6. KONGRES KOCIEWSKI | podsumowanie

Page 1

PODSUMOWANIE 2020-2022 Tożsamość regionalna Kociewia – historia i przyszłość

PRELUDIUM 6.KK | KALISKA

Pierwsze spotkanie grupy inicjatywnej

6. Kongresu Kociewskiego miało miejsce w Gminnym Ośrodku Kultury w Kaliskach i brali w nim udział: Mirosława Borucka, Beata Graban, Michał Kargul, Dorota Piechowska, Gertruda Stanowska, Tomasz Damaszk, Lech J. Zdrojewski.

Wstępnie Kongres miał nosić tytuł: „Baśnie, legendy i historia Kociewia” KONGRES

TOŻSAMOŚCI KOCIEWSKIEJ - zaś drugi alternatywny tytuł brzmiał „Baśnie, legendy, historia - dziedzictwo kulturowe Kociewia”.

Ustalono wówczas, że głównym zadaniem kongresu będzie przygotowanie

materiałów edukacyjnych na temat baśni legend i historii z Kociewia do wykorzystania podczas lekcji w szkołach, bibliotekach i w domach kultury.

Zaplanowano dwie konferencje: Kongres Nauczycieli Regionalistów

oraz Kongres Bibliotekarzy Kociewskich.

Gwara, dialekt, język?

Konferencja naukowa "Basnie,

Teoria, badania Gwary kociewskie 100 lat po Kazimierzu Nitschu - Repozytorium UKW W użyciu Na codzień Literatura STRÓJ HAFT ARCHITEKTURA ZWYCZAJE, OBRZĘDY OBYCZAJE KUCHNIA wprowadzenie LITERATURA wprowadzenie

SŁAWNI LUDZIE Z kOCIEWIA

bajkach kociewskich - opracowanie Beaty Graban

Dziedzictwo ETNOGRAFICZNE Kociewia Na tle kultury Polski świata Publikacje Książka Artykuły Multimedia tematyka JĘZYK Teoria, badania W użyciu Na codzień Literatura

STRÓJ HAFT ARCHITEKTURA

ZWYCZAJE, OBRZĘDY OBYCZAJE KUCHNIA wprowadzenie LITERATURA wprowadzenie

Dziedzictwo TURYSTYCZNE Kociewia Publikacje Książka przewodniki mapy foldery multimedia filmy

Dziedzictwo KULINARNE Kociewia

WARSZTATY KULINARNE W oparciu KGW Regina jej zioła przyprawy nalewki

KONGRES KOCIEWSKI
i historia Kociewia" podtytuł "Miejsce Kociewia kulturowej mapie Polski" KONGRES TOŻSAMOCI KOCIEWSKIEJ alternatywny tytuł legendy, historia dziedzictwo kulturowe Kociewia" FINANSOWANIE Projekt MINISTERIALNY Samorządy Sponsorzy Realizacje komercyjne ORGANIZATORZY PROJEKTU - KONFERENCJI Fundacja OKO-LICE KULTURY MBP Tczew PARTNERZY REALIZACJI PROJEKTU Bernardinum KGW TMZK TMZT ZKP Oddziały Kociewskie Tczew Zblewo Muzea Biblioteki Szkoły Michał Kargul TURYSTYKA Jacek Barszcz RYCERSTWO Jarek Struczyński Gniew Jedrek Ciosański Radek Spychalski Owidz grodzisko M-KPE we Wdzydzach AUTORZY WYKŁADOWCY Bartosz Stachowiak Sonia Klein Beata Graban `PASJONACI I KOLEKCJE PASJ ONACI Kotłowska Regina OKELCKEJ Lalkowy Iwiczno Bytonia IMPREZY TOWARZYSZACE Konkurs fotograficzny Architektura elementy architektury kociewskiej FESTIWAL TWÓRCZOŚCI KOCIEWSKIEJ im. ROMANA LANDOWSKIEGO PLACHANDRY KONFERENCJE SEMINARIA Dziedzictwo KULTUROWE Kociewia JĘZYK
legendy
legendy historia Kociewia" Baśnie legendy Historia Pomorze grodziska Bartosz Stachowiak mapy Księstwo Pomorskie Królestwo Polskie Wpływy przybyszów Wikingowie, Goci, Normanowie Joanici Cystersi Krzyżacy Górale Kurpie Polanie itd Holendrzy Żydzi Niemcy Kaszubi Baśnie Kociewia Bernard Janowicz Antoni Górski O
potrawy TRADYCYJNE POTRAWY NOWE WIDZENIE W oparciu o KGW Regina jej zioła przyprawy Publikacje zioła w kuchni warzywa w kuchni tradycyjne ludowe potrawy IMPREZY TRADYCJAMI ŚWIECIE GRUCZNO Powiat Tczew Gierszewska KONFERENCJA ()KONGRES) BIBLIOTEKARZY KOCIEWSKICH Krzysztof Korda MBP Tczew JĘZYK Teoria, badania Gwary kociewskie 100 lat po Kazimierzu Nitschu - Repozytorium UKW kowska-Kęsik W użyciu Na codzień Literatura KONFERENCJA ()KONGRES) NAUCZYCIELI REGIONALISTÓW Beata Graban LO w Starogardzie Teoria, badania Gwary kociewskie 100 lat po Kazimierzu Nitschu - Repozytorium UKW kowska-Kęsik W użyciu Na codzień Literatura PUBLICYSTYKA KONKURSY TERMINARZ Inauguracja Kongresu przy okazji Światowego Dnia Kociewia Integracja stowarzyszeń Gniew 10 luty 2020 Etnogradiczno-turystyczne dziedzictwo Kociewia Targi imprez regionalnych Owidz maj 2020 satelity imprezami w regionie Kuchnia Kociewska Warsztaty Zblewo Plachandry Gruczno Konferencja naukowa "Basnie, legendy historia Kociewia" wrzesień-październik 2020 KONFERENCJA ()KONGRES) BIBLIOTEKARZY KOCIEWSKICH 6. KONGRES KOCIEWSKI | 2

ORGANIZACJA | LISTA ZAANGAŻOWANYCH

Lider 6. Kongresu Kociewskiego

• Lech J. Zdrojewski

Członkowie komitetu organizacyjnego i zaangażowani w realizacje zadań kongresowych:

• Beata Graban

• Kinga Gełdon-Czech

• Mirosława Borucka

• dr Krzysztof Korda

• dr Michał Kargul

• Bogdan Badziong

• Przemysław Killian

• Dorota Piechowska

• Kamila Gillmeister

• prof. UAM Anna Weronika Brzezińska

• prof. UKW Maria Pająkowska-Kensik

• dr Beata Kapela-Bagińska

• Justyna Wołoszyk-Brzezińska

• Aleksandra Miczek

• Lucyna Bielińska-Sytek

• Sonia Klein-Wrońska

• Ryszard Szwoch

• Krzysztof Frydel

• Jarosław Struczyński

• Magdalena Cholewa

• Daniel Stosik

• Marta Suchomska

• Iwona Karolewska

• Zyta Mikołajewska

• Mirosław Cierpioł

• Izabela Czogała

• Bogumiła Fiałkowska

• Franek Lewicki

• Stanisław Sierko

• Mirosława Möller

• Grzegorz Oller

• Ewa Czuba

• Tomasz Damaszk

• Gertruda Stanowska

• Henia i Marek Wysoccy

• Mateusz Smolana

• Danuta Necel-Lewandowska - „DYCHT

TOŻSAMOŚĆ REGIONALNA KOCIEWIA

6. KONGRES KOCIEWSKI | 3
KOCIEWIE” TVP Gdańsk
i przyszłość
historia
PARTNERZY PRZY ORGANIZACJI 6. KONGRESU KOCIEWSKIEGO Trójmiejski Klub Kociewiaków

SPOTKANIE ORGANIZACYJNE | ZBLEWO

Dnia 5 kwietnia 2019 roku odbyło się pierwsze

oficjalne spotkanie organizacyjne 6. Kongresu

Kociewskiego w Dworku Tucholskim w Zblewie.

Na spotkanie przybyła duża grupa zainteresowanych

udziałem w Kongresie Kociewskim. Przybyli rónież

sympatycy Kociewia.

Uczestnicy spotkania reprezentowali takie ośrodki

i tereny im przyległe jak: Starogard Gdański, Tczew, Świecie, Pelplin, Skórcz, Lubichowo, Nowe, Kaliska, Mirotki, Zblewo. |fot.

Relacja z powyższego spotkania oraz zapowiedź

6. KONGRESU KOCIEWSKIEGO przez dr Michała Kargula

na: www.netka.gda.pl oraz na www.radioglos.pl

KOCIEWSKI | 4
6. KONGRES Stanisław Sierko

SPOTKANIE ORGANIZACYJNE | MIRADOWO

Kolejne spotkanie organizacyjne odbyło się

dnia 6 czerwca 2019 roku w Winnicy Pod Orzechem

w Miradowie u Państwa Wysockich.

W licznym gronie pracowano nad uszczegółowieniem programu 6. Kongresu Kociewskiego.

KOCIEWSKI | 5
6. KONGRES

KONFERENCJA DLA NAUCZYCIELI REGIONALISTÓW | PRZYGOTOWANIA

24 sierpnia 2019 roku spotkała się grupa

robocza pod przewodnictwem dr. Michała

Kargula przygotowująca konferencję

dla nauczycieli w ramach 6. Kongresu

Kociewskiego. W grupie tej znalazły się

również Beata Graban, Alicja Negowska,

Agnieszka Cieślewicz - Kwaśniewska

i Lucyna Bielińska - Sytek.

W dniu 29 sierpnia 2019 roku odbyło się już

kolejne spotkanie w Urzędzie Marszałkowskim.

Tym razem członkowie grupy inicjatywnej

6. KK w osobach Lecha J. Zdrojewskiego,

Michała Kargula i Beaty Graban omawiali

swoje projekty oraz warunki współpracy

z samorządem podczas spotkania z Członkiem

Zarządu Województwa Pomorskiego Józefem

Sarnowskim i Dyrektorem Departamentu

Edukacji i Sportu UM Adamem Krawcem.

KONGRES KOCIEWSKI | 6
6.

SPOTKANIE ORGANIZACYJNE | ŚWIECIE

Dnia 17 września 2019 roku odbyło się spotkanie organizacyjne w grupie 8 osób zaangażowanych w opracowanie harmonogramu i organizację

6. Kongresu Kociewskiego. Spotkanie miało miejsce w Urzędzie Miasta w Świeciu.

„Za nami pierwsze spotkanie organizacyjne, podczas którego planowaliśmy nasze działania na kolejny rok.

Przed nami duże wyzwanie: VI Kongres Kociewski, Walne Plachandry w Powiecie Świeckim, Święto Kociewia w Gdańsku i wieeeeleee wiele innych.

Dziękujemy wszystkim, którzy przyjęli nasze zaproszenie. Zdjęcie zrobione w trakcie burzy mózgów.”

KONGRES KOCIEWSKI | 7
6.

PREZENTACJA ZAŁOŻEŃ | KONWENT WÓJTÓW STAROGARD GDAŃSKI

24.09.2019 rok

Konwent Wójtów w Starogardzie Gdańskim.

Prezentacja założeń programowych związanych

z 6 Kongresem Kociewskim.

Głos zabrali: Beata Graban oraz Lech J. Zdrojewski.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 8
| fot.: Kinga Gełdon-Czech

II KONWENT WŁADZ SAMORZĄDOWYCH POWIATU TCZEWSKIEGO | TCZEW

Dnia 26 września 2019 roku na Zamku w Gniewie

podczas II Konwentu władz samorządowych Powiatu

Tczewskiego lider 6. Kongresu Kociewskiego

Lech J. Zdrojewski przedstawił włodarzom założenia

programowe nadchodzącego Kongresu Kociewskiego.

KONGRES KOCIEWSKI | 9
6.

SPOTKANIE ORGANIZACYJNE | STAROGARD GDAŃSKI

Dnia 13 listopada 2019 roku odbyło się spotkanie

organizacyjne w Urzędzie Miasta Starogard Gdański

wraz z Maciej Kalinowskim Zastępcą Prezydenta

Miasta ds. Społecznych. Omawiano wówczas

planowane wydarzenia i publikacje kongresowegłównie powstanie Vademecum Kociewskiego.

KONGRES KOCIEWSKI | 10
6.

KSIĘGA IDENTYFIKACJI WIZUALNEJ | 6 KONGRESU KOCIEWSKIEGO

13 stycznia 2020 roku

Lider 6 Kongresu Kociewskiego Lech J. Zdrojewski

wraz z współautorką logotypu oraz całej księgi

identyfikacji wizualnej - Kingą Gełdon-Czech

udostępnili po raz pierwszy do ogólnego użytku pełną

księgą identyfikacji wizualnej Kongresu Kociewskiego.

Dzięki niej wszystkie organizowane wydarzenia były spójne oraz prawidłowo dopracowane.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 11
Księga Identyfikacji Wizualnej

INAUGURACJA 6 KONGRESU KOCIEWSKIEGO | GNIEW

8 lutego 2020 roku podczas Balu

Niepodległości w Gniewie, w uroczystej

atmosferze padły z ust Lecha J. Zdrojewskiego

te słowa: 6. KONGRES KOCIEWSKI UWAŻAM ZA

OTWARTY! 6 Kongres Kociewski otworzył

w asyście Beaty Graban.

12
6.
KONGRES KOCIEWSKI |
| fot. Tomasz Graban-FB, UMiG Pelplin (dostępne na www. gniew.naszemiasto.pl)>>

INAUGURACJA 6 KONGRESU KOCIEWSKIEGO | GNIEW

Bal w murach Zamku

w Gniewie nawiązywał do pięknej, polskiej tradycji organizowania przyjęć z okazji ważnych świąt państwowych czy jubileuszy.

100. rocznica powrotu Kociewia do Macierzy z pewnością do takich należy. W filmie zawarto krótki zapis z oficjalnego rozpoczęcia

6. Kongresu Kociewskiego.

KOCIEWSKI | 13
6. KONGRES | realizacja filmowa: Jacek Zieliński, Kinga Gełdon-Czech

INAUGURACJA 6 KONGRESU KOCIEWSKIEGO | GNIEW

„Rozpoczął się 6. Kongres Kociewski. Za nami uroczysta inauguracja, która odbyła się na Zamku w Gniewie, 8 lutego 2020 podczas Kociewskiego Balu Niepodległości, z okazji setnej rocznicy powrotu Pomorza do macierzy. Połączenie tych dwóch okazji było nieprzypadkowe, co miały podkreślić słowa ks. Janusza Stanisława Pasierba: Małe ojczyzny uczą żyć w ojczyznach wielkich, w wielkiej ojczyźnie ludzi. Ten ważny jubileusz 100-lecia odzyskania niepodległości tych ziem przypomina, że tylko suwerenność ojczyzny gwarantuje pełnię swobód obywatelom. Należy jednak pamiętać, że to lokalny potencjał mieszkańców, samorządność, gospodarka i kultura regionów – tych małych skrawków ziemi, przekładają się na kondycję całego kraju i od tego zależą także ogólnie pojęte relacje międzyludzkie, także w aspekcie etycznym.

Taką małą krainą jest Kociewie, w którym drzemie ogromny potencjał. To dlatego 6. Kongres

Kociewski będzie upływał pod hasłem: „Tożsamość kulturowa kociewia. Historia, tradycja, przyszłość”. Aby ów potencjał wydobyć i wykorzystać, organizatorzy stawiają sobie takie cele jak: integracja i rozwijanie współpracy pomiędzy samorządami w obrębie trzech kociewskich powiatów (starogardzkiego, świeckiego i tczewskiego) w dziedzinie kultury, nauki, turystyki i gospodarki, budowanie tożsamości kulturowej i poczucia przynależności do lokalnej społeczności, zwłaszcza młodych mieszkańców, którzy są przyszłością tego regionu oraz tworzenie marki Kociewia jako oryginalnej i rozpoznawalnej części Pomorza.

Współpraca poprzez zaangażowanie samorządów w organizację 6. Kongresu Kociewskiego została nawiązana wiosną 2019 roku, podczas spotkań w Zblewie i Miradowie. W efekcie kolejnych zebrań wykrystalizował się plan głównych wydarzeń kongresowych, do których należą: II Kociewie Design Festiwal w Skórczu (zorganizowany 9 lutego br., w przeddzień Międzynarodowego Dnia Kociewia), Konferencja dla Nauczycieli „Edukacja regionalna – dobre praktyki, nowoczesne metody” w Ocyplu, Kociewskie Walne Plachandry w Grucznie, konferencja turystyczna, Konferencja Bibliotekarzy w Tczewie, XIII Festiwal Twórczości Kociewskiej im. Romana Landowskiego (Tczew i Starogard) oraz uroczyste podsumowanie kongresu. Pod szyldem 6. Kongresu Kociewskiego Kociewiacy wystąpią także podczas Jarmarku św. Dominika w Gdańsku, na Turnieju Vivat Vasa! w Gniewie oraz w czasie VIII Kiermaszu Książki Regionalnej w Toruniu. Grupa inicjatywna pod przewodnictwem Lecha J. Zdrojewskiego, prezesa Fundacji OKO-LICE KULTURY ze Zblewa zaplanowała także szereg wystaw oraz wydanie opracowań naukowych i publikacji o regionie. Głównymi organizatorami Kongresu poza Fundacją są: Miejska Biblioteka Publiczna im. A. Skulteta w Tczewie, Trójmiejski Klub Kociewiaków, Towarzystwo Miłośników Ziemi Tczewskiej, GOK Kaliska, Kociewski Kantor Edytorski, Kociewie Design Festiwal, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Oddział Kociewski w Tczewie i Oddział Kociewski w Zblewie oraz kilka osób niezrzeszonych. Chcielibyśmy jako organizatorzy dotrzeć do placówek kulturalno-oświatowych, stowarzyszeń i organizacji pozarządowych na całym terenie Kociewia, aby zachęcić je do współpracy i włączenia się w działania kongresowe poprzez organizację imprez towarzyszących 6. Kongresowi Kociewskiemu. Mamy na myśli nie tylko wydarzenia o charakterze folklorystycznym, ale też naukowym, artystycznym, sportowym czy turystycznym. Łączy nas Kociewie: terytorium, historia, tradycja i teraźniejszość.

Mamy wiele powodów, które czasem trzeba sobie uświadomić, żeby z dumą identyfikować się z tym regionem.”

BEATA GRABAN

Rozpoczął się 6. Kongres Kociewski. Za nami uroczysta inauguracja, która odbyła się na Zamku w Gniewie, 8 lutego 2020 podczas Kociewskiego Balu Niepodległości, z okazji setnej rocznicy powrotu Pomorza do macierzy.

Połączenie tych dwóch okazji było nieprzypadkowe, co miały podkreślić słowa ks. Janusza Stanisława Pasierba: Małe ojczyzny uczą żyć w ojczyznach wielkich, w wielkiej ojczyźnie ludzi. Ten ważny jubileusz 100-lecia odzyskania niepodległości tych ziem przypomina, że tylko suwerenność ojczyzny gwarantuje pełnię swobód obywatelom. Należy jednak pamiętać, że to lokalny potencjał mieszkańców, samorządność, gospodarka i kultura regionów – tych małych skrawków ziemi, przekładają się na kondycję całego kraju i od tego zależą także ogólnie pojęte relacje międzyludzkie, także w aspekcie etycznym.

Taką małą krainą jest Kociewie, w którym drzemie ogromny potencjał. To dlatego 6. Kongres Kociewski będzie upływał pod hasłem: „Tożsamość kulturowa kociewia. Historia, tradycja, przyszłość”. Aby ów potencjał wydobyć i wykorzystać, organizatorzy stawiają sobie takie cele jak: integracja i rozwijanie współpracy pomiędzy samorządami w obrębie trzech kociewskich powiatów (starogardzkiego, świeckiego i tczewskiego) w dziedzinie kultury, nauki, turystyki i gospodarki, budowanie tożsamości kulturowej i poczucia przynależności do lokalnej społeczności, zwłaszcza młodych mieszkańców, którzy są przyszłością tego regionu oraz tworzenie marki Kociewia jako oryginalnej i rozpoznawalnej części Pomorza. Współpraca poprzez zaangażowanie samorządów w organizację 6. Kongresu Kociewskiego została nawiązana wiosną 2019 roku, podczas spotkań w Zblewie i Miradowie. W efekcie kolejnych zebrań wykrystalizował się plan głównych wydarzeń kongresowych, do których należą: II Kociewie Design Festiwal w Skórczu (zorganizowany 9 lutego br., w przeddzień Międzynarodowego Dnia Kociewia), Konferencja dla Nauczycieli „Edukacja regionalna – dobre praktyki, nowoczesne metody” w Ocyplu, Kociewskie Walne Plachandry w Grucznie, konferencja turystyczna, Konferencja Bibliotekarzy w Tczewie, XIII Festiwal Twórczości Kociewskiej im. Romana Landow-

skiego (Tczew i Starogard) oraz uroczyste podsumowanie kongresu. Pod szyldem 6. Kongresu Kociewskiego Kociewiacy wystąpią także podczas Jarmarku św. Dominika w Gdańsku, na Turnieju Vivat Vasa! w Gniewie oraz w czasie VIII Kiermaszu Książki Regionalnej w Toruniu. Grupa inicjatywna pod przewodnictwem Lecha J. Zdrojewskiego, prezesa Fundacji OKO-LICE KULTURY ze Zblewa zaplanowała także szereg wystaw oraz wydanie opracowań naukowych i publikacji o regionie. Głównymi organizatorami Kongresu poza Fundacją są: Miejska Biblioteka Publiczna im. A. Skulteta w Tczewie, Trójmiejski Klub Kociewiaków, Towarzystwo Miłośników Ziemi Tczewskiej, GOK Kaliska, Kociewski Kantor Edytorski, Kociewie Design Festiwal, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Oddział Kociewski w Tczewie i Oddział Kociewski w Zblewie oraz kilka osób niezrzeszonych. Chcielibyśmy jako organizatorzy dotrzeć do placówek kulturalno-oświatowych, stowarzyszeń i organizacji pozarządowych na całym terenie Kociewia, aby zachęcić je do współpracy i włączenia się w działania kongresowe poprzez organizację imprez towarzyszących 6. Kongresowi Kociewskiemu. Mamy na myśli nie tylko wydarzenia o charakterze folklorystycznym, ale też naukowym, artystycznym, sportowym czy turystycznym. Łączy nas Kociewie: terytorium, historia, tradycja i teraźniejszość. Mamy wiele powodów, które czasem trzeba sobie uświadomić, żeby z dumą identyfikować się z tym regionem. 

6. KONGRES KOCIEWSKI | 14
14 KOCIEWSKI MAGAZYN REGIONALNY         styczeń–MARZEC 2020         NUMER 108
Z Kociewski Bal Niepodległości (fot. Tomasz Graban)

IMPREZA TOWARZYSZĄCA | SKÓRCZ

Dnia 9 lutego 2020 roku odbył się Kociewie Design Festiwal.

KONGRES KOCIEWSKI | 15
6.

IMPREZA TOWARZYSZĄCA | SKÓRCZ

„Historia, historią, pamięć o rocznicach pamięcią, ale twarzą ku przyszłości na Kociewiu dziś koncentrowaliśmy się na wyzwaniach przed nami. Dosłownie wczoraj wieczorem oficjalnie, w Gniewie zainaugurowano Rok Kongresowy, a już dziś w Skórczu odbyło się pierwsze wydarzenie VI Kongresu Kociewskiego. Mowa rzecz jasna o drugiej edycji Kociewie Design Festiwalu. Tak jak w roku ubiegłym składał się z dwóch części. Szeroką publiczność pewnie bardziej interesowała popołudniowa odsłono widowiskowo-wystawiennicza. Kociewskich regionalistów chyba nieco bardziej poranna konferencja. Przy czym słowo poranna, trzeba by chyba zapisać w cudzysłowie gdyż wystąpiło w jej trakcie dziesięciu prelegentów i trwała w sumie sześc godzin. W telegraficznym skrócie odnotować należy wystąpienia: Tomasza Marcysiaka o tożsamości kulturowej a tożsamości zbiorowej (w oparciu o własne, badawcze doświadczenia); Mirosławy Möller o kociewskich tradycjach muzyczno-tanecznych; Kamili Gillmeister o badaniach nad historią i funkcjonowaniem kociewskiego stroju ludowego; Patrycji Frenkiel o Krajowej

Liście Dziedzictwa Niematerialnego; Barłomieja Jankiewicza o dalszych jego badaniach nad historią haftu kociewskiego; Kasi i Macieja Marczewskich o ich (a dokładniej jej) związkach z Kociewiem oraz o tym dlaczego warto mówić o regionalnej tożsamości w perspektywie turystycznej; Mirosławy Boruckiej o tym gdzie pozyskiwać pieniądze na projekty kulturalne (ze wsparciem Zdzisławy Gulgowskiej, która opowiedziała o swoich na tym polu sukcesach);

Natalii Zacharek o demonologii kociewskiej; malowniczego Zbigniewa Lorkowskiego o historii mennonitów w Dolinie Sartowicko-Nowskiej oraz Lecha Zdrojewskiego o samym VI Kongresie Kociewskim. Bez dwóch zdań udana inauguracja kongresowych wydarzeń.

Wielkie gratulacje należą się całej ekipie festiwalowej pracującej pod batutą

Doroty Piechowskiej z ogromnym wsparciem tak całej jej rodziny, jak i skórzeckich działaczy kulturowych i samorządowych.

I aż się chce czekać na kolejne wydarzenia kongresowe!”

| Michał Kargul

6. KONGRES KOCIEWSKI | 16

NOWA BIBLIOTEKA | TCZEW

Dnia 9 marca 2020 roku została uroczyście otwarta

nowa filia Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Aleksandra Skulteta w Tczewie.

Planowano zrealizować w tym miejscu wiele imprez kongresowych. Niestety pandemia pokrzyżowała

plany kongresowe i większość wydarzeń należało

dostosować do formy online.

KONGRES KOCIEWSKI | 17
6.
| fot. Kinga Gełdon-Czech

IMPREZA TOWARZYSZĄCA | ZBLEWO

Jako pierwsze z wielu imprez towarzyszących

6. Kongesrowi Kociewskiemu odbyło się spotkanie autorskie dnia 17 lutego 2020 roku z autorkami, bestsellera „Kociewskie zioła i przyprawy ze zblewskich łąk i pól” w Gminnym Ośrodku Kultury w Zblewie.

| 18
6. KONGRES
KOCIEWSKI

PROMOCJA KONGRESU ONLINE | SKÓRCZ

Dnia 27 lutego 2020 roku w siedzibie Kociewie Design u Doroty Piechowskiej w Skórczu odbyła się m.in. promocja Kongresu Kociewskiego i konferencji dla nauczycieli. Na temat wydawnictw już zrealizowanych opowiadali Beata Graban i Lech J. Zdrojewski

KONGRES KOCIEWSKI | 19
6.

IMPREZA TOWARZYSZĄCA | LUBICHOWO

„Dnia 16 sierpnia 2020 roku została uroczyście otwarta wystawa

„Alojzy Stawowy, rzeźbiarz z Bietowa, talent sam z siebie, 1904-1994”. Wernisaż rozpoczął się w kościele parafialnym w Lubichowie od mszy

świętej w intencji śp. Alojzego Stawowego, Jego żony i zmarłych rodziców z obojga stron - intencja pana kierownika Gminnego Ośrodka Kulturyktórej przewodniczył ks. proboszcz z Cekcyna Krzysztof Kosobudzki. Słowo

Boże wygłosił ks. proboszcz kanonik Tomasz Patoka. Celebrację uświetniły „Lubichowskie Kociewiaki”.

Po mszy świętej laudację wygłosiła pani Beata Graban, a delegacja „Lubichowskich Kociewiaków” udała się na grób artysty składając symboliczną wiązankę kwiatów. Reszta zespołu za prezesem Fundacji Kulturalne Pomorze i zarazem sołtysem Lubichowa przeszła ulicami: Starogardzką, Zblewską i Dworcową na plac za GOK. Droga ubogacona zwiedzaniem wystawy fotograficznej „Stawowy w lubichowskim pejzażu”,

autorstwa: Kingi Gełdon-Czech, Tomasza Grabana, Joanny Martin, Lecha Zdrojewskiego. Z plenerowej sceny za GOK pan Franciszek Lewicki powitał rodzinę artysty, gości, sponsorów i autorów wydanego z tej okazji

katalogu do wystawy, przedstawicieli władz samorządowych, dyrektorów szkół z terenu gminy Lubichowo, kierownika Biblioteka Publiczna Gminy

Lubichowo, regionalistkę Mirosławę Muller - dyrektora Miejskiego Ośrodka

Kultury w Skarszewach oraz artystę malarza Józka Olszynkę. O strawę dla ciała zadbało KGW Zielona Gora. Twórczość i sylwetkę Alojzego Stawowego zaprezentowały „Lubichowskie Kociewiaki”, oraz też licznie zgromadzeni goście. Dzięki przychylności i życzliwemu zaangażowaniu pani Hanny Cichockiej, Elżbiety i Waldemara Stiwe oraz pozostających w serdecznym wspomnieniu członków rodziny pana Alojzego Stawowego możemy podziwiać oryginalne rzeźby. Ze względu na panującą pandemię, uczestnicy małymi grupami zwiedzili wystawę oryginalnych prac rzeźbiarskich artysty z Bietowa, w klimatyzowanej sali naszego GOK-u. I to wszystko w niedzielny, piękny i słoneczny dzień.(...)”

6. KONGRES KOCIEWSKI | 20

IMPREZA TOWARZYSZĄCA | GNIEW

27 stycznia 2022 roku w naszej bibliotece odbyło się bardzo ciekawe spotkanie z Bogdanem Badziongiem, który promował swoją nową książkę „Pelplin i okolica na drodze do odrodzonej Polski w latach przełomu

1918-1922”. Autor opowiedział w jaki sposób zbierał materiały, które wykorzystał w książce.

Opowiedział kilka ciekawostek z tym związanych.

Jest to ważna publikacja dla naszego regionu, dlatego warto się z nią zapoznać. Jeśli podczas spotkania nie mieliście okazji jej kupić, to nic straconego - książka jest cały czas do nabycia w naszej bibliotece.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 21

IMPREZA TOWARZYSZĄCA | GNIEW

W sobotę 14 maja w Sali Kameralnej CKiBP o godzinie

17:00 odbyło się spotkanie autorskie z lokalnym twórcą – Bogdanem Badziongiem.

Autor książki „Pelplin i okolica na drodze do odrodzonej Polski w latach przełomu 1918-1922” opowiedział zebranym w jaki sposób ona powstała. Przybliżył również niektóre materiały ukazane w publikacji. Autor odpowiadał także na pytania widowni. Na zakończenie spotkania podpisał uczestnikom ich egzemplarze publikacji.

Bogdan Badziong to gniewianin, niegdyś nauczyciel

i dyrektor Szkoły Podstawowej Nr 2 w Gniewie, Burmistrz Miasta i Gminy Gniew w latach 20022010. Studiował na Uniwersytecie Gdańskim historię, którą zajmuje się do dzisiaj. Jest również autorem i inicjatorem wydawnictw regionalnych, budowy szlaków turystycznych oraz działań na rzecz promocji i integracji Kociewia.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 22

WYDARZENIE KONGRESU | ONLINE

STRÓJ KOCIEWSKI - MUZEALIA, EWOLUCJA I WSPÓŁCZESNA INTERPRETACJA

Od 14 września 2020 do 30 grudnia 2020 roku zrealizowano projekt mający na celu udokumentowanie spuścizny kultury ludowej Kociewia.

Rozpoczęto wówczas przedstawienie dokumentacji i eksponatów oryginalnych ubiorów z Kociewia na przestrzeni wieków.

Odszukano pierwowzór współczesnego kostiumu Kociewskiego.

Były to stroje zaprojektowane przez Annę Smolana dla Zespołu Pieśni

i Tańca KOCIEWIE przy Zakładowym Domu Kultury POLFA Starogard

Gdański. Pełna dokumentacja fotograficzna i filmowa oraz eBOOK

są ogólno dostępne na platformach:

6. KONGRES KOCIEWSKI | 23
STRÓJ KOCIEWSKI muzealia, ewolucja współczesna interpretacja

WYDARZENIE KONGRESU | STRÓJ KOCIEWSKI

STRÓJ MAŁGORZATY GARNYSZ

Dnia 18 października 2020 roku powstał Pierwszy

film-fotokast zapowiadający cykl spotkań online.

Znajdziemy w nim podstawowe informacje

o początkach interpretacji stroju Kociewskiego

m.in. wg ilustracji Gajka, którą możemy zobaczyć

poniżej w eBOOK’u z podsumowaniem projektu.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 24
11
Pierwszy film-fotokast zapowiadający cykl spotkań online. Znajdziemy w nim podstawowe informacje o początkach interpretacji stroju Kociewskiego m.in. wg ilustracji Gajka, którą możemy zobaczyć poniżej ▼ 12 foto: Lech Zdrojewski
STRÓJ
MAŁGORZATY GARNYSZ

WYDARZENIE KONGRESU | STRÓJ KOCIEWSKI

PODCAST #1

STRÓJ KOCIEWSKI CZ.1

Rozmowę poprowadzili

Beata Graban i Lech J. Zdrojewski.

STRÓJ KOCIEWSKI

Pierwszy podcast wprowadzający w tematykę projektu oraz stroju kociewskiego.

Zaprezentowano ubiór Małgorzaty Garnysz, który obecnie znajduje się w posiadaniu Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdańskim.

Porównano go ze współcześnie funkcjonującym

strojem „świetlicowym”. Wspomniano o ważnych

dla Kociewia osobach, jak m.in. Antoni Górki, Jan Szulc

i Witold Nalepa oraz o książce Longina Malickiego

„Kociewska sztuka ludowa”, która jest jedną z najważniejszych publikacji dotyczących regionu.

W podcaście pojawiły się prośby o poszukiwanie starych fotografii, na których są elementy dawnego ubioru. Pokrótce podsumowano także, trudny ze względu na epidemię, rok 6. Kongresu Kociewskiego.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 25

WYDARZENIE KONGRESU | STRÓJ KOCIEWSKI

STRÓJ KOCIEWSKI

Pierwszy podcast wprowadzający w tematykę projektu oraz stroju kociewskiego. Zaprezentowano ubiór Małgorzaty Garnysz, który obecnie znajduje się w posiadaniu Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdańskim. Porównano go ze współcześnie funkcjonującym strojem „świetlicowym”. Wspomniano o ważnych dla Kociewia osobach, jak m.in. Antoni Górki, Jan Szulc i Witold Nalepa oraz o książce Longina Malickiego „Kociewska sztuka ludowa”, która jest jedną z najważniejszych publikacji dotyczących regionu. W podcaście pojawiły się prośby o poszukiwanie starych fotografii, na których są elementy dawnego ubioru. Pokrótce podsumowano także, trudny ze względu na epidemię, rok 6. Kongresu Kociewskiego.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 26
6 foto: Kinga Gełdon Czech PODCAST #1 STRÓJ KOCIEWSKI CZ.1 Rozmowę poprowadzili Beata Graban Lech J. Zdrojewski. YOUTUBE ▶ Źródło: Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdańskim.

WYDARZENIE KONGRESU | STRÓJ KOCIEWSKI

Akcja promocyjno - informacyjna w social mediach. Poszukiwania materiałów historycznych i dokumentalnych na rzecz projektu.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 27

WYDARZENIE KONGRESU | STRÓJ KOCIEWSKI

Dnia 19 listopada 2020 roku został zorganizowany

materiał LIVE z garderoby Starogardzkiego Centrum

Kultury. Dzięki uprzejmości Dyrekcji mieliśmy

możliwość zobaczyć tak różnorodne w kolorze

stroje z okresu lat 67-80!

Realizacja poszukiwań materiałów dot. stroju

Kociewskiego w ramach projektu pt. STRÓJ

KOCIEWSKI- muzealia, ewolucja i współczesna

interpretacja. „Dofinansowano ze środków Ministra

Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu”

Stroje sceniczne Zespołu Pieśni Tańca „KOCIEWIE” przy Zakładowym Domu Kultury POLFA w Starogardzie Gdańskim

Udało nam się ustalić, że w garderobie Starogardzkiego Centrum Kultury nadal znajdują się stroje sprzed około 50 lat. Prawie wszystkie zachowane w doskonałym stanie.

Stroje zaprojektowała

ANNA SMOLANA

Wykonano je na wymiar poszczególnych członków zespołu w zakładach krawieckich „Copia” Warszawa, nasz „Kociewiak” ktoś jeszcze (?). Buty były szyte przez szewca Opery Filharmonii w Gdańsku.

Posłużyły nam one do przedstawienia interpretacji i dokumentacji kostiumu kociewskiego, który jest powszechnie znany.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 28
22 foto: Kinga Gełdon Czech

WYDARZENIE KONGRESU | STRÓJ KOCIEWSKI

Dzięki dużej aktywności w social mediach i kontaktu

z byłymi członkami Zespołu Pieśni i Tańca KOCIEWIE

zebraliśmy bardzo dużo materiału dotyczącego

kostiumu Kociewskiego.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 29

WYDARZENIE KONGRESU | STRÓJ KOCIEWSKI

WEBINAR #1

26 listopada 2020 roku zrealizowano pierwszy webinar na temat stroju kociewskiego, który odbył się o 17:00 na stronie oficjalnego wydarzenia.

SKĄD TEN STRÓJ, CZYLI JAK UBIERANO SIĘ NA KOCIEWIU?

Podczas rozmowy prof. Anna Weronika Brzezińska omówiła, czym jest odzież, ubiór, strój, kostium. Zastanowiliśmy się, czy o współczesnym stroju kociewskim nie powinniśmy jednak mówić „kostium”. Dowiedzieliśmy się, dlaczego m.in. Kociewie jest tak słabo zbadane i opisane pod względem etnograficznym. Omówiono, jakie i ile elementów odzieży z terenu Kociewia znajduje się w zbiorach muzealnych. Jest to rzeczywiście skąpa liczba, głównie elementy bieliźniane, kilka czepców, fartuszków, które znajdują się w Oddziale Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku, Muzeum Etnograficznym im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu i Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdańskim. Omówiono materiały archiwalne Józefa Gajka, Longina Malickiego i ks. Władysława Łęgi. Zwrócono uwagę na badania Gajka i jego propozycję stroju ludowego, który z pewnymi uproszczeniami jest dziś powszechnie przyjęty.

Podkreślono, aby zwracać uwagę na zróżnicowanie strojów ze względu na wiek i stan cywilny oraz na rodzaj materiałów, z których współcześnie się szyje stroje.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 30

WYDARZENIE KONGRESU | STRÓJ KOCIEWSKI

WEBINAR #2

3 grudnia 2020 roku zrealizowano drugi webinar na temat stroju kociewskiego, który miał odbyć się o 19:00 na stronie oficjalnego wydarzenia. Ze względu na problemy z emisją na żywo, udostępniono całość w formie filmu w szybszym terminie na platformie YouTube.

CZY STRÓJ MOŻE I POWINIEN EWOLUOWAĆ?

JEŻELI TAK, TO W JAKIM KIERUNKU?

GŁÓWNI CZESTNICY WEBINARU:

Kamila Gillmeister

Prof. Maria Pająkowska-Kensik

Teresa Lasowa

Beata Graban

Lech J. Zdrojewski

W rozmowie podkreślono, że ewolucja jest naturalna, żadni naukowcy i badacze nie mogą jej zastopować. Jednym z elementów ewolucji może być także coraz popularniejsze wzornictwo z motywami ludowymi.

W przypadku Kociewia jest to choinka z damskiej kamizelki oraz wzory haftu, głównie według Małgorzaty Garnyszowej i Marii Wespy.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 31

WYDARZENIE KONGRESU | STRÓJ KOCIEWSKI

PODCAST #1

STRÓJ KOCIEWSKI CZ.2 - emisja 7 grudnia 2020 roku

Tym razem prof. dr hab. Maria Pająkowska-Kensik opowiada o nazewnictwie i historii stroju kociewskiego

Podczas rozmowy prof. Maria Pająkowska-Kensik zwróciła uwagę na różnie funkcjonujące nazwy tego samego elementu stroju. Jako przykład podała „kaftanik”/”kamizelkę”/”sznurówkę” oraz „spódnicę”/”kiecę”/”halkę”/”podołek”

ze stroju kobiecego. Wspomniała o możliwych źródłosłowach nazw gwarowych ubioru na przykładzie „buksów” i „westki” oraz „jupki”.

Zwrócono uwagę na obecny brak zróżnicowania ubioru ze względu na wiek i stan cywilny. Na podstawie rysunków omówiono różnice w takowych ubiorach, głównie mężatek i młodych kobiet oraz dziewczynek.

Przede wszystkim położono nacisk na inne nakrycie głowy: wianki, chustki i czepce. Prof. Pająkowska-Kensik mówiła jak dużą rolę w kształtowaniu świadomości regionalnej odgrywa m.in. strój.

Świadomość może się wyrażać nawet w eksponowaniu jednego elementu związanego z danym regionem. Jako przykład z Kociewia podała choinkę z damskiej kamizelki, która stała się nawet nieoficjalnym logiem Kociewia oraz modraki. Pokrótce omówiła mechanizmy ewolucji na przykładzie stroju łowickiego i haftu kaszubskiego.

Nie można zabronić zmian i ewolucji, rola badacza polega na obserwowaniu, opisywaniu i analizowaniu żywotności zjawisk kulturowych, do których także należy m.in. strój.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 32
14 foto: Aleksandra Lech Zdrojewscy

WYDARZENIE KONGRESU | STRÓJ KOCIEWSKI

LIVE - 10 grudnia 2020 roku

Tym razem dokonano podsumowania

zebranych do tej pory informacji

na temat stroju - kostiumu kociewskiego.

Poznaliśmy kierunek ewolucji i sposoby

upowszechniania przyjętych jego

charakterystycznych cech.

PODCZAS TRANSMISJI NA ŻYWO MAMY OKAZJĘ USŁYSZEĆ TAKICH ZNAWCÓW TEMATU JAK:

• Anna Brzezińska

• Teresa Lasowa

• Kamila Gillmeister.

Podczas spotkania wykonywane były rysunki

ręką Józefa Olszynki.

Live wraz z dyskusją prowadzili Beata Graban

i Lech J. Zdrojewski.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 33

WYDARZENIE KONGRESU | STRÓJ KOCIEWSKI

WYWIAD - MATEUSZ SMOLANA

16 grudnia 2020 roku

Rozmowa przeprowadzona z Mateuszem Smolaną

w Starogardzkim Centrum Kultury o strojach, które zaprojektowała i uszyła Anna Smolana.

WYWIAD - HENRYKA WYSOCKA, EWA CZUBA

ZACHOWANE STROJE ZESPOŁU

PIEŚNI I TAŃCA KOCIEWIE

Rozmowa przeprowadzona z byłą tancerką zespołu, a także z Panią Ewą Czubą - Asystentką

dyrektora ds. edukacji kulturalnej w Starogardzkim Centrum Kultury.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 34

WYDARZENIE KONGRESU | KONFERENCJA NAUCZYCIELI REGIONALISTÓW

26 lutego 2021 roku

Oficjalna Zapowiedź cyklu 6 spotkań online od 15-26.03.2021 roku.

OBLICZA REGIONALIZMU WE WSPÓŁCZESNEJ SZKOLE. DOBRE PRAKTYKI, INSPIRACJE, MOTYWACJA.”

PLAN KONFERENCJI

⦁ 15.03.2021 Rozpoczęcie konferencji - „Na czym polega urok regionalizmu?” dr hab., prof UKW Maria Pająkowska - Kensik, dr hab., prof. UAM Anna Weronika Brzezińska i inni goście. Prowadzenie: Beata Graban, Michał Kargul, Lech J. Zdrojewski

⦁ 17.03.2021 „Grywalizacja w edukacji regionalnej” - dr Beata Kapela-Bagińska.

19.03.2021 „Dobre praktyki w edukacji regionalnej na poziomie szkoły podstawowej” - Aleksandra Miczek, „Podania i legendy kociewskie w wersjach filmowych” - Lucyna Bielińska-Sytek

⦁ 22.03.2021 „Edukacja regionalna w szkole średniej” - Beata Graban, „Regionalizm okiem historyka” - dr Michał Kargul, „Atrakcyjne edukacyjnie miejsca na Kociewiu” - Dorota Piechowska

⦁ 24.03.2021 „Mój świat wartości, czyli rutyny i postawy myślenia krytycznego na języku polskim i zajęciach wychowawczych” - Justyna Wołoszyk - Brzezińska

⦁ 26.03.2021 Zakończenie konferencji. „O roli grup rekonstrukcyjnych w edukacji historycznej i regionalnej” - kasztelan gniewski Jarosław Struczyński i Magdalena Cholewa z Grodziska Owidz. Prezentacja wydawnictw kongresowych, linki i rekomendacje ciekawych edukacyjnie miejsc, linki do programów „Dycht Kociewie”, izby regionalne, skanseny itp.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 35

WYDARZENIE KONGRESU | KONFERENCJA NAUCZYCIELI REGIONALISTÓW

Ponad 60 pakietów edukacyjnych

tylko dla nauczycieli, instruktorów w domach kultury i placówkach oświatowych oraz bibliotekarzy zostało przygotowanych i wysłanych do uczestników, którzy brali udział w webinariach przynajmniej 4 razy.

Można odnieść wrażenie, że zapał do krzewienia edukacji regionalnej na Kociewiu ostatnimi czasy nieco zmalał. Oczywiście są miejsca, gdzie prężnie działają regionaliści nie słabną w wysiłku, aby dziedzictwo kulturowe tej ziemi było przekazywane. Niestety, kolejne podstwy programowe kształcenia ogólnego - choć bardzo bogate w treści, zawierają coraz mniej tych o charakterze stricte regionalnym. W związku tym uznaliśmy, że przy okazji trwania 6. Kongresu Kociewskiego organizacja konferencji dla nauczycieli regionalistów będzie zadaniem priorytetowym. Choć początkowo pandemia pokrzyżowała nasze plany, to jednak nie poddaliśmy się - jak to nauczyciele!- dostosowaliśmy konferencję do panujących warunków. Tak więc spotkania odbywały się on-line od 15. do 26. marca 2021r. Udało nam się nawiązać współpracę z wieloma wyjątkowymi osobami, które chętnie dzieliły się swoim doświadczeniem nie tylko w dziedzinie edukacji regionalnej. Mimo reżimu sanitarnego znaleźliśmy spsób, by podczas webinarów bezpiecznie gościć całkiem liczne grono prelegentów. A odbiorców było sporo. Początkowo sądziliśmy, że uczestnikami będą nauczyciele różnych przedmiotów w różnym stopniu zaangażoewani w regionalizm. Okazało się, że temat zainteresował przedstawicieli rozlicznych profesji środowisk, dlatego otworzyliśmy nasze wirtualne podwoje dla wszystkich miłośników Kociewia. Było to dość liczne grono, bo w sumie odnotowaliśmy około 100 uczestników Część z nich wzięła udział we wszystkich sześciu spotkaniach. Dla najwierniejszych uczestników przygotowaliśmy rozesłaliśmy ponad 60 pakietów edukacyjnych zawierających m.in. takie publikacje:

„Vademecum kociewskie”, cz. 1. L.J. Zdrojewski, K. Gillmeister, T. Jędrysiak „Dziedzictwo kulturowe Kociewia”, cz. 2. red. L.J. Zdrojewski, B. Graban „O tożsamości regionalnej Kociewia” R. Landowski „Na ziemi łagodnej. Dawno jeszcze dawniej na Kociewiu 139 gawęd i opowieści”

A. Lubiński „Czas kowalem losu człowieka” T. Graban „Zamknięty świat” „Zakręcona rzeka pełna wrażeń. Osobliwości atrakcje turystyczne brzegów rzeki Wierzycy” film pt. „Kamień” zrealizowany przez Stowarzyszenie Inicjatyw Kulturalnych „All Art” inne. kliknij aby zobaczyć pilota

A jak wyglądał nasz program? Oto skrót.

15.03.2021 Rozpoczęcie konferencji „Na czym polega urok regionalizmu?” dr hab., prof. UKW Maria Pająkowska-Kensik, dr hab., prof. UAM Anna Weronika Brzezińska i inni goście. Prowadzenie: Beata Graban, Michał Kargul, Lech J. Zdrojewski

22.03.2021 „Edukacja regionalna w szkole średniej” Beata Graban, polonistka regionalistka, „Regionalizm okiem historyka” - dr Michał Kargul, historyk, znawca regionu, „Atrakcyjne edukacyjnie miejsca na Kociewiu” - Dorota Piechowska, regionalistka, aktywna entuzjastka Kociewia.

17.03.2021 „Grywalizacja w edukacji regionalnej” dr Beata Kapela-Bagińska, wykładowczyni z Uniwersytetu Gdańskiego, specjalistka w zakresie dydaktyki, psycholingwistyki oraz metodyki pracy w szkole, autorka podręczników do języka polskiego.

24.03.2021 „Mój świat wartości, czyli rutyny postawy myślenia krytycznego na języku polskim zajęciach wychowawczych” Justyna Wołoszyk-Brzezińska, polonistka, Certyfikowana Trenerka Myślenia Krytycznego, członkini sieci współpracy i samokształcenia nauczycieli pracujących kreatywnie KRET (Kreatywny Rozwój Edukacji Twórczej) w CEN.

19.03.2021 „Dobre praktyki w edukacji regionalnej na poziomie szkoły podstawowej” - Aleksandra Miczek, polonistka i regionalistka, „Podania legendy kociewskie w wersjach filmowych” Lucyna Bielińska-Sytek, polonistka kulturoznawczyni.

26.03.2021 Zakończenie konferencji. „O roli grup rekonstrukcyjnych w edukacji historycznej regionalnej” kasztelan gniewski Jarosław Struczyński Magdalena Cholewa z Grodziska Owidz.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 36
6
eBOOK z podsumowaniem konferencji

WYDARZENIE KONGRESU | KONFERENCJA NAUCZYCIELI REGIONALISTÓW

Aktywne prowadzenie kampanii informacyjnej

w socialmediach na głównych kanałach Kongresu Kociewskiego.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 37

WYDARZENIE KONGRESU | KONFERENCJA NAUCZYCIELI REGIONALISTÓW

Na oficjalnej stronie YouTube zamieszczono wszystkie 6 webinariów z Konferencji dla Nauczycieli

Regionalistów realizowanych w ramach 6. Kongresu Kociewskiego. Całość została zgrabnie opisana oraz ujęta w podsumowującym eBOOK’u, który jest dostępny w cyfrowej bibliotece ISSUU.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 38

IMPREZA TOWARZYSZĄCA | WARSZTATY FOTO

W danich 29-30 maja 2021 roku odbyły się warsztaty

fotograficzne organizowane przez LOWE w Bytonii oraz

FundacjęOKO-LICE KULTURY. Podsumowanie warsztatów

wraz z małm wernisażem odbyło się 13 czerwca 2021r.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 40

IMPREZA TOWARZYSZĄCA | JARMARK DOMINIKAŃSKI

„Święto Kociewia, które odbywa się w ramach

Jarmarku św. Dominika w Gdańsku, rozpoczęło się od barwnego korowodu Kociewiaków, którzy śpiewem, tańcem i uśmiechem zachęcali gdańszczanki i gdańszczan oraz turystów odpoczywających na Pomorzu do przyłączenia się do nich. Przemarszowi towarzyszyło ogromne zainteresowanie.

Barwny korowód Kociewiaków przeszedł ulicami

Gdańska, były pełne regionalizmu Unikaty z Kociewia i na koniec niesamowite Kociewie Art.

Niezaprzeczalnie Kociewie zawładnęło w piątkowe popołudnie Jarmarkiem św. Dominika.(...)”

| tczew.naszemiasto.pl

Lider 6. Kongresu Kociewskiego ze sceny zebranym uczestikom świta przedstawił osiągnięcia tego kongresu w zakresie przeprowadzonych badań, webinariów i wydanych publikacji.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 41
YOUTUBE | RELACJA ZE ŚWIĘTA KOCIEWIA TCZEW.NASZEMIASTO.PL | RELACJA ZE ŚWIĘTA KOCIEWIA

IMPREZA TOWARZYSZĄCA | WYSTAWA

„ Życie i twórczość Edmunda Zielińskiego w 60-lecie twórczości artystycznej ”.

Wystawę można było odwiedzać od 3 września do 29 października 2021

roku w Muzeum Ziemi Kociewskiej

w Starogardzie Gdańskim

przy ul. Bocznej 2. Kuratorem wystawy

była kustosz Izabela Czogała, która przygotowała ją z pomocą

Fundacji OKO-LICE KULTURY.

Przedsięwzięciu towarzyszył album, który stanowi krótkie podsumowanie

życia i dorobku twórcy.

Publikację wydano w ramach

6. Kongresu Kociewskiego, przebiegającego pod tytułem

„ Tożsamość regionalna Kociewia –– historia i przyszłość ”.

KONGRES KOCIEWSKI | 42
6.

IMPREZA TOWARZYSZĄCA | WYSTAWA

Dnia 22 kwietnia 2022 roku w piątek o godyinie 18.00 w ODK pryz ul.Reymonta 1 w Starogardzie Gdańskim odbyłwię wyjątkowy wernisaż pt.

F O T O KALEJDOSKOP autorstwa Daniela Krawczyka.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 43

IMPREZA TOWARZYSZĄCA | WYSTAWA

Wystawa fotograficzna F O T O KALEJDOSKOP jako

ostatnia została zorganizowana pod patronatem

6. Kongresu Kociewskiego i tym samym zamknęła

kongresowe działania związane z imprezami

towarzyszącymi w pięknym stylu. Ukazywała ona

bowiem piękno Kociewia okiem artysty, który zapisuje

obrazy tych ziem od ponad czterdziestu kilku lat.

Zainteresowanie i wernisażem i wystawą

w późniejszym czasie było ogromne. Podczas samego wernisażu zgromadziło się kilkadziesiąt osób, które

miały okazję wysłuchać krótkiego wykładu recenzenta

Lecha J. Zdrojewskiego, który na podstawie

analizy fotografii Daniela Krwaczyka pokazał

zainteresowanym jak czytać obrazy i krajobraz

Kociewia. Wystawa trwała do 10 czerwca 2022 roku.

KONGRES KOCIEWSKI | 44
6.

IMPREZA TOWARZYSZĄCA | KONFERENCJA

Konferencja „KUCHNIA KOCIEWSKA DLA KAŻDEGO” 16 GRUDNIA 2021 r. GOKSiR w Górnej Grupie

Regionaliści, wykładowcy akademiccy, nauczyciele, uczniowie, przedstawiciele samorządów instytucji kultury i organizacji pozarządowych… Ponad 50 osób uczestniczyło w konferencji popularno-naukowej „Kuchnia kociewska dla każdego”. Było to już ostatnie działanie realizowanie w ramach projektu „Kuchnia kociewska dla każdego, czyli zachowanie dziedzictwa lokalnego obszaru Kociewia”, które Powiat Świecki realizował dzięki środkom pozyskanym z Unii Europejskiej.

Prelegentki pochodzące z trzech powiatów kociewskich przybliżyły gościom szeroko pojętą tematykę dziedzictwa Kociewia. I tak mogliśmy posłuchać dr hab. Marię Pająkowską-Kensik (regionalistka, profesor UKW w Bydgoszczy), która przedstawiła wykład Smaki i smaczki ukryte w kociewskich słowach; dr Izabela Chudzyńska (WSG Bydgoszcz, antropolog jedzenia) opowiedziała o Tradycyjnej kuchnia od „kuchni” – czyli jak powstają regionalne potrawy. Następnie Gabriela i Ewa Firgon (właścicielki Karczmy „Pod Wygodą” w Suminie) mówiły o Dziedzictwie Kulinarnym na Kociewiu, a Mirosława Gołyska (Przewodnicząca KGW Belno) w ciekawiej rozmowie z Piotrem Kończewskim wspominała Smaki swojego dzieciństwa, czyli jak to się na Kociewiu jada(ło). O jesciu na Kociewiu – fefernuski, grochowinki, bómbómy z dekla i inne smakowitości opowiedziała Krystyna Gierszewska (Prezes Stowarzyszenia Kociewskie Forum Kobiet). Konferencję zakończyło wystąpienie Iwony Karolewskiej (Sekretarz Powiatu Świeckiego) o Koszyku Smaków Powiatu Świeckiego.

„Zachowanie dziedzictwa lokalnego Kociewia poprzez organizację wydarzeń, stworzenie filmu oraz zakup strojów ludowych” to tytuł projektu realizowanego przez Powiat Świecki w ramach otrzymanego wsparcia ze środków unijnych.

Celem operacji jest organizacja kompleksowych działań zachowujące dziedzictwo lokalne obszaru LGD, czyli kulturę Kociewia, poprzez stworzenie filmu, zakup strojów ludowych oraz organizację Święta Kociewia w Powiecie Świeckim.

Na inicjatywę składać się będą następujące elementy uwzględniające zachowanie dziedzictwa lokalnego:

A. warsztaty dla 20 osób starszych po 50 r.ż.;

B. wernisaż prac uczestników warsztatów podczas Święta Kociewia w Grucznie;

C. konferencja popularno-naukowa odbywająca się w Świetlicy Wiejskiej w Grucznie w II połowie 2022 roku dotycząca szeroko pojętej tematyki dziedzictwa kulturowego Kociewia;

D. przegląd zespołów folklorystycznych z obszaru Kociewia;

E. stworzenie filmu dokumentującego przebieg Święta Kociewia w tym przeglądu kapel folklorystycznych celem zachowania gwary;

F. zakup trzech tradycyjnych strojów ludowych.

Planowane rozpoczęcie realizacji projektu: lipiec/sierpień 2022

6. KONGRES KOCIEWSKI | 45

WYDAWNICTWA | 6. KONGRES KOCIEWSKI

W ramach 6. Kongresu Kociewskiego

wydano szereg publikacji mówiących o dziedzictwie kulturowym i historii

Kociewia. Pojawiły się one w formach drukowanych oraz eBOOK. Ze względu na pandemię utworzono szereg

spotkań online zorganizowanych

m.in. przez Fundację OKO-LICE

KULTURY, Dorotę Piechowską - Etno Design Festival, LOWE, Zrzeszenie

Kaszubsko-Pomorskie, Centrum

Edukacji Nauczycieli w Gdańsku, które zostały podsumowane w formie eBOOK i są dostępne m.in. w cyfrowej bibliotece ISSUU.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 46
WANDA PELOWSKA LEGENDY POWIASTKI w naszych STRONACH po naszamu STRÓJ KOCIEWSKI muzealia, ewolucja współczesna interpretacja Księga Identyfikacji Wizualnej Lech J. Zdrojewski Edmund Zieliński Alojzy Stawowy rzeźbiarz Bietowa talent sam siebie 1904 1994 wystawa prac zbiorów rodziny Gminny Ośrodek Kultury Lubichowie 16 sierpnia 30 września 2020 rok Rok ob R zędowy na wsi Jan wespa kociewskieJ 1880 1920 1974 2021 Regina Umerska Aleksandra Zdrojewska Kinga KEENYS Gełdon Kociewskie ZIOŁA PRZYPRAWY ze zblewskich łąk pól 1 ze zblewskich łąk pól Tom pierwszy serii: „Zioła, przyprawy potrawy kociewskiej miedzy zagrody” Mieć pasję pracować pasją to gwarancja tego, nigdy się nie napracujemy nie będziemy odczuwać zmęczenia, czas przestanie istnieć. Poszukiwanie NATURY pasja, która połączyła trzy autorki tej publikacji. Każda nich inaczej (chociaż podobnie) ukazuje co jest tak bardzo wartościowe w otaczającej nas NATURZE, której możemy brać pełnymi garściami bez ograniczeń. Aleksandra Regina wykorzystały swoją wiedzę temat przyrody, zielarstwa oraz kuchni - przekazywaną przez dziadków i rodziców oraz zdobywaną w szkołach, także praktyce. Aleksandra cierpliwością konsekwencją zajęła się teorią, więc zadbała, by apetyczne treści zostały przedstawione czytelnikom sposób przystępny poukładany. Regina, jak mówi miłością" zbiera, suszy, uciera, zaprawia, miesza nalewa to, co wielkim znawstwem zbierze na okolicznych łąkach starych sadach. Prezentuje swoje produkty na różnych pokazach, biorąc udział konkursach, zdobywa liczne nagrody. Działa w KGW. Kinga natomiast fotograficzną pasją podeszła roślin specyfików, ukazując ich piękno, tajemnicę jednocześnie fascynującą naturalność. Dziękuję im wielkie zaangażowanie, jakim podeszły tematu, który wymaga ogromnej cierpliwości. Na niektóre chwile trzeba było czekać rok, następna okazja kolejny rok.Publikacja prezentuje kolejną porcję dziedzictwa kulturowego tej ziemi związanego kuchnią spiżarnią. W dwóch następnych tomach zaplanowaliśmy pokazanie kuchni kociewskiej dwóch różnych odsłonach. Już niecierpliwością czekam ich dokończenie wydrukowanie. Lech Zdrojewski Zakręcona rzeka pełna wrażeń Osobliwości atrakcje turystyczne brzegów rzeki Wierzycy OWOCEM WARSZTATÓW RĘKODZIEŁA, SZTUKI LUDOWEJ RECYKLINGU BYTONIA, WIRTY 2018 Jarmark KOCIEWSKI w Wirtach Dawno temu jeszcze dawniej na Kociewiu 139 gawęd opowieści NA ZIEMI ŁAGODNEJ Roman Landowski Lech J. Zdrojewski Lech Magnuszewski Zbigniew Potocki Kinga KEENYS Gełdon-Czech KurKowe Bractwa StrzelecKie na Pomorzu wczora dzi PELPLIN OKOLICA NA DRODZE DO ODRODZONEJ POLSKI w latach przełomu 1918–1922 Bogdan Badziong jestem dzieckiem anioła Stanisław Sierko

WYDAWNICTWA | POMOC SAMORZĄDÓW

W tym miejscu warto wspomnieć i podziękować

samorządom za pomoc w wydaniu niektórych publikacji. Bez ich pomocy niebyło by możliwe w kilku przypadkach realizacji większych nakładów.

Dzięki temu zdecydowanie szersze grono miłośników i sympatyków Kociewia miało możliwość zapoznania

się z historią i dziedzictwem kulturowym Kociewia.

WOJEWÓDZTWO

niecierpliwością czekam dokończenie wydrukowanie.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 47
GMINA ZBLEWO MIASTO PELPLIN MIEJSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA W TCZEWIE GMINA MORZESZCZYN GMINA KALISKA POMORSKIE
WANDA PELOWSKA LEGENDY POWIASTKI w naszych STRONACH po naszamu STRÓJ KOCIEWSKI muzealia, ewolucja współczesna interpretacja Regina Zdrojewska Kinga Kociewskie ZIOŁA PRZYPRAWY ze zblewskich łąk pól Tom pierwszy serii: „Zioła, przyprawy potrawy kociewskiej miedzy zagrody” Mieć pasję pracować pasją gwarancja tego, nigdy nie napracujemy będziemy odczuwać zmęczenia, czas przestanie istnieć. Poszukiwanie NATURY pasja, która połączyła trzy autorki tej publikacji. Każda nich inaczej (chociaż podobnie) ukazuje jest tak bardzo wartościowe otaczającej nas NATURZE, której możemy brać pełnymi garściami ograniczeń. Aleksandra Regina wykorzystały swoją wiedzę temat przyrody, zielarstwa oraz kuchni - przekazywaną przez dziadków i rodziców oraz zdobywaną w szkołach, także praktyce. Aleksandra cierpliwością konsekwencją zajęła cierpliwości. niektóre chwile trzeba było czekać rok, następna okazja kolejny rok.Publikacja prezentuje kolejną porcję dziedzictwa kulturowego ziemi związanego kuchnią spiżarnią. dwóch następnych tomach zaplanowaliśmy pokazanie kuchni kociewskiej dwóch różnych odsłonach.
Lech
OWOCEM WARSZTATÓW RĘKODZIEŁA, SZTUKI LUDOWEJ RECYKLINGU BYTONIA, WIRTY 2018 Jarmark KOCIEWSKI w Wirtach PELPLIN OKOLICA NA DRODZE DO ODRODZONEJ POLSKI latach przełomu 1918–1922 Bogdan Badziong Rok ob R zędowy na wsi Jan wespa kociewskieJ 1880 1920 1974 2021 STRÓJ KOCIEWSKI muzealia, ewolucja współczesna interpretacja STRÓJ KOCIEWSKI muzealia, ewolucja współczesna interpretacja
Zdrojewski

ZAKOŃCZENIE 6. KONGRESU KOCIEWSKIEGO | TCZEW

Na zakończenie 6. Kongresu Kociewskiego pt. TOŻSAMOŚĆ REGIONALNA KOCIEWIA - HISTORIA | TRADYCJA | PRZYSZŁOŚĆ, który miał miejsce dnia

21 czerwca 2022 roku w Tczewie zaprezentowano jego dorobek naukowy i publicystyczny. Zaprezentowano wydawnictwa, przeprowadzone webinaria, konferencje i wystawy.

W dniu tym przedstawiono również efekty całego projektu pt. „JAK SKAŁA NA MORZU! O POLSKOŚĆ POMORZA” - album, wystawa, film i koncert, przedstawiające historię Pomorzan. Projekt pokazuje kulturę, historię i znaczenie Pomorza (w tym Kociewia i Kaszub) w podtrzymywaniu polskości tych ziem od Pierwszego Rozbioru Polski (1772) po Wolne Wybory (1989).

Celem Kongresu było przypomnienie walki pomorskiego ludu: Kociewiaków, Borowiaków, Powiślan i Kaszubów o utrzymanie polskości na Pomorzu, oich integralną przynależność do Polski i Polaków, a jednocześnie o odrębność kulturową. Kongres zwrócił uwagę na ogromną rolę jaką Pomorze pełniło w rozwoju gospodarczym Polski oraz na zachodzące procesy historyczne. Wśród wielu publikacji wydano również dwie części VADEMECUM KOCIEWSKIEGO, traktujące o dziedzictwie kulturowym i tożsamości regionalnej Kociewia.

Wystawę „JAK SKAŁA NA MORZU! O POLSKOŚĆ POMORZA” można było oglądać do połowy lipca 2022 roku przed głównym wejściem do dworca PKP w Tczewie. Cały projekt był już prezentowany wcześniej w Lublinie i Warszawie. Z Tczewa powędrowała na Pomorze: Krokowa, Dębki, Wejherowo, Piaśnica, Pelplin, Kościerzyna. W Pelplinie dnia 17 września odbył się również koncert „JAK SKAŁA NA MORZU".

Doborem informacji do całości projektu zajmowali się dr Krzysztof Korda (historyk Pomorza) i Lech J. Zdrojewski (antropolog kultury, artysta).

Teksty opracował Przemysław Zieliński, grafiką i DTP zajął się Przemysław Banasiewicz, scenariuszem i reżyserią filmu - Michał Szymanowicz. Specjalnie skomponowane i napisane utwory oraz koncert zorganizował Dariusz „Maleo” Malejonek z zespołem muzyków. Projekt koordynował Paweł Zarzycki z Fundacji TOWARZYSTWO PROJEKTÓW EDUKACYJNYCH, we współpracy z Fundacją OKO-LICE KULTURY i Miejską Biblioteką Publiczną w Tczewie.

6. Kongres Kociewski zakończył się pokazem filmu i koncertem. Wraz z resztą projektu miały ukazać historię Pomorza innym regionom Polski.

Prezentowany film jest skrótem specjalnie przygotowanym na zakończenie 6. Kongresu Kociewskiego. Cały projekt prezentowany jest na stronie: www.polskoscpomorza.pl.

6.KONGRES KOCIEWSKI | 48
YOUTUBE | FILM „POLSKOŚĆ POMORZA” RELACJA | TVP 3 RELACJA | TV TeTka

ZAKOŃCZENIE 6. KONGRESU KOCIEWSKIEGO | TCZEW

KONGRES KOCIEWSKI | 49
6.
| fot. KEENYS STUDIO

ZAKOŃCZENIE 6. KONGRESU KOCIEWSKIEGO | TCZEW

KONGRES KOCIEWSKI | 50
6.
| fot. Jacek Cherek

ZAKOŃCZENIE 6. KONGRESU KOCIEWSKIEGO | TCZEW

▸ Na oficjalnej stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

już w dniu zakończenia 6. Kongresu Kociewskiego opublikowano kilka fotogorafii, fragmenty wystąpienia Ministra Jarosława Sellina oraz informacje o wystawie

i koncercie w Centrum Kultury i Sztuki w Tczewie

„Jak skała na morzu. O Polskości Pomorza”.

artykuł z

KONGRES KOCIEWSKI | 51
6.
| fot. Adamiak / mat. prasowe zakończenia 6. Kongresu Kociewskiego

SPIS TREŚCI

BIBLIOTEKA | TCZEW....................................................................................... 17

nowa filia Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Aleksandra Skulteta.

• IMPREZA TOWARZYSZĄCA | ZBLEWO.................................................................................18

Spotkanie autorskie „Kociewskie zioła i przyprawy ze zblewskich łąk i pól”.

• PROMOCJA KONGRESU ONLINE | SKÓRCZ............................................................ 19

• IMPREZA TOWARZYSZĄCA | LUBICHOWO ............................................................. 20

„Alojzy Stawowy, rzeźbiarz z Bietowa, talent sam z siebie, 1904-1994”.

• IMPREZA TOWARZYSZĄCA | PELPLIN - GNIEW............................................... 21-22

spotkanie autorskie „Pelplin i okolica na drodze do odrodzonej Polski w latach przełomu 1918-1922”.

• WYDARZENIE KONGRESU | ONLINE ........................................................................23

STRÓJ KOCIEWSKI - MUZEALIA, EWOLUCJA I WSPÓŁCZESNA INTERPRETACJA.

6. KONGRES KOCIEWSKI | 52 • PRELUDIUM 6.KK | KALISKA ............................................................................... 2 Pierwsze spotkanie grupy inicjatywnej. • ORGANIZACJA | LISTA ZAANGAŻOWANYCH ..................................................... 3 • SPOTKANIE ORGANIZACYJNE | ZBLEWO ..........................................................4 pierwsze oficjalne spotkanie organizacyjne 6. Kongresu Kociewskiego w Dworku Tucholskim w Zblewie. • SPOTKANIE ORGANIZACYJNE | MIRADOWO .................................................... 5 Spotkanie organizacyjne w Winnicy Pod Orzechem w Miradowie. • KONFERENCJA DLA NAUCZYCIELI REGIONALISTÓW | PRZYGOTOWANIA ......6 • SPOTKANIE ORGANIZACYJNE | ŚWIECIE .......................................................... 7 • PREZENTACJA ZAŁOŻEŃ | KONWENT WÓJTÓW STAROGARD GDAŃSKI ..........8 • II KONWENT WŁADZ SAMORZĄDOWYCH POWIATU TCZEWSKIEGO | TCZEW ............ 9 • SPOTKANIE ORGANIZACYJNE | STAROGARD GDAŃSKI ......................................10 • KSIĘGA IDENTYFIKACJI WIZUALNEJ | 6 KONGRESU KOCIEWSKIEGO............. 11 • INAUGURACJA 6 KONGRESU KOCIEWSKIEGO | GNIEW ..................................... 12 • IMPREZA TOWARZYSZĄCA | SKÓRCZ ....................................................................... 15 II KOCIEWIE DESIGN FESTIVAL.
NOWA
• WYDARZENIE KONGRESU | KONFERENCJA NAUCZYCIELI REGIONALISTÓW.... 35 • MEDIA | OFICJALNE PODSUMOWANIE KONFERENCJI ................................................ 39 • IMPREZA TOWARZYSZĄCA | WARSZTATY FOTO............................................................. 40 Warsztaty fotograficzne w Bytonii. • IMPREZA TOWARZYSZĄCA | JARMARK DOMINIKAŃSKI .............................................. 41 Święto Kociewia podczas Jarmarku Dominikańskiego w Gdańsku.
IMPREZA TOWARZYSZĄCA | WYSTAWA............................................................................. 42 „Życie i twórczość Edmunda Zielińskiego w 60-lecie twórczości artystycznej”.
IMPREZA TOWARZYSZĄCA | WYSTAWA............................................................................. 43 wernisaż pt. F O T O KALEJDOSKOP w Starogardzie Gdańskim.
IMPREZA TOWARZYSZĄCA | KONFERENCJA.................................................................... 45 „KUCHNIA KOCIEWSKA DLA KAŻDEGO” w Górnej Grupie.
WYDAWNICTWA | 6. KONGRES KOCIEWSKI.................................................................... 46 • WYDAWNICTWA | POMOC SAMORZĄDÓW ......................................................................47 • ZAKOŃCZENIE 6. KONGRESU KOCIEWSKIEGO | TCZEW ............................................ 48
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.