Slurf 20-3

DE GEHEIMEN VAN ENTROPIE ENERGIE UIT TRILLINGEN MOORDMEREN IN AFRIKA

MAAK JE EIGEN TELEFOONHOUDER

VIND DE WARE MET JE NEUS EEN MINOR IN BARCELONA

HET VIERDE LUSTRUM VAN DE SLURF

Officieel orgaan der werktuigbouwkundige studievereniging ‘Gezelschap Leeghwater’ te Delft | jaargang 20 - maart 2016 - no. 3

DE OPRICHTER VAN DE SLURF DOET ZIJN VERHAAL

| Redactioneel Op vrijdag 19 februari begon het Slurfweekend van alweer de derde editie van de lustrumjaargang. Het was heerlijk rustig in het Leeghwater kantoor, doordat het bestuur beleidsdag had. We zijn met sneltreinvaart door het weekend heen gegaan. Op zondag kon er dus ook wat gas teruggenomen worden. Ditmaal is de cover in de stijl van het tijdschrift Rolling Stone.

Deze editie van de Slurf is naast artikelen ook gevuld met een aantal externe stukken. Zo heeft Onderwijs Master zijn terugkeer in de Slurf gemaakt. Roel Dobbe deelt zijn ervaringen uit zijn bestuursjaar bij Gezelschap Leeghwater met ons en Olaf Gietelink heeft de lustrumcolumn over de oprichting van de Slurf geschreven. In het Buitenlandverhaal vertelt Beer Witteveen over zijn minor in Barcelona.

"Ik voel me zwanger."

Tot slot willen we graag iedereen bedanken die bijgedragen heeft aan het succesvol vervaardigen van deze prachtige editie van de Slurf. Allereerst bedanken we het bestuur voor het aandragen van de benodigde bestuursstukken en het openstellen van het kantoor. Ook gaat onze dank uit naar Oud-Slurfers Stan de Muijnck, Jeffrey Geudeke, Lotte Hoeksma, Laurien Waller, Simone Stouten, Mylène Izarin, Ludo Hille Ris Lambers, Bob Elders voor alle gezelligheid die ze meebrachten. Dan willen we eindigen met de boodschap dat deze editie de laatse is van zowel ons Hoofd-eind Tjeerd Zondag als van de Eind-hoofd Nina Ruig. We wensen Daan Ratering veel plezier en succes als Hoofdredacteur van de volgende editie. Jullie zullen ons gezicht nog vaak zien op toekomstige Slurfweekenden, zodat we toch bij blijven dragen aan alle gezelligheid.

- B. Dieben Deze editie is uiteraard weer gevuld met zeer interessante artikelen. Onze secretaris Daan Ratering beschrijft hoe energie kan worden opgewekt met trillingen. Valérie de Vlam, de Commissaris Lay-out, draagt bij met een stuk over bluetooth. Onze redacteur Wouter van der Wal vertelt in zijn stuk meer over ijstijden. De nieuwste redacteur, Coen Bakker, wijdt uit over een molecuul dat ijs langzamer doet smelten. Onze QQ’er, Bas Dieben, heeft een artikel over de mysterieuze moordmeren in Kameroen geschreven. HoofdEindredacteur Tjeerd Zondag heeft een stuk geschreven over de basis van de thermodynamica. Nina Ruig, de Eind-Hoofdredacteur, heeft een artikel geschreven over het verband tussen lichaamsgeuren en aatrekkingskracht.

Algemene Voorwaarden

De Slurf verschijnt vijfmaal per jaar en is een uitgave van Gezelschap Leeghwater, de studievereniging van werktuigbouwkundige studenten aan de Technische Universiteit Delft. Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd worden en/of openbaar gemaakt worden door middel van boekdruk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Gezelschap Leeghwater.

Gezelschap Leeghwater verklaart dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kan zij op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Tevens is zorgvuldig gezocht naar rechthebbenden van de gepubliceerde illustraties, dit is echter niet in alle gevallen na te gaan.

Wanneer u denkt auteursrechten te hebben kunt u contact opnemen via onderstaande gegevens.

Gezelschap Leeghwater aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Slurf Hoogh!

Tjeerd Zondag en Nina Ruig Hoofd-Eind duo

Redactie

Hoofdredacteur: Tjeerd Zondag Eindredacteur: Nina Ruig Secretaris: Daan Ratering Commissaris Lay-Out: Valérie de Vlam Redacteur: Wouter van der Wal Redacteur: Coen Bakker QQ'er: Bas Dieben Met dank aan de ROS Rechthebbende coverfoto: Yago Partal

Verzending

De Slurf wordt verzonden aan de ereleden, het College Leden van Verdiensten, de leden van studievereniging Gezelschap Leeghwater en de Vereniging Oud Leeghwater. De Slurf wordt verzonden aan instellingen binnen en buiten Delft, alle professoren van de faculteit 3mE en bedrijven waarmee Gezelschap Leeghwater samenwerkt. De PR-afdeling van de faculteit ontvangt 200 exemplaren ten behoeven van voorlichting.

Slurfredactie

Lijkt het je leuk om de Slurfredactie te versterken?

Stuur dan een mail naar Slurf@leeghwater.nl

2

Abonnementen

Het aanvragen van een abonnement kan via de vermelde gegevens. Een abonnement op de Slurf kost 14 euro per jaar. Nieuwe abonnementen kunnen het gehele jaar door ingaan. Een abonnementsjaar loopt gelijk met een collegejaar en dus wordt de eerste maal het abonnement pro rata berekend.

Oplage & Druk

3 000, Drukkerij de Swart, Den Haag

Gezelschap Leeghwater

Faculteit 3mE Mekelweg 2, 2628 CD Delft Tel: +31 15 27 86 501 Fax: +31 15 27 81 443 info@leeghwater.nl www.leeghwater.nl IBAN: NL56 ABNA 0442310919 Giro : NL26INGB0000066967

Inhoud | Tussen orde en chaos Entropie, de bouwsteen van de thermodynamica

Chaos and order

pagina 10

Leeghwateragenda en -activiteiten | 4 Van het bestuur | 6 Onderwijs Bachelor | 7 Master | 13

De geur van de liefde Het verband tussen lichaamsgeur en aantrekkingskracht pagina 16

Psychologisch.nu

Redactioneel | 2

Lustrum Column | 14 Oud-bestuurder spreekt | 22 Gadgets | 24 In het kort | 28 Ijstijden | 30

Energie uit trillingen Oscilaties als nieuwe energiebron pagina 20

Vereniging Oud Leeghwater | 33 Langzamer smeltend ijs | 34 Moordmeren | 38 Uit den ouden doos | 41

Infranetlab

Buitenlandverhaal | 44 Nawoord | 46

De verbonden wereld

Do it yourself | 47

De opkomst en toepassingen van bluetooth

ASML | 8 AkzoNobel | 18 Shell | 36 SKF | 48

Mashable

pagina 26

Adverteerdersindex:

3

| Leeghwater leeghwateragenda 8 maart 8 - 10 maart 16 maart 24 maart

Lunchlezing Stork Career Week Algemene Ledenvergadering Case Huisman

Wintersport

Terwijl het nog sneeuwde in Avoriaz, vertrokken we met 54 olifanten uit Delft. Toen we eenmaal aankwamen in Portes du Soleil scheen het zonnetje inmiddels weer en konden we meteen de piste op. De hele week is er fanatiek geskied en zijn alle pistes onveilig gemaakt. Na een dagje wintersport was een biertje wel verdiend. Naast het skiën en snowboarden waren er een paar leuke activiteiten georganiseerd zoals een rodel- en kroegentocht en we hebben een avond met de hele groep gegeten in een restaurant. Na een week skiën en de vaststaande bus uit een kuil te hebben geduwd, konden we beginnen aan de terugweg, met veel herinneringen aan een mooie week sneeuw in de Franse Alpen.

Mechnificent

De lustrumeditie van Mechnificent vond dit jaar plaats in de Maassilo in Rotterdam. Met pendelbussen kon men naar de locatie gebracht worden waarna het feest, met het thema ‘Work in progress’, kon losbarsten. Er was alles aan gedaan om het feest tot een succes te maken. Nadat Max Kwint, Buurman & Buurman, Partners in Shine en The HIM hun platen hadden gedraaid, was daar nog DJ PJ die het feest compleet maakte. Toen de voetjes van de vloer waren, was het tijd om weer de pendelbus richting Delft te pakken. De organisatie kan terugkijken op een fantastisch feest waar iedereen zich goed heeft vermaakt.

4

Lunchlezing Fluor, Huisman en Ampelmann

De afgelopen periode waren er veel lunchlezingen. Fluor, Huisman en Ampelmann kwamen langs om over hun bedrijf te vertellen. Fluor vertelde over de problemen die komen kijken bij een constructie project. Er moest bijvoorbeeld een ladder verplaatst worden waardoor andere aspecten van het ontwerp in het geding kwamen. Ze lieten zien dat een kleine noodzakelijke verandering in het ontwerp kan zorgen voor heel veel uitdagingen.

Een ingenieur van Huisman gaf een lezing over het ontwerpproces en de uitdagingen bij het ontwerp van de Hybrid Boom Crane. Deze kraan gaat nieuwe uitdagingen aan die eerst onmogelijk waren binnen de offshore. De kraan kan een last laten zakken tot wel drieduizend meter en is de ideale combinatie tussen de al twee bestaande kranen. Als aanvulling op de lunchlezing wordt er komende periode ook een case georganiseerd naar Huisman, je kan je hiervoor inschrijven op de website.

Excursie AWL

Een robot die een robot in elkaar zet is de laatste stap van automatisering. AWL is een bedrijf dat lasrobots bouwt en bij het bouwen ervan gebruiken ze hun eigen lasrobots. Een groep van vijftien olifanten vertrok op een koude dinsdagochtend richting Harderwijk om de robots te bezoeken. Na een korte introductie over het bedrijf kon de rondleiding beginnen. De route ging langs verschillende soorten robots die verschillende lastechnieken hanteerden. MIG/MAG lassen, weerstandlassen, booglassen, alles kwam voorbij. Het was een leuke verdieping op de lascursus van het eerste jaar. Robots maken het lassen toch een stuk makkelijker.

Case Ampelmann

Na de lunchlezing, voorafgaand aan de case, stroomden de aanmeldingen voor een bezoek binnen. Ampelmann is een offshore bedrijf dat als doel heeft om de overstap van een schip naar een platform net zo gemakkelijk te maken als het oversteken van een straat. Tijdens de lunchlezing werd er verteld wat er komt kijken bij het opzetten van een startup en tegen welke problemen men aan kan lopen. Een paar weken na de lunchlezing, was het tijd voor de case. In de ochtend van 3 maart verzamelden achttien studenten zich voor een dag bij Ampelmann. Na de rondleiding en een presentatie over het bedrijf werd de case gepresenteerd.

De studenten gingen de uitdaging aan, na de presentaties werd de dag afgesloten met een welverdiende borrel.

Tentamentraining Advanced Dynamics

Eén van de moeilijkste vakken van de bachelor is Advanced Dynamics. Om de studenten te ondersteunen heeft de Commissaris Onderwijs Bachelor een tentamentraining georganiseerd. Met hoor- en werkcolleges werden de studenten klaargestoomd voor hun tentamen. De tentamentraining was druk bezocht en een groot succes.

Commissie kennismakingsborrel en commissielunch

Om de commissieleden kennis te laten maken met elkaar heeft Gezelschap Leeghwater een commissie kennismakingsborrel georganiseerd. Café Verderop werd onveilig gemaakt door een kudde olifanten die het carnavalsfeestje compleet maakten. Ook de commissielunch in de tentamenperiode was een succes. Veertig commissieleden werden gevoed met een broodje kroket waarna ze weer aan de slag konden met studeren.

Valentijnsdag

De ChickaCo kon Valentijnsdag niet onopgemerkt voorbij laten gaan. Omdat de dag van de liefde dit jaar op een zondag viel kon Cupido pas op maandag langs komen op het Leeghwater kantoor. Met twintig rozen kwam hij het kantoor binnen gelopen. De gelukkigen hadden de avond daarvoor al een berichtje gekregen van Le Monsieur, ze konden hun roos de volgende dag in de pauze op komen halen. De rozen werden door iedereen opgehaald, sommige olifanten tastten in het duister omdat er geen afzender op het kaartje stond. De gehele dag was de liefde duidelijk aanwezig in de faculteit.

De Delftse Bedrijvendagen

Op 16 en 17 februari vonden de presentatiedagen van ‘De Delftse Bedrijvendagen’ plaats in de Aula. Al twintig jaar lang is DDB de manier, voor studenten van alle Delftse studiedisciplines, om in contact te komen met bedrijven voor stages, afstudeerprojecten en banen. Afgelopen jaar hebben meer dan 2 700 studenten zich ingeschreven voor DDB. Deze studenten kwamen allemaal om bijvoorbeeld een bedrijfspresentatie bij te wonen of om een stage te zoeken op de beurs. De hele Aula was omgebouwd tot een grote banenmarkt.

De presentatiedagen zijn niet de enige evenementen van DDB. De inhousedagen van eind maart en gesprekkendagen in mei moeten nog plaatsvinden. Deze dagen bieden een goed vervolg op de presentatiedagen.

5

Gezelschap Leeghwater

| Van het bestuur

“Alone we can do so little, together we can do so much.”

Dit is een uitspraak van Helen Keller, een Amerikaanse schrijfster, die mij heel erg aanspreekt. Dit jaar komen er verschillende uitdagingen op ons pad die vragen om diverse oplossingen. Wat ze echter allemaal gemeen hebben is dat ze alleen opgelost kunnen worden als we met zijn allen nadenken over de oplossing en die met zijn allen uitvoeren.

Binnen de grote kudde olifanten die het bestuur en de commissieleden vormen is communicatie van enorm belang.

Het is lastig om dit met alle 120 commissieleden effectief te doen. Gelukkig zijn er methoden bedacht om dit eenvoudiger te maken in de 148 jaar die Gezelschap Leeghwater nu bestaat. De QQ’er van elke commissie zorgt ervoor dat alles duidelijk wordt gecommuniceerd naar de commissie en natuurlijk van de commissie naar het bestuur.

In het kader van een betere samenwerking hebben wij dit jaar hard gewerkt aan de kennisoverdracht tussen onze commissies. Elk jaar is er een groot verlies van kennis omdat de oude commissie veel heeft geleerd maar het simpelweg niet mogelijk is om alles wat er geleerd is over te dragen aan de opvolgers. Toch is het belangrijk dat de nieuwe commissie leert van alles wat er goed en fout is gegaan tijdens het jaar ervoor. Alleen dan kan je grote stappen maken en ervoor zorgen dat Gezelschap Leeghwater elk jaar beter wordt. Eén van de dingen die er bedacht is om 6

dit te verbeteren, is een overdrachtspresentatie. De oude commissie kan nu volgens een vastgestelde structuur een presentatie geven aan de nieuwe commissie waardoor er minder kennis verloren gaat.

Binnen het bestuur zie ik ook hoe belangrijk het is om goed samen te werken. Niemand kan in zijn eentje het verschil maken. Gelukkig gaat dat heel goed en zorgen wij er met zijn allen voor dat wij het Gezelschap een stapje verder helpen richting het 150 jarig bestaan. Die mijlpaal komt eraan en we zijn al bezig met de voorbereidingen. Het 30ste lustrum, de viering van 150 jaar Gezelschap Leeghwater, belooft een enorm feest te worden. Mechnificent was een enorm succes en de derde en vierde periodes zitten nog vol met andere activiteiten die zijn georganiseerd door onze commissieleden. De blik staat daarom recht vooruit en wij gaan met zijn allen vol energie de tweede helft van het jaar in. Onder andere de twee reizen naar het buitenland, de Rally en de Campusrun komen er nog aan. Wat dit jaar voor het eerst wordt georganiseerd is de Career Week, georganiseerd door de de nieuwe Lecture and Career Committee.

Dat is een week vol met activiteiten voor eind bachelor- en masterstudenten. Er staat nog een hoop te wachten en er moet nog een hoop worden geregeld. Ik hoop dat we kunnen profiteren van de goede samenwerking die wij in de eerste helft van het jaar hebben gehad en daarmee de tweede helft tot een fantastisch succes kunnen brengen.

Pieter Imhof Voorzitter Gezelschap Leeghwater

Onderwijs | Nieuw curriculum derde jaar

Na de minor in het eerste semester van dit jaar is het tweede semester gestart met het nieuwe curriculum van het derde jaar. Dit betekent dat er vier nieuwe vakken zijn gestart, Signaalanalyse, Integrated Mechanical Systems, Ingenieur en Samenleving en het Bachelor Eindproject.

Signaalanalyse bestond al in het oude curriculum, maar krijgt nu een grotere rol. Ook kan men er nu zes studiepunten voor krijgen. Het vak Integrated Mechanical Systems is nieuw binnen het curriculum. Het vak Ingenieur en Samenleving gaat voornamelijk in op de ethische en sociale vraagstukken. Als laatste is deze periode het nieuwe Bachelor Eindproject van start gegaan. Studenten kiezen in het nieuwe project voor een afdeling. Binnen deze afdeling kunnen ze een groep vormen waarmee ze een onderwerp kiezen. Ook is er binnen het project een nieuw individueel gedeelte. Dit komt met name terug in de beoordeling, iedere student wordt individueel beoordeeld.

Om de vernieuwde derdejaars vakken een soepele start te geven heeft Gezelschap Leeghwater enkele pre-evaluaties uitgevoerd, om de eerste problemen al te verhelpen.

Daarnaast zullen er gedurende en na de periode nog enkele gesprekken gevoerd worden met studenten en docenten om het nieuwe curriculum te evalueren.

Ontwerpwedstrijd

Sinds 1994 is het een begrip in Delft en ver daarbuiten, de Ontwerpwedstrijd der Werktuigbouwkunde. Dit jaar zullen de eerstejaars proberen een, door spierkracht aangedreven, waterpomp te ontwerpen en te vervaardigen. De pompinstallatie die de studenten zullen ontwerpen moet in een zo kort mogelijke tijd en over een hoogte van 75 centimeter zoveel mogelijk water verplaatsen. De basisopstelling zal bestaan uit een fiets met een rollenbank. Aan het ontwerp zijn enkele eisen verbonden. Zo moet het ontwerp niet alleen demontabel zijn, maar ook gedemonteerd in een plastic bak van 78 bij 56 bij 43 centimeter passen. Op de wedstrijd zelf moeten de studenten hun ontwerp binnen tien minuten operabel kunnen maken. Bij een wedstrijd horen uiteraard prijzen, de studenten maken tijdens de wedstrijd kans op de prestatieprijs, de green award, deze omvat mobiliteit en een zo licht mogelijk gewicht, de constructeursprijs, voor het meest technische ontwerp en tot slot de Science Centre award voor de meest innovatieve en meest onderscheidende oplossing.

De winnende ontwerpen zullen worden geselecteerd door een jury bestaande uit docenten, vertegenwoordigers van het Science Centre en deskundigen uit het bedrijfsleven.

Het gaat dit jaar weer spannend worden welke oplossing de beste blijkt te zijn. We nodigen iedereen van harte uit om op 15 juni de wedstrijd te komen aanschouwen en te bekijken hoe de studenten in de voetsporen zullen treden van Jan Adriaanszoon Leeghwater.

Gezelschap Leeghwater

Bachelor

De ontwerpwedstrijd van 2015

FSR

De facultaire studentenraad zijn tien studenten die de belangen van de studenten binnen de faculteit 3mE behartigen. Zij worden elk jaar verkozen tijdens de stemdagen, die dit jaar op 18 en 19 mei zullen plaatsvinden. Lijkt het jou leuk om zitting te nemen in de FSR? Stuur dan een mail naar FSR-3mE@tudelft.nl voor 20 maart. Het afgelopen half jaar is de FSR onder andere bezig geweest met een overzicht maken van de beschikbare studieplekken en het creĂŤren van meer fietsenstallingen.

Afspraak met studieadviseur en international office

Sinds kort hoef je niet meer langs het Servicepunt voor een afspraak bij de studieadviseurs of bij het International Office, dit kan men tegenwoordig ook online doen. Via de website van de studieadviseurs kom je bij het online inschrijfsysteem. Zie jij nog verbeterpunten in het systeem, neem dan via bachelor@leeghwater.nl contact op met de Commissaris Onderwijs Bachelor.

7

advertorial ASML

Werktuigbouwkundige Marcel Goldschmeding aan de slag als campus promoter voor ASML

“Een hightech topbedrijf met een sociaal randje” Op het moment dat we Marcel spreken, heeft hij zijn bachelorscriptie net ingeleverd.

Marcel: “Nog één presentatie en dan zit het erop!” Hierna begint hij aan de master systems & control (TU Delft). Een sterk inhoudelijke master die er om bekend staat ‘lastig’ te zijn. Maar dat vormt geen probleem, integendeel zelfs. Marcel: “Ik heb zin in de uitdaging, dat motiveert me juist!” Zijn studieactiviteiten zal hij combineren met het werken als campus promoter voor ASML.

Marcel: “Via mijn bestuursjaar bij de studievereniging van werktuigbouwkunde kwam ik in contact met een oud-bestuurslid die campus promoter was voor ASML. Ik was geïnteresseerd in de mogelijkheden van een ASML Technology Scholarship, dus we hebben daar toen enkele keren over gesproken. Toen hij stopte met zijn werk als campus promoter, heeft hij mij aangedragen als zijn opvolger. Zo is het balletje gaan rollen.”

Onmogelijke mogelijk maken

De meeste techniekstudenten zijn goed bekend met de Veldhovense producent van de lithografiemachines waarmee mondiale spelers als Samsung en Intel hun chips maken. ASML is er immers verantwoordelijk voor dat de Wet van Moore nog steeds opgaat. Marcel: “Toen Moore vijftig jaar geleden stelde dat de

advertorial ASML

capaciteit van chips iedere twee jaar zou verdubbelen, verklaarde iedereen hem voor gek. Door ASML gaat die wet nog steeds op. Ze maken het onmogelijke mogelijk. Dat verleggen van de grenzen, doorgaan wanneer iedereen zegt dat iets niet kan, daar houd ik zelf ook heel erg van.”

Bereik

Als campus promoter is het belangrijk dat je een goed netwerk hebt en veel mensen kunt bereiken, vindt Marcel. Zijn bestuurswerk en andere activiteiten komen daarbij zeer goed van pas. Marcel: “Door mijn penningmeesterschap en commissiewerk bij de studievereniging ken ik ook veel mensen van andere verenigingen, wat erg handig is bij deze functie. Maar ook mijn deelname aan het International Research Project, waarbij we voor bedrijven projecten uitvoeren in Indonesië, vergroot mijn bereik. Daarnaast ben ik te vinden op verschillende activiteiten die ASML organiseert, zoals lunchlezingen en de Delftse bedrijfsdagen.

Ik krijg er energie van om met heel verschillende typen mensen in gesprek te gaan.”

Open en relaxte sfeer

Wat kunnen mensen verwachten als ze bij ASML aankloppen? Volgens Marcel is ASML een ‘hightech bedrijf met een sociaal randje’. Marcel: “Het is er heel open, je voelt er een beetje de Brabantse gezelligheid, een open en relaxte sfeer! Tegelijkertijd is het natuurlijk één van de topbedrijven van Nederland. Iets anders wat me opvalt, is de snelheid waarmee alles vooruitgaat en groeit. Sowieso is het voor werktuigbouwkundigen natuurlijk super interessant wat daar gebeurt.”

Meer weten?

Benieuwd geworden naar Marcel en ASML? Spreek hem aan of stuur een mailtje. Marcel: “Als je enthousiast bent over werk, stage of misschien een ander project bij ASML, neem dan vooral contact op. Want als je iets tof vindt, dan slaat die vonk over en is er een heleboel mogelijk!” Marcel is te bereiken via mgoldschmeding@gmail.com www.asml.com/students

ASML

ASML, een succesvolle Nederlandse hightech onderneming, produceert complexe lithografiemachines die chipproducenten inzetten bij de productie van IC’s. ASML loopt voorop in de technologie en levert systemen aan alle toonaangevende chipfabrikanten over de hele wereld. De afgelopen jaren zijn de chips steeds sneller, kleiner, slimmer, energiezuiniger en beter betaalbaar geworden en het onderzoek en de ontwikkeling van ASML heeft hieraan een belangrijke bijdrage geleverd.

De medewerkers van ASML behoren tot de creatiefste denkers in de natuurkunde, wiskunde, scheikunde, mechatronica, optica, werktuigkunde, software en informatica. En omdat ASML jaarlijks ruim 1 miljard Euro in R&D investeert, hebben onze mensen de vrijheid en middelen om technologische grenzen te verleggen. Zij werken dagelijks samen in hechte multidisciplinaire teams waarin men naar elkaar luistert, van elkaar leert en onderling ideeën uitwisselt. Het is de ideale omgeving voor professionele ontwikkeling en persoonlijke groei.

7-Themes

Tussen orde en chaos Entropie is een belangrijke bouwsteen van de moderne thermodynamica en de gehele fysica. Dit complexe begrip strekt haar armen mogelijk verder uit dan alleen de klassieke thermodynamica.

Entropie is traditioneel gezien de hoofdcomponent van de tweede hoofdwet van de thermodynamica. Het woord vindt haar oorsprong in het Oudgrieks en betekent transformatie. Dit is niet voor niets, entropie heeft alles te maken met de transformatie tussen orde en chaos. Het begrip entropie, bedacht door de natuurkundige Rudolf Clausius, kan gezien worden als de mate van chaos in een systeem. Anders gezegd is dit het aantal manieren waarop een systeem ingedeeld kan worden in haar microtoestand, de atomaire wereld, terwijl de eigenschappen op macroniveau intact blijven. De lucht op aarde heeft een hogere entropie dan een blok ijzer, aangezien de moleculen in 10

de lucht op veel meer verschillende manieren geordend kunnen worden dan het molecuulrooster in het ijzerblok.

De eerste hoofdwet beschrijft het energiebehoud, energie kan niet gecreĂŤerd en niet verwoest worden. De tweede hoofdwet beschrijft dat, hoewel de kwantiteit van de energie niet verandert, de kwaliteit wel kan verschillen.

De mate van entropie in een systeem zal altijd toenemen of, in een ideale situatie, gelijk blijven. De derde hoofdwet begrenst de thermodynamica. Bij een benadering van een temperatuur van nul Kelvin zullen alle thermodynamische processen stoppen en zal de entropie een minimale waarde bereiken, aangezien deeltjes compleet tot stilstand komen.

De eerste en de derde wet bepalen slechts de spelregels van de thermodynamica, namelijk de definitie van het concept energie en een absolute grens aan de temperatuurschaal.

De tweede wet brengt een irreversibiliteit. Hierdoor geeft de tweede hoofdwet een indicatie voor het daadwerkelijke gedrag binnen een systeem.

Als simpel voorbeeld kan een kop hete thee in de buitenlucht bekeken worden. De eerste hoofdwet leert dat energie niet gecreĂŤerd kan worden. Een kop thee zal dus nooit spontaan warmer worden, zonder energiebron. De eerste hoofdwet verklaart echter niet waarom de warme kop thee koud wordt in de buitenlucht. Als de kop thee energie uit de koude lucht haalt zal de kop thee warmer worden en de lucht nog kouder. Dit is onmogelijk in de praktijk, maar

De ontwikkeling van entropie

Toen het begrip entropie bedacht werd door Clausius in de 19e eeuw, vond ze in de klassieke thermodynamica haar toepassing. Het werd gebruikt om factoren zoals druk, volume en temperatuur van thermodynamische systemen op macroscopische schaal uit te rekenen. Dit berust op het principe dat op macroscopische schaal er zoveel moleculen in een systeem zijn, dat ze uiteindelijk allemaal ongeveer hetzelfde bewegen. Uiteindelijk zal het macrosysteem een verwachte staat, berust op experimentele waarnemingen aannemen. Echter vormde deze universele wet een probleem op microscopische schaal. Het is namelijk mogelijk dat in een ruimte, gevuld met moleculen, er toevallig wat meer in een kant van de ruimte terechtkomen op een specifiek punt in de tijd, iets wat volgens de tweede wet van de thermodynamica eigenlijk niet mogelijk is. Gemiddeld genomen zal over langere tijd de entropie altijd toenemen tot een maximum, maar incidenteel zal er op microscopische schaal altijd wat kunnen gebeuren, waardoor er korte tijd een lagere entropie is. Deze gedachte vormt de basis voor de statistische thermodynamica. Een theorie, gebaseerd op de waarschijnlijkheid van de stijgende waarde van de entropie van het geheel, ook al is er een minimale kans dat er een kleine daling kan plaatsvinden. Eind 19e eeuw

is deze theorie in zijn eerste vorm opgesteld door Ludwig Boltzmann, een Oostenrijks natuurkundige. Hij relateerde de statistische mechanica en de klassieke thermodynamica aan elkaar. In de statistische mechanica werd een verband gelegd tussen temperatuur en gemiddelde kinetische energie van de deeltjes in een systeem. Boltzmann gaf een eigen definitie aan entropie, namelijk als functie van het aantal microtoestanden en hij introduceerde een constante, de constante van Boltzmann. Puur vanwege het feit dat de kans zo klein is dat moleculen allemaal naar dezelfde plek bewegen, kan een natuurkundige theorie opgemaakt worden uit een waarschijnlijkheidsberekening. Denk aan een pak kaarten. Als de kaarten geschud worden zal elke keer een willekeurige groep gemaakt worden. Het macroscopische systeem, de stapel kaarten, zal elke keer hetzelfde zijn, er verdwijnen geen kaarten en er komen er geen bij. Er zal een gigantisch kleine kans zijn dat uit miljoenen keren schudden, alle kaarten op de goede volgorde liggen. Er is één keer orde ontstaan, waarna vervolgens weer miljoenen keren chaos zal zijn. De door Boltzmann gevonden relatie werd uitgewerkt door de natuurkundige Max Planck, tot een eenvoudige formule S = Kb * ln (W), met entropie S, de constante van Boltzmann Kb en het aantal microtoestanden W. De derde wet van de thermodynamica is op deze manier af te leiden. Als het aantal microtoestanden exact één is, is de entropie nul. De deeltjes in een systeem met als temperatuur nul Kelvin kunnen maar op één manier geordend worden, gezien hun complete stilstand.

Imago Leemage

geen overtreding van de eerste wet. De tweede wet biedt hier uitkomst. Een blok ijs in water zal smelten. De reden hiervoor is dat de entropie van het blokje ijs relatief laag is en die van het water relatief hoog. De watermoleculen hebben immers meer mogelijkheden om zich te ordenen. Het ijs zal smelten en de hoeveelheid water zal toenemen. Dit is een vergroting van de totale entropie van het systeem.

De natuur heeft een onbedwingbare neiging om van orde, chaos te maken. Spontaan zal elk systeem proberen om de thermodynamische structuur aan te nemen waarin de deeltjes op microschaal op het grootst mogelijk aantal manieren te ordenen is. Ze streeft dus uiteindelijk naar de maximale entropie, oftewel maximale chaos. Wanneer in een motor verbranding optreedt wordt chaotische energie omgezet in ordelijke energie, arbeid. Echter zal nooit alle ingevoerde energie daadwerkelijk arbeid worden, een deel gaat altijd verloren. Uiteindelijk zal de totale hoeveelheid chaotische energie altijd toenemen. Het kan voorkomen dat in een specifiek open subsysteem, de motor of bijvoorbeeld het eerdergenoemde theekopje, de entropie afneemt dankzij de toename van de arbeid of simpelweg afkoeling.

Echter zal in het omliggende systeem de entropie met een nog grotere mate toegenomen zijn, waardoor de entropie in het totaalplaatje netto altijd toegenomen is.

Ludwig Boltzmann, grondlegger van de statistische thermodynamica

De bijzonderheid van de entropie

Entropie is een unieke grootheid in de natuurkunde. De enige grootheid die een richting in de tijd heeft is namelijk entropie. Dit wordt de zogenaamde tijdpijl genoemd. De entropie kan alleen maar groter worden en is kleiner geweest in het verleden. Elke gebeurtenis die maar één richting op kan in de tijd heeft op een manier te maken met de tweede 11

PimArt

hoofdwet van de thermodynamica. Het bestaan van de tijdpijl op zichzelf impliceert een mate van absolute orde, het verleden. De tweede hoofdwet van de thermodynamica is dus als het ware een wet die de grenzen van de wereld bepaalt door de richting van de tijd en haar onomkeerbaarheid in stand te houden. Deze gedachte vormt tevens de bron voor theorieën betreffende het einde van het universum. De tweede hoofdwet suggereert immers een zogenaamde ‘hittedood’ van het universum. Een ultieme staat waarin het gehele universum een gelijke temperatuur heeft en arbeid onmogelijk is. Er is veel discussie of je het gehele universum als gesloten thermodynamisch systeem mag beschouwen omdat er nog te weinig over bekend is.

Een mogelijk einde van het universum is een hittedood

Een andere tak van de wetenschap waar ‘entropie’ voorkomt is in de informatietheorie. De informatietheorie is een vakgebied binnen de toegepaste wiskunde en beschrijft de mogelijkheden en limieten van de compressie, opslag en communicatie van data en strekt zich dus ook uit tot de informatica. Een van de belangrijkste aspecten van de informatietheorie is de Shannon entropie, genoemd naar de uitvinder van de informatietheorie. Binnen de informatietheorie wordt een andere definitie van entropie aangehouden. Hier is de Shannon entropie de zogenaamde informatiedichtheid in een gebeurtenis. Shannon entropie kan gezien worden als een waarde die iets zegt over de verwachte informatie, die uit een te observeren gebeurtenis verkregen wordt. Hoe vaker een gebeurtenis voorkomt hoe lager de Shannon entropie is, immers haal je minder informatie uit een minder zeldzame gebeurtenis. Bij een gebeurtenis met één mogelijke uitkomst is de Shannon entropie nul, de verwachtingswaarde voor nieuwe informatie is dus minimaal. Een ‘gebeurtenis’ kan elke vorm van een datastroom zijn. Shannon noemde deze grootheid binnen de informatietheorie entropie vanwege het feit dat de formule zo goed als identiek was als de entropieformule 12

van Planck uit de thermodynamica. Meteen vanaf het moment dat de overduidelijke parallellen tussen twee, op het oog uiteenlopende, vakgebieden opgemerkt werden, werd getracht om de relatie tussen de statistische thermodynamica en de informatietheorie te kunnen beschrijven.

Een belangrijke rol speelt de gedachte dat informatie en energie een directe relatie hebben en data dus een fysieke rol speelt in de thermodynamica. Het opslaan van data is in ruime zin een vergroting van de orde en het onomkeerbare proces van datavernietiging een verhoging van entropie.

De relatie tussen dataopslag en een concrete invloed in de thermodynamica voert zelfs door naar een natuurlijk ontstane supercomputer, de hersenen.

De relatie tussen entropie en het ontstaan en bestaan van het leven intrigeert vele wetenschappers. Aan de ene kant kan het toevallige ontstaan van het leven gezien worden als thermodynamische paradox. Dit gezien het leven op het eerste oog een gigantische mate van orde is. Hoewel het leven de thermodynamische wetten niet overtreedt, kan ze bijna niet meer als een toevalligheid gezien worden. Het leven is een schijnbaar spontane creatie van niet alleen een complexe manier van energietransformatie, bacteriën, maar zelfs een zelfbewust brein met de capabiliteit om data op te slaan. Andere geluiden reiken zelfs tot de mogelijkheid dat het ontstaan van het leven onder de juiste omstandigheden juist een thermodynamische onvermijdelijkheid is. Hoewel levensvormen een grotere mate van orde zijn dan willekeurig ontstane materialen, lijken levensvormen ook vele malen efficiënter in hun energietransformatie dan anorganische objecten.

Achter entropie schuilt een hoop meer, dan een aanname om enkel processen in de thermodynamica te verklaren. Ze is op nog niet compleet doorgrondbare manieren verbonden met de fundamenten van de moderne fysica. De tweede hoofdwet geeft een richting van de tijd aan en kan ons misschien iets zeggen over waar het universum uiteindelijk haar einde gaat vinden. De mysteries rond de relaties tussen de thermodynamica, dataverwerking en de grootste onwaarschijnlijkheid aller tijden, het ontstaan van het leven, zal de mensheid nog lang bezighouden. De mensheid die zelf een bizarre vereniging lijkt te zijn van deze drie.

Tjeerd Zondag

Onderwijs | Master Nieuwe mastermap

Vanaf collegejaar 2016-2017 zal er een nieuwe mastermap worden doorgevoerd. Er zal een groot aantal veranderingen ingevoerd worden. Deze zullen binnen de masteropleiding Mechanical Engineering plaatsvinden. Er zal namelijk van zeven naar vijf tracks worden gegaan. De tracks Control Engineering, Materials Engineering and Application en Solid Fluid Mechanics zullen verdwijnen. Grote delen van deze tracks zitten in andere masters geïntegreerd zoals respectievelijk System and Control, Materials Science and Engineering en Energy and Process Technology, waarbij vooral het vrije deel van de master verandert. Naast het verdwijnen van de hierboven genoemde masters zal er ook aanstaand studiejaar een nieuwe track ontstaan, genaamd Vehicle Engineering. Er is een volledig overzicht van alle masters en hun desbetreffende tracks beschikbaar op de site van Leeghwater onder het kopje Master Onderwijs.

Verder zal het verplicht worden om één niet-technisch vak te volgen. Er zal keuze zijn uit verschillende niet-technische vakken, die samen of alleen ongeveer 4 ECTS moeten zijn, waardoor er een homogeen deel ontstaat van 20 ECTS. Buiten de gezamelijke verplichte punten heeft elke track ook nog verplichte vakspecifieke vakken. In het algemeen is dit zo rond de 20 ECTS. Uitzonderingen hierop zijn Vehicle Engineering en Transport Engineering and Logistics, TEL. Bij TEL zal een groter verplicht deel zijn van 32 ECTS en bij Vehicle Engineering wordt op dit moment het verplichte deel nog vast gesteld met minimaal 10 ECTS.

Nadat er afgelopen jaar een experiment van de master is gestart met ongeveer tien studenten, gaat komend jaar de track echt van start. De track zal zich vooral richten op de innovaties in de auto-industrie waarbij de zelfrijdende auto en de slimme auto centraal staan. De studenten leren hierbij hoe een geautomatiseerde auto andere weggebruikers waarneemt en hierbij zijn eigen route aanpast voor een zo veilig en efficiënt mogelijke auto. Verder zal de track mogelijkheden bieden voor onderzoek naar de interactie tussen de mens en de auto, zowel met de bestuurder als met de voetgangers en fietsers op de weg. Tot slot wordt er gekeken naar de mogelijke toepassingen en ontwikkelingen van de nieuwe materialen om de auto’s veiliger, efficiënter en duurzamer te maken.

Gemeenschappelijk deel Mechanical Engineering

Met het invoeren van de mastermap zal er ook een grote verandering plaatsvinden bij de Mechanical Engineering tracks. Om de verschillende tracks een meer samenhangende werktuigbouwkundige basis te geven, is er besloten om een gezamenlijk vakkenpakket van 16 ECTS te hanteren.

Dit pakket is als volgt opgebouwd: • Physics and Measurement • Control Systems Design • Heat Transfer • Nonlinear Mechanics

Q1+Q2 Q1 Q1 Q2

TU Delft

Vehicle Engineering

Studenten aan het werk met de zelfrijdende auto van 3mE

Maart Master Maand

Weet jij nog niet welke master je wilt doen? Dan is deze maand er voor jou. Het is namelijk weer tijd voor de Maart Master Maand. In deze maand zullen er wekelijks meerdere lunchlezingen plaatsvinden over de verschillende masters en mastertracks van 3mE. Voor een volledig overzicht van de verschillende lezingen, kan je terecht op de site van 3me onder het kopje mastervoorlichting. Verder zal er als afsluiting van de Maart Master Maand een borrel zijn. Deze wordt in samenwerking met Marketing en Communicatie en de verschillende master disputen georganiseerd. Hier kan je op een informele wijze van studenten meer informatie over de verschillende masters krijgen.

6 ECTS 3 ECTS 3 ECTS 4 ECTS 13

| Lustrumcolumn De Slurf viert dit jaar haar vierde lustrum. Iedere editie wordt er iemand gevraagd om een stuk voor de lustrumcolumn te schrijven. Dit keer vertelt Olaf Gietelink, oprichter en eerste hoofdredacteur van de Slurf, zijn verhaal.

Jaren van studeren: Bestuursjaar: Promotieonderzoek:

Olaf Gietelink

Olaf Gietelink 1993-2000 1995-1996 2003-2007

Het 128ste bestuur van Gezelschap Leeghwater

Bij het twintigste jubileum van de Slurf is het natuurlijk leuk om even terug te blikken op hoe het mooiste technisch tijdschrift van Nederland tot stand is gekomen. Toen de huidige redactie mij als eerste hoofdredacteur had weten te traceren, kon ik natuurlijk geen nee zeggen om hier wat meer over te vertellen. Om terug te gaan naar de jaren negentig, moest ik diep graven in mijn geheugen, in de dozen met jaarboeken en foto’s op zolder.

Mijn ervaring met Gezelschap Leeghwater begon met de organisatie van het Nuldejaarsweekend in 1995, waarna ik als Commissaris Voorlichting voor het 128ste bestuur werd gevraagd. Ons bestuursjaar was het eerste jaar waarin elk bestuurslid aanspraak mocht maken op een bestuursbeurs en geen studiepunten hoefde te halen. Daardoor konden we ons met z’n zessen volledig op Gezelschap Leeghwater richten, waar dat in de voorgaande besturen nog parttime met acht bestuursleden werd gedaan. Een mooie kans dus om er een fantastisch bestuursjaar van te maken.

Olaf Gietelink

Ergens in de zomer van 1995 begon ons bestuursjaar met een beleidsweekend in de Belgische Ardennen. Daarna volgden weken van receptiegeweld, die we full-time in jacquet hebben doorgebracht, met elke dag weer een andere studentengrap. Door het jaar heen waren er vele mooie momenten, met meer gala’s, diners en borrels dan ik mij kan herinneren. We zijn dat jaar een hechte vriendengroep geworden en zien elkaar nog steeds elk jaar.

De cover van de eerste editie van de Slurf 14

Er werd gelukkig ook serieus gewerkt om het maximale uit ons bestuursjaar te halen. Als ik zo het jaarboek doorlees, komen alle mooie herinneringen weer terug. Voorbeelden zijn de organisatie van de eerste Delftse Bedrijvendagen, excursies, de Business Tour, de Ontwerpwedstrijd op de markt, de eerste Leeghwater website en het maken van het jaarboek. Tot slot de Slurf, die we in ons Bestuursjaar hebben opgericht. Het medium dat Gezelschap Leeghwater voor 1996 gebruikte om zijn leden te bereiken, was een halve pagina in ‘de Koppeling’, een gestencild boekwerkje dat de faculteit elke paar weken rondstuurde. Dit werd toen al, in een tijd dat e-mail nog zeldzaam was, gezien als een nogal verouderde vorm van communicatie en we kwamen er al snel achter dat we op een betere manier onze leden moesten bereiken. Gedurende ons bestuursjaar begon het idee van een eigen magazine steeds meer vorm te krijgen en hebben we alles opgestart. Samen met het aankomende

bestuur vormden we een redactie met alles wat daarbij komt kijken zoals stukken schrijven, adverteerders zoeken en onderhandelen met drukkerijen. Het was erg spannend om vanaf de grond af iets op te bouwen.

Nadat de eerste editie van de Slurf gereed was, werd het eindelijk weer tijd om aan de studie te gaan. Ik heb altijd een passie gehad voor alles wat rijdt en koos daarom voor de afstudeerrichting Transporttechniek en Mechatronica.

Mijn afstudeeropdracht heb ik uitgevoerd bij de magneetzweeftrein Transrapid in Duitsland, met als onderzoek de analyse van het trillingsgedrag en rijcomfort. Na zeven jaar studeren dacht ik eindelijk Delft vaarwel te zeggen.

Echter heb ik na mijn studie mijn werktuigbouwkundige hart gevolgd. Ik ben bij TNO in Delft gaan werken, het welbekende kennisinstituut waar ik mij ging toeleggen op onderzoek voor de transport- en auto-industrie. Bij de Automotive afdeling heb ik zeven jaar gewerkt aan de ontwikkeling van automatisch bestuurde voertuigen en rijtaakondersteunende systemen die de bestuurder helpen om semi-automatisch de auto te besturen. In die tijd was dat een erg vernieuwend onderzoek en het is leuk om te

Olaf Gietelink

Destijds was het uiteraard wel wat behelpen met de mogelijkheden op technisch en financieel gebied. We hadden slechts budget voor een zwart-wit uitgave maar wel de beschikking over een, voor die tijd zeer modern, computerpark met een aantal Intel 486 computers. Met het programma Adobe Pagemaker hebben we toen in een paar weken de eerste uitgave in elkaar geknutseld. Wat ik me er nog van kan herinneren, is dat dit een kwestie van veel lange nachten, bier, koffie en gezelligheid was.

Olaf Gietelink bij zijn huidige werkgever

zien dat in de laatste jaren dergelijke systemen in steeds meer auto’s worden ingebouwd. Dit onderwerp vond ik dusdanig interessant dat ik besloten heb om naast dit praktische werk een part-time promotieonderzoek te doen.

Bij de TU Delft kwam ik terecht bij de vakgroep, inmiddels masteropleiding, Systems and Control, waar ik in 2007 mijn proefschrift mocht verdedigen.

Na mijn promotieonderzoek heb ik een tijdje bij advies- en managementbureau McKinsey gewerkt. Dit was een snelle leerschool, maar ik wilde na een paar jaar toch weer terug naar een technisch bedrijf in de Automotive industrie.

Tegenwoordig zit ik alweer vijf jaar met veel plezier bij TomTom, waar ik bij de business unit Telematics werk aan navigatie en voertuigvolgsystemen voor de professionele markt. In het management team ben ik verantwoordelijk voor strategie en overnames, waar mijn McKinsey ervaring zeker van pas komt. Ik blijf altijd een werktuigbouwer in hart en nieren en vind het fantastisch om via de Slurf op de hoogte te kunnen blijven van de huidige ontwikkelingen binnen Gezelschap Leeghwater en de techniek.

Olaf Gietelink

Olaf Gietelink

Het computerpark dat Gezelschap Leeghwater in 1996 gebruikte 15

Topdating

Geur van de liefde Geur speelt een belangrijke rol in de natuur. Dieren zetten hun territorium af met behulp van geursporen en laten aan potentiële partners weten dat ze bronstig zijn door geur. Ook mensen doen hier aan mee.

Darwin vroeg zich af waarom hengsten hun neusgaten optrekken als ze opgewonden raken. Hij kwam tot de conclusie dat dieren twee geuren afscheiden. Ten eerste verdedigende geuren, om bijvoorbeeld een territorium af te bakenen. Ten tweede geuren om potentiële partners aan te trekken. Na de conclusies van Darwin zijn er veel verschillende feromonen ontdekt, de geuren die dieren gebruiken om mee te communiceren. Bij mensen werd een dergelijk principe echter niet ontdekt. Wel werd gezegd dat mensen hun partners op geur kiezen, maar dit werd nooit wetenschappelijk onderbouwd. Wetenschappers konden daarnaast de speciale reukorgaantjes die dieren bezitten 16

om feromonen mee te ruiken niet vinden bij mensen. Rond 1930 werd er zelfs beweerd dat mensen het hersengebied dat feromonen interpreteert niet bezitten. Daarnaast maskeren mensen hun natuurlijke lichaamsgeur zoveel mogelijk met douchegel, deodorant en parfums. Waarom zouden mensen dit doen als ze hiermee potentiële partners mislopen? In de jaren zeventig van de vorige eeuw hebben wetenschappers het onderzoek naar het verband tussen seksuele aantrekkingskracht en lichaamsgeur hervat. Uit deze onderzoeken bleek dat mensen wel degelijk aangetrokken worden door de geur van anderen. De zogenaamde eskimo kus is dus meer dan neuzen tegen elkaar wrijven.

Het is een manier om elkaar te besnuffelen. Het is dan ook niet raar dat in de meeste culturen begroetingen via de handen en het gezicht gaan. Immers zijn het de twee meest toegankelijke concentraties van geurklieren.

MHC-systeem

Uit latere onderzoeken bleek dat het niet om één speciale geur gaat die aantrekkelijk is, maar om het afweersysteem.

Onbewust kan men ruiken of het afweersysteem van een ander overeenkomt met dat van henzelf. Het menselijk afweersysteem is zeer complex. Zo kan het bijvoorbeeld probleemloos lichaamseigen en -oneigen stoffen onderscheiden, waardoor verschillende systemen in werking treden. De verschillende stoffen worden herkend aan de hand van proteïnen, die aan de buitenkant van alle cellen

gepresenteerd worden. Een deel van het menselijk DNA, beter bekend als het Major Histocompatibility Complex, ook wel MHC, is verantwoordelijk voor het coderen van de structuren die de proteïnen herkennen. In tegenstelling tot de meeste genen zijn er bij MHC niet maar twee of drie allelen, zoals bij het gen dat bepaalt of men losse of vaste oorlelletjes heeft. Het kan uit tientallen alternatieven bestaan. Daarnaast is het niet zo dat er een dominant of recessief allel is, maar het is co-dominant. Dit wil zeggen dat zowel het MHC-systeem van de vader als het systeem van de moeder tot uiting komt in de kinderen.

Onderzoek

Een groep mannen kreeg een shirt dat ze drie hele dagen moesten dragen, zonder in aanraking te komen met heftige geuren, zoals kookluchtjes, rook of parfum. De shirts werden in luchtdichte zakken bewaard. Vervolgens kreeg een groep vrouwen de verschillende shirts te ruiken. Deze moesten zij beoordelen op aantrekkelijkheid. Alle testpersonen waren getest op hun MHC, zo kon er gekeken worden naar het verband tussen seksuele aantrekking en MHC. Een zelfde onderzoek is uitgevoerd met mannen die vrouwelijke shirts moesten ruiken. Omdat het onderzoek over het vinden van een partner gaat, was de leeftijd gemiddeld tussen de twintig en vijftig jaar. Daarnaast is er onderzoek gedaan bij een groep van 137 testpersonen, wiens MHCsysteem in negen groepen konden worden ingedeeld. Aan deze personen werd gevraagd 36 geuren te beoordelen, waaronder geuren als mirre, jasmijn, vanille en muskus.

Resultaten

Uit alle onderzoeken kwam duidelijk naar voren dat er een verband is tussen voorkeuren voor bepaalde geuren en het MHC-systeem van de proefpersonen. Het is echter niet zo dat er één geur is die het meest aantrekkelijk wordt gevonden. Proefpersonen kozen T-shirts van personen met een zoveel mogelijk verschillend afweersysteem als het aantrekkelijkst. Deze geuren werden ook vaak vergeleken met geuren van partners of ex-partners. De geuren van personen met een overeenkomstig MHC-systeem deden juist vaak denken aan familie. Deze voorkeur is evolutionair goed te verklaren. Een kind met een zo divers mogelijk stel genen, heeft immers de meeste kans om de meest aangepaste te zijn en te overleven. Daarnaast wordt er gedacht dat het een natuurlijke preventie voor incest is. Als men van nature sterker aangetrokken is tot iemand met zo verschillend mogelijk genetisch materiaal, is de kans kleiner dat men voor familieleden valt. Dit reduceert op natuurlijke manier de mutaties die kunnen ontstaan bij incest.

Wist je dat...

er met dezelfde proefopstelling ook onderzoek is gedaan naar politieke voorkeuren? In plaats van op hun MHC werden de proefpersonen op hun politieke voorkeuren getest. Hiermee werd de link tussen seksuele aantrekking via geur en politieke voorkeuren onderzocht. Hier kwam uit dat niet tegenpolen maar gelijkgezinden elkaar aantrekken. Men kan dus elkaars politieke voorkeuren en ideologiën aan elkaar ruiken.

Niettemin werden door vrouwen hele sterke lichaamsgeuren snel weggezet als onaantrekkelijk, ondanks dat ze qua MHC heel verschillend waren en dus wel evolutionair een goede match zouden zijn. Sterke zweetgeuren zijn een indicator voor ziektes. Dit kan verschillen van diabetes en virale infecties tot schizofrenie. Bij mannen met een sterk overeenkomstig MHC-systeem maakte de intensiteit echter niet uit. Deze geuren werden uberhaupt minder aantrekkelijk bevonden en dat werd niet minder door sterkere geuren. Een opvallend resultaat van de onderzoeken is dat de bevindingen niet opgaan voor vrouwen die anticonceptiepillen slikken. Deze vrouwen hebben juist een tegengestelde voorkeur. De pil behoedt voor zwangerschap door het lichaam te laten denken dat het zwanger is.

De hormonen in de pil zorgen dat de hormoonhuishouding van de vrouw gelijk is aan die van een zwangere vrouw.

Zwangere vrouwen worden gerustgesteld door geuren die aan familie en thuis doen denken. Daarom is het niet raar dat vrouwen die aan de pil zijn, op mannen vallen met een MHC-systeem dat bijna hetzelfde is als dat van henzelf.

Deze geuren doen immers aan familieleden denken.

Het is duidelijk dat mensen, net als dieren, veel via geur communiceren. Hoewel het grotendeels onbewust gaat, weet men al heel snel veel over een vreemde via zijn geur.

Niet alleen kan men ruiken of iemand hetzelfde genetische materiaal heeft en gezond is, maar blijkbaar bevat geur ook informatie over meer psychische zaken. Vergeet alle datingsites, tinderdates en dure matchmakers, voortaan is een eskimo kusje genoeg.

Nina Ruig

17

Masterclass 2016 Business course

‘It’s a high level and very rewarding experience’ Meet Josephine and Jan Josephine works for AkzoNobel as a Junior Product Manager, while Jan is an International Business Analyst. They both joined AkzoNobel after their impressive performances at recent editions of the Masterclass, after which they applied for starting positions following graduation and were welcomed as new colleagues. The Masterclass business course introduced them to our company’s ambitions, culture and a wide variety of people, products and processes. It also enabled them to learn about the way in which our Human Cities initiative contributes to improving the quality of urban life for millions of people worldwide.

AkzoNobel’s annual Masterclass is your chance to discover a company that likes to give you real responsibility. It takes place over two intensive and exciting days of introductions and interdisciplinary teamwork. You’ll see our organization from different angles and have plenty of opportunities to meet senior management and young employees.

When: May 9 & 10, 2016 For: Masters students approaching graduation Deadline for registration: Sunday, April 10 2016 Where your ideas go far

Follow us on:

AN_202099_071215

Please visit www.akzonobel.nl/masterclass for more information and to apply online. You will also find out more about the roles that Josephine and Jan play within AkzoNobel.

AkzoNobel Touching your life 24/7

AkzoNobel is a leading global paints and coatings company and a major producer of specialty chemicals. Calling on centuries of expertise, we supply industries and consumers worldwide with innovative products and sustainable technologies designed to meet the growing demands of our fast-changing planet. Headquartered in Amsterdam, the Netherlands, we have approximately 46,000 people in around 80 countries, while our portfolio includes well-known brands such as Dulux, Sikkens, International, Interpon and Eka. Consistently ranked as one of the leaders in the area of sustainability, we are committed to making life more liveable and our cities more human.

There is a global megatrend towards city living. By 2050, it is expected that 70% of the world’s population will live in urban environments. This will have a huge impact on you and everyone else who lives and works in cities. And it represents a huge challenge for those involved in shaping the cities of the future.

AkzoNobel’s Human Cities initiative is at the forefront of this process. To achieve social and economic prosperity in expanding urban environments, we believe cities should be more colorful, that cultural heritage should be preserved, and that urban design must consider climate change. There must be space to rest, play and learn, and people should be able to connect using modern infrastructure.

We are perfectly placed to deliver this. As a leading global producer of paints, coatings and specialty chemicals, we have been touching your daily life and society as a whole for centuries. As such, our people are better equipped than anyone to translate society’s needs into sustainable and innovative products that make the world a nicer and more comfortable place.

If you recognize yourself in our ambitions and think you might be able to contribute towards them, perhaps you will consider us as a prospective employer. To see how we improve the quality of everyday life, please watch the video on www.akzonobel.nl/careers (scroll to the bottom of the page).

Where your ideas go far www.akzonobel.nl/careers

Wired

Energie uit trillingen Trillingen zorgen voor verrijking en belemmering.

Ze hebben verschillende toepassingen en bevinden zich overal. Er kan zelfs energie mee worden opgewekt.

Bij het woord trilling denkt men al snel aan het trillen van een gitaarsnaar of een schommelend kind. Een trilling, ook wel oscillatie genoemd, is een periodieke omkering van de bewegingsrichting van een stof. Een massa die aan een veer hangt en op en neer beweegt en de slinger van een ouderwetse klok zijn voorbeelden van mechanische trillingen. Deze trillingen ontstaan doordat het systeem uit zijn stabiele evenwichtssituatie wordt gebracht. Een andere vorm van trillen is zodra een vloeistof of gas langs een oppervlakte stroomt. Dit zorgt er bijvoorbeeld voor dat bomen door de wind gaan schommelen en er een geluid te horen is als de wind hard langs een oppervlakte stroomt. Een verschijnsel dat bij trillingen voor kan komen is resonantie. Via een tussenstof kan een object een ander 20

voorwerp in trilling brengen. Als het in trilling gebrachte object met dezelfde frequentie gaat trillen als het oorspronkelijke voorwerp, wordt dat resonantie genoemd.

Ieder object heeft een eigenfrequentie, waarbij een staande golf in het object kan optreden. Een staande golf is een verschijnsel dat wordt veroorzaakt door twee golven met gelijke frequentie en amplitude, de slingerwijdte, maar een tegengestelde voortplantingsrichting. Hierdoor ontstaan knopen en buiken, respectievelijk punten die stilstaan en met maximale uitwijking. De amplitude van een trilling is bij resonantie een stuk groter dan bij andere frequenties.

Een bekend voorbeeld is de Tacoma Narrows Bridge. De brug, die in de Verenigde Staten stond, is door de wind gaan trillen en ingestort. Het lijkt vreemd dat een enorm sterke constructie van gewapend beton en stalen kabels door de wind kan gaan trillen. Na de oplevering van de brug in juni 1940 werd er meteen opgemerkt dat de brug door milde windsnelheden al in trilling kon worden gebracht. Men dacht toen dat de brug zwaar genoeg was om deze kleine schommelingen tegen te houden. Toen er echter in november 1940 windsnelheden van precies 64 kilometer per uur werden gemeten, was de trilling van de brug enorm veel groter geworden. Hij ging trillen in een draaiende vibratie waarbij periodiek de linkerkant van de brug omhoog ging, de rechterkant naar beneden ging en vice versa. Deze trilling had een plaatselijke amplitude van

een aantal meter. Toen er op cruciale plekken een aantal kabels afbraken, hield de constructie het niet meer en stortte de brug in. Destijds is er een uitgebreid onderzoek geweest naar de oorzaak. Lange tijd was het namelijk niet duidelijk wat de trilling had veroorzaakt.

Aeroelastic fluttering

Hamodia

Tegenwoordig heeft men vastgesteld dat het trillen van de brug veroorzaakt werd door een fenomeen dat ‘aeroelastic fluttering’ wordt genoemd. Wanneer een elastische vaste structuur zich in een vloeistofstroom bevindt, kan deze gaan trillen. Bij ‘aeroelastic fluttering’ vindt er een positieve terugkoppeling plaats tussen de afbuiging van de structuur en de kracht van de wind. Hierdoor versterkt het fenomeen zichzelf steeds en dit kan dan voor het falen van de structuur zorgen. Dit betekent dat het trillen van de brug de kracht van de wind op de brug versterkt en zodoende een nog grotere amplitude veroorzaakt. Het trillen van het wegoppervlak van de brug werd op die dag door de wind versterkt en zorgde uiteindelijk voor de instorting van de brug. Het fenomeen veroorzaakt een trilling maar geen resonantie. De frequentie van de windvlagen en daarmee de trillingen hoeven niet constant te zijn.

De trilling van de Tacoma Bridge als gevolg van ‘aeroelastic fluttering’

Het wapperen van een vlag is een simpel voorbeeld van ‘aeroelastic fluttering’. Onderzoekers uit Zuid-Korea zijn er in geslaagd om energie op te wekken met behulp van dit fenomeen. Dit systeem converteert de kinetische energie van de wind naar elektrische energie. De kleine generator bestaat uit een vlag met een dunne laag goud en een stijve plaat met een teflon laag die zich naast elkaar bevinden.

Wanneer de vlag wappert en de plaat aantikt, raken ook de twee materialen elkaar en zullen daardoor beiden tegengesteld geladen worden. Als het contact tussen de vlag en de plaat weer verbroken wordt, zal het potentiaalverschil ervoor zorgen dat er elektronen naar een extern circuit worden gestuurd en dat er energie kan worden opgeslagen.

Wist je dat...

de Erasmusbrug in Rotterdam begon te trillen bij specifieke weersomstandigheden? Dit is gelukkig niet fataal geweest en werd op tijd opgelost door spanningsdempers in de tuien van de brug te plaatsen.

Wervelwind en energie

Ondanks dat de oorzaak van het instorten van de Tacoma Narrows Bridge nu bekend is, is er nog steeds veel verwarring over. Veel mensen denken dat het instorten het gevolg van resonantie was, die veroorzaakt werd door wervels.

Een wervel is een twee- of driedimensionale draaiende beweging in een fluïdum, een uitvloeiende stof die kan stromen en vervormen. Simpele voorbeelden van wervels uit de natuur zijn orkanen en draaikolken. Wervels in lucht ontstaan vaak doordat de lucht langs een niet gestroomlijnd oppervlak stroomt. Dit komt vaak voor bij de vleugels van vliegtuigen. Ook met dit fenomeen is het mogelijk om energie op te wekken. Een groep Spaanse ontwerpers hebben hiermee in 2010 een windmolen zonder wieken ontwikkeld. De ‘Vortex Bladeless’ is een kegelvormige paal die energie kan opwekken. De nieuwe windmolen heeft een simpele constructie. De windmolen zit in de grond met een fundering. De mast bestaat uit een stilstaand onderstuk, een dunne staaf van koolstofvezel en een grote mast van glasvezel en koolstofvezel. De mast werkt als een windbreker waardoor er wervels ontstaan die de mast en de dunne staaf laten bewegen. Het schommelen drijft een lineaire wisselstroomdynamo aan die onderaan de bewegende staaf zit. Een wisselstroomdynamo is een generator, die mechanische energie in elektrische energie omzet met behulp van elektromagnetische inductie.

Het opwekken van energie uit trillingen is mogelijk en zal in de toekomst verder uitgewerkt worden. Het instorten van de Tacoma Narrows Bridge heeft voor een wijze les gezorgd binnen de wetenschappelijke wereld. Misschien staat Nederland over een aantal jaar wel vol met windmolens zonder wieken, of zijn de auto’s bedekt met wapperende vlaggen van goud. Het is wel duidelijk dat de technische wereld leert van zijn fouten.

Daan Ratering

21

| Oud-bestuurder spreekt Gezelschap Leeghwater bestaat al 148 jaar. Er zijn veel leden die een mooie tijd aan het Gezelschap hebben beleefd. In elke editie van de Slurf wordt een oud-bestuurder gevraagd om zijn of haar ervaringen met het Gezelschap te delen.

Roel Dobbe 2004-2010 2007-2008

‘Fantasie tot werkelijkheid, 140 jaar op vol vermogen!’

Zo luidde de slogan van het 28e lustrum van Gezelschap Leeghwater. De eerste keer dat fantasie voor mij werkelijkheid werd dat jaar, was tijdens een warme voorjaarsnacht.

Ik werd door vier of vijf gemaskerde mannen in jacquet uit bed getild en ontvoerd in de achterbak van een auto met ronkende motor. Plots stond ik tussen zes andere olifanten en werd mij gevraagd het Gezelschap door haar 140e levensjaar te loodsen. Terugkijkend, acht jaar later, is de wijsheid in de slogan één van de belangrijkste lessen geweest die ik destijds heb geleerd. Zonder een gezonde dosis fantasie geen onvergetelijk lustrum. Inmiddels bivakkeer ik in het buitenland en doe ik, bij gebrek aan een jaarboek of oude Slurf, beroep op mijn gebrekkige geheugen om het gevoel van het 140e Leeghwaterjaar met jullie te delen.

Wat mij het meest is bijgebleven is het enthousiasme en de feeststemming die er het hele jaar in de faculteit hing. We hadden besloten om het lustrum niet te beperken tot de typische lustrumweek in december, maar de activiteiten over het hele jaar uit te spreiden. Na een inspirerend wisselweekend met onze vrienden van het 139e bestuur ging wat ons betreft het lustrum direct van start. Namelijk tijdens de boekenverkoop in de eerste collegeweek: “Welkom bij Gezelschap Leeghwater, het oudste en mooiste gezelschap van Nederland, al 140 jaar op vol vermogen!”. Met die aanstekelijke boodschap werd menig olifantenhart gewonnen en zo groeide de kudde van actieve leden gestaag. Op de constitutieborrels werd ook de andere studieverenigingen duidelijk gemaakt dat het dit jaar feest was.

Met ons bestuur werd elke maandagochtend vergaderd in het aquarium. Het lustrum kreeg steevast specifieke aandacht. Onder leiding van onze Commissaris Lustrum Robbert, vanwege zijn enthousiasme ook wel Minister van Feest genoemd, werd het lustrum met de week mooier en groter. Zo bedacht Robbert om de entreehal van de faculteit om te toveren in een lustrumlounge. Onder toeziend oog van onze handige Jan Willem klusten de eerstejaars een 22

Roel Dobbe

Jaren van studeren: Bestuursjaar:

De bestuursvakantie van het 140e bestuur

140 decimeter lange lustrumbar. Onze lustrumsponsoren mochten ook meedenken. Zo ontstond het idee om de jaarlijkse ééndagsrally uit te breiden naar een rallyweekend. Eén van de sponsoren bood aan om een carwash met mooie dames te regelen voor tijdens de start, zodat alle bolides met glimmende lak en blinkende slagtanden de weg op konden.

Geholpen door een bloeiende economie die in 2007 en 2008 nog net niet de grote recessie in was gedoken, mocht ik als Commissaris Externe Betrekkingen het land door, vergezeld door voorzitter Riny en Le Monsieur. Op bedrijfsbezoek ging de ideeënmolen rustig verder en zo was het mogelijk om ons College Leden van Verdienste uit te nodigen bij IHC voor een tewaterlating van een boot voor een Griekse investeerder. Deze had ook een opperleider van de Grieks-orthodoxe kerk meegenomen om zijn zegen te geven en de scheepsdoop te doen. De champagne was zo goed, dat de vrolijke bisschop zijn speech vergat en omzette in cabaret. Een andere memorabele dag was het KLM Dialoog Event over de toekomst van de luchtvaart in het Kröller-Müller museum op de Veluwe waar ik met penning Olivier aan deelnam. Zijne Koninklijke Hoogheid, destijds kroonprins, Willem-Alexander en Wubbo Ockels waren ook aanwezig. Tijdens de lunch stookten Olivier en ik elkaar op om de kans te grijpen het lustrum ook binnen het koningshuis bekend te maken. Zo werd de prins bij de uitgang in een hinderlaag gelokt en voorzien van lustrumgadgets. We hebben het een aantal minuten over olifanten en technologie gehad. De prins gaf aan dat zijn destijds tweejarige prinses Alexia al zeer technisch was ingesteld. We hebben hem uiteraard de studie Werktuigbouwkunde aangeraden.

Alle hectiek van een bestuursjaar werd afgewisseld met een waslijst aan onvergetelijke feestjes en weekendjes weg. Tijdens het gala in Leuven werd de drankvoorraad op

Delftse wijze buitgemaakt. Op bestuursvakantie in Gambia werden de lokale reggae-disco’s in afgelegen woonwijken onveilig gemaakt. In bestuursweekenden reflecteerden we en voorzagen we elkaar van constructieve kritiek en complimenten. Tijdens vele diners en Pentagon-uitjes werden de banden met studieverenigingbesturen aangehaald. Het hoogtepunt van het jaar was het oudbesturendiner. De levendige speeches en anekdotes van de oud-bestuurders van het 90e en 80e bestuur zal ik nooit vergeten. Hier werd duidelijk hoe bijzonder een jaar bestuur is en overkwam me een intens gevoel van dankbaarheid. Andere memorabele momenten waren het vieren van successen met commissies, zoals het geweldige lustrumjaarboek en dvd van de jaarboekcommissie, die ik mocht QQ’en, of de buitenlandreis naar Duitsland en Zwitserland.

Naast alle feestelijkheden, werd het jaar ook gemarkeerd door enorme gedrevenheid en ambitie. Geïnspireerd door ons destijds nieuwe erelid Bertrand van Ee, hadden we allemaal plannen een balans tussen behouden wat goed is en verbeteren of vernieuwen waar het mogelijk is op te maken. Als Commissaris Extern was de eerste opgave duidelijk het warmhouden van de contacten met het bedrijfsleven, nagelaten door mijn voorganger Bert. Destijds nam de Extern ook plaats in het bestuur van De Delftse Bedrijvendagen. Met een lustrumweek gepland tijdens een drukke DDB-periode was het zaak deze twee activiteiten zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen en beide besturen te informeren om begrip en betrokkenheid te creëren. Een enorm leerzame ervaring waar ik sindsdien in mijn werk volop van profiteer.

Een bestuursjaar is samen dromen en verwezenlijken, je mannetje staan en vertegenwoordigen, een open community en kansen creëren voor alle studenten. Maar ook jezelf tegenkomen, soms botsen of in je enthousiasme te veel vragen van jezelf of anderen. Het heeft mij geleerd dat uit mijn comfortzone stappen leidt tot avontuur en verrijking.

Dit heeft mij enorm geholpen om in mijn studie en carrière risico’s te nemen, niet bang te zijn dromen na te jagen en van fantasie werkelijkheid te maken. Of het een commissie of bestuur is, een gaaf project of een passie voor sport.

Als je de mogelijkheid ziet om jezelf naast je studie uit te dagen en te verbreden, ga ervoor, op vol vermogen. Je kan jezelf verrijken en hechte vriendschappen vormen. Daar ben ik Leeghwater zelf nog dikwijls zeer dankbaar voor.

Roel Dobbe

Veel van de verbetering en vernieuwing kon ik kwijt in mijn rol binnen DDB. Zo leidde het destijds snelgroeiende aantal internationale masterstudenten tot veel onbegrip

op de beursvloer. Uit enquêtes van voorgaande jaren bleek dat internationale studenten vaak niet serieus genomen werden door bedrijven. Deze klaagden dat internationale studenten vaak niet goed voorbereid aankwamen, wat als tijdsverspilling werd ervaren. Na een zoektocht naar oplossingen bleek dat er binnen het Career Center al cursussen voor ‘Finding work in the Netherlands’ ontwikkeld werden, welke echter nog slecht bezocht werden. Eén plus één is twee, en zo werd de cursus integraal onderdeel van de sollicitatietraining. Het gaf enorme voldoening om een concrete bijdrage te leveren aan het koppelen van student en bedrijf. Eén van de nieuwe bedrijven die we destijds selecteerden was een consultingclub uit Engeland, genaamd Newton Europe. Het staat me nog goed bij dat mijn studiegenoot Daan de Voogd mij destijds na mijn bestuursjaar bedankte voor de organisatie. Hij was Newton’s eerste Nederlandse aanwinst en is acht jaar later nog steeds actief bij het bedrijf, nu in een leidinggevende rol. Velen zijn hem gevolgd sinds die tijd, wat uiteindelijk heeft geleid tot een uitbreiding naar de Nederlandse markt.

Het 140e bestuur met oudbestuurders 23

| Gadgets < Vul je glas met de ijskoude tetrisblokjes, net als vroeger in het iconische spelletje. www.radbag.nl | € 6,95

<

Controleren of je ‘s ochtends al mag rijden na een uit de hand gelopen borrel? Doe het met de handige smartphone alcoholmeter. www.megagadgets.nl | € 19,95

>

Plak al je schroeven en moeren aan je arm tijdens het klussen, met deze magnetische armband. www.gadgetsbestellen.nl | € 18,95

> Help je vriend in nood, met deze iPhone naar iPhone oplader. www.gadgethouse.nl | € 14,95

24

<

Met een druk op de knop wissel je tussen je computer, je smartphone en je tablet met dit handige toetsenbord van Logitech. www.computerstore.nl | € 49,-

>

Ben je op stap en realiseer je je opeens dat je vergeten bent om ondergoed aan te trekken, geen paniek. Met slechts wat water ben je zo weer voorzien van een schone onderbroek. www.gadgetsandgear.com | € 4,45

< Nooit meer verwaterde whiskey, wodka of tequilla dankzij deze langzaam smeltende ijsschots. www.megagadgets.nl | € 23,95

> Nuttig je graag Schultenbräu met je vrienden maar heb je geen ruimte om de lege blikken te bewaren?

Dan is de Can Crusher wat voor jou. www.coolgift.com | € 14,95

25

Factor-Tech

De verbonden wereld Stilzwijgend verbindt bluetooth veel apparaten om ons heen met elkaar, dat het eenvoudig is om te vergeten dat bluetooth een behoorlijk indrukwekkend stukje technologie op zichzelf is.

Bluetooth werd in 1994 ontwikkeld door het Zweedse telecombedrijf Ericsson, maar is een Nederlandse uitvinding. Ericsson had namelijk een vestiging in Emmen, waar de Nederlander Jaap Haartsen bluetooth heeft bedacht.

Haartsen kreeg met zijn ontdekking een plekje in de Amerikaanse ‘National Inventors Hall of Fame’, waarin belangrijke uitvinders zijn opgenomen. Haartsen was op zoek naar een snelle, simpele, veilige en goedkope techniek om af te stappen van fysieke kabeltjes, die destijds nodig waren om meerdere apparaten met elkaar te verbinden.

Hij ontwikkelde een draadloze manier om informatie te verzenden via radiogolven, speciaal voor korte afstanden.

26

Door de verbindende techniek, die allerlei apparaten met elkaar moest verenigen, kreeg deze de naam bluetooth, vernoemd naar de Vikingenkoning Harald Blåtand die tussen 958 en 986, Noorwegen en Denemarken bij elkaar voegde.

De techniek achter bluetooth

De meest eenvoudige manier om te begrijpen hoe een bluetooth verbinding werkt, is om het koppelen van een smartphone met een draadloze speaker als voorbeeld te nemen. Ten eerste moeten beide apparaten voorzien zijn van een bluetooth zender en ontvanger. Elke aansluiting dient te bestaan uit twee onderdelen, soft- en hardware. In het geval van de draadloze speaker, weet de smartphone in welk format hij de audiobestanden moet verzenden zodat de speaker deze begrijpt. Terwijl de speaker deze signalen interpreteert, kan hij ook andere signalen van de telefoon herkennen, zoals indicatoren voor de volumeregeling.

Bluetooth is gebaseerd op het zogenaamde Frequentie Hopping Systeem. De radiogolven die de verbinding in stand houden, opereren in het bereik van 2.4 tot 2.483 gigahertz. Dit wordt ook wel de frequentieband genoemd.

Die band is weer opgedeeld in allemaal kleine kanalen van elk ongeveer één megahertz breed. Op één moment in de tijd springen de radiogolven telkens over van band naar band, dit wordt ook wel ‘hoppen’ genoemd. Om twee apparaten te koppelen, moeten de radiogolven op dezelfde band liggen. Verder is een zogenoemde ‘zichtverbinding’

CNET

niet nodig. Dankzij de gigahertz-radioverbinding dringt het bluetoothsignaal ook vaste materialen binnen. Normaal gesproken zal het zendvermogen binnen een straal van één tot tien meter functioneren, maar wanneer het vermogen wordt opgevoerd, kan wel honderd meter worden gehaald. Wanneer twee apparaten aan elkaar gekoppeld worden, zal altijd één van beiden de waarneembare zijn, wat betekent dat diegene in de lijst met mogelijk te koppelen apparaten terechtkomt. Gebruikmakend van het voorbeeld zal hier de draadloze speaker de waarneembare zijn. De speaker zal vervolgens dus aangestuurd worden door de, met bluetooth uitgeruste, smartphone. De speaker zendt een signaal uit met informatie waarin hij de andere nabije apparaten informeert over zijn beschikbaarheid. De gebruiker maakt dan via zijn smartphone een koppeling met de speaker en de twee toestellen vormen een mininetwerk, oftewel een piconet. Vanaf dit punt kunnen de twee systemen met elkaar een verbinding aangaan. Het handige aan deze manier van verbinden is dat elk apparaat met tot wel zeven andere apparaten kan worden verbonden binnen hetzelfde piconet. Een apparaat kan tot meerdere piconets tegelijkertijd behoren. Er kunnen ook op dezelfde plek meerdere van dergelijke piconets naast elkaar bestaan, een zogenaamd scatternet. Met bluetooth is een apparaat dus hyper-connectief. Nadat de verbinding tot stand is gekomen, kan er informatie uitgewisseld worden tussen de betreffende apparaten.

Twee gekoppelde goTenna’s

Toepassingen

Bluetooth kent een grote variatie aan toepassingen, maar de meest voorkomende is het gebruik in een smartphone.

Dankzij deze techniek stuurt men bijvoorbeeld snel een bestand naar een ander apparaat zonder dat dit van een databundel afgaat. Niet alleen smartphones profiteren van deze techniek, ook bijvoorbeeld TV’s, gamecontrollers, PC’s, koptelefoons, auto’s, fitness-trackers en vele andere

apparaten worden steeds vaker standaard voorzien van bluetooth. Met de komst van de ‘Internet of Things’, waarbij alle apparaten in je omgeving met elkaar in verbinding zijn, staat er nog veel meer te gebeuren. Dankzij de universele standaard kunnen praktisch alle apparaten straks met elkaar communiceren. Niet slecht voor een techniek die pas twintig jaar oud is.

De goTenna, een toepassing van bluetooth

Een goed voorbeeld van een apparaat waarmee je altijd verbonden blijft met het mobiele netwerk, is de goTenna.

Deze kan gebruikt worden wanneer je smartphone geen ontvangst meer heeft. Dit gebeurt meestal op de meest ongelegen momenten, wanneer je bijvoorbeeld verdwaald bent of in een hevige storm terecht komt. Voor iedereen die het motto ‘ga goed voorbereid op stap’ ter harte neemt, is er nu een eenvoudige oplossing. De goTenna, oftewel de oplossing, gaat uit van een kleine, op bluetooth aangestuurde, antenne die verbinding maakt met je smartphone.

De goTenna maakt vervolgens weer punt-tot-punt contact met een andere gekoppelde goTenna. Om dit contact tot stand te laten komen, wordt gebruik gemaakt van ‘Very High Frequency’, dit zijn elektromagnetische golven die een bereik hebben van 30 tot 300 megahertz. De goTenna genereert zijn eigen signaal en is dus niet afhankelijk van bijvoorbeeld een Wi-Fi of satellietverbinding. Wanneer het hele telefoonnetwerk eruit ligt, zal de goTenna werkzaam blijven. Het theoretische bereik is ongeveer tachtig kilometer. Een goTenna kan alleen met een andere goTenna communiceren en tevens alleen tekstberichten of locatiedata overbrengen. Voor wandelaars, bergbeklimmers of schippers biedt de goTenna de mogelijkheid om hun locatie door te sturen naar een naburige goTenna. Ook zou er via de goTenna een bericht kunnen worden gestuurd waarin er om hulp gevraagd kan worden. Een wereld zonder goTenna zou enigszins voorgesteld kunnen worden, maar een wereld zonder bluetooth daarentegen helemaal niet meer. We zouden er niet aan moeten denken om telkens, wanneer we een ander nummer willen afspelen, naar de cd-speler te moeten lopen. Dankzij bluetooth is het echter een kwestie van een druk op de knop op je smartphone. En daarnaast zou bluetooth je nooit kunnen bekritiseren op een nummer dat het niet wil afspelen.

Valérie de Vlam

27

| In het kort

Wired

Kernfusie mijlpaal

Doorsnede van de Wendelstein-7X kernfusie machine

Recentelijk is er een grote stap in de ontwikkeling van nucleaire fusie gemaakt. Onderzoekers aan het Max Planck Instituut in Duitsland hebben voor het eerst gecontroleerd een waterstofplasma gecreĂŤerd. Het plasma bestond voor een kwart seconde op een duizelingwekkende temperatuur van tachtig miljoen graden Celsius. De Wendelstein-7X machine is van het type Stellerator en is de grootste, duurste en modernste in zijn soort. Kernfusie is een veel schonere soort kernenergie, alleen veel moeilijker te bewerkstelligen.

Het streven is om de machine te laten opereren op temperaturen van honderd miljoen graden Celsius, gedurende dertig minuten. Deze resultaten zouden een realistisch beeld geven van commerciĂŤle kernfusie als energiebron.

Numrush

Reddingskakkerlak

De flexibele robot en zijn voorbeeld

Kakkerlakken kunnen door smalle kieren kruipen, waar ze op het eerste gezicht niet doorheen passen. Ze kunnen zichzelf platdrukken tot een kwart van hun oorspronkelijke dikte, ondanks hun exoskelet. Daarnaast zijn de beestjes nog steeds razendsnel in deze platgedrukte toestand. Ze rennen tot wel vijftien centimeter per seconde in ruimtes van slechts vier millimeter hoog. Op de Universiteit van California in Berkeley namen biologen hogesnelheidsopnamen van kakkerlakken die deze manoeuvre uitvoerden. Dit diende als voorbeeld voor de flexibele robot die ze daarna hebben gemaakt. De robot is de eerste stap naar een reddingsrobot die door nauwe spleten moet kunnen kruipen.

Hij is echter nog niet zo effectief als een echte kakkerlak.

Newsweek

Hersenen bevriezen

Het brein van een konijn 28

Onderzoekers hebben voor het eerst succes gehad met het invriezen en ontdooien van een brein. Voorheen werden de verbindingen in het brein altijd aangetast door dit proces.

De onderzoekers hebben een methode bedacht waarmee het brein van een konijn intact blijft. Als eerst wordt er glutaaraldehyde door het brein verspreid. Deze vloeistof stabiliseert en voorkomt verval. Daarna wordt het brein afgekoeld tot -135 graden Celsius terwijl er cryoprotectant wordt toegediend. Dit stofje beschermt tegen beschadiging door het bevriezen. Na het ontdooien bleek dat vrijwel elke zenuwcel en elke synaps bewaard was gebleven. Hiermee is een stap in de goede richting gezet naar het behouden van een menselijk brein door invriezing.

Tatarenko Nikolaevich, een Oekraïense uitvinder is bezig met het ontwerpen van een vliegtuig met een afneembare cabine. Tijdens een noodgeval kan de cabine ontkoppeld worden om vervolgens met behulp van parachutes te landen. In de cabine is een ruimte gereserveerd voor de bagage, zodat de passagiers hun spullen niet verliezen.

Nikolaevich claimt dat 95 procent van de ondervraagden bevestigend antwoordden op de vraag of ze meer zouden willen betalen voor een vlucht met zijn vliegtuig. Wel is opmerkelijk dat hij daarbij niet vermeld heeft hoeveel mensen aan de enquête deelgenomen hebben. Het ontwerp roept ook een aantal onbeantwoorde vragen op, zoals wat er met de piloten gebeurt als de cabine losgekoppeld is.

The Sun

Het vliegtuig met afneembare cabine

Het ontkoppelmechanisme in werking

Op de TU Eindhoven heeft een groep studenten een auto ontwikkeld die rijdt op mierenzuur. Dit wordt bij een temperatuur van 90 graden Celsius omgezet in waterstof. Dit is te gebruiken om elektriciteit op te wekken voor de elektromotor in de auto. Er wordt al lange tijd geëxperimenteerd met auto’s die op waterstof rijden. Het grootste probleem is de opslag van het gas. De dichtheid van waterstof is namelijk erg laag waardoor een grote tank nodig is om het op te slaan. Door waterstof uit mierenzuur te halen is dit probleem wellicht opgelost. Er is inmiddels een succesvolle test geweest met een modelauto. De studenten hebben als doel om aan het einde van dit jaar een bus op mierenzuur te hebben ontwikkeld die de openbare weg op mag.

De Ingenieur

Auto rijdt op mierenzuur

De modelauto die op mierenzuur rijdt

Onze premier heeft tijdens een bezoek aan de Verenigde Staten een opmerkelijke fout gemaakt. Hij bezocht de staat Californië om de samenwerking tussen Silicon Valley, het hart van de Verenigde Staten op het gebied van techniek, en Nederland een duwtje in de goede richting te geven.

Hierbij bezocht hij ook het bedrijf Planet Labs. Dit is een ontwikkelaar op het gebied van mini-satellieten, welke vaak niet groter zijn dan een pak melk. Bij de uitnodiging om zijn handtekening te mogen zetten op de Dove-satelliet, die binnenkort het universum in gaat, schreef hij daar de boodschap ‘Peace and prosparity’, vrede en welvaart op. Het bleek dat de premier toch nog even op een cursus Engels mag, want de correcte Engelse spelling is ‘prosperity’.

BN DeStem

Mark Rutte stuurt een spelfout het universum in

De spelfout die Mark Rutte het universum in stuurt 29

CLEEFT

De aarde vol met ijs Al meerdere keren in de aardse geschiedenis is de planeet overgenomen door ijs. Dit heeft gevolgen gehad voor de biologische en ecologische ontwikkeling van de aarde.

Over het algemeen wordt een bepaalde periode een ijstijd genoemd als tijdens die periode de temperatuur op aarde flink gedaald is. De temperatuur moet dusdanig gedaald zijn, dat er ijskappen op de Noord- en Zuidpool ontstaan.

Volgens deze definitie zouden er vermoedelijk minimaal zes ijstijden hebben plaats gevonden, waarbij de laatste op dit moment nog gaande is. De ijskappen op Antarctica en Groenland, die circa 2,6 miljoen jaar geleden zijn gevormd, zijn namelijk weliswaar smeltend maar nog steeds intact.

IJstijden zijn op te delen in twee fasen, glaciaal en interglaciaal. Bij een glaciale periode is de temperatuur op aarde zo laag dat de ijskappen continu groeien. Tijdens een interglaciale periode is het relatief warmer waardoor de ijskappen smelten. De laatste ijstijd zou zich nu dus in een 30

interglaciale fase bevinden. Na een interglaciale fase volgt een nieuwe glaciale periode of, als het ijs volledig verdwenen is, een niet-glaciale periode.

Oorzaken

De omstandigheden waaronder een ijstijd kan ontstaan, verschillen per ijstijd en de oorzaken zijn nog niet allemaal bekend. Bekende oorzaken zijn een lage concentratie koolstofdioxide, ook wel CO2 genoemd, in de atmosfeer, waardoor de invloed van het broeikaseffect sterk afneemt.

Daarnaast hebben veranderingen in het zonnestelsel ook gevolgen voor de temperatuur. De ligging van de continenten kan als laatste invloed uitoefenen op het klimaat.

De concentratie CO2 op aarde kan onder andere worden be誰nvloed door vulkanische activiteit. Bij een groot aantal vulkaanuitbarstingen wordt de concentratie CO2 in de atmosfeer hoger. Als er veel vulkanische activiteit is, kan er dus moeilijk een ijstijd ontstaan. Dat ook de mens de concentratie CO2 op de planeet be誰nvloedt, is inmiddels wel bekend, maar eigenlijk heeft iedere vorm van leven op aarde invloed op de concentratie van het broeikasgas. Het is tevens bekend dat planten door middel van fotosynthese CO2 omzetten naar zuurstof. Als er veel planten en weinig dieren op aarde zijn, daalt de temperatuur ook, omdat dan een groot deel van de CO2 wordt omgezet in zuurstof.

De temperatuur is verder afhankelijk van het gedrag van de zon en de stand van de aarde ten opzichte van de zon.

National Aeronatics and Space Administraition

Er wordt aangenomen dat de zon lang geleden minder actief was dan nu. Dit wordt ook als één van de oorzaken van de sneeuwbal aarde gezien. De sneeuwbal aarde zal later in dit artikel nog beschreven worden. Daarnaast kan de hoeveelheid zonne-instraling ook beïnvloed worden door een verandering van de baan of de stand van de aarde. De Servische wiskundige Milutin Milankovic heeft een aantal parameters opgesteld die beschrijven hoe de stand en baan van de aarde veranderen. De parameters beschrijven ten eerste de excentriciteit, oftewel hoe de aardbaan verschilt van een cirkel. Ten tweede is er de obliquiteit, dit is de hoek die de evenaar maakt ten opzichte van de aardbaan.

Als laatste is er een parameter die de tolbeweging van de aarde beschrijft, deze parameter wordt ook wel precessie genoemd. Aan elke soort verandering heeft Milankovic een periode kunnen koppelen. Iedere keer dat een dergelijke verandering plaatsvindt, heeft dit invloed op het klimaat.

Wetenschappers hebben echter het vermoeden dat dit slechts een kleine invloed heeft op de temperatuur.

De huidige stromingen die het poolklimaat op Antarctica veroorzaken

De ligging van de continenten kan op twee manieren invloed uitoefenen op het starten van een ijstijd. Als eerste kunnen er alleen ijskappen gevormd worden, als er continenten zich op of dichtbij de polen bevinden. IJskappen kunnen namelijk alleen maar op land gevormd worden.

Dit betekent niet dat er een ijstijd begint zodra er een continent in de buurt van een pool komt, dit kan gezien worden als een voorwaarde voor een ijstijd. Ten tweede beïnvloedt de ligging van de continenten de circulatie van de oceaanstromingen. Als de warme stromingen richting de polen worden onderbroken door een stuk land, heeft dit als gevolg dat er minder ijs smelt dan dat er ontstaat. Ook kan het gebeuren dat een continent wordt geïsoleerd door koude stromingen. Dit is gebeurd toen Antarctica loskwam van Zuid-Amerika. Antarctica is sindsdien omgeven door een koude Golfstroom die het poolklimaat veroorzaakt

waar het continent om bekend staat. Nog een andere geologische ontwikkeling die invloed heeft gehad op het klimaat is de verbinding bij Panama tussen Noord- en Zuid-Amerika, die ongeveer vier miljoen jaar geleden is gevormd. Hierdoor werd een deel van de stromingen van zuid naar noord geblokkeerd.

De sneeuwbal aarde theorie

Er bestaat een theorie die beschrijft hoe de aarde in haar geschiedenis een paar keer volledig bedekt is geweest met ijs. Er zijn wereldwijd sporen gevonden die de theorie van een zogenaamde sneeuwbal aarde kunnen bewijzen. Het is echter nog steeds maar een hypothese. Binnen de wetenschappelijke gemeenschap is er namelijk momenteel nog veel discussie over deze theorie.

Het verschijnsel zou twee keer plaats hebben gevonden, de eerste keer rond de drie miljard jaar geleden en daarna nog een keer ongeveer zeshonderd miljoen jaar geleden.

Zoals eerder genoemd is één van de oorzaken de lage activiteit van de zon. De schatting is dat de zonnestraling rond die tijd acht procent minder sterk was dan nu. Dit had als gevolg dat er zich een grote ijskap op de geografische Zuidpool vormde, die ervoor zorgde dat er steeds meer zonlicht terug de ruimte in werd gekaatst. Hierdoor daalde de temperatuur, totdat de gehele planeet door ijs werd bedekt. Het klimaat bevindt zich dus in een vicieuze cirkel. Het zonlicht dat nodig was om de aarde weer op te warmen werd teruggekaatst doordat het aardoppervlak als een spiegel fungeerde. Mocht dit echt gebeurd zijn, zou het natuurlijk desastreus geweest moeten zijn voor het leven op aarde. Van de laatste sneeuwbalaarde is bekend dat er daarvoor al levensvormen uit de zee gekomen waren om op land proberen te leven. Met een laag ijs van een kilometer dikte is het niet waarschijnlijk dat levende organismen op land deze ijstijd hebben overleefd. Alleen diep op de zeebodem hadden kleine organismen kunnen overleven.

De aarde is waarschijnlijk ontsnapt aan deze ijstijd door de lange afwezigheid van koolstofsinks. Dit zijn stoffen die koolstof opnemen uit de kern van de aarde. Een voorbeeld hiervan is het zoute water van oceanen of silicaten, dit zijn rotsen waar mineralen in zitten. Bij de afwezigheid van deze koolstofsinks is er niets dat CO2 uit de atmosfeer haalt.

Ondanks de laag van ijs waren er namelijk talloze vulkanische uitbarstingen. Hierdoor werd het broeikaseffect hersteld waardoor de temperatuur op aarde weer steeg tot boven het vriespunt. Berekeningen hebben uitgewezen dat de hoeveelheid CO2, die nodig was om de sneeuwbal aarde 31

Gevolgen

De consequenties van een ijstijd zijn altijd erg groot geweest op geografisch gebied. Tijdens een ijstijd lag het niveau van de zeespiegel erg laag, omdat een deel van het water op aarde opgeslagen zat in ijskappen op één van de polen. Daarnaast hebben de ijstijden grote sporen achter gelaten in het landschap, een voorbeeld hiervan zijn de zwerfkeien in Drenthe, maar ook de fjorden in Noorwegen.

De enorme vlaktes van ijs hebben zelfs bijgedragen aan een andere verdeling van het massatraagheidsmoment van de aarde waardoor er veranderingen in de hoek van de aardas en de rotatiesnelheid optraden.

IJstijden hebben ook de biologische ontwikkelingen op aarde beinvloed. Zo zijn de eerste complexe meercellige levensvormen hoogstwaarschijnlijk na een ijstijd ontstaan.

Ook meerdere massa-extincties hebben een ijstijd als oorzaak, waaronder de glaciale periode waaraan de theorie van de sneeuwbalaarde wordt gerelateerd.

Wist je dat...

een van de ijstijden als gevolg heeft gehad dat de zee spiegel 120 meter lager lag dan waar hij nu ligt? Dit zou betekenen dat het mogelijk is om vanuit Delft naar Londen te fietsen. Het Kanaal zou dan volledig droog staan.

Toekomst

Hoewel de aarde zich momenteel in een periode van opwarming bevindt, zal het slechts een kwestie van tijd zijn voordat er weer een glaciale periode zal plaatsvinden.

De aardse geschiedenis bestaat al uit miljarden jaren dus is het maar de vraag of de mensheid die volgende ijstijd gaat meemaken. Een bijzonder scenario, is het scenario dat voorkomt in de film ‘The Day After Tomorrow’ uit 2004.

32

In deze film vindt er een drastische klimaatverandering plaats doordat het smeltend poolijs de warme Golfstroom van het noordelijk halfrond sterk doet afkoelen. Hierdoor daalt de temperatuur op het noordelijk halfrond tot ver onder het vriespunt. Er wordt dus gezegd dat de huidige klimaatverandering een ijstijd als gevolg heeft. Omdat het een rampenfilm is, wordt het effect natuurlijk sterk overdreven en klopt het niet dat het klimaat in zo’n korte periode zo drastisch kan omslaan. Desondanks is er door verschillende onderzoekers gekeken naar wat er gebeurt als de Atlantische oceaancirculatie, ook wel AMOC genoemd, plotseling ineenstort doordat er poolijs instroomt. Onder andere professor Sybren Drijfhout van de Universiteit van Southampton heeft er onderzoek naar gedaan met het gerenommeerde klimaatmodel ECHAM.

Reishonger

te doorbreken, dertig keer hoger lag dan dat er nu in onze atmosfeer zit. Wetenschappers zijn er nog niet over uit of de sneeuwbal aarde echt heeft bestaan. Wel is duidelijk, dat in deze periodes de aarde erg koud moet zijn geweest. Of de hele aarde uit ijs bestond is nog niet bewezen. Er zijn namelijk ook aanwijzingen gevonden dat er langs de evenaar wel vloeibaar water heeft gestroomd. Ook computersimulaties wijzen uit dat een volledig bevroren aarde vrijwel onmogelijk heeft kunnen bestaan. Sommige onderzoekers geloven daarom in een zachter model, genaamd de ‘natte sneeuwbal aarde’ waarbij de aarde bijna helemaal van Noord- tot Zuidpool bedekt was door ijs.

De Noorse fjorden zijn door ijstijden uitgesleten

Uit dit onderzoek volgde dat het plotseling instorten van AMOC als gevolg zou hebben dat de temperatuur over een periode van twintig jaar zal dalen en dat daarna de aarde weer door zou gaan met opwarmen. Het zal dan ongeveer veertig jaar duren voordat het klimaat weer terug is op het niveau van voor het instorten van AMOC. Voor plaatsen rond de nulmeridiaan, zoals Groot-Brittannië maar ook Nederland, zal het langer duren, tot een periode van maximaal honderd jaar. Het kan dus inderdaad gebeuren dat de aarde afkoelt, doordat er ijs in de warme golfstromen drijft.

De gevolgen zullen volgens dit onderzoek echter beperkt blijven tot iets strengere winters, minder warme zomers en misschien toch eindelijk de Elfstedentocht waar we nu al zo lang op wachten.

Wouter van der Wal

Alumnivereniging Werktuigbouwkunde TU Delft

Nieuws Alumni Special

De Slurf beleeft dit jaar haar twintigste jaargang, wat betekent dat alle Slurf edities dit jaar een speciale lustrumcover hebben. De vorige editie was in het thema van Donald Duck. De strip van Le Monsieur in het midden droeg daar goed aan bij. Deze Slurf stond ook in het teken van de alumni. Een speciale katern was toegevoegd om leden te werven voor Vereniging Oud Leeghwater. In dit katern heeft u kunnen lezen over de Ontwerpwedstrijd en de verschillen tussen vroeger en nu. Ook zijn er verschillende columns geschreven, door Hans van Wijk en het Vereniging Oud Leeghwater bestuur. Er zijn 3 000 extra exemplaren verstuurd waar wij nu de vruchten van plukken. Het Vereniging Oud Leeghwater bestuur zal zich dit jaar verder inzetten voor het werven van nieuwe alumni. Kent u nog oud werktuigbouwers van de TU Delft die geen lid zijn van onze alumni vereniging? Zij kunnen zich via de website van Leeghwater inschrijven.

Update ledenbestand

Het Vereniging Oud Leeghwater bestuur is bezig met het opschonen van de database. Omdat we zijn overgestapt op een nieuw systeem zijn een aantal gegevens verloren gegaan en niet meer up-to-date. Bent u onlangs verhuisd of veranderd van werkgever, dan zouden wij graag uw nieuwe gegevens ontvangen zodat deze aangepast kunnen worden. U kunt een e-mail sturen om uw gegevens te veranderen naar alumni@leeghwater.nl

Ereledendiner

Het jaarlijkse ereledendiner vond dit jaar op 22 januari plaats traditioneel in de bibliotheek van de Societeit Phoenix. De avond begon in de voorzaal met een gezellige borrel waar velen de moeite hadden genomen om naar Delft te komen. Samen met de ereleden hebben wij genoten van het diner en veel goede gesprekken gevoerd over de toekomst van Gezelschap Leeghwater. De geschiedenis van Gezelschap Leeghwater is ook uitgebreid aan bod gekomen, de ereleden hebben hun eigen ervaringen gedeeld waaruit bleek dat er helemaal niet zo veel is veranderd.

Dies TU Delft

In januari bestond de TU Delft 174 jaar, de universiteit die begon als ‘Koninklijke Akademie ter opleiding van Burgerlijke Ingenieurs, zowel voor ’s lands dienst als voor de nijverheid en van kwekelingen voor den handel’, is over

de hele wereld uitgegroeid tot een hoog aangeschreven universiteit. De viering van het 174 jarig bestaan vond plaats in de Aula met als thema ‘Our future with robots’.

Wat gaat er in de toekomst gebeuren met de samenwerking tussen robots en mensen? Vormt de mens een team met de robot of is het zijn vijand? Dit zijn onder andere vragen die zijn besproken tijdens het seminar op de Dies.

De dag werd afgesloten met een receptie waarbij er teruggekeken werd op de succesvolle jaren van de TU Delft.

Lotte Hoeksma

Vereniging Oud Leeghwater |

Het Ereledendiner op de Societeit Phoenix

Lustrum Studium Generale

Studium Generale bestaat 70 jaar. Tijdens het zogenoemde ‘verjaardagsfeestje’ werd er teruggeblikt op wat Studium Generale bereikt heeft in het verleden maar werd er ook gekeken naar de rol die Studium Generale nu speelt binnen de TU Delft. Is Studium Generale het geweten van de student?

Verschillende sprekers spraken hun visie uit over de invloed van het Studium Generale binnen Delft, maar ook de rol binnen heel Nederland.

Lid worden?

Als lid van de Vereniging Oud Leeghwater wordt u op de hoogte gehouden van de activiteiten die voor alumni worden georganiseerd.

Indien u nog vrienden of collega’s kent die Werktuigbouwkunde in Delft gestudeerd hebben, kunt u hen attenderen op de diverse lidmaatschappen die de Vereniging Oud Leeghwater aanbiedt: • Het gratis lidmaatschap • Het lidmaatschap van 25 euro inclusief de Slurf • Het lidmaatschap van 40 euro inclusief de Slurf en het jaarboek Een lidmaatschap aanvragen of uw oude lidmaatschap wijzigen kan via www.leeghwater.nl/nl/alumni. Bij alumni@leeghwater.nl kunt u terecht voor al uw vragen.

33

MTV

Langzamer smeltend ijs Op een warme dag gaat er niks boven een verkoelend ijsje, maar voordat je het weet is het gesmolten. Dit is echter binnenkort verleden tijd, mede dankzij een nieuw eiwit.

Nederlanders zijn echte ijsliefhebbers, de gemiddelde inwoner consumeert per jaar ongeveer zes liter ijs. Dit ijs bestaat uit vele varianten, van waterijs tot softijs. Echter hebben alle soorten ijs hetzelfde probleem, ze smelten bij temperaturen boven nul graden Celsius. Gelukkig kan dit probleem bij soft- en roomijs over een paar jaar verleden tijd zijn. Wetenschappers hebben namelijk een eiwit gevonden dat de ingrediënten van ijs beter aan elkaar kan binden, waardoor het minder snel smelt.

Ingrediënten

Het belangrijkste bestanddeel van ijs is melk. Dit bestaat weer uit lactose, proteïnen, mineralen en tot slot, melkvet.

Melkvet zorgt voor de rijke smaak, gladde structuur en 34

stevigheid van het ijs. Dit maakt ijs tezamen met suikers in de vorm van sucrose en glucose, een onweerstaanbare zoete verkoeling. De suikers zorgen behalve voor de zoete smaak ook voor een verlaging van het vriespunt van het ijs. Tot slot moet dit geheel wel goed te bewaren en te mengen zijn, daarvoor worden respectievelijk stabilisatoren en emulgatoren toegevoegd. Om te begrijpen hoe de wetenschappers zorgen dat ijs minder hard smelt, moet de emulgator verder uitgelicht worden.

Emulgatoren

Emulgatoren zijn in het ijs verantwoordelijk voor twee belangrijke aspecten. Ten eerste voor de goede menging van de ingrediënten en ten tweede voor de sterke binding hiertussen. De goede menging is van belang voor de smaak en structuur, men wil natuurlijk geen ijsklontjes of luchtbellen in het ijs. De sterke binding is erg belangrijk voor de smeltsnelheid. Hier geldt dat hoe sterker de moleculen aan elkaar gebonden zijn, hoe meer warmte er moet worden toegevoegd om deze weer van elkaar te scheiden. Hier zit echter precies het probleem, want water, lucht en vet mengen van nature niet goed met elkaar. Dit is goed terug te zien bij het doen van de afwas. Het vet en vuil lossen niet gemakkelijk op in het water, maar na het toevoegen van afwasmiddel komt het vet snel los. Afwasmiddel is een voorbeeld van een emulgator en de werking is eigenlijk eenvoudig. Een emulgatormolecuul bestaat uit twee

gedeelten, een kop en staart. Denk bijvoorbeeld aan een vis.

De kop van de denkbeeldige vis is hydrofiel, waterminnend, en bevindt zich daarom graag in een waterige omgeving.

Dit is in tegenstelling tot de staart, deze is hydrofoob en bevindt zich liever in vet. Door deze wisselwerking tussen kop en staart ontstaan er kleine bolletjes van vetmoleculen met emulgatoren, de zogenaamde micellen, die goed oplosbaar zijn in water. Zodoende blijft het melkvet in ijs goed met het water gemengd.

Pixel de Lune

Er is echter een probleem met de huidige emulgatoren, deze zijn namelijk niet goed in staat om zowel vet, water als lucht te binden. Nu is dit precies de ontdekking van enkele wetenschappers in Dundee. Bij een onderzoek ontdekten ze een eiwit, BslA genoemd, dat voorkomt in natuurlijke producten, zoals bij bepaalde vissoorten die in zeer koude omstandigheden leven. BslA bevat een structuur die uitstekend in staat is om deze drie ingrediënten te binden.

Echter om dit eiwit te verkrijgen zal deze moeten worden geëxtraheerd uit natuurlijke producten en dit is vooralsnog een tijdrovend en kostbaar proces.

Een 3D-voorstelling van een liposoom

Bacteriën

Wetenschappers hebben een slimme en tevens goedkope oplossing voor dit probleem gevonden. Dit is de zogenaamde Recombinant-DNA-techniek. Deze oplossing wordt onder andere gebruikt om insuline voor diabetespatiënten te produceren. Bij deze techniek wordt gebruik gemaakt van bacteriën. Het gen, de DNA-code, die verantwoordelijk is voor de productie van een bepaald eiwit, in dit geval BslA, wordt overgebracht naar een bacterie. Hiertoe wordt eerst een stuk DNA uit een bacterie gehaald, de lange keten wordt opengeknipt met enzymen en het nieuwe gen wordt in het DNA geplakt. Wanneer deze aangepaste DNA streng terug wordt geplaatst in de bacterie, begint deze het BslA eiwit te produceren. Na zuivering is het verkregen eiwit

bruikbaar om te worden verwerkt in ijs. Een bijkomend voordeel is dat de dochtercellen van de aangepaste bacterie dezelfde eigenschappen hebben. Zodoende blijft de productie op peil zonder dat er extra bacteriën gemodificeerd hoeven te worden.

Wist je dat...

in de wet is vastgelegd hoeveel melkvet er minimaal in roomijs moet zitten? Dit is namelijk vijf procent, zo wordt de consument niet misleid door de term roomijs.

Voordelen

De potentiële voordelen van het toevoegen van het BslA eiwit aan ijs zijn groot. Niet alleen blijven lucht, water en vet goed aan elkaar gebonden, waardoor ophoping van de ingrediënten vermindert en deze de smelttijd verlengt.

Ook kan het voor de industrie grote kostenbesparingen meebrengen en op den duur zorgen voor gezonder ijs. Het ijs kan namelijk op minder lage temperaturen worden bewaard, zonder dat de kwaliteit afneemt en omdat er minder gekoeld hoeft te worden, zullen de energiekosten lager worden. Verder neemt het BslA eiwit de functie van vetten deels over. Verzadigde vetten zorgen voor de gladde structuur van ijs, maar zijn tevens één van de grootste dikmakers van de mens. Het BslA eiwit zorgt voor een dermate goede binding, dat de structuur van het ijs intact blijft met minder verzadigde vetten.

Een belangrijke vraag die wordt gesteld bij het gebruik van dit eiwit is of de voordelen opwegen tegen de bezwaren.

Zo zou de gecreëerde bacterie vrij kunnen komen in het milieu en daar de huidige natuurlijke evenwichten kunnen verstoren. Ook heeft men principiële bezwaren waarin niet wordt geaccepteerd dat er gesleuteld wordt aan de natuur.

Om deze bezwaren te kunnen overkomen, moet er nog veel onderzoek gedaan te worden naar de veiligheid van het BslA eiwit. Wanneer duidelijk is dat deze volkomen veilig is en geen bijeffecten heeft voor mens en natuur, kan het pas gebruikt worden in de commerciële ijsproductie. Om de veiligheid aan te tonen wordt het nog een paar jaar veel ijs testen en proeven.

Coen Bakker

35

IN GESPREK MET SHELL GRADUATE:

THOMAS DE VRIES Wat heb je gestudeerd?

Tijdens mijn bachelor werktuigbouwkunde ben ik er achter gekomen dat hele diepgaande vakken mij niet erg interesseerden. De meeste lol had ik juist in de projectgroepen en de commissie die ik bij Leeghwater heb gedaan. Het werken in teamverband om samen een mooi resultaat neer te zetten gaf mij de meeste voldoening. Toen mijn masterkeuze aan bod kwam, heb ik erg getwijfeld tussen TEL en Offshore Engineering. Potentiele toekomstige werkgevers uit de offshore industrie hebben me uiteindelijk overtuigd om de master Offshore engineering te gaan doen.

Hoe ben je bij Shell gekomen?

Halverwege mijn master ben ik in aanraking gekomen met Shell. Er werd een Shell In-house dag georganiseerd. Deze dag is bedoeld om een student kennis te laten maken met Shell en uit te leggen wat het Graduate Programma en de sollicitatie procedure inhouden. Ik heb me hiervoor aangemeld en ben zo in contact gekomen met Shell. Daarna ben ik uitgenodigd om te solliciteren voor een afstudeerstage binnen Shell. Na deze procedure succesvol te hebben afgerond, ben ik begonnen met mijn afstuderen bij Shell in Rijswijk.

Tijdens mijn afstudeerstage heb ik Shell beter leren kennen en heeft Shell ook de kans gekregen om mij te leren kennen.

Mijn stage was een zogenaamde “Assesed Internship”. Aan het einde van de stageperiode geef je een presentatie die gelijk

staat aan de laatste ronde van de normale sollicitatieprocedure. Toen ik aan het einde van mijn stage mijn presentatie goed had afgerond, werd mij dan ook een baan aangeboden bij Shell.

Ik wist al dat ik voor mijn eerste baan graag in een operationeel onderdeel van een bedrijf wilde starten. Tijdens mijn stageperiode heb ik de kans gekregen om mij hierop te oriënteren binnen Shell. Zo ben ik bij de raffinaderij in Pernis, de chemie fabriek in Moerdijk en de bij de NAM gaan kijken. Toen ik na mijn stage een baan kreeg aangeboden, heb ik gekozen voor de NAM. Hier ben ik in het Graduate Programma terecht gekomen, wat inhoud dat ik in korte tijd veel van het bedrijf zal gaan zien.

Wat houdt jouw functie in?

Bij de NAM ben ik begonnen op de afdeling Production Operations. Dit onderdeel van de NAM houdt zich bezig met de dagelijkse productie van aardgas. We hebben in Nederland zowel op land als op zee productielocaties. Aangezien ik een master Offshore Engineering heb gedaan, ben ik begonnen op een gas productieplatform op de Noordzee. Het gas wat uit de velden vanonder de Noordzee omhoog komt, wordt op het platform verzameld en verwerkt. Dit gas wordt vervolgens door een pijpleiding naar Den Helder vervoerd.

Ik zal het komende half jaar op het platform in ploegendienst mee draaien en opgeleid worden tot platform operator.

Een ploegendienst houdt in dat we veertien dagen achtereen 12 uur per dag werken.

Na deze twee weken werk heb ik twee weken vrij om bij te komen en tijd te besteden aan mijn vrienden en familie. Het voordeel van ploegendienst is dat je veel vrij bent.

Als Operator heb ik de verantwoordelijkheid over de productie van het aardgas.

Dit betekent dat ik veel in de controlekamer zit om het proces aan te sturen. Bovendien ben ik veel buiten om klein onderhoud uit te voeren aan de installatie. Over een half jaar zal ik doorgroeien van Operator tot Assistent Platform Supervisor. In deze functie zal ik meer bezig zijn met de organisatie van alle werkzaamheden aan boord van het platform. Aan boord komen veel externe aannemers die specialistisch werk voor ons verrichten. Mijn rol wordt dan het aansturen van deze mensen. Denk hierbij aan veiligheid, maar ook kosten en tijd efficiëntie.

Hoe vind je het om te werken bij Shell?

Shell als werkgever betekent voor mij een grote organisatie waar heel veel mogelijk is. Op het gebied van opleiding wordt er veel in ons geïnvesteerd. In mijn graduate programma krijg ik in totaal 3 intensieve cursussen van elk 2 weken. Deze cursussen worden binnen Shell Internationaal aangeboden. Dit betekent dat mijn medecursisten vaak veel buitenlandse leeftijdsgenoten zijn. Dit is niet alleen interessant, maar ook ontzettend gezellig.

“SHELL ALS WERKGEVER BETEKENT VOOR MIJ EEN GROTE ORGANISATIE WAAR HEEL VEEL MOGELIJK IS.”

Op kantoor is goed te merken dat Shell een echte multinational is. Ik heb collega’s uit veel verschillende landen, zoals Japan, Colombia, India. Deze collega’s hebben allemaal andere ervaringen binnen Shell en het is erg inspirerend om te horen waar zij in de wereld allemaal hebben gewerkt. Mijn collega’s zijn erg open en behulpzaam. Voordat ik aan mijn stage begon was ik bang dat ik niet serieus genomen zou worden met mijn onderzoek omdat ik maar een student zou zijn, en geen onderzoeker zoals de meeste mensen op de afdeling waar ik terecht

kwam. Maar dat bleek niet terecht, mijn collega’s maakten graag tijd voor me om me op weg te helpen. Ook toen ik afgelopen zomer begon bij de NAM heb ik erg veel hulp gehad van collega’s bij het ontdekken van de organisatie. Mensen zijn erg benaderbaar, delen ervaring en geven je handige tips. Je voelt je op die manier direct ‘part of the family!’

Wat zijn je toekomstperspectieven?

Na mijn Graduate Programma zal ik nog een aantal jaren door werken op verschillen-

de productielocaties van de NAM. Dit kan offshore maar ook op het land zijn. Op deze manier bouw ik een brede ervaring op in de gas productie. Ik zou hierna graag naar het buitenland gaan om deze opgedane kennis en ervaring toe te passen.

Geinteresseerd in een Shell Assessed Internship? Of wil je direct solliciteren voor het Shell Graduate Programma?

Kijk op www.shell.nl/studenten.

IN SEARCH OF EXPLORERS IN SEARCH OF REMARKABLE GRADUATES To be a true explorer is a remarkable quality. After all, how many people are really prepared to continuously seek out new ideas, opportunities and experiences? At Shell, we’re in search of remarkable people. So if you want to explore what you can achieve when you’re encouraged to challenge the status quo, join us.

Discover the opportunities at www.shell.nl/studenten

Shell is an equal opportunity employer

NRCReader

Moordmeren Een meer kan ogenschijnlijk vredig zijn, maar in sommige meren schuilen gevaren die desastreuze gevolgen kunnen hebben voor de omwonenden.

In een straal van 25 kilometer rond het Nyosmeer, gelegen in Kameroen, zijn op 21 augustus 1986 veel mensen tragisch overleden. Er kwamen 1 724 mensen en duizenden stuks vee om het leven. De reden voor het sterven was voor onderzoekers een groot raadsel, aangezien er bij aankomst geen aanwijzingen waren van moord of andere mogelijke oorzaken. Verder waren er ook geen gewonden of overlevenden. Hierdoor ontstonden er vele verschillende verhalen. Zo noemde de lokale bevolking het de wraak van de meergod, missionarissen noemden de gebeurtenis het werk van de duivel en weer anderen dachten dat het een atoomproef was van Israël. Na vele onderlinge discussies bij geologen, kwamen ze toch tot een zeer waarschijnlijke doorbraak. Het Nyosmeer bleek een hoge concentratie koolstofdioxide te bevatten. De ervaring leert dat dit ogenschijnlijk onschuldige gas de uiteindelijke boosdoener was.

38

De verklaring

Het Nyosmeer is een zogenaamd kratermeer, ontstaan uit de mond van een vulkaan en door de jaren heen gevuld met regenwater. Het Nyosmeer heeft een drietal eigenschappen die gezamenlijk de oorzaak zijn voor het beruchte fenomeen genaamd ‘limnische uitbarstingen’.

Ten eerste is het meer relatief diep, ongeveer tweehonderd meter, ten opzichte van zijn diameter van gemiddeld één kilometer. Hierdoor is de druk op de onderste laag water erg hoog. Aan het oppervlak van het water heerst een atmosferische druk van één bar, maar voor elke tien meter die je dieper in het water gaat, wordt de druk één bar hoger.

Op de bodem van het meer heerst er een druk van circa 21 bar. Een eigenschap van water is dat er meer deeltjes kunnen worden opgelost naarmate de druk hoger wordt. Dit gebeurt op de bodem van het meer. Hetzelfde is zichtbaar bij een colafles. Op het moment dat de dop erop zit en de fles onder druk staat, is de koolzuur in de vloeistof opgelost. Zodra de dop en de druk eraf gaat, kan de vloeistof het koolzuur niet meer vasthouden en komt het naar buiten in de vorm van gas en dit is te zien als belletjes.

Een tweede eigenschap is het gevolg van het stilstaan van het water. Hierdoor wordt de bovenste laag steeds warmer door de zon, terwijl de onderste laag nauwelijks opwarmt.

Aangezien warm water een kleinere dichtheid heeft dan koud water, blijft deze bovenste laag aan het oppervlak.

Hierdoor ontstaat er een gelaagdheid in het water met een warme, niet-dichte laag boven en een koude, dichte laag beneden, die alleen bij het contactvlak mengen.

De laatste eigenschap van het meer, wat tot een limnische uitbarsting kan leiden, heeft te maken met de ondergrond.

Aangezien de bodem van het meer vulkanisch is, bevat deze veel CO2. Zowel uit het vulkanisch gesteente als uit de gasbellen die zich nog onder het meer bevinden. De combinatie van deze drie eigenschappen kunnen leiden tot een limnische uitbarsting.

tecdive

Door de hoge druk op de bodem van het meer wordt er veel CO2 uit de bodem opgenomen in het water. Naarmate er meer CO2 wordt opgelost, neemt de dichtheid van het water af. Normaliter zal door de kleinere dichtheid het water naar de oppervlakte stijgen en zodoende zijn CO2 afstaan.

Dit proces gebeurt in vele wateren onder een continue stroom en is eigenlijk heel natuurlijk. In het Nyosmeer is er echter ook nog de grote gelaagdheid in het water, die het CO2 rijke water als het ware naar beneden drukt. Hierdoor kan deze zijn CO2 niet vrijgeven aan de atmosfeer. Op zichzelf is dit geen probleem, zolang het water stilstaat, kan er immers niets gebeuren. Dit is echter een totaal ander verhaal als het water in beweging wordt gebracht, door bijvoorbeeld een kleine aardbeving.

Een duiker aan het oppervlak van twee lagen water

Een aardbeving kan een aanleiding zijn, die ervoor zorgt dat het meer zich als het ware binnenstebuiten keert. De onderste laag van zeer CO2 rijk water komt binnen enkele minuten naar het oppervlak en de warme bovenlaag zakt naar de bodem. Het probleem hierbij is dat het water op atmosferische druk de CO2 niet meer vast kan houden.

Hierdoor komen er grote hoeveelheden CO2 in één keer vrij.

Dit principe waarbij gigantische hoeveelheden gas in een keer vrijkomen uit het water, noemt men een limnische uitbarsting. Het gas hoeft niet persé CO2 te zijn maar in de praktijk blijkt dit wel het meest voor te komen.

Wist je dat...

er buiten het Nyosmeer een tweede meer in Kameroen is dat een limnische uitbarsting heeft gehad? Het Manounmeer is echter veel kleiner en heeft ‘slechts’ dertig levens gekost.

In het geval van het Nyosmeer kwam zelfs 1 500 000 000 kilogram CO2 vrij. Dit is te vergelijken met 300 miljoen brandblussers die tegelijk volledig worden leeggespoten.

CO2 is tevens zwaarder dan normale lucht, waardoor dit zich met een snelheid van honderd kilometer per uur als een gigantische deken verspreidt over het gebied rond het meer. Aangezien het enige minuten kost voordat de lucht zijn normale evenwicht weer terugvindt, verstikt alles hieromheen. Na een uitbarsting begint de opbouw van CO2 opnieuw, hierdoor zou dit in principe elke tien tot dertig jaar kunnen gebeuren, afhankelijk van een aardbeving.

Echter is hier in 2001 een oplossing voor gevonden die ook nog een lust voor het oog is.

Maatregelen

In 2001 is er besloten om een buis met een doorsnede van veertien centimeter aan te leggen van de bodem van het meer tot het oppervlak van het water. Door hier eenmalig water naar boven te pompen, begint het hiervoor beschreven proces zich op kleine schaal voor te doen. Door de luchtbelletjes die door het CO2 onder lagere druk ontstaan wordt het water naar boven geduwd. Dit vindt zelfs plaats met een dusdanige snelheid dat dit, eenmaal boven aangekomen, een fontein van ongeveer veertig meter tot gevolg heeft. Doordat er aan de bovenkant steeds water wordt weggespoten, wordt dit aan de onderkant weer aangezogen waardoor er een continu proces ontstaat en de CO2 zich veilig en geleidelijk met de atmosfeer mengt.

Het Kivumeer

Naast het Nyosmeer zijn er verschillende andere meren die voldoen aan alle eigenschappen die vereist zijn voor een limnische uitbarsting. Het Kivumeer, gelegen tussen Congo en Rwanda is er hier één van. Hier zit er echter een combinatie van CO2 en methaan op de bodem, die wel hetzelfde effect hebben. Wetenschappers kunnen hier helaas niet zo 39

makkelijk een oplossing voor vinden. Het meer is namelijk ongeveer tweeduizend keer zo groot als het Nyosmeer. Eén buis is hier niet voldoende, er zullen honderden buizen moeten worden aangelegd om het probleem op te lossen. De situatie vergt een veel complexere aanpak. Op dit moment zijn de risico’s erg groot aangezien er ongeveer twee miljoen mensen rond het meer wonen, die allemaal gevaar lopen. Tot op heden is hier door meerdere redenen nog geen oplossing voor. Ten eerste door het enorme formaat van het meer. Het meer is even groot als de provincie Noord-Holland. Ten tweede ‘ontploft’ het meer veel minder frequent. Waar het Nyosmeer eens per dertig jaar kan ontploffen, wordt dit bij het Kivumeer geschat op eens per duizend jaar. Hierdoor wordt de situatie veel minder urgent ingeschat. Echter weten we niet wanneer dit voor het laatst geweest is, waardoor er moeilijk ingeschat kan worden wanneer het weer gaat gebeuren. De derde en laatste reden is de locatie van het meer, Rwanda en Congo zijn namelijk beide landen met grote problemen. In Rwanda is er in 1994 nog een genocide geweest door de Hutu’s op de Tutsi’s, waar 500 000 tot een miljoen doden vielen en in Congo zijn er op dit moment nog burgeroorlogen tussen rebellengroeperingen aan de gang en zeker aan de grens met het meer is het zeer onrustig. De urgentie van het ogenschijnlijke rustige meer is hier dus logischerwijs van secundair belang.

zodanig grote hoeveelheden methaangas in het meer dat dit ook daadwerkelijk invloed kan hebben op de landen er om heen. De geschatte hoeveelheid van 65 miljard kubieke meter methaan kan Rwanda voor de aankomende 400 jaar voorzien van energie. Er is een klein bedrijf rond het meer dat zich bewust is van de potentie van het meer en daar dus ook gebruik van maakt voor hun eigen bedrijf. Helaas is dit idee door bovenstaande redenen nog niet bij de regeringen beland, ondanks dat het ook een gedeeltelijke oplossing kan zijn voor de huidige problemen.

De Bermudadriehoek

Cameroun-Plus

Buiten de gevaarlijke meren die hierboven zijn beschreven, zijn er ook andere theorieën rond limnische uitbarstingen.

Zo zou het bijvoorbeeld een verklaring kunnen zijn voor de gebeurtenissen in de Bermudadriehoek. De bodem bevat delen methaanijs, dit zijn speciale methaanhydraten die meer koolstof bevatten dan elke andere fossiele brandstof.

Daarbij bleek uit onderzoek dat er methaan kan ontsnappen uit dit hydraat. Als dit op grote schaal en gelijktijdig gebeurt, ontstaan hier extreem veel belletjes net zoals bij het CO2 in het Nyosmeer. Door de lage dichtheid van het methaan kan de dichtheid van het water zodanig dalen dat zelfs een boot niet meer blijft drijven en tot de bodem zal zinken. Aangezien de dichtheid van methaan lager is dan die van lucht, stijgt dit omhoog. Dit kan dus ook invloed hebben op de vliegtuigen. Zo kan het zijn dat de zuurstof wordt verdrukt waardoor de motoren stoppen. Of nog erger, methaan is brandbaar, waardoor dit tot een explosie kan leiden bij of in het vliegtuig.

De fontein in het Nyosmeer.

Het Kivumeer als energiebron

De ontgassing van het Kivumeer heeft naast het gevaar vermijden nog een groot voordeel, Aangezien er niet alleen CO2 in het water zit maar ook een grote hoeveelheid methaangas. Dit kan relatief makkelijk en op dezelfde wijze worden toegepast in het Nyosmeer voor ontgassing. Het gas expandeert onderweg naar boven en kan daar worden opgevangen. Tegelijkertijd zou het CO2 dat vrij komt ook gelijkmatig worden afgestaan aan de atmosfeer. Er zijn 40

Een limnische uitbarsting heeft een gevaarlijk karakter en is mogelijk verantwoordelijk voor ‘s werelds grootste mysteries. De eigenschappen van de vrijkomende gassen, zeker op grote schaal, kunnen op vele manieren fataal zijn, van verstikking tot verbranding. Helaas is een eenduidige oplossing voor deze uitbarstingen op dit moment nog niet altijd paraat, waardoor er miljoenen mensen in potentieel gevaar leven zonder het door te hebben. Aan de andere kant biedt het verschijnsel ook mogelijkheden, zo kunnen de gassen gebruikt worden als energiebron en mogelijk zelfs landen economisch helpen. Dit hangt alleen nog af van de stappen die in de toekomst gezet gaan worden.

Bas Dieben

Uit den ouden doos|

41

42

43

Beer Witteveen

Buitenlandverhaal Het rustige tempo van de Spanjaarden spreekt me normaal gesproken erg aan en dat was ook één van de redenen dat ik Spanje als mijn bestemming heb uitgekozen.

Al voordat ik in Barcelona aangekomen was, kreeg ik een voorproefje van de ‘tranquilo’ levenswijze van de Spanjaarden. Het zorgde er namelijk voor dat ik pas vlak voor het begin van het nieuwe semester zeker wist dat ik naar Barcelona kon gaan voor mijn minor. Dit kwam doordat ze bij de administratie van de universiteit wat minder haast leken te hebben dan ik, toen ik me inschreef voor mijn minor bij de Universiteit van Barcelona.

Gelukkig kreeg ik uiteindelijk het goede nieuws dat ik was toegelaten. Eén week voor mijn vakken zouden beginnen, vertrok ik naar de stad om een onderkomen te vinden voor de komende vijf maanden. Het zoeken van een woonruimte gaat anders dan in Nederland. Beschrijvingen en 44

foto’s op huizensites zijn vaak misleidend, zo kan een raam betekenen dat er alleen een raam in de keuken is. In een stad waar het in september nog 25 graden kan zijn, kan het dus onaangenaam warm worden in je kamer. Sommige huisbazen hebben nog nooit van een contract gehoord, waarschijnlijk om ongewenste belastingen te vermijden.

Ik heb uiteindelijk een gedeelde flat gevonden in Barrio Gótico, het oude stadscentrum. Ik woonde daar samen met negen andere internationale studenten waarmee ik het goed kon vinden.

De locatie waar ik woonde was super. Het lag vlakbij het strand en zodra ik de voordeur uitstapte, liep ik vrijwel direct een bar of een tapasrestaurant binnen. Het uitgaansleven in Barcelona bestaat voornamelijk uit tapas eten bij een restaurant. Daarna is het tijd om een aantal bars af te gaan, wanneer deze om drie uur sluiten en je nog niet naar huis wil, zijn er in de stad nog genoeg clubs te vinden. In het weekend is het bij het uitgaan altijd wel druk, maar doordeweeks leek het nogal willekeurig. Het kan op de ene dinsdagavond leeg zijn en de volgende dinsdagavond stampvol zijn. Er lijken niet echt vaste uitgaansroutines te zijn. In Barcelona mag er, net als in Delft, eigenlijk niet op straat gedronken worden, maar dit wordt niet echt nageleefd. Vooral als het weer goed is, zitten er zowel overdag als ’s nachts veel mensen op het strand te drinken en wordt er altijd drank verkocht door opdringerige straatverkopers.

In Barcelona houden ze van een feestje. In de vijf maanden dat ik er zat heb ik zeker tien vrije dagen gehad omdat het een nationale feestdag was. Zo waren er eind september de ‘Festes de La Mercè’, een paar dagen feest door de hele stad. Het hoogtepunt hiervan was voor mij de Correfoc. Op deze dag verzamelde zich een menigte in een grote straat, die vervolgens in de straat gingen dansen met de ‘duivels’, die vuurwerk afstaken en fakkels droegen. Ook hebben ze een nationale Catalaanse dag, die vooral dit jaar groots gevierd werd. Catalonië, waar Barcelona de hoofdstad van is, verlangt namelijk steeds meer naar onafhankelijkheid. Om dit beter te begrijpen hoef je er maar kort over te beginnen tegen een Catalaan, die zal je namelijk vertellen waarom ze wel of niet onafhankelijk moeten worden. Ze kunnen hier makkelijk een paar uur over praten, dus zorg dat je geen plannen hebt als je naar de onafhankelijkheid wil vragen.

Ondanks dat alle Catalanen gewoon Spaans kunnen spreken, praten ze toch liever Catalaans, wat een combinatie lijkt van Frans en Spaans.

Naast dat het een geweldige stad is om in te wonen, waar altijd iets te doen is, was ik uiteindelijk in Barcelona om te studeren. Ik deed een minor in Biomedical Engineering, aan de faculteiten van Medicijnen en Natuurkunde. Beide gebouwen waren makkelijk te bereiken met de metro. Het is een kleine studie in het Engels, maar omdat er naast mij maar één andere internationale student was, werd er veel in het Spaans gecommuniceerd. Dit maakte mijn studie wel wat lastiger, omdat ik een groot deel van het Spaans dat ik sprak was verleerd.

Desondanks heb ik een fantastische tijd gehad tijdens mijn minor in Barcelona, zowel de stad zelf als de ervaring van het studeren in het buitenland zou ik iedereen aanraden.

Beer Witteveen

Camping Vendrell Platja

Hoewel Spanjaarden ontzettend vriendelijk zijn, verbaasde ik me er af en toe over hoe relaxed ze met alles omgaan. Bij tentamens vond niemand het vreemd dat een docent een

kwartier te laat kwam opdagen, er vervolgens achter kwam dat de zaal te klein was voor de hoeveelheid studenten, en hij zijn collega nog moest bellen om de tentamens te komen brengen. We hebben zelfs een keer brandweer aan de deur gehad die ons vroeg waar de brand was. Achteraf bleek dat ze bij het verkeerde gebouw waren.

Barcelona gezien vanaf Parc Guell 45

| Nawoord Na een klein voorproefje bij de vorige editie was vrijdag 19 februari om twaalf uur de start van mijn allereerste Slurfweekend. Na het fatsoeneren van de broek van de Slurf Jongste begon een lange reeks van nakijken en natuurlijk heel veel leren.

Tijdens het weekend zijn er een paar speciale taken voor de Slurf Jongste. Ten eerste dient er audiovisueel aanwezig te zijn, hierdoor wordt de aandacht op slinkse wijze bij het nakijken gehouden. Het tweede is het zoeken naar ‘de Fountain’, dit schuwe verschijnsel brengt je op veel plekken binnen 3mE. Het doet een beroep op je creativiteit en uithoudingsvermogen. Naast deze bijzondere taken is het weekend een bijzonder gezellig samenzijn, waar serieus hard werken wordt afgewisseld met de nodige Fantjes, ice’jes en diepe gesprekken. Wanneer je vastloopt zijn daar gelukkig de andere redactieleden, oud-Slurfers en ROS om 46

je uit de brand te helpen. In optimale omstandigheden kan een oud-Slurfer of ROS’er zelfs een artikel pakken om deze vervolgens grondig na te kijken, zodoende wordt het artikel nog eens vanuit een ander perspectief bekeken, wat de kwaliteit en consistentie bevordert. Nu moest zaterdag echt de weg naar de Danzig worden ingezet. Zeker omdat ‘de Fountain‘ gevonden was en zodoende had de Slurf Jongste nog één ongeschreven taak open staan, er moest geSlurft worden. Dit is gelukt. Ook op de laatste dag kon de goede sfeer doorgetrokken worden met als resultaat het blad dat nu voor u ligt. Wij zijn er trots op. Ik heb in ieder geval genoten van dit weekend en kijk met opgeheven Slurf uit naar het volgende weekend.

Namens de Slurfredactie, Slurf Hoogh!

Coen Bakker, SJ

Do it yourself | Als echte werktuigbouwer ben je natuurlijk dol op gadgets.

Nog leuker is het echter om gadgets zelf te maken. In deze rubriek wordt precies uitgelegd hoe je zelf deze gadgets kan maken. In deze editie: een smartphonehouder voor onder andere in de auto.

Benodigdheden - twee platbektangen - papierbinder clip

4. Trek de houder van de selfiestick los van de stok.

- smartphone - selfiestick

1. Haal de papierbinder clip uit elkaar.

5. Plaats de bevestiging van de houder van de selfiestick in de oogjes van de clips.

2. Buig de twee clips om met behulp van de twee tangen.

3. Zet de papierbinder clip weer in elkaar en klap de clips om.

6. Bevestig de houder door middel van de clip en de smartphonehouder is klaar voor gebruik.

47

THE POWER OF

KNOWLEDGE ENGINEERING Our story began with the need for machines to work better, run smoother, live longer.

We’ve been at the heart of industry, the brains of machinery for more than a century.

Our products, solutions and our services, like application engineering and condition monitoring, are helping to increase reliability in all types of industries.

Make a journey inside the world of SKF, the leading global supplier of bearings, seals, mechatronics, lubrications systems and services. Meet our inventors, experts, and knowledge engineers – our global team of close to 50,000 working in 40 different industries, with customers in 130 countries.

See the film on Youtube (search for: We believe in the Power of Knowledge Engineering).

THE POWER OF KNOWLEDGE ENGINEERING ® SKF is a registered trademark of the SKF Group | © SKF Group 2015