerët mendojnë dhe intimitetin. Madje ata kanë një interpersonale. Ata përshkruhen si për këta njerëz që i bëjnë gjërat shumë hiperndjeshmëri ndaj çdo refuzimi sado ekscentrikë dhe e gjejnë veten me një të dramatike dhe janë tepër emocionalë. të vogël. Këta individë ndjehen vetëm dhe menduar të ndryshëm nga të tjerët që të izoluar dhe ankohen vazhdimisht, që Çrregullimi narcistik i cilësohet si të menduarit magjik. Ata nuk kanë marrëdhëniet e dëshiruara, personalitetit besojnë se mund të lexojnë mendjet e edhe pse janë ata që aq shumë i njerëzve dhe se kanë fuqi të veçanta. Kanë Karakterizon njerëzit që besojnë se kanë shmangin. ¨shtë e vështirë për të tjerët një mënyrë të menduari, të foluri dhe të arsye të veçanta ato që i bëjnë ata shumë që të kuptojnë shkakun e këtyre veshuri “të veçantë” duke u bërë shpesh të ndryshëm nga të tjerët, më të mirë shqetësimeve dhe ata besojnë se këta herë objekt i përqeshjes së të tjerëve. apo që meritojnë më shumë. Kanë një njerëz e ekzagjerojnë shumë frikën nga ndjenjë madhështie dhë vetërëndësie por situatat sociale të zakonshme. Çrregullimi kufitar i meqënëse kanë një vetëvlerësim shumë personalitetit Çrregullimi i personaliteti të delikat ata mbështeten tek të tjerët për të varur Ky çrregullim shkakton keqfunksionim kuptuar vlerat dhe nevojat e tyre. E në shumë fusha të jetës. Ata njerëz që e megjithatë të tjerët jo gjithmonë i ngrejnë Këta njerëz ndihen shumë në nevojë , të vuajnë kanë një problem me ose i vlerësojnë aq sa ata presin apo sa dobët dhe të paaftë të marrin vetë perceptimin e identitetit dhe të asaj që ata mendojnë që e meritojnë. Prandaj vendime ose të funksionojnë normalisht janë. Karakterizohen nga lëkundjet e dhe si të tillë ndonjëherë ndjehen shumë pa ndihmën ose suportin e të tjerëve. Ata humorit duke kaluar nga një gjëndje të lënë pasdore. Ata nuk ndihen mirë me i lejojnë të tjerët të marrin përsipër emocionale në një tjetër brenda një kohe arritjet apo sukseset e të tjerëve. përgjegjësi për ta, në shumë fusha të jetës të shkurtër dhe shpesh të shoqëruara Këta njerëz, shpesh, i kanë shumë më dhe e kanë të vështirë të thonë jo, kur me shpërthime inati. tepër primare nevojat e tyre se ata të nuk janë dakord sepse kanë frikë se mos Këta njerëz janë impulsivë duke patur njerëzve të tjerë dhe për këtë cilësohen si humbin suportin e tyre. Shpesh herë këta prirje vetëshkatërruese. Madje prirjet janë shfrytëzues në marrëdhënie. Nuk kanë njerëz e gjejnë veten të miratojnë gjëra si për të dëmtuar veten por edhe të tjerët. empati. Janë arrogantë dhe prepotentë. për të cilat nuk janë fare dakord dhe të Ka shumë të ngjarë që këta persona të përshtaten edhe me sjellje të Çrregullimi Antisocial i kenë histori dashurish të vrullshme por papërshtatshme të të tjerëve vetëm që të personalitetit më pas të ndërprera dhe kanë tendencën shmangin të qëndruarit vetëm. Këta e vazhdueshme për tu përfshirë në Është i lidhur ngushtë me sjelljen adulte individë e kanë të vështirë të ndërmarrin marrëdhënie të dëmshme sepse i tmerron penale. Kështu që ata që vuajnë nga ÇAP vetë projekte, ose të kryejnë punë , nga ideja e të mbeturit vetëm. Karakteristika ndoshta mund të kenë precedentë penal. frika e gjykimit të të tjerëve. Vetë besimi i kryesore e besimit të tyre është përpjekja Këta njerëz kanë tendencë të jenë abuzues këtyre njerëzve është i ulët dhe prandaj për të shmangur një braktisje reale apo me alkolin dhe me drogën. Mërzitja është ata i konsiderojnë të tjerët me tepër të të imagjinuar . (Pango.Y,2004, një problem për këta njerëz dhe si të tillë aftë seç mund të jenë ata në të vërtetë. Psikoterapia, fq- 461, Ilar, Tiranë.) mund ta gjejnë të vështirë të mbajnë një Preokupimi kryesor i këtyre njerëzve, Të tjerët i përshkruajnë si shumë të punë për kohë të gjatë apo të qëndrojnë edhe pse i pabazuar në realitet, është frika “ndryshueshëm”. në një marrëdhënie afat gjatë. Priren e të mbeturit vetëm, duke bërë që ata të për të vepruar menjëherë dhe në mënyrë ndihen të paaftë për t’u kujdesur për Çrregullimi histrionik i të pakujdesshme, shpesh pa marrë veten. personalitetit. parasysh pasojat për veten ose për njerëzit Çrregullimi obsesiv-kompulsiv Ndjenja më e pakëndshme për e tjerë. Edhe pse gjërat që do u duhet të i personalitetit individët me këtë çrregullim është të bëjnë mund të lëndojne të tjerët, ata sërish jenë të injoruar apo të mospërfillur. veprojnë për të marrë atë që duan, duke Shenja kryesore e këtij çrregullimi Gjithashtu këta njerëz mund të ndjejnë vënë nevojat e tyre mbi të gjitha. Këta është ndjenja e të paturit çdo gjë në që e kanë për detyrë t’i bëjnë njerëzit njerëz besojnë se vetëm të fortët kontroll dhe në rregull . Në raste të të argëtohen kështu që shpesh përdorin mbijetojnë dhe se duhet të bëjnë çfarëdo tilla vendosen në mënyrë iracionale, disa qëndrime emocionale të sipërfaqshme. qoftë ajo për të udhëhequr një jetë të standarte shumë të larta për tu arritur si Por në të njëjtën kohë janë shumë të suksesshme, sepse në qoftë se nuk e kap për veten ashtu dhe për të tjerët. varur nga miratimi i grupit. Ata flirtojnë mundësinë atëhere të tjerët do ta bejne. Përgjithësisht mendohet se të paturit

diçka në pronësi, është mënyra më e mirë për t’i bërë gjërat. Kështu që në fund, këta persona e ndjejnë veten përgjegjës për gjithçka që ndodh. Ata shqetësohen kur bëjnë gabime si për veten, dhe për të tjerët, duke pritur kështu te ndodhi katastrofa nëse gjerat nuk janë perfekte. Përkushtohen së tepërmi ndaj punës, kërkojnë standarte perfekte, janë shumë të ngurtë, dhe striktë në çështjet e moralit, etikës dhe vlerave. Ju mungon dëshira të punojnë me të tjerë, të hedhin gjërat e vjetëra poshtë. Zakonisht shfaqin ngurtësi, kokëfortësi dhe shpenzojnë pak. Çfarë e shkakton ÇP? Kërkuesit mendojnë që ka një sëre faktorësh që ndikojnë në krijimin e çregullimeve të personalitetit. Ata mendojnë që një faktor është trashëgimia . Psh studimet kanë treguar , që ka një lidhje biologjike mes çrrregullimeve të personalitetit dhe skizofrenisë. Një tjetër faktor i rëndësishëm është atashimi me njerëzit, ndërkohë që këta individë rriten. Traumat e hershme janë një faktor tjetër precipitues drejt ÇP. Rrethanat familjare mund ta bëjnë një person vulnerabël drejt ÇP. Të gjithë këta faktorë e bëjnë një person të predispozuar drejt çrregullimeve të personalitetit. Kështu studimet thonë se në përgjithësi individët me ÇP , kanë raportuar edhe për fenomene braktisjeje, apo abuzimi psikologjik dhe fizik. Për se dia gno za dif er enciale e Përse diagno gnoza difer erenciale tyre krijon polemikë? Ekspertët i përshkruajnë individët me çrregullim personaliteti si “Të skajshëm në kufij”, kjo dhe për shkak të pozicionit, që ato kanë në DSM IV-R. Ato gjenden mes grupit të madh të çrregullimeve të humorit dhe psikotike. Ti vendosësh njerëzit në përkufizime të ngushta është gati e pamundur, sepse çdo individ është i vecantë dhe kompleks. ¨është një gabim të mendosh që nëse një njeri ka një etiketim ose diagnostikim psikiatrik, të përdoren këto terma për t’i paragjykuar ose dhe më keq për t’i stigmatizuar ata. Përkundrazi, ne duhet të mësojmë më shumë për këta individë. Çrregullimet e personalitetit mund të shihen, si shembuj ekstremë të tendencave që gjithsecili prej nesh ka. Tiparet negative të personalitetit dhe sjelljet ekstreme shpesh tolerohen dhe shihen si të justifikueshme dhe të pashmangshme nëse personi është i talentuar, i famshëm ose kreativ. Nga ana tjetër personi, që është gjithnjë i irrituar ose i vetëkënaqur mund ta gjejë veten fare lehtë të mohuar, dhe të injoruar shumë më tepër madje, se një person që është diagnostikuar me ÇP, i cili shihet si shumë më i pranueshëm për të qëndruar me të. Etiketimi i njeëzve si i varur, mazokist, i papërshtashëm mund të rezultojë fyese dhe lënduese. Ndoshta ishte dhe kjo arsyeja pse profesionistë mjekësorë i dhanë këtyre njerëzve këto etiketa, mbase sepse këta njerëz ishin të vështirë në një mënyrë apo në një tjetër. Të mbijetuarit e shumtë të dhunës në familje ose abuzimit të fëmijëve, janë diagnostikuar gabimisht me një çrregullim të personalitetit, sepse ata kanë zhvilluar simptoma posttraumatike, të gjata në kohë dhe përfshirëse, të cilat janë keqlexuar si pjesë themelore të personalitetit të tyre .

_15

PSIKOLOGJI

Mekanizmat mbrojtës psikologjikë Ermal Hasanaj Në teorinë psikoanalitike frojdiane mekanizmat mbrojtës janë strategji psikologjike të pavetëdijshme të vëna në lojë nga entitete të ndryshme për t’i bërë ballë realitetit dhe për të ruajtur imazhin e vetvetes. Personat e shëndoshë normalisht përdorin mbrojtje të ndryshme përgjatë jetës. Një mekanizëm mbrojtës bëhet patologjik vetëm kur përdorimi i vazhdueshëm i tij çon në një sjellje të keqpërshtatur të tillë që prek në mënyrë të pafavorshme shëndetin mendor dhe/ose fizik të individit. Sipas modelit struktural Id-i përfaqëson impulset biologjike instinktuale siç mund të jenë agresiviteti (Thanatos ose instinkti i vdekjes) dhe seksualiteti (Eros-ose instinkti i jetes). Në anën tjetër qëndron Superego që paraqet standardet e brendshme sociale dhe prindërore të sjelljes ‘së mirë’ ose ‘të keqe’, ‘të drejtë’ ose ‘të gabuar’. Ky i fundit i gjykon si të papërshtatshme impulset e Id-it dhe i shtyp në mënyrë që të modifikojë ‘parimin e kënaqësisë’ në favor të ‘parimit së të vërtetës’. Normalisht Id-i dhe Superego bien në konflikt me njëri-tjetrin dhe në këtë pikë mosplotësimi i nevojave instinktuale bën që ndjenja të ankthit të dalin në sipërfaqe. Kur ankthi bëhet i pakalueshëm është momenti i Ego-s për të vënë në punë mekanizmat mbrojtës në mënyrë që të zvogëlojë këto ndjenja negative. Qëllimi i mekanizmave mbrojtës të egos është që të mbrojë vetveten nga ankthi, sanksionet sociale ose të siguroj ë strehim nga një situatë me të cilën personi nuk mund të përballet. Këto mekanizma veprojnë duke shtrembëruar impulset e Idit në forma më të pranueshme, ose duke i bllokuar në mënyrë të vetëdijshme ose të pavetëdijshme.

K ategorizimi i Mekanizmave Mbrojtës

Niveli 1 Mekanizmat në këtë nivel, kur janë mbizotërues, pothuajse gjithmonë janë të rëndë dhe patologjik. Këto tri mbrojtje së bashku, i lejojnë personit të rimodelojë përvojat e jashtme për të eleminuar nevojën e përballjes me realitetin. Këto janë mbrojtjet ‘psikotike’ të vërejtura zakonisht në psikozat. Megjithatë ato gjenden edhe në ëndërra dhe përgjatë fëmijërisë. Këtu përfshihen :

Mohimi -Refuzimi i pranimit të realitetit të jashtëm për shkak se është shumë kërcënues ose i pakëndshëm; të argumentosh në vetvete kundër një stimuli ankth-provokues duke pohuar se nuk ekziston; refuzimi i vetëdijshëm i aspekteve më negative të realitetit. Një formë më e lehtë është zvogëlimi: të pranosh faktin, por t’i mohosh rëndësinë. Distorsioni -Një rimodelim në vetvete i realitetit të jashtëm në përmasa të mëdha, për të përmbushur nevojat e brendëshme . Projektimi deluzional -Deluzione të mëdha rreth realitetit të jashtëm, zakonisht të një natyre persekutore.

Niveli 2 Këto mekanizma gjenden shpesh tek të rriturit dhe më tepër tek adoleshentët. Ato ulin ankthin dhe stresin e provokuar nga njerëz apo realiteti i pakëndshëm. Mbipërdorimi i tyre çon në probleme serioze lidhur me aftësinë e personit për t’u përballur efektivisht me realitetin. Këto shihen edhe në depresione të rënda ose në çrregullime të personalitetit. Këtu përfshihen :

Fantazia-Tendenca për t’u tërhequr në fantazi për të zgjidhur konfliktet e brendëshme ose të jashtëme.

të godasin objekte në rast zemërimi ose kur nëna i bërtet fëmijës sepse është e zemëruar me burrin e saj.

Projektimi- Projektimi është një formë paragjykimi. Të ulësh ankthin duke supozuar se mendimet dhe emocionet e papranueshme vetjake zotërohen edhe nga persona të tjerë.

Disocimi-Modifikim i përkohshëm

Somatizimi -Transformimi

Izolimi- Ndarja e përjetimeve nga idetë ose ngjarjet. P.sh. përshkrimi i një vrasjeje me detaje, pa shprehur reagim emocional.

i ndjenjave negative ndaj të tjerëve në ndjenja negative ndaj vetes. Këto perceptohen si ankth, imperfeksione fizike ose sëmundje, gjithmonë në mungesë të problemeve reale fiziologjike.

Agresioni pasiv -Manifestimi i fshehur emocioneve autoritare vetjake të cilat kanë qenë të shtypura në mënyrë që individi të jetë i pranueshëm. Psh. Të folurit me dykuptimësi ose ardhja me vonesë në mënyrë të përsëritur. Idealizimi -Në mënyrë të pavetëdijshme të zgjedhësh ta perceptosh një person si zotërues të më shumë cilësive pozitive se sa ka realisht.

Niveli 3 Këto mekanizma konsi-derohen neurotike, por janë mjaft të shpeshta tek të rriturit. Mekanizma të tillë kanë përparësi afatshkurtër por nëse përdoren si metoda parësore në përballjen me realitetin, mund të shkaktojnë probleme afatgjata në marrëdhëniet ndërpersonale, në punë, etj. Këtu përfshihen :

Zhvendosja-Mekanizëm mbrojtës që shpërngul impulset agresive drejt një objekti tjetër zëvendësues; zhvendosja e emocionit negativ drejt dikujt ose diçkaje më pak kërcënuese në mënyrë që të shmanget përballja e drejtpërdrejtë. P.sh. disa persona mund

por drastik i karakterit ose identitetit personal për të shmangur stresin emocional p.sh. pas një ngjarjeje traumatike.

Intelektualizimi -Është një formë izolimi; përqëndrimi në aspektin intelektual të një situate, si mënyrë distancimi prej emocioneve ankthprovokuese të lidhura me të.

Reaksion formimi -Dëshira ose ndjenja të cilat perceptohen si kërcënuese mund të konvertohen nga e pavetëdijshmja në të kundërtat e tyre; të adaptosh të kundërtën sepse aktualja shkakton ankth. Mund të ndodhë p.sh. që përkujdesja e tepruar mund të jetë një zëvendësim i pavetëdijshëm i egërsisë, ose pas një refuzimi, dashuria të konvertohet në urrejtje, për të shmangur ankthin që shkakton mospatja afër e personit. Represioni-Shtypja e pavetëdijshme e mendimeve ose kujtimeve të perceptuara si të rrezikshme ose të dhimbshme. Regresioni-Kthim i përkohshëm i Ego-s në një stad më të hershëm të zhvillimit mendor kur nuk arrin të përballet me realitetin në formën e tij akuale adulte.

Racionalizimi-Personi e bind veten me rrugë false arsyetimi se nuk ka bërë asgjë të gabuar për të shmangur ankthin që i shkakton situata.

Niveli 4 Këto mekanizma gjenden në persona emocionalisht të shëndetshëm. Ato janë adaptuar gjatë viteve për të optimizuar suksesin në jetë dhe në marrëdhënie. Përdorimi i tyre ndihmon në integrimin e emocioneve dhe mendimeve konfliktuese dhe rrit ndjenjën e kontrollit mbi situatën. Këtu përfshihen :

Altruizmi-Shërbim konstruktiv ndaj të tjerëve që sjell kënaqësi dhe plotësim personal.

Paraprirja- Planifikim realist për një problem të pritshëm. Humori -Shprehja e mendimeve ose ideve të konsideruara të pakëndëshme me tone humori. Identifikimi -Modifikimi

i pavetëdijshëm i vetvetes duke marrë si model karakterin dhe sjelljet e një personi tjetër.

Sublimimi -Transformimi i emocioneve ose instinkteve në veprime ose sjellje pozitive. Shtypja -Frenimi i përkohshëm i një dëshire ose emocioni, për t’u përballur me realitetin aktual. Realisht, në teori, nuk ka një marrëveshje për numrin e mekanizmave mbrojtës. Teoricienë të ndryshëm kanë bërë kategorizime të ndryshme kryesisht duke u bazuar në ngjashmëritë ose lidhjet me personalitetin. Sot përdoret ndarja në katër nivele sipas George Vaillants (1977)

Referenca: “ Çrregullimet e personalitetit”: Pango.Y,Ribotim 2004, Psikoterapia, fq 457,460,522,540,Ilar, Tiran¸. Shehu.A,Ribotim 2007,Psikologjia Anormale, fq111-114,Donograph,Tiran¸ www.mind.org.uk; Lexime të mëtejshme Understanding attention deficit hyperactive disorder (Mind 2003); Understanding borderline personality disorder (Mind 2004) ; Understanding dissociative disorders (Mind 2003); Understanding obsessions and compulsions Dr F. Tallis (Sheldon Press 1992); Understanding self-harm (Mind 2005); Understanding talking treatments (Mind 2005); Ëorking ëith personality disorders S. Hannel, C. Kinsella; Referenca: “Mekanizmat mbrojtes psikologjik”: Anna Freud. (1937). The Ego and the Mechanisms of Defense; George E. Vaillant. (1977). Adaptation to life

Almedicus ju uron: GEZUAR 2010!!!

_16

DEGA E SHËNDETIT PUBLIK

Lidhja direkte e studentëve të Shëndetit Publik me studentët amerikanë të Georgia Southern University Prof.Bajram Hysa

Eni Tresa Për herë të parë në Shqipëri u realizua një orë mësimore e përbashkët midis studentëve shqiptarë dhe amerikanë. Në mungesë të aparaturave dhe internetit në fakultetin tonë, gjithçka u bë e mundur nga fakulteti i Shkencave të Natyrës. Duhet të

“Profesorë dhe studentë amerikanë kanë ardhur në fakultetin tonë dhe kanë ndenjur këtu me muaj me rradhë. Ky shkëmbim eksperiencash ndërmjet universitetesh ka qënë mjaft pozitiv. Tele-konferenca e organizuar nga studentët e Georgia Southern University dhe studentët e Shëndetit Publik është kurorëzimi i këtyre

ditës së parë. Në ditën e dytë të videokonferencës pjesëmarrsit e të dy shkollave pedagogë dhe studentë, u njohën me problematikën e shëndetit publik ne botë, SHBA dhe në vendin tonë. Për realizimin e kësaj videokonference dua të falenderoj veçanrisht Prof. Lori Amy që ka qëndruar gjatë gjithë kohës shumë afër studentëve të shëndetit publik, Dekanin e Shkollës së Shëndetit Publik në Xhorxhia, Charles Hardy, drejtoreshën e zyrës së marrdhënieve me jashtë Nansy Shumaker, Prof Allison etj. Duhet falenderuar dhe stafi teknik i Fakultetit të Shkencave të Naturës si edhe Drejtuesit e këtij fakulteti. Një falenderim i veçantë për Nikolinin, përgjegjës i teknologjisë së informacionit që ofroi gjithçka për ta bërë të mundur këtë bashkëpunim. Së fundi studentët tanë mundën të përfitonin jashtzakonisht shumë nga realizimi i kësaj videokonference duke hedhur hapat për videokonferenca të tjera në të ardhmen. Si pedagog i kësaj dege së cilës i kam kushtur një pjesë të jetës sime do të bëj të gjitha përpjekjet për të mundësuar sjelljen e çdo eksperience dhe profesorëve nga vendet që kanë shkolla të shëndetit publik në Europë dhe ShBA”.

Dr Dr.. Lori Am Amyy

falenderojmë dekanin e këtij fakulteti Dr. Ilirian Malollari dhe menaxherin e departamentit të komunikimit Nikolin Kola. Falë tyre, u realizua ky komunikim kaq i rëndësishëm për ne. Pa diskutim që asgjë nuk do të ishte e mundur pa promovimin e Departamentit tonë nga Dr.Lori Amy, Dr. Enver Roshi, Dr. Genc Burazeri, Dr. Bajram Hysa, për të ndërtuar një marrdhënie frytdhënëse me Georgia Southern University në Amerikë dhe univeristete të tjera. Departamenti i Shëndetit publik ka kohë që po punon në mënyrë të sukseshme për të patur kontakte të vazhdueshme me universitetet amerikane. Gjatë viteve të shkuar kanë ardhur profesorë dhe studentë amerikanë për të dhënë leksione dhe për të shkëmbyer eksperienca. Në vijim të këtyre iniciativave ishin edhe videokonferencat e organizuara më 10 dhe 11 nëntor. Të dy palët patën mundësinë të njohin më mirë njeri-tjetrin, të diskutojnë hapur për mënyrat e jetesës, funksionimin e jetës studentore e mbi të gjitha të hedhin hapat e parë të një bashkpunimi të mëtejshëm. Nata e dytë ishte e përqëndruar në çështje të rëndësishme të shëndetit publik sikurse është shëndeti global. U diskutuan prioritetet e Shëndetit Pubik në Shqipëri dhe në Amerikë si dhe politikat që ndërmerren për menaxhimin spitalor. Studentë të Shëndetit Publik e pedagogë ishin të pranishëm në këto diskutime.

marrdhënieve frytdhënëse. Dua të falenderoj profesoreshën amerikane Lory Amy e cila ka qënë inisiatore e këtij eventi dhe me angazhimin e saj maksimal arriti të realizonte këtë lidhje të suksesshme”.

Prof.Enver Roshi “Në lidhje me videokonferencën e realizuar më datat 10 dhe 11 Nëntor 2009 mund të them që është risi dhe ndoshta nga të vetmet e mbajtura deri më tani në Universitetin e Tiranës kurse ne Fakultetin e Mjekësisë patjeter që është e para. Leksione dhe konferenca të tilla që në botën e zhvilluar janë në modë. Unë jam një ndër protagonistët e realizimit të bashkëpunimit me Shkollën e Shëndetit Publik të Universitetit Jugor të Xhorxhias në SHBA. Realizimi i kësaj videkonference u realizua me mjaft vështirësi për shkak të mungesës së tekonologjisë ose vështirësive teknike. Për studentët ishte nje eksperience e re, dhe e shkëlqyer duke ju mundësuar atyre një stil të ri leksioni, komunikim por edhe njohje të reja në rrjetin e shëndetit publik me studentët e SHBA. Njohja e jetës amerikane dhe asaj shqiptare nga te dy palët me pyetje, komente dhe diskutime të dyanshme e bëri më interesante videokonfrencën e

“Lidhja elektronike midis dy klasave është një hap i parë i zhvillimit të bashkpunimit në arsimin e lartë, duke përfshirë lehtësimin e zhvillimit të kërkimeve shkencore si dhe të infrastrukturës teknologjike. Të dyja netët ishin një sukses i plotë për perspektivat Amerikane dhe Europiane. Suksesi i këtyre orëve treguan se çka ëshë e mundur të realizohet kur punojmë të gjithë së bashku për arritjen e qëllimit final”. Prof. Hendry, profesoreshë e Kulturës Europiane në Georgia Southern University më shkruan: “Të lutem bëji me dije studentëve të tu se sa të mrekullueshëm janë. Ne e shijuam shumë bisedën me ta dhe profesorët e tyre. Studentët e mi dëshirojnë të vijojnë këto biseda. Ata u ndjenë shumë pranë studentëve të tu duke parë më shumë të përbashkëta se sa dallime”.

Erta Cenko “Që në momentin e parë që dëgjova se do të realizhej një videokonferencë e tillë, mu krijua një pritshmëri e lartë për nivelin e saj. Pas videokonferencës mbeta ekstremisht e kënaqur pasi shkëmbimi i ideve dhe

eksperiencave me studentë të të njejtit profil, por të një vendi me shumë më tepër zhvillim e mundësi në arsimim, është diçka mbresëlënëse dhe tepër e vlefshme. Ajo që më bëri shumë përshtypje, por edhe më fali kënaqësi, ishte fakti se në komunikimin amerikano – shqiptar nuk kishte barriera. Unë si studente e një vendi që nuk ofron shumë mundësi, ndihem mirënjohëse për këtë eksperiencë, nga e cila mësova shumë”. Këto videokonferenca besojmë se janë hapat e parë të një bashkpunimi të mëtejshëm midis nesh për të realizuar të shumëpriturin shkëmbim studentor studentor.. Besojmë se do të kemi një

komunikim të vazhdueshëm dhe se keto videokonferenca nuk do të jenë të vetmet.

_17

NGROHJA GLOBALE

Ngrohja globale: sfida e re mijëvjeçarit! Akulli shkrihet

Mevlut Derti

Me nivelet e tanishme të emetimit të dioksidit të karbonit në atmosferë, akulli i planetit do shkrihej me ritme marramendëse. Qytete si Londra, Nju Jorku dhe Nju Orleansi do të ishin të parat që do të mbuloheshin nga uji. Kupola të lashta të akullta, si ajo në malin Kilimanxharo në Tanzani, pritet të zhduken brenda rreth 40 vitesh.

Ngrohja globale njihet edhe si efekti serë për shkak se gazet që grumbullohen mbi tokë e kthejnë planetin të ngjashëm me një serë. Duke e kllapuar nxehtësinë pranë sipërfaqes së tokës, efekti serë po ngroh planetin dhe po kërcënon mjedisin. Frika aktuale, lidhet me faktin se ngrohja globale po ndodh me një shpejtësi të paparë. Modelet kompjuterike po parashikojnë se deri në fund të shekullit XXI temperaturat do të rriten me disa gradë (tre gradë). Ndërkohë shkencëtarët po përpiqen të zbulojnë se sa shpejt po rriten temperaturat, dhe çfarë do të ndodhë si rezultat i kësaj rritjeje. Nëse temperaturat do të rriten me të vërtetë shumë, rezultati më i dukshëm do të jetë se disa pjesë të akujve polar do të shkrihen duke shkaktuar ngritjen e nivelit te detit botëror, e cila do të ishte katastrofike për disa shtete. Ishuj të tërë do të zhdukeshin dhe miliona banorë të tyre do të duhet të zhvendosen diku tjetër.Përmbytjet do të ndodhin përgjatë brigjeve të deteve në të gjithë botën, duke zhvendosur akoma më shumë njerëz dhe duke shkaktuar dëmtime të të mbjellave. Ngrohja globale do të sjellë ndryshim të ciklit të qarkullimit global ujor si dhe nuk përjashtohen ndryshime të menjëhershme të klimës, që do të demostrohen me shfaqje të shpeshta të fenomeneve ekstreme të motit: ciklone, shira të fuqishme, përmbytje, thatësira. Ngrohja globale, nëse nuk do të kontrollohet do të shkaktojë probleme katastrofike me pasoja shëndetsore, mjedisore, ekonomike, dhe politike. Kosto e këtyre pasojave do të jetë shumë më e madhe se sa kosto e parandalimit të tyre. Ndryshimi klimatikerik nuk është një kërcënim i largët por një kërcënim aktual për mjedisin, sigurinë dhe prosperitetin tonë. Në këto kushte arritja e stabilitetit të klimës duhet të fillojë duke planifikuar në mënyrë urgjente një ekonomi globale me karbon të ulët, pasi nëse nuk e realizojmë këtë, kosto e pasojave do të jetë shumë herë më e madhe dhe më e papërballueshme. Aplikimi i disa politikave mjedisore synon pakësimin e ngrohjes globale. Përdorimi i instrumentave ekonomikë siç janë rritja e çmimit të lëndëve djegëse fosile, taksimi i emetimeve, si dhe inkurajimi i njerëzve për të ndërmarrë veprime në miqësi me mjedisin krahas politikave për reduktimin e madhësisë së familjes si dhe përfshirjes së edukimit mjedisor janë disa nga mënyrat për parandalimin e problemeve që çojnë në ngrohjen globale. Pa një përpjekje të përbashkët të qeverive, organizmave ndërkombëtare dhe publikut lufta ndaj ngrohjes globale dhe pasojave të saj do të jetë e humbur. Ngrohja globale është një rrezik real për realizimin e objektivave të mijëvjeçarit siç janë reduktimi i varfërisë, mbrojtja e mjedisit etj, ndaj përfshirja e saj në strategjinë kombëtare të zhvillimit është nevojë imediate dhe e pashmangshme për të arritur atë që tashmë synohet botërisht, zhvillimin e qëndrueshëm. Stina e vjeshtës ka ardhur, e bashkë me të priten shira të rrëmbyer e të papritura të shumta me pasoja të rënda për vendin tonë. Por sa është vendi ynë i pregatitur për ndryshimet klimatike dhe pasojat e tij? Çfarë masash janë marrë për parandalimin e tyre? Sa i informuar është publiku? Sa njerëz do të preken nga përmbytjet dhe erozioni ? Sa do të jetë dëmi ekonomik, shëndetësor, mjedisor? A ka qeveria ndonjë studim të tillë apo pret të mësojë bilancet e dëmeve nga mediat dhe si gjithmonë të dërgojë ndonjë qeveritar për të ngushëlluar fatkeqët e rradhës...

Efekti serë Një nga arsyet është nxehja e vazhdueshme e tokës për shkak të efektit të serës. Deri në fund të këtij shekulli temperatura mesatare do të rritet në përgjithësi me 1,5 deri në 6 gradë, thotë meteorologu duke iu referuar një raporti të OKB-së i përpiluar prej klimatologëve të njohur: “Kjo do të thotë që ne në tokë do të kemi temeperatura që nuk i ka përjetuar ndonjëherë njerëzimi, të lidhura këto natyrisht me një rritje shumë të fuqishme të vlerave të temperaturave ekstreme. Vera e fundit në Evropën Qendrore ishte si një vështrim në të ardhmen. Kjo verë na tregoi, se si do të ndryshojë klima dhe se në të ardhmen duhet të jemi të përgatitur për të nxehtit ekstrem e thatësirat.” Shkencëtarja amerikane Katherine Hayoe parashikon që një mot më i ngrohtë do të kushtojë jetë njerëzish, veçanërisht në se nuk pakësohet niveli i gazrave të dëmshëm që çlirohen në atmosferë si pasojë e djegjes së karburanteve. Ajo thotë se vdekshmëria si pasojë e një klime më të nxehtë mund të rritet nga 130 deri në 500 përqind deri në fund të shekullit. Shkencëtari Mathias Ruth thotë se pas 30 vjetësh, klima në Boston do t’i ngjajë pak a shumë asaj të një shteti jugor, pra më e ngrohtë. Kjo do të thotë se ngrohja globale me të vërtetë do të ketë një ndikim të madh në jetën në planet.

Varfëri Një koalicion i organizatave të zhvillimit dhe mjedisit paralajmëron se ndryshimi i klimës po kufizon progresin ekonomik në kombet e varfra. Në një raport të ri, ata thonë se ngrohja globale mund të parandalojë plotësimin e objektivave të milleniumit. Katër vjet më parë, udhëheqës nga afro 200 vende nënshkruan objektivat e milleniumit. Uria dhe varfëria duhet të përgjysmoheshin nga viti 2015, furnizimi me ujë të pastër dhe gjendja sanitare të përmirësohej, si dhe të zvogëlohej numri i sëmundjeve. Raporti thotë se ndryshimi i klimës do të rrisë numrin e njerëzve pa ujë të pijshëm, do të shtojë sëmundjet si dhe do të ketë afro 150 milionë refugjatë mjedisorë. Shume njerëz do vdesin nga katasfrofat mjedisore të ngrohjes globale. Marrja e masave: Protokolli i Kyotos Për të minimizuar dëmet që shkaktojnë dukuritë natyrore duhet të merren parasysh faktorët socioekonomikë si infrastruktura dhe urbanisitika e qyteteve, vëren Gerd Berz. Kjo gamë duhet të përfshijë si rregullat sizmiologjike për zonat sizmike ashtu edhe kufizimet për shfrytëzimin e sipërfaqeve bujqësore në zonat e rrezikuara, pra katalogu i masave që duhen marrë në konsideratë është voluminoz. Në këtë drejtim janë të rëndësishme iniciativat lokale. Në fund të fundit problemet më të mëdha krijohen nëpër qytete. Por moti si fenomen global kërkon edhe një mbrojtje globale të klimës. Dëmet jo vetëm që duhet të reduktohen, por mundësisht edhe të parandalohen. Politika i shfrytëzon rezultatet e studimeve të sektorit të rreziqeve gjeografike nën drejtimin e Gerd Berz si një “sistem paralajmërues”. Por ç´vlerë kanë këto pëpjekje nëse shtetet e industrializuara që janë përgjegjëse për 1/4 e emisioneve të gazit në botë, nuk marrin pjesë në protokollin e Kiotos për mbrojtjen e klimës? “Sipas përllogaritjeve të mia, vendet e industrializuara janë përgjegjëse për 75% të emisioneve të gazit. Pa SHBA kjo kuotë do të ishte 50%, thotë Gerd Berz. Iniciativa për marrjen e masave për reduktimin e ngrohjes globale përbën ndërkohë objektivat e reja të shpallura të shumë qeverive perëndimore e organizatave ambientaliste për këtë shekull. Ndërkohë, pranë stacionit ndërkombëtar LAX në Los Anxhelos u hap stacioni i parë i furnizimit të makinave që punojnë me hidrogjen. Nga pamja e jashtme, kjo pikë furnizimit me hidrogjen duket si stacion benzine. Guvernatori Shvarceneger erdhi për të përuruar stacionin e hidrogjenit hypur në një makine të re që punon me hidrogjen, për të treguar se kjo teknologji i përket së ardhmes. Tani për tani ky stacion do të përdoret nga 6 makina duke shënuar fillimin e zbatimit të planeve për këtë teknologji. Planet janë për hapjen e një rrjeti të gjërë stacionesh deri në 200 për furnizimin e makinave me hidrogjen në mbarë shtetin e Kalifornisë. Në çdo 30 kilometra parashikohet të ketë një pikë të tillë furnizimi. Por hidrogjeni nuk është i lirë. Sot hidrogjeni kushton 5 herë më shumë se benzina. Zyrtarët shpresojnë se sa më shumë të shtohet përdorimi i hidrogjenit, stacionet e furnizimit me të do të shtohen dhe kështu duke u shtuar konkurenca edhe çmimet të fillojnë të ulen. Protokolli i Kyoto’s është një përpjekje globale për të pakësuar prodhimin e gazrave, për të cilat shumë shkencëtarë thonë se krijojnë efektin serë duke sjellë rritjen e temperaturave globale. Ky protokoll hyri në fuqi më 16 shkurt 2005 pas më shumë se mëse shtatë vjetë negociatash. Të paktën 36 vende kanë tani objektiva të detyrueshme për uljen gjatë shtatë viteve të ardhshme të emetimeve të gazrave nën një nivel që është vënë si objektiv brenda vitit 2012. Ndikimi do të jetë fare i vogël por do të mundësonte ndërmarrjen e hapave të mëtejshme. 140 vende të botës kanë ratifikuar këtë marrëveshje. BE-ja është forca kryesore. Shtetet e Bashkuara u tërhoqën nga pakti në vitin 2001 duke përmendur dëmet e mundshme ndaj ekonomisë amerikane. Disa vende kanë ndërmarrë tashmë hapa për të arritur objektivat, të tjera janë ende larg, dhe ka mundësi që ato do të kërkojnë mënyra për të shmangur detyrimet e tyre. Mënyra se si do të arrihen objektivat e Kiotos është çështje shumë e debatueshme. Shkenca po sjell prova, jo thjesht parashikime, gjithnjë e më të mëdha të ndikimit që sjell ndryshimi i klimës, dhe kjo mund të jetë e mjaftueshme për ta sjellë botën në zhvillim në tavolinën e bisedimeve.

_18

DEGA E STOMATOLOGJISË

Manifestimet orale të sëmundjeve sistemike

Erklida Sula Arislda Pipero

Sëmundjet e përgjithshme ndikojnë në sajë të mekanizmave të ndryshëm edhe në k avitetin oral , duke shfaqur manifestime të shumëllojshme , të cilat mund të ndihmojnë në diagnostikimin e hershëm të këtyre sëmundjeve.

Anemia

petekie

•

paradontozë

ekimosis

•

Xerostomi

ulçer mukozale

•

Tumefaksion i gjëndrës Parotis( Sialadenoza diabetike )

hemorragji •

Parestezi linguale ose labiale e përkohshme pas ekstraksionit të molarit të tretë mandibular.

neuropati e nervit mental ( numb chin syndrome)

— nga mukoziti oral kimiopreparatet ose aktivizimi i HPV ( herpes simplex virus ) favorizuar nga përdorimi këtyre preparateve

a ) Anemia ferrodeficitare përfshin këto manifestime orale :

1) Zbehje mukozale (pallor) 2) Glosit atrofik 3) Keilit angular 4) Disfagi- kur kemi defiçencë kronike të hekurit si në sindromën e Plummer Vinson-it

b ) Komplikacionet orale nga anemia drepanocitare përfshijnë :

1) nekrozë asimptomatike

pulpare

2) parestezi të nervit mandibular

•

Lichen planus

•

NHL

•

Oligodonti/ anodonti ( moseruptimi i dhëmbëve )

•

Kandidoza orale persistente tek të rinjtë , mund të sinjalizojë fillimin e sindromës kandidozike- endokrine , etj

Xerostomia me / pa tumefaksion të gjëndrave salivare ( Parotis)

•

Tendencë për hemorragji me purpura

Xerostomi dhe zmadhim i gjëndrave salivare

•

Halitosis

•

Predispozitë për infeksione

•

Hemoragji spontane

•

Lezione likenoide

•

Purpura

•

Lezione të bardha dhe ulçeracione

•

Zbehje të mukozës nga anemia

•

Predispozitë ndaj infeksioneve të pacientëve

Kserostomi

•

Tumefaksion të gjëndrave Parotis, submandibulare, gjëndrave lakrimale

Ulçeracione orale të cilat kufizohen nga margo eritematoze

•

Sarkoma Kaposi e cila manifestohet me lezione që :

Limfadenopati



janë të kuqe/ blu/purpurt

Purpura



janë solitare /multiple

Keratokonjuktivitis sicca



janë të sheshta ose të ngritura

Keilit



mund të zmadhohen

Karies dentar



mund të ulçerohen

Kandidozë



mund të infektohen



kufizohen nga një mukozë me ngjyrë të zverdhur



lokalizohen në palatumin e fortë, palatumin e butë,mukozën bukale, orofarings dhe gingivë

Diabeti Mellitus : •

6) infarkt

•

glosit

•

sindrome e ndjesisë së djegies së gojës ( burning mouth syndrome )

•

Kandidozë orale

•

Gingivite / Periodontite

hiperplazi gingivale

•

Afte major

jo specifike

Insuficienca renale kronike •

•

Sindroma sicca ( Me Xerostomi)

Hipoplazi të smaltIt

Ulceracione

5) trombozë

hipertrofi gingivale

•

3) osteomielit

Hepatiti C :

zhvillimit të dhëmbit mund të kemi

Deficienca në Vit B 12 :

Sindroma Sjogren e cila shoqëron artritin reumatoid :

Leukemia manifestohet me :

Limfadenopati cervikale

Alterime të shijes nga alteracionet e papilave filiforme

HIV –AIDS

4) osteosklerozë

•

Hiperparatiroidizmi : •

Rezorbim i lamina dura përreth rrënjës së dhëmbit ( një nga shenjat e hershme)

•

Alterime të trabekulave kockore të nofullave

•

Osteoporozë, rezorbim të lamina dura

•

Ulje të radiopacitetit të trabekulave në radiografi

•

Pllakë dentare/gurëza

•

Paradontozë

•

Shfaqja e « tumorit kaf » nga depozitimi i hemosiderinës dhe hemoragjisë abondante brenda tumorit , të cilat mund të jenë solitare ose multiple

Sëmundja e Adisson-it ( mungesë prodhimi të kortizolit )

Nofulla e poshtme preket më tepër

Hiperpigmentim të :

•

Hipoparatiroidizmi : Nëse ndodh gjatë periudhës së

•

gingivës

•

mukozës bukale

•

gjuhës

_19

DEGA E STOMATOLOGJISË

Lazeri në stomatologji Blerta Dollaku Lazeri èshtè pajisje që emeton dritë, e cila ndryshon nga drita e zakonshme në dy drejtime: së pari është dritë monokromatike, pra me një ngjyrë të vetme dhe së dyti, valët e saj janë koherente, pra drita që ato krijojnë emetohet në trajtën e një tufe të ngushtë me divergjenecë tè ulët. Këto valë drite mono kromatike dhe koherente përmbajne energji elektromagnetike e cila nè dentistrinë klinike përdoret për të shkatuar ndryshime të kontrolluara dhe preçize në indet mbi të cilat ajo emetohet. Në sajë të vetive që kanë inde të caktuar për të absorbuar në mënyrë specifike gjatësi vale të caktuara, lazerat kanë efekte të ndryshme mbi inde të ndryshëm. Kështu, disa lazera absorbohen dhe e ushtrojnë veprimin e tyre vetëm mbi pigmentet indore, patogjenët dhe indet e inflamuara, ndërsa lazera të tjerë vetëm mbi indet e forta të tilla si smalti, dentina dhe kocka. Procesi i absorbimit të energjisë së lazerit prodhon në indin e ekspozuar një reaksion termik, i cili shoqërohet me ngritjen e temperaturës , ngritje kjo e cila varion në varësi të parametrave të instrumentit dhe cilësive optike të indit të ekspozuar. Në temperatura të caktuara prodhohen efekte indore të caktuara: kështu në temperaturën 50 gradë realizohet asgjesimi i baktereve josporogjene; në 60 gradë indet e buta të inflamuara të paradontit eleminohen dhe po ashtu në të njëjtën temperaturë realizohet hemostaza. Kirurgjia ekscizionale dhe incizionale e indeve të buta , pastrimi i masës karioze dhe modelimi I kockës realizohen në temperaturën 100 gradë. Lazeri është përdorur në stomatologji për trajtimin e një sërë patologjish që

Ilda Kushta Në epokën moderne të stomatologjisë ,ku çdo degë është përfshirë në një progres me perspektivë drejt specializimit , nevoja e pamjeve imazherike sa më të arrira dhe të qarta me metoda ekstra dhe intra orale ka qenë e domosdoshme. Nga ana tjetër në konceptet e reja, dentistria ka qëllime të përparuara preventive për të parandaluar ndonjë proçes anormal që mund të vëzhgohet me anë të imazherisë, dhe jo të kufizohet në fazat akute të një lezioni apo anomalie me origjinë odontogjene. Nëse do te flisnim për një çështje interesante vërtet praktike që meriton të vlerësohet, është menaxhimi i rrezatimit Roentgen gjatë praktikës së ekzaminimit imazherik ku askush të mos dëmtohet, as mjeku e as pacienti! Dhe nga ana tjetër ,të shmangen proçedurat e zgjatura. Të përballemi konkretisht : tashmë në klinikë shfaqen vetë pacientë që me kulturën shëndetësore për të përmirësuar e informuar vetë mbi gjëndjen e tyre në regjionin OMF (oro-maksilo-facial) ku ekzaminimi imazherik diagnostik është kusht bazë i planifikimit të mjekimit! Por , mbreti i përhershëm i shqetësimeve që çon një pacient në klinikë është :dhimbja apo estetika. Kështu, pamjet imazherike

në vitin 1994. Ai përbën një alternativë efektive dhe precize për kryerjen e shumë procedurave dentare. Megjithatë , cilësia e trajtimeve me lazer varet shumë nga aftësia e mjekut për të kontrolluar kohën e ekspozimit dhe sasinë e energjisë së emetuar mbi inde duke bërë të mundur kështu kufizimin e efektit të lazerit vetëm mbi fokusin patologjik dhe ruajtjen e indeve të shëndosha.

Aplikimet e lazerit në stomatologji 1. Zbulimi i kaviteteve karioze. Kjo realizohet nga lazerat dentalë me intensitet të ulët, të cilët janë në gjendje të detektojnë që në etapat fillestare të procesit karioz produktet që krijohen nga demineralizimi dhe shpërbërja e indeve të forta të dhëmbit. 2. Pèrgatitja e kavitetit dhe mbushja e dhëmbit. Lazerat dentalë janë mjaft efektivë në pastrimin e masës karioze, asgjesimin e baktereve të pranishme në kavitet si dhe në fortësimin e mbushjeve prej kompoziti dhe përmirësimin e lidhjes ndërmjet mbushjes dhe dhëmbit. Kjo garanton një mbushje më cilësore dhe më afatgjatë. Për më tepër, gjatë përdorimit të lazerit, proçedura e pastrimit të masës karioze është më pak invazive dhe destruktive për indet e shëndosha të dhëmbit, meqënëse efekti i lazerit përqëndrohet në indet e kariuara, të cilat kanë përmbajtje më të lartë uji krahasuar me smaltin dhe dentinën e shëndoshë. Gjithashtu, dëmtimi termik i pulpës gjatë preparimit të kavitetit është minimal. Megjithatë, në rastet kur lind nevoja për zëvendësimin e mbushjeve të vjetra prej amalgami apo heqjen e inlay-ve/onlay-ve , lazerat janë praktikisht të papërdorshëm.

3. Trajtimi i hipersensitivitetit dentinar. Përdorimi i lazerit bën të mundur vulosjen e tubulave dentinalë të ekspozuar, të cilët janë përgjegjës për ndjeshmërinë e rritur ndaj stimujve kimikë, termikë, mekanikë dhe osmotikë. 4. Terapia endodontike. Lazeri paraqet efektshmëri të lartë në largimin e baltës dentinale, (smear layer), në vulosjen e tubulave dentinalë tè pranishëm në kanalin radikular si dhe në eleminimin e infeksionit intrakanalar. Për këtë arsye, përdorimi i tij indikohet në pulpitet purulente, nekrozat/gangrenat pulpare, absceset pulpare, dhëmbët me kanale laterale që krijojnë komunikim me hapësirën periodontale, në rezorbimet apikale inflamatore apo traumatike si dhe në dhëmbët qè janë trajtuar për të paktën 3 muaj me proçedura të tjera konservative, por pa sukses. 5. Procedurat e zgjatjes sè kurorës së dhëmbit. Nëpërmjet lazerit realizohet modelimi i indeve gingivare dhe kockore duke bërë të mundur kështu ekspozimin e një sipërfaqe më të madhe dentare, e cila do të garantojë një suport më të mirë për restaurimin që do tè vendoset mbi dhëmb. Po ashtu në tè njëjtën mënyrë lazeri përdoret edhe për korrigjimin e buzëqeshjes gingivare. 6. Frenektomia linguale. Lazeri përfaqëson alternativën optimale për heqjen e frenulumeve linguale hipertrofike tek fëmijët me ankiloglosi. 7. Trajtimi i epuliseve dhe tumoreve beninje të lokalizuar në buzë, faqe, gingiva, gjuhë, palatum. Nëpërmjet përdorimit të lazerit këto proçedura janë të padhimbshme dhe më pak

traumatike për pacientin. Për më tëpër, në përfundim të tyre nuk është i nevojshëm suturimi i indeve të buta. 8. Trajtimi i lezioneve herpetike. Lazerat dentalë me intensitet të ulët lehtësojnë dhimbjen që shoqëron lezionet herpetike dhe redukton kohën e shërimit të tyre. 9. Zbardhja e dhëmbëve. Përdorimi i lazerit në proçedurat e zbardhjes sè dhëmbëve amplifikon efektin e agjentëve zbardhues dhe për pasojë redukton kohëzgjatjen e trajtimit. 10. Në inflamacionet e artikulacionit temporomandibular, tè paradontit dhe në peri-implantite. Përdorimi i lazerit në këto situata ndihmon në eleminimin e infeksionit, reduktimin e dhimbjes dhe të inflamacionit.

· Në sajë të aftësive sterilizuese që ka tufa e dritës së lazerit pakësohen mundësitë e infeksioneve bakteriale në indet mbi të cilat kryhet interventi. · Siguron shërim dhe rigjenerim më të shpejtë të indeve. · Mund të përdoret me sukses dhe në mënyrë të sigurt në një gamë të gjerë të popullsisë duke përfshirë edhe fëmijët dhe gratë shtatzëna.

Disavantazhet e përdorimit të lazerit:

Av antazhet e për dorimit të përdorimit lazerit:

· Lazeri nuk mund të përdoret për mbushjen e kaviteteve që ndodhen ndërmjet dhëmbëve, të kaviteteve përreth mbushjeve të vjetra dhe të kaviteteve masive që do të pregatiten për inlay ose onlay. Për më tepër lazerat nuk janë efektivë në preparimin e dhëmbëve për punime fikse, në heqjen e koronave apo mbushjeve të vjetra.

· Krahasuar me frezat tradicionale lazerat shkaktojnë më pak dhimbje e për pasojë pakësojnë nevojën për kryerjen e anestezisë në proçedura dentare të caktuara.

· Edhe në rastin e përdorimit të lazerit për mbushjen e dhëmbit, modelimi, përshtatja në okluzion dhe lustrimi i mbushjes duhet realizuar me ndihmën e frezave tradicionale.

· Pakëson ankthin tek ata pacientë, të cilët bezdisen nga ndjesia që u shkaktojnë rrotullimet e frezave tradicionale

· Megjithëse pakëson dhimbjen, lazeri nuk eleminon plotësisht nevojën e kryerjes së anestezisë.

· Meqënëse tufa e dritës me energji të lartë ndihmon koagulimin e gjakut, pakësohet hemorragjia intraoperatore dhe sigurohet fushëpamje më e mirë gjatë interventit. Nga ana tjetër, pas ndërhyrjes kirurgjikale me lazer nuk është i nevojshëm suturimi i indeve të buta. Po ashtu, edema postoperatore është minimale.

· Kostoja e trajtimit me lazer është më e lartë krahasuar me koston e trajtimit me freza të zakonshme. Megjithë këto disavantazhe, në sajë të precizionit, efektivitetit dhe trajtimit cilësor të një sërë patologjish orale, teknologjia e lazerit ka gjetur një përdorim të gjerë në stomatolgji dhe mendohet se gradualisht do të zëvendësojë shumë procedura dentare tradicionale.

Ekzaminimi imazherik në stomatologji me metoda të ndryshme përdoren duke filluar që nga principet si: vlerësimi i gjëndjes biomekanike të dhëmbëve ; për vlerësimin per rehabilitim në rastin e luksacioneve apo disfunksionit të ATM ; për formacione asimetrike në fytyrë ; për trajtimet terapeutike endodontike ; trajtimet ortopedike ndërnofullore të dhëmbëve që mungojnë dhe ecurinë e këtyre punimeve ; variantet e trajtimeve ortodontike; trajtimet kirurgjikale në ekstraksione etj ; në periodontitet me ndërhyrje me laser ose jo; dhe kryesisht aplikimi i implanteve kërkon pamje te panumërta për vlerësimin e trashësise, së lartësisë kockore e osteo-integrimin e implantit . Duhet përmendur që diagnostika imazherike nuk përjashton as kontigjentin e brishtë të fëmijëve; për shembull , përpara dhe gjatë përdorimit të aparateve ortodontike ,ku po i vihet gjithnjë e më tepër rendësi trajtimit që në moshat e hershme duke vlerësuar rezultatet e mrekullueshme në krahasim me trajtimin në fazat e mëvonshme. Pra, është e pamundur të renditen të tëra rastet klinike , por kuptohet përfundimi . Është e padiskutueshme rëndësia dhe nevojshmëria e realizimit të ekzaminimit diagnostik imazherik në praktikën stomatologjike. Atëherë, si mundet një pacient të mbrohet nga përfshirja në

dëmtimet e menjëhershme ose te akumuluara te rrezatimit te fuqishëm Roentgen ? Të gjithë ,kemi qenë në pozicionin e pacientit! Elita e mjekëve, mjekëve stomatologë dhe farmacistë , kanë privilegjin të njohin mbrojtjen e tyre nga rrezatimi –X, avantazhet ,disavantazhet dhe rëndësine e një ekzaminimi imazherik për vendosjen e një diagnoze të saktë . Por tashmë ,pacientet ndihen gjithnjë më të shqetësuar e të rrezikuar nga absorbimi i këtij rrezatimi, kur shumë nga këto rreze te padukshme dëmtuese sekondare mund të shmangen si nga ana e mjekut, ashtu dhe nga kërkesa dhe bashkëpunimi nga ana pacientit. Krijimi i kushteve është nevojë, dhe detyrë njëkohësisht . Në regjionin OMF (oro-maksillo-facial), mbrojtja projektohet duke u bazuar në këto aspekte: A. Mbrojtja direkte e mjekut ,dhe e pacientit ku duhet te vendoset këmishe e jakë e plumbuar me trashesi 0.25 mm për rrezatimet dytësore (të buta ) ku shmangen pasojat serioze si potencimi për malinjitet, ose pasojave multisistemike që shfaq dëmtimi gjendrres së Tiroides.

B. Përmbushja e kushteve të kërkuara në strukturën e murit, largësia e konsiderueshme nga njësite e banimit , ajrosja, dozimetrat dhe faktori përdorimit .

C. Dhe më rendësishmja ,shmangia nga rrugët tradicionale dhe aplikimi i teknologjive të reja si ‘Radiografia digitale’ , e cila në klinikat tona po gjen tepër përdorim . Disavantazhi i saj është kostoja më e lartë. Të përmbledhura, avantazhet e kësaj teknike, përveç rezultateve shumë efikase diagnostike janë:

5- Indikohet sidomos në pacientet me patologji të përgjithshme shëndetësore, sidomos kontigjentin me gjëndje imunitare të depresuar. Por ,dhe ne kete rast mbeten te respektohen pikat e mesipërme.

1- P ë r f i t i m i i i m a z h e v e t ë detajuara e të përmisuara, ku mund të manipulosh me zmadhim etj. në kompjuter, duke i ruajtur pa pasur nevojën e filmave klasikë. 2- Radiografitë digitale, reduktojnë ekspozimin ndaj rrezatimit me 80% krahasuar nga ato tradicionalet, kjo lidhet me ndërtimin teknologjik të sensoreve të tyre. 3- Aplikohet shpejt , rehatshëm duke lehtësuar komunikimin mjekpacient

Eliminon nevojën e kimikateve që përdoren në proçedurat e përftimit të filmit klasik , duke ndikuar pozitivisht në ruajtjen e mjedisit!

Si konkluzion, themi që numri i ekzaminimeve imazherike është gjithnjë në rritje. Ndaj si personeli, ashtu dhe pacientët duhet te sigurohen për mbrojtjen e tyre . Legjislacioni është një përcaktues i fortë, hartuar nga strukturat tona dhe ato ndërkombëtare. Po për këtë çështje në Ministrinë e Shëndetësisë është ngritur Komisioni i mbrojtjes nga rrezatimet jonizuese! Por mbi legjislacionin, gjithçka mbetet në etikën dhe përgjegjësinë e një mjeku, e për më tepër në ndërgjegjen e tij. Qëllimi përfundimtar është të r ealizohet një dia gnostikim me diagnostikim duke e evituar sa më shumë ekspozimin ndaj rrezeve.

_20

RISI NGA SHKENCA

23 vjet i keq diagnostikuar: Ishte i vetdijshëm, por trajtohej si pacient vegjetal Nejva Nano Br uksel Bruksel uksel-Një 48-vjeçar, për të cilin mjekët mendonin se ishte në gjendje vegjetive dhe për gati 23 vjet në koma, u zbulua se kishte qënë përgjatë gjithë kësaj kohe i zgjuar dhe i vetëdijshëm për ambjentin përreth, por i paaftë për të reaguar. Pacienti në fjalë quhet Rob Hauben. Në vitin 1983 ai pësoi një aksident me makinë ku si pasojë ra në një gjendje kome.

zhvillonin komunikimin me të nëpërmjet një tastiere të ndjeshmë ndaj prekjes ku Romi i përgjigjej pyetjeve të stafit mjekësor nëpërmjet gishtit të këmbës. Shumë shpejt ai arriti të gërmëzonte fjalë duke arritur një komunikim bazik me botën e jashtme. ‘Imagjinojeni veten të shtirë në një krevat, me dëshirën për të lëvizur dhe folur por të paaftë për të vepruar, ndërkohë që njerëzit përreth jush

Familja e tij nuk rreshti kurrë së besuari që djali i tyre qe i vetëdijshëm. Fatmirësisht, kontaktuan me professor Stiven Laureys, studimet e të cilit rezultonin se diagnozat e mëparshme të gjendjeve të ngjashme kishin qenë të gabuara. Ai i mësoi Hauben se si të komunikonte me të nëpërmjet një tastiere të veçantë. ’’Unë bërtisja, por ata nuk mund të më dëgjonin’’-tha Rom për një gazetë gjermane. Doktorët, që e trajtuan Romin më parë, thanë se ai kishte kaluar nga koma në një gjendje vegjetive. Koma është një gjendje e pavetëdijshme në të cilën, sytë qëndrojnë të mbyllur dhe pacienti nuk mund të zgjohet nga veprimi i faktorëve të jashtëm. Në një gjendje vegjetive pacienti mund të flejë, por edhe të jetë i zgjuar në periudha të caktuara, por që gjithsesi ai mbetet përsëri i pandërgjegjshëm. Pra, nuk mund të flasë, të arsyetojë, të mendojë, të përtypë a të gëlltisë. Pas analizimit me hollësi të kartelës së Romit, Profesor Laureys i bëri atij një PET Scan prej së cilit, u zbulua se ai ishte totalisht i vetëdijshëm. Pas kësaj mjekët dhe familja u mundua, që të

Pranvera Apostoli Sëmundja e Alzheimerit është shkaku më i zakonshëm i demencës (degradimit mendor). Fatkeqèsisht rastet e të sëmurëve që vuajnë prej saj janë gjithmonë e me të shpeshtë. Në bazë të një studimi është arritur të përcaktohet se në SHBA , 500000 njerëz vuajnë prej saj. Simtomat e sëmundjes janë dobësim progresiv i memories, i shoqëruar me rënie të aftësisë së të folurit, aftësive vizuale, gjykimit dhe aftësive kalkulative. Si përfundim, kjo çon në çrregullime madhore në mënyrën e të sjellurit dhe në paaftësi funksionale të shprehura. Medikamentet acetilkolinesterazë-inhibitorë, si DONEPEZIL, mund të ngadalësojnë disi progresin e sëmundjes së Alzheimerit, por efikasiteti i medikamenteve është vetëm i përkohshëm dhe shumë i pakët. Eksperimente klinike të kryera duke përdorur medikamente të tjera, si estrogjenet, me barna jo-steroidalë antiinflamatorë (non-steroidal anti-inflamatory drugs, NSAIDs) me kelante metalesh dhe vit. E kanë dështuar në dhënien e rezultateve të frytshme përfundimtare (pra shërimin total të sëmundjes). Depresioni zakonisht shoqërohet me sëmundjen e Alzheimerit dhe mund të kurohet

mendojnë që ju nuk ndjeni, dëgjoni apo kuptoni. Ishte shumë e vështirë për mua’’-thotë Rom Profesor Laureys , duke u nisur nga ky rast botoi për një revistë mjekësore gjermane studimin e tij ku tregonte që në dhjetë diagnoza të pacientëve me çrregullime të vetëdijes, katër ishin të gabuara dhe të keqdiagnostikuara si gjendje vegjetative. Rom Hauben ka filluar te shkruaj një libër mbi eksperiencën e tij.

Sëmundja e Alzheimer-it me një SSRI (selective serotonin reuptake inhibitor) inhibitor selektiv për serotoninën, psh. Sertraline Sertraline. Barnat antipsikotike dhe benzodiazepinat zakonisht këshillohen për pacientët me simptoma të demencës, të shoqëruara me shënja axhitacioni dhe psikoza, por përdorimi i tyre është i shoqëruar me rrezikshmëri të lartë, për shkak se mund të ndodhin paraliza.

sistemet kolinergjike me anë të kolinesterazëinhibitorëve. Donepezil, galantaminë, rivastigminë janë acetilkolinesterazëinhibitorè të licensuar për trajtimin e AD. M e m a n t i n ë ë s h t ë n j ë ago n i s t i N M DA receptorëve që inhibon përcjellshmërinë me anë të glutamatit.

DONEPEZIL, GALANTAMINË, ASTIGMINË – PËRDORIMI RIVASTIGMINË RIV

Fizpatologjia Ndryshime specifike patologjike në trurin e të sëmurëve me AD (Alzheimer Disease) vihen n ë d u k j e m e ekz a m i n i m i n m e a n ë t ë tomografisë me emision pozitronik (PET scanning). 40% e të sëmurëve me AD e kanë patur si rrjedhojë e një trashëgimie familjare. Karakteristikat histopatologjike të sëmundjes janë prania e pllakave amiloide, dyfishimi i çrregullt neurofibrilar dhe humbje neuronale në tru. Gjithashtu dhe degjenerimi i neuroneve kolinergjike është i përfshirë në patogjenezën e AD. Neurokimikisht, nivelet e ulura të acetilkolinës (Ach) janë të lidhura me dëmtimet në traktin ascendent kolinergjik të nukleusit bazilar të Meinerit në kortexin cerebral. Sisteme të tjera neurotransmetuesish janë gjithashtu të përfshirë. Truri i të sëmurëve me AD paraqet një reduktim të acetilkolinesterazës, enzimës përgjegjëse në tru për hidrolizën e acetilkolinës. Kjo ulje i detyrohet zvogëlimit të numrit të neuroneve kolinesterazik në korteksin cerebral dhe në lobin frontal. Kjo gjetje ka çuar në rritje të përpjekjeve farmakologjike për të rritur

Këto medikamente janë licensuar për trajtimin e AD. Vetëm specialistët, të cilët merren me trajtimin e AD mund të iniciojnë trajtimin me këto medikamente. Kontrollet e përsëritura mjekësore të gjëndjes mendore të pacientit, me

Efektet anësore Pèr të tre medikamentet, efektet anësore janë kryesisht një pasojë e mekanizmit të veprimit kolinomimetik dhe janë të butë dhe të përkohshëm. Ndjenja e tè vjellit (nauzea), të vjella, diarre janë të zakonshme. Gjithashtu janë raportuar lodhje, dispepsi, marrje mendsh, probleme urinare dhe sinkop. Doza të dhëna me kujdes mund të përmirësojnë tolerancën. Në mbidoza, një krizë kolinergjike mund të shfaqet duke dhënë dhe të vjella, dhimbje barku, ndjenjën e të përzjerit, jargëzim (sialorrhea), lotim, urinim tè shpeshtë, djersitje, jashtëqitje të shpeshte, bradikardi, hipotension, kolaps, konvulsione dhe probleme respiratore. Si shtesë e trajtimit medikamentoz për të zhdukur efektet anësore përdoret atropinè.

Ndërveprimi i medikamenteve

anë të metodave imazherike të cilat vènë në dukje probleme thelbësore në funksionet globale dhe në sjelljen e pacientit mund të justifikojnë përdorimin e zgjatur të medikamentit..

Mekanizmi i veprimit Këto medikamente kryesisht veprojnë si reversinhibitor të acetilkolinesterazës. Glutamina është gjithashtu një agoniste e receptorëve nikotinik.

Teorikisht Donepezili mund të ndërveprojë me një numër medikamentesh të tjera, të cilat metabolizohen nga Citokromi P450, por tani për tani nuk ka ndonjë të dhënë klinike që ky fakt të paraqesè rëndësi.

MEMENTINA Është një agonist i receptorëve NMDA, i përdorur për të përmirësuar disa nga simptomat e AD dhe sëmundjes së Parkinsonit. Por NICE ( National Institute for Clinical Excellence) nuk e këshillon përdorimin e tij jashtë eksperimenteve mjekësore.

_21

RISI NGA SHKENCA

Dashuria dhe Zilia janë të lidhura nga i njëjti hormon, Oksitocina Ina Zaimi Një studim i ri i kryer në Universitetin e Haifa ka gjetur se hormoni oxytocin, “hormoni i dashurise”, i cili ndikon në sjellje të tilla si besimi, ndjeshmëria dhe bujaria, gjithashtu ndikon në sjelljet e kundërta, të tilla si xhelozia, inati ( gloating) dhe zilia. “Në bazë të këtyre rezultateve, ne supozojmë se hormoni oksitocinë është një nxitës i ndjenjave sociale në përgjithësi dhe kur asosacioni i personit është pozitiv, oksitocina rrit sjelljet proshoqërore, kur ai është negativ, hormoni nxit sensacione negative”,

Studimi, i cili u botua në revistën Psikiatria Biologjike, përfshinte 56 pjesëmarrës. Gjysma e pjesëmarrësve në seancën e parë morën hormone në formë sintetike dhe në seancën e dytë një qetësues të padëmshëm (drogë Bedel). Të tjerëve iu dha një medikament placebo në seancën e parë dhe më pas oxytocin. Pas administrimit të drogës secili pjesëmarrës duhej të luante një lojë fati bashkë me një tjetër konkurrent, që në fakt ishte (pa njohurinë e tyre) një kompjuter. Çdo pjesëmarrësi iu kërkua të zgjidhte një derë nga tre të mundshme dhe secili shpërblehej me shumën e parave që ishte fshehur prapa derës së zgjedhur. Kjo shumë mund të ishte ose më e madhe ose më e vogël se ajo e kundërshtarit

shpjegon Simone Shamay - Tsoory që ka kryer studimet.

(kompjuterit) në mënyrë që të lindnin ndjenja të kundërta, si krenaria dhe zilia.

Studimet e mëparshme kanë treguar se hormoni oksitocin ka një efekt pozitiv mbi ndjenjat pozitive. Hormoni lëshohet natyrshëm në trup gjatë lindjes dhe kur individi angazhohet në marrëdhëniet seksuale. Pjesëmarrësit në eksperiment që kanë marrë një formë sintetike te hormonit shfaqin nivelet më të larta të ndjenjave altruiste, kështu që mendohet se hormoni luan një rol të rëndësishëm në formimin e marrëdhënieve midis njerëzve.

Rezultatet e përftuara treguan se ata pjesëmarrës që morën hormonin “e dashurisë” shfaqën nivele më të larta zilie kur fitoi kundërshtari më shumë para dhe krenarie kur fituan vetë. Një tjetër rezultat interesant ishte se sa më shpejt të mbaronte loja, aq më të vogla ishin dallimet midis pjesëmarrësve në lidhje me këto ndjenja. Pra, ndjenjat negative ishin fuqizuar vetëm gjatë rrjedhës së lojës. “Pas përfundimeve të eksperimentit me oksitocin, kemi filluar të shqyrtojnë përdorimin e mundshëm të hormonit si një ilaç për sëmundje të ndryshme, të tilla si autizmi. Rezultatet e studimit tregojnë se efektet e padëshiruara të hormonit duhet të shqyrtohen përpara se të hedhim hapa të mëtejshëm” përfundon Dr. Shamay-Tsoory.

Mirëpo Mirëpo,, në studimet e mëpar shme të kryera nga hetues të tjerë në brejtësa, u zbulua se hormoni është i lidhur edhe me ni v elet më të lar ta të aag g r esionit. Prandaj, niv larta u vendos për të shqyrtuar edhe mundësia nëse hormoni ndikon ndaj ndjenjave negative sociale.

Të ngadalësosh evolucionin Alba Kuqi Organizmat infeksiozë që zhvillojnë rezistencë ndaj antibiotikëve janë një kërcënim serioz për njeëezimin. Këto organizma janë gjithashtu një pjesë natyrale e

evolucionit. Në një projekt të ri , shkenëetaret në Universitetin e Gothenburgut po mundohen që të gjejnë substanca që mund të ngadaëesojne këtë evolucion në mënyrë që barnat e të së sotmes të mund te jenë efektivë edhe në të ardhmen. Barnat që përdoren për mjekimin e sëmundjeve të shkaktuara nga funget janë një shembull konkret i rezistencës që mund të zhvillojnë këto organizma infeksiozë ndaj antibiotikëve. Qelizat e fungeve janë te ngjashme me qelizat tona , qe do të thotë se eshte e vështire që të krijosh barna efektivë që të mund te shkatërrojne ato pa prekur edhe qelizat tona dmth pa shkaktuar efekte anësore në organizmin tonë. Në këtë mënyrë ne duhet që të sigurojmë efektivitetin e pak barnave kundër fungeve që mund të disponojmë në ditët tona dhe rezistenca që mund të zhvillohet ndaj ketyre pak barnave që ekzistojëe do të linte mjaft sëmundje pa një mjekim efektiv.Gjithsesi rezistenca që zhvillohet ndaj barnave është një pjesë natyrale e evolucionit. Evolucioni krijon ndryshime në mënyre të rastësishme në karakteristikat e oraganizmave dhe kjo mund të cojë në zhvillimin e një tolerance më të madhe ndaj barnave ndaj të cilave këto organizma janë ekspozuar. Sa më shpejt të ndodhin këto ndryshime , aq më i madh është rreziku i zhvillimit të një rezistence. Një nga mënyrat e të luftuarit të rezistencës që zhvillohet ndaj barnave është që të zvogëlosh pak hapin me të cilin zhvillohet evolucioni. Shkencetari Jonas Ëarringer nga “Departamenti i biologjise molekulare dhe qelizore”po zhvillon

eksperimente të gjenetikës së avancuar në mënyrë që të mund të gjejë disa substanca që mund të ngadalësojnë evolucionin. Fillimisht duhen identifikuar komponentët qelizorë që ndërhyjnë në mënyrën e zhvillimit të evolucionit. Jonas Ëarringer dhe skuadra e tij po përdorin fillimisht majatë e birrës si një model për studimin e

tyre. Një maja ka rreth 6000 gjene dhe duke shkatërruar gjene të vecanta në organizma identikë i bën të mundur Jonas Ëarringer dhe skuadrës së tij që të përdorin metodën e përjashtimit. Kjo metodë është si vijon më poshtë: Fillimisht stimulohet evolucioni i qelizave të majasë dhe kjo gjë observohet në kohë reale. Ndërkohë që qelizat zhvillojnë rezistencë ndaj një bari të caktuar,ne masim se si ndryshon mbijetesa e linjave të ndryshme qelizore gjatë këtij procesi. Evolucioni zhvillohet më ngadalë në ato linja qelizore në të cilat është shkatërruar një komponent specifik i qelizës. Pikërisht keto linja qelizore janë shumë të rëndësishme, sepse ato na tregojë ne se si komponentë të caktuar të qelizës jane ato që përcaktojne shpejtësine me të cilën zhvillohet evolucioni. Në këtë mënyrë ne mund të gjejmë gjenet të cilat percaktojnë rrjedhën e evolucionit. Nqs në fazën tjetër bëhet e mundur gjetja e substancave që mund ti sulmojnë këto komponentë qelizorë, do të bëhet e mundur që të zhduket rezistenca që krijohet ndaj barnave të caktuar duke siguruar në këtë mënyrë që barnat që përdorim sot të mund të mbeten efektive edhe në të ardhmen. Jonas Ëarringer shpreson që këto substanca “evolucion ngadalësuese” të mund të jeëe ëe perdorim pas 10-15 vjeteve. Me ane te kësaj metode ne mund të ngadalësojme rrjedhën e evolucionit duke bërë të mundur që të zhduket rezistenca ndaj mjaft barnave dhe duke bëëe ëe ëeto të fundit të jenë mjaft efektivë në trajtimin e sëmundjeve te ndryshme.

Për flokë të gjatë dhe të shëndetshëm Nëse doni flokë të gjatë, të shëndetshëm, me shkëlqim, atëherë ju duhet të bëni kujdes për atë që ju tashmë keni dhe të ndiqni këto hapa të thjeshtë. Ju jeni drejt rrugës për të patur flokë të gjatë dhe të shëndetshëm që ju dëshironi.

duhet të përdorni modele flokësh të cilat i shtrëngojnë ato , duke çuar në këputje të tyre. Po ashtu, shmangni tharjet shumë të nxehta apo dhe piastrat sa më shumë që të jetë e mundur. Këto dëmtojnë me të vërtetë flokët tuaj ndërkohë që ju jeni duke u përpjekur ti rrisni ato.

Udhëzimet 1. Për të patur flokë të gjatë dhe të shëndetshëm, ju duhet që së pari të jeni të sigurtë që jeni duke u kujdesur mirë për veten, duke marrë vitamina çdo ditë, duke pirë shumë ujë dhe duke ngrënë siç duhet. Nëse ju bëni këtë, flokët tuaj do të shkëlqejnë duke ju dhënë një pamje mjaft tërheqëse . 2. Sa për flokët tuaj, ju duhet para së gjithash të mos të harroni të jeni shumë të butë me to. Nuk

3. Mundohuni të mos i lani flokët tuaj çdo ditë. Lëreni që vaj natyror i flokëve te grumbullohet, në këtë mënyrë do të grumbullohet më shumë forcë , për të parandaluar këputjen e fundeve. Sigurohuni që ju jeni duke përdorur një shampo për forcimin e flokëve , e ndjekur nga balsami. Kur të krihni flokët përdorni një krehër me dhembëza të gjerë. Kushtojini të krehurit të flokëve një pjesë të kohës tuaj, në mënyrë që të mos shpejtoni duke çuar në këputjen e tyre. Provoni të përdorni një krem zbutës nëse keni

vështirësi në krehje..

Gjërat që do t’ju nevojiten 4. Para se te bëheni gati për shtrat, çdo natë me anë të një furçe natyrale flokësh krihini flokët tuaj nga rrënja deri te maja. Krihini për disa minuta për t’i bërë flokët tuaj të butë dhe me shkëlqim. Kjo taktikë do të ndihmojë në shpërndarjen e vajit natyror në flokët tuaj duke i ndihmuar ato nga dëmtimet. 5 . Shkurtoni majat në momentin që ju i vini re re. Mos u frikësoni prej tyre duke e evituar parukierin tuaj, prerja e majave do të ndihmojë vetëm në rritjen sa më të plotë e të shëndetshme të flokëve tuaj. Bisedoni me parukierin duke i bërë të ditur që ju jeni duke rritur floket, kështu nuk do të shkurtohet as edhe një cm nga të djegurat.

* Një shampo e mirë për forcimin dhe një balsam për flokët * Evitoni sa më shumë që të jetë e mundur përdorimin e pjastrave * Krehër me dhemb të gjerë * Furçë me qime natyrale * Dieta e mbushur me vitamina * Shumë ujë gjatë ditës

_22 Enita Metaj Anisa Daka Të dukesh ne formë, me linja të rregullta, i hollë dhe elegant, një trend ky që nuk ka prekur vetëm vajzat, por një ndikim të rëndësishëm po fillon të ketë edhe në veprimtarinë jetësore të djemve. Por ky kujdes për pamjen e jashtme po kthehet gjithnjë e më shumë në një fiksim që ndikon në mënyrë të drejtpërdrejtë në shëndetin tonë. Nga njëra anë shohim të rinj që bëjnë një jetë të qetë, me aktivitet të ulët fizik dhe që këtë mundohen ta kompensojnë me një ushqyerje shumë të varfër, ndërkohë që nga ana tjetër ka të rinj me një jetë shumë të pasur, aktivitet të vazhdueshëm, gjithnjë nën ndikimin e faktorëvë stresant si fizik edhe mendor dhe që nuk i kushtojnë fare rëndësi mënyrës së të ushqyerit. Ka ardhur koha të kujdeseni më shumë për veten tuaj, dhe të kujdeseni për ushqimin është një nga gjërat parësore që duhet të bëni.

Ju jeni ashtu si hani! Sipas ekspertëve thënia e njohur është e vërtetë. Egziston një lidhje shumë e fortë midis gjërave që ju hani dhe mënyrës sesi ndiheni. Kur balanconi në mënyrë të shëndetshme karbohidratet, yndyrnat dhe proteinat ju merrni saktësisht atë që trupi juaj ka nevojë për një energji që zgjat dhe për të qenë në formë të mirë. Në fitnes kjo quhet “Dieta e lumtur”(THE HAPPY DIET).

Ja disa këshilla se si të hash shëndetshem dhe në të njëjtën kohë të kujdesesh për të qënë në formë.

Të hash për energji 1. Zgjidh ushqime të plota që janë sa më afër të jetë e mundur me formën e tyre natyrale. Ushqimet e papërpunuara janë më të pasura me vitamina dhe minerale. 2. Përdor peshk, midhje, vezë, feta të holla mish vici ose derri dhe bulmet me pak yndyrë. Përfshi sasi të vogla proteinash në të gjitha vaktet e tua. Në këtë mënyrë stomaku zbrazet ngadalë dhe kështu do të ndihesh më i ngopur. 3. Përdor salmon, avogado, vaj ulliri. Yndyrna të shëndetshme të pangopura dhe acidet yndyrore të pasura me omega-3 përmirësojnë shëndetin e trurit dhe mbajnë sistemin imun të fortë. 4. Bli bukë gruri, oriz kaf, fruta, perime, arra dhe fara. Fibrat janë esenciale për të mbajtur nivelin e energjisë gjatë gjithë ditës . Ato bëjnë që ushqimi të tretet më ngadalë kështu që sheqeri në gjak qëndron konstant. Kur ju përdorni karbohidrate të përpunuara jeni më të prirur për të ngrënë më tepër sesa duhet gjatë pjesës së mbetur të ditës.

KUJDESI PËR VETEN

Ha për të qenë në formë të mirë 1. Përdor pjata të vogla, anashkalo porcionet me përmasa të mëdha. Zgjidh dy gjëra me shije në vend të një ushqimi të madh kryesor. Kjo ndihmon të provosh shije të ndryshme pa ngrënë shumë. 2. Ulu në tavolinë. Mjaft të ngrënit në këmbë, ushqimi nuk duhet të jetë një pikë më shumë në listën e gjërave për t’u bërë. Edhe nqs jeni duke ngrënë një ushqim të shpejtë ulu me një pjatë dhe një pecetë. Ta bësh të ngrënin një ritual do t’i japë trurit kohë të regjistrojë ushqimin kështu ju do të ndjeheni të ngopur dhe nuk do hani shumë pa qenë nevoja. 3. Provo ushqime të reja. Të kesh një dietë të shumëllojshme do të thotë që do të merrni lëndët ushqyese për të cilat trupi juaj ka nevojë dhe ju do të jeni më të apasionuar me ushqimin tuaj. 4. Bëji vaktet e tua të duken bukur dhe të shijshme. Nqs një ushqim duket i vecantë ju do ta shijoni më shumë. 5. Asgjë nuk është e ndaluar. Dietat që përjashtojnë grupe të tëra ushqimesh të lënë të uritur dhe ndihesh i këputur. Kur trupi nuk merr ushqimet ose kënaqësinë që i nevojitet prej tij, atëherë ti je më i prirur për të ngrënë më shumë sesa duhet. 6. Ti mund të hash më shpesh. Disa vajza anashkalojnë vaktet sepse mendojnë se kjo gjë do t’i ndihmojë të humbasin kilogramët. Por në të vërtetë pas një sforcimi të gjatë pa ngrënë, sheqeri në gjak ulet dhe kjo i bën të irritohen lehtë dhe të jenë më pak produktivë. Mund të konsumosh një vakt të vogël ose ushqime të shpejta çdo tre ose katër orë. 7. Në drekë vaj ulliri. Ky hap është pak i çuditshëm për shumë njerëz, megjithatë është shumë efikas. Vaji i ullirit quhet ndryshe yndyrë e mirë (poly unsaturated), dhe ndihmon në heqjen e dhjamit nga trupi. Përveç kësaj vaji i ullirit i jep trupit energjinë e duhur për të kursyer djegien e proteinave për energji.

Gjumi i mirë, trupi dhe truri në formë! Pothuajse një të tretën e kohës sonë e kalojmë në gjumë, edhe pse mund të mos e kemi menduar ndonjëherë, gjumi ka nje rol shumë të rëndësishëm përsa i përket ndikimit në shëndetin tonë. Regjimi, kohëzjatja e gjumit, ora në të cilen zgjohemi në mëngjes janë ato çka ndikojnë më shumë mbi ne. Kështu të fjeturit vonë dhe zgjimi herët në mëngjes mund të ndikojnë në performancën tonë fizike dhe mendore të ditës në vijim. Po ashtu mund të ndikojë gjumi i tepert apo i

NDËR USHQIMET MË TË SHËNDETSHME NË PLANET 1. Kajsia Përmban beta-karoten që pengon dëmtimin e radikaleve të lira dhe mbron sytë. Trupi e kthen betakarotenin në vitaminë A, gjë e cila pengon shfaqjen e disa tumoreve, kryesisht atyre të lëkurës. Një kajsi ka 17 kalori, 0 yndyrna, 1 gram fibra. Këshillohet të përdoren kur janë akoma të forta sepse kur zbuten ato humbasin lëndë ushqyese.

2. Pjepri Përmban vitaminë C dhe betakaroten, të dy janë antioksidantë të fuqishëm. Përmban kalium, i cili ndihmon në uljen e presionit të gjakut. Gjysëm pjepri ka 97 kalori, 1 gram yndyrë dhe 2 gram fibra.

3. Domatja Përmban një nga karotenoidët më të fortë që vepron si antioksidant. Studimet tregojnë se domatet mbrojnë nga rreziku i infeksionit të fshikëzës së urinës, nga kanceri i stomakut dhe i kolonit, nqs konsumohet gjysëm kokërr domate në ditë. Një domate ka 26 kalori, 0 yndyrë, 1 gram fibra.

4. Rrush i thatë Farat e vogla janë një burim i madh hekuri, i cili ndihmon gjakun të transportojë oksigjen. Një gjysëm filxhani ka 218 kalori, 0 yndyrë dhe 3 gram fibra. Femrat duhet ta përdorin sidomos gjatë periodave.

pakët. Orët e duhura për të kaluar në shtrat janë individuale, secili ka regjimin e tij. Ky ështe çelësi, pra të ruash një regjim të caktuar, një orë për të fjetur dhe një tjetër për t’u zgjuar e cila të arrijë të përmbushë nevojat tona dhe të jetë e njëjtë çdo ditë të javës. Është e këshillueshme që pas aktiviteteve të gjata stresuese, fizike apo mendore të kalosh një ose dy orë në gjumë në mënyrë që organizmi të shlodhet dhe të rifitojë aftësinë për një aktivitet normal.

Kontrollimi i masës trupore dhe rreziku për diabet. Gjatë një hulumtimi në të cilin janë përfshirë 1100 të rritur, shkencëtarët amerikanë nga Universiteti i Colorados, kanë vërejtur se regjimi intensiv i kufizimit në konsumimin e kalorive dhe aktiviteti i shtuar fizik, në mënyrë të dukshme e zvogëlojnë mundësinë e shfaqjes së sëmundjes së sheqerit. Mirëpo, pavarësisht se meshkujt kishin humbur më shumë peshë se femrat dhe ishin ushtruar më tepër, zvogëlimi i rrezikut kishte qenë identik. Nga kjo kuptohet se

5. Fiqtë

9. Spinaqi

Mbajtja e pastër e lëkurës dhe përdorimi i Përbërësit e tij si luteina, zeksantina Një burim i mirë kaliumi dhe kozmetike produkteve sipas llojit të lëkurës është dhe karotenoidët pengojnë fibrash. Fiqtë gjithashtu përmbajnë i rëndësishëm përdegradimin gratë e të gjitha moshave.qëËshtë makular është vitaminë B6, e cila është përgjegjëse i nevojshëm një kujdes themelor përtelëkurën , e shkak për verbëri moshat për të prodhuar serotoninën, për ta mbrojtur kundër radikalëve të lirë të gjetur tr eta. Për më tepër, studimet nxitësen e ndjesisë së mirë, ul mjedis dhe për ta pastruar nga papastërtitë tregojnë se ushqimet e gjelberta kolesterolin në gjak dhenëpengon mbajtjen e ujit. Kontraceptivet orale që bllokojnë janë burime dhe vajrat poret. të rinisë, pakësojnë e shkatërrojnë vitaminën B6, kështu disa shenja të plakjes. Në 200 gram që nqs përdorni këtë mënyrë përBazat të ka 7 së kalori, 0 yndyrë, 1 e spinaq mbrojtjes lëkurës kontrolluar lindjet sigurohuni që të gram fibra. merrni shumë vit B6! Përmban Rutina37e përditshme e kujdesit të lëkurës duhet të 48 kalori, 0 yndyrë, 2 gram fibër. 10. K un gulli skrub Kun ungulli përmbajë: pastruesin, eksfoliatin-kremin dhe hidratuesin. Pastrimi është i nevojshëm për 6. Limoni të hequr makiazhin, vajrat dhe papastertitë që Një kungull ka sasi të mëdha bllokojnë poretvitamine duke çuar njolla dhe tënë C dhenëbeta karoten, cilat shpërthime . Përdorni një krem pastrues Limoneni (C10H16) dhe vitamina C në lëkurë ndihmojnë kundër kancerit të ndihmojnë në parandalimin të butë, i ecili ështëendometrit. i përshtatshëm për shumë lloje ka Në 200 g kungull kancerit. Një thelë përmban 2 për të 80hequr kalori,grumbullimet 1 gram yndyrë dhe. 6 të lëkurës në të kalori, 0 yndyrë, 0 fibra. Shtrydheni gram fibra. ndihmon për të Shpëlarja me ujë të ngrohtë në sallatë, peshk, fasule dhe perime pastruar lëkurën e njëkohësisht për të hequr për të hequr shijen e yndyrës. 11. Hudhra papastërtitë dhe mbetjet vajit në lëkurë. Si eksfoliat këshillohet skrabi me kokrriza, të paktën 2-3 7. Qepët herë në javë përKomponentët e squfurit që I japin të hequr qelizat e vdekura të asaj shijen e neveritshme mund lëkurës . Së fundi, për përdorimin e hidratusit të ulin LDL-të pra kolesterolin e Përmbajnë antioksidantë bimor përdorimi këshillohet i tij në mëngjes dhe në darkë keq, të ulin presionin e gjakut natyral. Studimet kanë treguar që . Hidratimi çdo mëngjes i cili përmbanpër madje me te një ulinkrem edhe rrezikun ndihmon në mbrojtjen nga kanceri. SPF, do të na mbrojë lëkurën nga rrezet UVAdhe dhe të kancer të stomakut Një qepë e madhe ka 61 kalori, 0 kolonit. Një thelpi ka 4 kalori, 0 yndyrë, 3 gram fibra. Nqs. urreni të yndyrë dhe 0 fibra. qani lyejini me vaj ulliri dhe sherbejini me oriz ose me perime të tjera.

12. Thjerrëzat 8. Brokoli Përbërësit e tij ndihmojnë në parandalimin e kancerit të gjirit. Brokoli gjithashtu ka vitaminë C me shumicë dhe beta-karoten. Në 200 gram brokoli ka 25 kalori, 0 yndyrë dhe 3 gram fibra. Mos i gatuani për shumë gjatë brokolit, për të ruajtur lëndët ushqyese natyrale.

Përmbajnë izoflavon i cili pengon zhvillimin e kancerit të gjirit të shkaktuar nga estrogjenët. Përmbajnë gjithashtu fibra që ndikojnë në shëndetin e zemrës. Në një filxhan përmbahen 115 kalori, 0 yndyrë dhe 8 gram fibra.

meshkujt e kanë shumë më të vështirë ta shmangin diabetin se sa femrat, prandaj shkencëtarët rekomandojnë që meshkujt duhet të mundohen shumë më tepër se femrat për të mos e zhvilluar këtë sëmundje kronike.

është i qartë, por mendohet se rol kryesor kanë peptidet të cilat lirohen pas ushqimit dhe krijojnë ndjenjën e ngopjes. Edhe më herët është ditur se aktiviteti i rregullt fizik, krahas ushqyerjes së duhur, është kyç për ruajtjen e masës së ul trupore, ndërsa mendohet se për këtë ndihmojnë mjaft edhe stërvitjet trupore në apetit.

Pirja e duhanit ndihmon humbjen në peshë??? Shkencëtarët kanë zbuluar se të rinjtë të cilët pijnë shumë duhan kanë prirje për t’u shëndoshur në moshën madhore. Veç kësaj, është specifikuar se ata të cilët gjatë moshës 16 deri 18-vjeçare pinë së paku dhjetë cigare në ditë, janë të prirë që të shëndoshen sidomos në pjesën e barkut. Këto rezultate befasuese, shkencëtarët i shpjegojnë me ndryshimet e metabolizmit të cilat ndodhin si pasojë e duhanpirjes, si edhe si pasojë e shprehive të këqija ushqyese të duhanpirësve.

Të biesh në peshë përmes ushtrimeve të fuqishme trupore… Duket se kontroll më të mirë mbi oreksin kanë personat të cilët janë fizikisht aktivë, në krahasim me ata joaktivë. Mekanizmi i veprimit nuk

Ushqimi i tepërt nuk ndik on ne g ati visht ndikon neg ativisht vetëm në linjën trupore, por mund ta zisht çr seriozisht çrrr egullojë serio funksionin e trurit Studimet e mëparshme kanë treguar se konsumimi i tepërt i ushqimit ndikon në shfaqjen e proceseve inflamatore në indin muskulor dhe të mëlçisë, që për pasojë kanë zhvillimin e sëmundjeve metabolike. Ndërsa studimi i ri ka zbuluar se procese të ngjashme inflamatore vërehen edhe në tru pas ngopjes së tepruar. Ky ndryshim është vërejtur në trurin e minjve, mirëpo nëse e njëjta gjë vërehet edhe te njerëzit, atëherë ky studim mund të sjellë deri te njohuritë e reja për t’i luftuar sëmundjet e zemrës dhe diabetin.

_23

Besiana Balla

KUJDESI PËR VETEN

Kujdesi për një lëkurë të shëndetshme

Mbajtja e pastër e lëkurës dhe përdorimi i produkteve kozmetike sipas llojit të lëkurës është i rëndësishëm për gratë e të gjitha moshave. Është i nevojshëm një kujdes themelor për lëkurën , për ta mbrojtur kundër radikalëve të lirë të gjetur në mjedis dhe për ta pastruar nga papastërtitë dhe vajrat që bllokojnë poret.

Bazat e mbrojtjes së lëkurës Rutina e përditshme e kujdesit të lëkurës duhet të përmbajë: pastruesin, eksfoliatin-kremin skrub dhe hidratuesin. Pastrimi është i nevojshëm për të hequr makiazhin, vajrat dhe papastertitë që bllokojnë poret duke çuar në njolla dhe në shpërthime në lëkurë . Përdorni një krem pastrues të butë, i cili është i përshtatshëm për shumë lloje të lëkurës për të hequr grumbullimet në të . Shpëlarja me ujë të ngrohtë ndihmon për të pastruar lëkurën e njëkohësisht për të hequr papastërtitë dhe mbetjet vajit në lëkurë. Si eksfoliat këshillohet skrabi me kokrriza, të paktën 2-3 herë në javë për të hequr qelizat e vdekura të lëkurës . Së fundi, për përdorimin e hidratusit këshillohet përdorimi i tij në mëngjes dhe në darkë . Hidratimi çdo mëngjes me një krem i cili përmban SPF, do të na mbrojë lëkurën nga rrezet UVA dhe

Heqja e Makiazhit

UVB të dëmshme. Ndërkohë përdorni kremin hidratues gjatë natës për të mbajtur të lagësht lëkurën pas një banje ose dushi .

Para larjes së fytyrës, është e rëndësishme që të hiqet sa më shumë make-up që të jetë e mundur. Heqja e makiazhit ndihmon në ushqyerjen e lëkurës, duke hequr çdo papastërti nga lëkura e duke liruar kështu poret. Makiazhi duhet të hiqet çdo natë me anë të pastruesve të lëkurës. Grimi i syve si dhe rimeli duhet të hiqen me pastrues kozmetikë të syve, të cilët përmbajnë përbërës që nuk irritojnë sytë, duke na dhënë një pastrim të kënaqshëm.

Kujdesje Kozmetike Produktet kozmetike kanë një afat përdorimi. Është i këshillueshëm përdorimi brenda këtij afati. Përdorimi i produkteve kozmetikë pas këtij afatit mund të çojë në formimin e baktereve, duke rritur rrezikun për acarim apo reagim të lëkurës ndaj këtyre produkteve. Është e rëndësishme që të hedhim produktet që u ka kaluar afati, pra që kanë skaduar. Rregulli i përgjithshëm për kozmetikët e hapur është si vijon:

•

Buzëkuq: 1-2 vjet

•

Maskera: 2 muaj

•

Rimeli: 1-2 vjet

•

Fondatina: 1 vit

Pas përdorimit, duhet të sigurohemi për të ruajtur çdo produkt në një zonë të ftohtë, të thatë në

mënyrë që të parandalojmë rritjen e baktereve. Përpiquni që grimi të jetë personal dhe të mos ndahet me të tjerët në mënyrë që të parandalohen ndotjet e produkteve.

Përdorimi i pambukut për heqjen e makiazhit, ndihmon jo vetëm në një pastrim sa më të plotë të lëkurës, por edhe nuk e irriton atë. Gjatë pastrimit mund ta ndihmojmë mikroqarkullimin e gjakut, me një masazh të lehtë me gishta. Shmangni tërheqjet mbi lëkurë për të parandaluar rrudhat.Pas heqjes se makiazhit , një shpëlarje me ujë të nxehtë do të ishte shumë e dobishme. Së fundmi përdorim kremin hidratues.

Dëmtimet në sport Fjorda Koromani Dëmtimet sportive, janë ato që i ndodhin shpesh sportistëve gjatë eventeve sportive. Në shumë raste këto lloj dëmtimesh vijnë si pasojë e mbi përdorimit të një pjese të trupit që përfshihet në aktivitet. Për shembull “gjuri i atletit” është një gjendje e dhimbshme që lidhet me vrapimin, ndërkohë që bërryli i tenistit është një dëmtim nga stresi përsëritës mbi bërryl që ndodh shpesh tek tenistët. Dëmtime të tjera mund të vijnë si pasojë e kontaktit të ashpër me ndonjë send. Kjo mund të shkaktojë shpesh thyerje kocke ose këputje të ligamentit apo tendinit. Në sportet profesioniste, ndodhin shpesh dëmtime, për këtë, skuadrat kanë një staf trajnerësh atletike si dhe kontakte të ngushta me komunitetin mjekësor. Megjithatë midis mjekëve dhe drejtuesëve të ekipit kanë lindur shpesh kundërshtime në kohën kur drejtuesit kanë marrë vendime që mund të dëmtojnë shëndetin afatgjatë të lojtarëve, në këmbim të fitoreve të shpejta. Ndër dëmtimet më të rënda në sporte, është fraktura e kafkës. Një frakturë e kafkës është thyerja e një ose më shumë kockave të kafkës si pasojë e një dëmtimi të kokës. Frakturat e izoluara të kafkës nuk janë dëmtime serioze, por prania e një frakture të kafkës nga ana tjetër mund të tregojë se mund të ketë patur një impakt të mjaftueshëm sa për të patur një traumë të trurit, që është shumë serioze. Fragmente të thyera të kafkës mund të laçerojnë (gërvishin, çjerrin), shtypin apo dëmtojnë enët e gjakut. Nëse fraktura ndodh sipër një enë të madhe të gjakut, mund ndodhë hemorragji e brendshme, ndaj njerëzit me dëmtime të kafkës mund të kenë shumë hematoma intrakrani-

ale(sidomos hematoma epidurale) sesa ata pa fraktura. Një komplikim tjetër i frakturës së kafkës është çarja e arterieve cerebrale, gjë që mund të limitojë rrjedhjen e gjakut për në tru. Megjithatë, nga ana tjetër, fraktura e kockës ndihmon që energjia e shkaktuar nga një fryrje, të shpërndahet, kështuqë më pak shtypje do ti përcillet trurit. Ndaj një frakturë e kafkës nuk i paraprin me domosdo një dëmtimi intrakranial. Fraktura të kafkës janë gjetur në një të katërtën e autopsive të njerëzvë të vrarë nga dëmtime traumatike të trurit.Një frakturë, ku lëkura është dëmtuar quhet frakturë e hapur ose frakturë e përbërë. Frakturat e kafkës mund të jenë të llojit: të thërmuar, të shtypur, lineare

e tillë i ndodhi në 14 Tetor, 2006 portierit Petr Èech gjatë një ndeshjeje futbolli. Ai u nxorr menjëherë nga fusha dhe pati nevojë për një operacion kirurgjikal urgjent. Petr Èech (lindur në 20 Maj 1982, në Plzeò të çekosllovakisë, tani Republika çeke) është një lojtar futbolli (portier) që për momentin luan në premier ligën angleze në klubin e çelsit që prej qershorit të vitit 2004. Petr Èech ka luajtur me parë për Viktoria Plzeò, Chmel Blšany, Sparta Prague dhe

Fraktura lineare Frakturat lineare të kafkës janë lloji më i shpeshtë i frakturave të kafkës dhe ndodhin në 69% të pacientëvë me dëmtime të kafkës. Zakonisht shkaktohet nga forca që godasin dhe shpërndahen gjerësisht ose kur impakti në zonën e kafkës së goditur, bën që kjo zonë të përkulet nga brenda kurse zona rreth saj të përkulet nga jashtë.

Si mund të trajtohen dëmtimet në sport?

Fraktura thërmuese Frakturat thërmuese të kafkës janë ato në të cilat kockat thërmohen në shumë pjesëza të cilat mund të hyjnë në tru dhe ta lacerojnë atë. Frakturat shtypëse janë një traumë shumë serioze që ndodh ne 11% të dëmtimeve të rënda të kokës.Ato janë fraktura të thërmuara në të cilën kockat e thyera zhvendosen nga brenda. Kjo lloj frakture bart një rrezik të lartë të rritjes së presionit mbi tru dhe duke çarë indin delikat..Këto lloj frakturash mund të kenë nevojë për kirurgji për heqjen e copëzave të kockave nga truri nëse ata ushtrojnë presion mbi të. Një frakturë

në ligën profesioniste të çekisë, atë të mospësimit të asnjë goli për 855 minuta, në sezonin 2004/2005. Ai mbante dhe rekordin e 1025 minutave pa pësuar asnjë gol (në Premier Ligë) deri në 27 Janar 2009, kur këtë rekord e theu Edwin Van Der Sar i Manchester United. Në Tetor të 2006, Èech dhe një mesfushor i Reading, Stephen Hunt, dyluftuan për një top në zonën e penalltisë së Celsit në minutën e parë të një ndeshjeje në stadiumin Madejski. Gjuri i Hunt goditi kokën e Èech duke e lënë portierin pa ndjenja. Èech ju nënshtrua menjëherë një ndërhyrjeje kirurgjikale dhe mjekët më vonë reportuan se për pak ai dëmtim i kushtoi jetën Èech. Për shkak të përplasjes ai vuajti nga dhimbje koke të forta dhe u këshillua nga mjeku të mos kthehej shpejt në fushë sepse kthimi mund të ishte fatal. Pas trajtimit spitalor, Èech u kthye në shtëpi në 24 tetor 2006 dhe ndënji larg fushës për rreth 3 muaj, koha e duhur për shërimin e fraktuës së kafkës.

Rennes. Ai ka marë disa çmime si: Portieri më i mirë në UEFA Champions League në sezonet 2004/2005, 2006/ 2007 dhe 2007/2008. Èech është i martuar me Martina Èechová (lindur më 1982) që është gjithashtu e nacionalitetit çek. Ata kanë dy fëmijë, vajzën Adéla (lindur në 23 Janar 2008) dhe një djalë, Damián (lindur në 16 Qershor 2009). Èech, mban për momentin një rekord

Dëmtimet në sport ndahen në traumatike dhe të mbipërdorimit. Dëmtimet traumatike hasen më shpesh në sportet ku ka kontakt dhe dinamikë të lartë si në futboll, regbi etj. Këto dëmtime variojnë nga mavijosje, shëmbje, tërheqje muskulore, këputje e deri në fraktura apo dhe dëmtime të kokës. Një shëmbje apo kontuzion, është një dëmtim i enëvë të gjakut brenda indit ndërkohë që një tërheqje muskulore, është një çarje ose shkëputje e vogël e fibrave muskulore. Përgjigja e trupit, në të gjitha rastet e mësipërme është e njejtë për pesë ditët e para – inflamacion.

Të gjitha traumat e sipërpërmendura , dëmtojnë qelizat e indit të butë. Këto qeliza të dëmtuara apo të vdekura lëshojnë kimikate që nisin përgjigjen inflamatore. Pra stadi i parë i shërimit është faza e inflamacionit. Mirëpo, një përgjigje intensive inflamatore në fazën e hershme shpesh tregon se procesi i shërimit do të marë më shumë kohë dhe kthimi në aktivitet do të vonohet. Trajtimet që i bëhen dëmtimeve në sport, kanë për qëllim të minimizojnë fazën inflamatore të dëmtimit në mënyrë që shërimi të përshpejtohet. Stadi inflamator zgjat tipikisht 5 ditë dhe gjiithë trajtimi konsiston në qetësimin apo kurimin e shenjave të inflamacionit: dhimbjes, fryrjes, skuqjes, temperaturës dhe humbjes së funksionit. Dëmtimet në sport mund të trajtohen dhe menaxhohen duke përdorur regjimet M.P.A.N.K dhe B.O.T.L.L.T

M.P .A.N .K & B .O .T .L.L.T M.P.A.N .A.N.K B.O .O.T .T.L.L.T M-Mbro P-Pusho A-Akull N-Ngjeshje N-Ngritje K- Konsultohu B- Bisedo O- Observo T-Prek L- Lëvizje aktive L-Lëvizje pasive T-Testo aftësitë

A mund të parandalohen dëmtimet në sport? Në fakt, deri tani, mënyra më e mire dhe më e përdorshme është programi i plotë i nxehjes( warm up) që ka dhënë rezultate në uljen e dëmtimeve në sport.

_24

Fondacioni Shendetesor ABC Horizonte te reja ne trajnim mjekesor dhe perkujdesje per pacientet Akti v ne Shqiperi qe pr ej 1994 Aktiv prej Qellimi i aktiviteteve te arsimit mjekesor: —Prezantimi dhe praktikimi i nje botekuptimi qe bazohet ne vlerat e integritetit moral dhe respektit per cdo qenie njerezore, dhe rezulton ne kujdes shendetesor cilesor per teresine e pacientit (aspektet fizike, emocionale, psikologjike, sociale e shpirterore). —Promovim i mjekesise se familjes si nje specialitet qe i sherben me cilesi teresise te pacientit, familjes dhe komunitetit.

Aktivitete te arsimit mjekesor: —Trajnim per studente mjekesie te vitit te 6te te Fakultetit te Mjekesise ne lidhje me kujdesin paresor (“Pacientet po vijne”) —Program internship (stazh) 1-2 vjecar per nje mjek te sapodiplomuar nga Fakulteti i Mjekesise —Konference vjetore per mjekesi familje —Diskutime ceshtjesh etike mjekesore *Mesimdhenie interaktive qe ka ne qender studentin, vlerat njerezore dhe qe synon pergatitjen e mjekeve dhe infermiereve te rinj per te siguruar nje kujdes shendetsor sa me cilesor. *Trajnues me eksperience nderkombetare

Per me teper inf or macion kkontaktoni: ontaktoni: Fondacion Shendetesor ABC; Rr:Qemal Stafa Nr.260 Tirane ( perballe „Shkolla e Kuqe”); Tel: 2234105; Cel: infor ormacion 0682600405; Email: meded@abcalbania.org