Editie 22-4

Officieel orgaan der werktuigbouwkundige studievereniging ‘Gezelschap Leeghwater’ te Delft | jaargang 22 - juli 2018 - no. 4

Op vouwen kan je bouwen De revolutie van origami Zwaartekracht

Op de tekentafel

Tractoren en tanks

Van vallende appel tot

De essenties van een

De ontwikkeling van

rollende golf

goed ontwerp

oorlogsvoering

| Redactioneel U leest alweer de vierde en laatste editie van jaargang 22 van de Slurf. De donderdag voordat het Slurfweekend van start ging, viel er zo veel regen dat enkele zalen van de TU Delft overstroomden en ik bang was dat het hele weekend in het water zou vallen. Na regen komt echter zonneschijn en ons weekend begon gelukkig met prachtig weer. Onze Eindredacteur, Daan Koetzier, doet Einstein eer aan met een prachtig artikel over zwaartekracht. Rudolf Keij heeft de functie Secretaris versterkt met een stuk over de kracht van ontwerpen. De Commissaris Lay-Out, Gitte Hornung, rolt door de geschiedenis van de tank. De nieuwste Slurfers, Anna van Soest en Sam Edmonds, praten over de toekomst.

Sam was misschien vers, maar werkte even zelfstandig als de auto’s in zijn stuk over de ethiek van het autonoom rijden. Anna groeit snel binnen de Slurf met haar artikel over het kweken van vlees. Ik heb techniek, kunst en natuur mogen combineren in mijn artikel over de revolutie van technisch origami. Naast de stukken van de Redactie zijn er ook een aantal externe stukken aangeleverd. Isabelle van der Kaaij vertelt hoe zij met haar minor een bakfietsproject heeft opgezet in Kenia. We hebben de eer dat Robbert van Zijverden, Commissaris Lustrum van tien jaar geleden, ons meeneemt in zijn bestuursjaar. De Media Commissie laat u zien hoe alle activiteiten op film worden vastgelegd en nabewerkt en de Lustrumreis Commissie laat wederom deelnemers van de bedrijfscases aan het woord.

Algemene Voorwaarden

De Slurf verschijnt viermaal per jaar en is een uitgave van Gezelschap Leeghwater, de studievereniging van werktuigbouwkundige studenten aan de Technische Universiteit Delft. Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd worden en/of openbaar gemaakt worden door middel van boekdruk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Gezelschap Leeghwater.

Gezelschap Leeghwater verklaart dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kan zij op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Tevens is zorgvuldig gezocht naar rechthebbenden van de gepubliceerde illustraties, dit is echter niet in alle gevallen na te gaan.

Wanneer u denkt auteursrechten te hebben kunt u contact opnemen via onderstaande gegevens.

Gezelschap Leeghwater aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

2

“Hé goon, repareer eens mijn uitlaat” - B. van der Windt Het is een tijd waar ik al een jaar lang naar toe heb gewerkt maar ook voor vreesde. Op dit moment schrijf ik namelijk mijn laatste woorden voor de Slurf als redacteur. De Slurf gaf mij vier prachtige edities waar ik mijn naam aan heb mogen verbinden. Ook heb ik banden opgebouwd die hechter zijn dan de meeste vriendschappen. Ik wil graag het bestuur bedanken voor het openstellen van het kantoor en het aandragen van de bestuurstukken. Daarnaast wil ik mijn dank uitspreken naar de leden van de ROS en OudSlurfers die dit weekend hebben geholpen. Zonder Joris Roebroeks, Dane Leenders, Ludo Hille Ris Lambers, Tjeerd Zondag, Wouter van der Wal, Coen Bakker, Thomas Ceha, Willemijn Remmerswaal, Tessa Talsma, Nico van Leeuwen, Bob van der Windt, Eva Schlösser en Bob Elders was het niet gelukt. Als laatste wil ik de huidige redactie heel erg bedanken, samen hebben wij deze editie gemaakt. Het is met goede moed dat ik het stokje doorgeef aan een echte vent, mijn opvolger, Daan Koetzier.

Slurf Hoogh!

Jim Kieft, Hoofdredacteur

Redactie

Hoofdredacteur: Jim Kieft Eindredacteur: Daan Koetzier Secretaris: Rudolf Keij Commissaris Lay-Out: Gitte Hornung Redacteur: Sam Edmonds Redacteur: Anna van Soest QQ'er: Jan Horsthuis Met dank aan de ROS Rechthebbende coverfoto: Wright-Patterson Airforce Base

Verzending

De Slurf wordt verzonden aan de ereleden, het College Leden van Verdiensten, de leden van studievereniging Gezelschap Leeghwater en de Vereniging Oud Leeghwater. De Slurf wordt verzonden aan instellingen binnen en buiten Delft, alle professoren van de faculteit 3mE en bedrijven waarmee Gezelschap Leeghwater samenwerkt.

De PR-afdeling van de faculteit ontvangt 200 exemplaren ten behoeven van voorlichting. De Slurf is ook digitaal te vinden op de website van Gezelschap Leeghwater.

Slurfredactie

Lijkt het je leuk om de Slurfredactie te versterken?

Stuur dan een mail naar Slurf@leeghwater.nl

Abonnementen

Het aanvragen van een abonnement kan via de vermelde gegevens. Een abonnement op de Slurf kost 14 euro per jaar. Nieuwe abonnementen kunnen het gehele jaar door ingaan. Een abonnementsjaar loopt gelijk met een collegejaar en dus wordt de eerste maal het abonnement pro rata berekend.

Oplage & Druk

3200, Drukkerij de Swart, Den Haag

Gezelschap Leeghwater

Faculteit 3mE Mekelweg 2, 2628 CD Delft Tel: +31 15 27 86 501 info@leeghwater.nl www.leeghwater.nl IBAN: NL56 ABNA 0442310919 Giro : NL26INGB0000066967

Inhoud | De kracht van vouwen De revolutie van de Japanse kunstvorm, origami, en de mogelijke toepassingen

Speech Foodie

pagina 6

NASA

Een extra dimensie | 5 Vereniging Oud Leeghwater | 9

en -activiteiten | 10

Een onzichtbare kracht

pagina 16

Professorenstuk | 12 Onderwijsevaluatie | 14 Oud Slurfer spreekt | 22 Studentprotesten | 23 In het kort | 28 Oud bestuurder spreekt | 30

De geheimen van ontwerpen

Buitenlandverhaal | 32

Een toelichting op de punten die een werkend en falend ontwerp onderscheiden

Commissieverhaal | 40

pagina 24 MGMT Design

Van het bestuur | 4

Leeghwateragenda

Het detecteren van golven op een manier die alleen maar beschreven kan worden als een technisch wonder

Gadgets | 38

De groei van kweekvlees | 42 SnapSlurf | 45 Case pagina | 46

Van Little Willie tot Tiger De ontwikkeling en evolutie van het belangrijkste voertuig in de moderne oorlogen pagina 34

The Conversation

Redactioneel | 2

De ethiek van het rijden | 50 Commissieweekend | 53 Nawoord | 54 Do it yourself | 55 Adverteerdersindex: Arcadis | 20 ASML | 27 AkzoNobel | 41 Shell | 49

3

Gezelschap Leeghwater

| Van het bestuur

Aan het begin van het jaar schreef ik dat we een mijlpaal als het 150ste bestaansjaar niet onopgemerkt voorbij konden laten gaan. Nu, bijna een jaar later, kunnen wij met trots terugblikken op een zeer succesvol Lustrumjaar.

Met hoogtepunten als het gala, de Lustrumweek en talloze andere prachtige activiteiten kunnen we concluderen dat de vereniging leeft als nooit tevoren.

Nu het Lustrumjaar bijna achter de rug is, is het tijd om vooruit te kijken. Het Lustrumthema, ‘Ignite Your Future’, was niet alleen dit jaar van toepassing, maar zal juist nog de komende jaren blijven. Het 151ste jaar zal, meer nog dan de afgelopen jaren, een jaar zijn om veranderingen binnen de vereniging door te voeren. Er zal moeten worden ingespeeld op externe factoren zoals veranderingen binnen het onderwijs en de internationalisering van onze faculteit.

Wij als bestuur zullen dit echter niet meer doen; voor ons is het straks tijd om het werk erbij neer te leggen. Gelukkig staat er alweer een nieuwe generatie enthousiaste olifanten klaar om het stokje over te nemen en leiding te gaan geven aan de mooiste studievereniging van Nederland. Als er één advies is dat ik de nieuwe generatie, en eigenlijk iedereen, mee zou willen geven, is het de quote op deze pagina. Deze uitspraak van Tommy Lasorda, voormalig Major League Baseball speler én coach, geeft de voornaamste les die ik dit jaar heb geleerd prachtig weer.

Door simpelweg het lef te hebben om bepaalde dingen aan te pakken en de moed hebben om je daar vervolgens onvoorwaardelijk voor in te zetten, kun je ongelooflijk veel bereiken. Het hele jaar is uiteindelijk een achtbaanrit gebleken met een aaneensluiting van hoogtepunten.

4

“The difference between the impossible and the possible lies in a man’s determination” Ik ben enorm trots op mijn bestuur en op alles wat er dit jaar is neergezet. Ook gedurende de laatste periode met de Business Tour, de Buitenlandreis, het Commissieweekend, de Campusrun en de Lustrumrally, heeft de vereniging niet stilgezeten. De tijd is voorbijgevlogen. Dan rest mij nog één ding te zeggen. Ik zou graag, namens het gehele 150ste bestuur, alle commissieleden en iedereen die heeft bijgedragen aan dit fantastische jaar willen bedanken.

Zonder jullie was dit Lustrum nooit zo’n succes geworden.

Het is tijd om het stokje door te geven. Het 151ste bestuur staat al te popelen om na de zomer aan te mogen treden en wij hebben er het volste vertrouwen in dat zij ons prachtige Gezelschap na het Lustrum door kunnen zetten. Ik wens hen hartsttikke veel succes en plezier toe. Daarnaast staat er nog één Lustrumactiviteit op de planning: de grote reis naar Australië. Drie weken lang zal een grote groep studenten Down Under onveilig maken. Ik wens hen, en jullie allemaal, een hele prettige zomer toe!

Jordi Wijlens Voorzitter Gezelschap Leeghwater

Een extra dimensie | Niet alleen bij Gezelschap Leeghwater is het Lustrum in volle gang, ook in deze Slurf is dit terug te vinden. Het lustrumthema is ‘Ignite your future’. Daarom wordt gebruik gemaakt van Aurasma om deze Slurf tot leven te laten komen. Aurasma is een applicatie om alledaagse objecten en afbeeldingen nieuw leven in te blazen door middel van Augmented Reality. Er zijn over de onderwerpen in deze editie nadere verklaringen, filmpjes en animaties geplaatst.

De Media Commissie van Gezelschap Leeghwater heeft een deel van de filmpjes in deze editie aangeleverd en samen met hen brengen we de Slurf tot leven als nooit tevoren.

Het zal u misschien opgevallen zijn dat bij deze editie een vierkant velletje papier is toegevoegd. Het idee van dit papiertje is dat je er origami kraanvogel van kan vouwen.

Zoals uitgelegd zal worden in het artikel op de volgende pagina staan deze kraanvogels in Japan symbool voor een lang en gezond leven, gevuld met geluk. Het is de legende dat men na het vouwen van duizend kraanvogels van elke ziekte kan genezen. Na de bombardamenten op Hiroshima heeft deze papieren vogel een tweede betekenis gekregen.

Sadako Sasaki was twee jaar oud toen de bommen neerkwamen en ze heeft als gevolg van de straling leukemie gekregen. Toen zij van een goede vriendin over de legende hoorde, is ze begonnen met vouwen. Helaas heeft Sadako zelf de duizend niet kunnen halen. Haar klasgenoten hebben gezamelijk de rest van de vogels gevouwen als eerbetoon aan Sadako. Dit verhaal werd opgepakt door de internationale media en al snel werden uit elke hoek van de wereld origami kraanvogels per post verstuurd. Op deze manier is een simpel papiertje symbool geworden voor een wereldwijde wens voor vrede.

1. Download de HP Reveal app op uw telefoon of tablet.

2. Ga naar het menu, zoek bij het vergrootglas op ‘Slurf’.

3. Volg ons profiel in de HP Reveal app.

4. Zoek naar het logo op de vele afbeeldingen in deze Slurf.

5. Scannen maar!

Wykop

Om op onze eigen manier Sadako een eer te betonen, staat op het bijgevoegde papiertje een vouwpatroon voor de origami kraanvogel. Zo kunnen wij gezamenlijk de duizend vogels vouwen. Als u de onderstaande afbeelding met de HP Reveal app scant, zal er een filmpje verschijnen waarin wordt uigelegd hoe u van het papietje een kraanvogel zou kunnen vouwen. Voor meer modellen kunt u kijken bij het YouTube kanaal ‘ Tavin’s Origami Instructions’.

Een standbeeld van Sadako Sasaki in Seattle

5

Pinterest

De kracht van vouwen De kern van innovatie is om bestaande ideeën te gebruiken op een onverwachte manier.

De eeuwenoude kunst van origami ontvouwt zich tot een moderne wondertechniek met verrassende toepassingen.

Origami zoals het nu bekend is, is een van origine Japanse kunstvorm die zich focust op het vouwen van papier op simpele, maar ook wonderbaarlijke wijzen. De oorsprong van het woord origami is verassend eenvoudig, iets wat past bij de aard van deze techniek. ‘Ori’ is het Japanse woord voor vouwen en ‘kami’ is het woord voor papier.

De grammatica zorgt ervoor dat dit samen het gecombineerde woord ‘origami’ wordt. Het is de kunst om van een enkel stuk papier een figuur te vouwen, zonder het papier te beschadigen met bijvoorbeeld een scheur. Toen origami in vroegere tijden werd beoefend, was het nog wel toegestaan om enkele sneden in het papier te maken om 6

zo een vouw te versimpelen. Omdat de moderne inzichten het vaak mogelijk maken om een figuur te vouwen zonder sneden, wordt de gesneden origami niet meer gezien als origami, het heet nu ‘kirigami’.

Het bekendste voorbeeld van origami zal voor velen de kraanvogel zijn. Het is geen toeval dat van alle mogelijke vouwen deze vogel zo beroemd is geworden. In Japan is deze het symbool voor geluk en een lang leven. In legendes kan de kraanvogel duizend jaar oud worden, zo is het traditie geworden dat wanneer iemand ziek is je duizend kraanvogels vouwt als beterschapswens. Na de bombardementen op Hiroshima en de straling als gevolg, werden veel kinderen ziek. Een meisje genaamd Sadako Sasaki was twaalf jaar oud en had leukemie toen een klasgenootje haar over de legende van de kraanvogel vertelde.

Ze trachtte zelf duizend vogels te vouwen, maar kwam slechts tot 644 voordat ze overleed. Klasgenoten hebben de rest voor haar gemaakt en ze is begraven met de duizend vogels. Toen dit verhaal bekend werd, kwam vanaf elke uithoek op aarde post met daarin kraanvogels. Tot op de dag van vandaag wordt elk jaar een standbeeld van Sadako en het omringende park versierd met honderdduizenden origamivogels als een wens voor wereldvrede. Het beeld van Sadako houdt een gouden origami kraanvogel vast. Op deze manier is een onschuldig stukje papier veranderd in een krachtig symbool voor een betere toekomst.

Gevouwen verleden

Wikimedia

De origami die wij kennen, vindt zijn oorsprong in de achttiende eeuw in Japan. Dit was echter niet de geboorte van het papiervouwen. Verschillende vouwtradities zijn hoogstwaarschijnlijk onafhankelijk van elkaar geëvolueerd op verschillende plekken in de wereld. De theorie is nu dat boeddhistische monniken papier naar Japan brachten gedurende de zesde eeuw na Christus. Omdat papier nog duur was in die tijd, was het uitsluitend weggelegd voor religieuze en ceremoniële doeleinden. Zo werden cadeaus uit de Samurai cultuur vaak omwikkeld met papier. Dit papier werd gevouwen in speciale vormen, zogeheten ‘Noshi’.

Naarmate de prijs van papier daalde werd het steeds toegankelijker voor het volk en hiermee kon de kunstvorm van het papiervouwen zich door alle maatschappelijke lagen verspreiden. Het was in 1797 dat het eerste boek over origami werd gepubliceerd, ‘Senbazuru Orikata’.

Een pagina uit de ‘Senbazuru Orikata’

Met het bekend worden van origami zijn er verschillende soorten ontstaan. Modulaire-origami zijn modellen waarbij meerdere onderdelen in elkaar worden gevouwen. Een goed voorbeeld hiervoor is een bloem waarbij de bladeren verschillende kleuren kunnen hebben. Bij pureland-origami mag men slechts één vouw tegelijkertijd doen. Deze techniek werd ontwikkeld om origami voor onervaren vouwers makkelijker en toegankelijker te maken, maar ook experts limiteren zichzelf op deze manier voor een extra uitdaging.

Actie-origami heeft bewegende onderdelen, zo is er een zwaan die zijn vleugels spreidt wanneer aan zijn staart getrokken wordt. Zoals eerder genoemd is Kirigami de enige techniek waarbij sneden in het papier zijn toegestaan.

Een aparte techniek is het zogeheten ‘wet-folding’. Hierbij wordt het papier damp gehouden zodat er organische vouwen gevormd kunnen worden, deze vouwen zullen verharden wanneer het papier droogt. Op deze manier is het mogelijk compleet nieuwe figuren te vouwen waarvan de inspiratie terug te vinden is in de natuur.

Wist je dat...

er momenteel een theorie wordt uitgewerkt die zegt dat de verdeling van materie in het universum het beste verklaard kan worden met een origami-achtig model?

Waar het papier dikker is, zou dankzij donkere materie een hogere dichtheid van planeten en sterren zijn.

Natuur in de knoop

Al ver voordat de mensheid op de aarde te vinden was, was de natuur al aan het vouwen. Zo dient een enkele vouw als stevigheid voor een grasspriet. Maar ook ogenschijnlijk simpele natuur kan een complex vouwpatroon bevatten.

De knop van de bladeren van een berk zijn samengepakt in een kleine ruimte. Wanneer het tijd is voor de berk om zijn bladeren weer te laten groeien, ontvouwen deze bladeren zich op een bijna spectaculaire wijze. Deze manier van vouwen is zo bekend dat het een naam heeft binnen de origami, de ‘miura-ori’ vouw. Niet alleen planten maken gebruik van ingenieuze manieren van vouwen. Zo is de cocon van een vlinder een goed voorbeeld wanneer gekeken wordt naar hoe de vleugels zich in dit kleine compartiment bevinden. Het kan echter nog veel complexer. De vleugels van de vlinder hoeven zich slechts één keer op deze manier te ontvouwen terwijl insecten zoals het lieveheersbeestje keer op keer hun vleugels moeten opvouwen om onder hun schild te passen. Deze manier van vouwen heeft geleid tot een idee voor een satelliet waarbij een zonnescherm op zo een manier opgevouwen is dat het veilig is tijdens het opstijgen. Wanneer de satelliet in de relatief veilige ruimte is, wordt er een grote assemblage van zonnepanelen uitgevouwen dat tot vele malen de grootte heeft van alle zonnepanelen van het ISS bij elkaar.

Niet alleen op macroschaal gebruikt de natuur de kunst van vouwen, ook veel kleinere structuren zijn uitsluitend mogelijk dankzij vouwen. Het belangrijkste voorbeeld hiervan zijn misschien wel eiwitten. Deze werken alleen wanneer ze precies passen op hun doelwit, bijvoorbeeld een receptor op een celmembraan. Eiwitten die niet perfect gevouwen zijn kunnen niet functioneren, of zelfs ziektes veroorzaken. Om de complexiteit van deze vormen te begrijpen kan er gekeken worden naar de getallen. In een menselijk lichaam bevinden zich meer dan honderdduizend verschillende eiwitten, met elk een specifieke structuur, terwijl ze allemaal dezelfde twintig aminozuren als bouwblokken hebben. Het aantal manieren waarop een aminozuurreeks gevouwen kan worden is bijna oneindig.

7

De origami revolutie

Net zoals in de natuur het gebruik van een vouw op verschillende lengteschalen te vinden is, is de kracht van origami ook terug te vinden op verschillende niveaus in de techniek. Deze simpele origami modellen zoals de kraanvogel hebben vaak tot dertig vouwen. Maar nu de techniek achter vouwen steeds meer begrepen wordt, zijn er modellen te vinden met duizenden vouwlijnen. De pionier van de wetenschappelijke origami is Robert Lang. Van jongs af aan had Lang een liefde voor origami. Deze liefde is altijd bij hem gebleven, ook toen hij ingenieur werd bij NASA. Hier besefte hij dat origami en techniek elkaar goed zouden kunnen ondersteunen en stopte hij met zijn werk om zich te focussen op deze symbiose. Hij heeft een algoritme geschreven wat een vouwpatroon kan geven om bijna elk mogelijke skeletfiguur te kunnen vervaardigen. Een vervolgstap op dit algoritme kwam van Tomohiro Tachi en Erik Demaine toen Tachi een theepot gevouwen had. Dit liet zien dat het mogelijk was om iets anders te vouwen dan skeletachtige modellen. Door zorgvuldig wiskundig te beredeneren dat het mogelijk was elke 3D vorm te kunnen vouwen, hebben zij doorgebouwd op het algoritme van Lang. Dit algoritme is uiteindelijk zo ver doorontwikkeld dat het nu mogelijk is van vrijwel ieder 3D object een vouwpatroon te creëren. Deze vouwpatronen zijn een kunstvorm van ongelofelijke complexiteit, maar ook van ongekende geometrische schoonheid.

Wanneer het gebouwde kleiner en kleiner wordt, wordt het lastiger verschillende onderdelen te assembleren.

Door slim gebruik te maken van snij- en vouwwerk is het mogelijk om simpele micro-robots te bouwen uit een plaat.

Door de vouwen thermisch of elektrisch te activeren, kan deze 2D-plaat zich uitvouwen tot een 3D-robotje. Deze innovatie maakt het mogelijk om op een veel hoger tempo microrobots te bouwen, aangezien de fabricage in 2D is en er nauwelijks assemblage nodig is. Ook de opkomst van 3D-printen speelt hier een rol. Zo kan de printer zeer 8

complexe vormen maken met vouwlijnen die geactiveerd kunnen worden in het ontwerp, op plekken waar met conventionele technieken deze lijnen niet mogelijk zouden zijn. Ook meer alledaagse voorwerpen kunnen baat hebben van deze nieuwe inzichten. Een sandwich combinatie met twee rigide buitenlagen en een kern die gevouwen is op een speciale manier kan een ongelofelijk sterk, maar ook lichtgewicht materiaal zijn. Dit heeft talloze toepassingen, bijvoorbeeld in de luchtvaartindustrie, het maken van kogelvrije schilden en bij het vervangen van beton of zelfs staal om milieuvriendelijker te bouwen. Fabricage op deze schaal heeft echter nog een groot probleem; machines kunnen goed de vouwlijnen tekenen of uitsnijden, maar zijn slecht in het daadwerkelijke vouwen. Een bedrijf genaamd RoboFold houdt zich bezig met deze kwestie. Zij hebben bestaande robots aangepast om complexe en precieze vouwen mogelijk te maken. Met deze methode kunnen ze origami structuren op industriële grootte vervaardigen.

Pinterest

Toch zijn er slechts een aantal juiste oplossingen en zijn er wereldwijd enkele laboratoria die op zoek zijn naar deze specifieke oplossingen. Het bepalen van de best mogelijke vorm wordt gedaan door te kijken in welke vorm het de minste energie heeft en dus stabiel zal zijn. Omdat dit zo veel computerkracht kost, is er een computerspel ontwikkeld genaamd “Foldit” om mensen thuis de kans te geven mee te helpen vouwen. Wanneer eiwitten goed begrepen kunnen worden, biedt dit de kans om nieuwe, potentieel levensreddende geneesmiddelen te ontwikkelen.

Origami als industrieële inspiratie

Kennis ontvouwen

Wanneer mensen voor het eerst horen dat er laboratoria vol ingenieurs bezig zijn met het constant vouwen van papier, zullen zij hier misschien niet het nut van inzien. Als er echter zorgvuldig gekeken wordt naar wat origami precies is, wordt het duidelijk dat we er nog veel van kunnen leren. Methodes om nog compacter materiaal op te kunnen slaan, het overbodig maken van verbindingselementen, of zelfs volledig nieuwe manieren van beweging, geven de potentie om producten te ontwikkelen die met huidige technieken niet mogelijk waren.

Jim Kieft

Vereniging Oud Leeghwater | Alumnivereniging Werktuigbouwkunde TU Delft

Nieuws Vereniging Oud Leeghwater lidmaatschap

Als lid van Vereniging Oud Leeghwater wordt u frequent op de hoogte gehouden van al het nieuws omtrent de faculteit 3mE, de studievereniging en activiteiten die georganiseerd worden voor alumni. Indien u nog vrienden, kenissen of collega’s heeft die Werktuigbouwkunde in Delft gestudeerd hebben, kunt u hen attenderen op de verschillende lidmaatschappen die Vereniging Oud Leeghwater aanbiedt: • Gratis lidmaatschap • Lidmaatschap van 25 euro inclusief de Slurf • Lidmaatschap van 40 euro inclusief de Slurf en

het jaarboek Via www.leeghwater.nl/VOL kunt u een lidmaatschap aanvragen of uw lidmaatschap wijzigen. Voor vragen kunt u bij alumni@leeghwater.nl terecht, waar onze secretaris u uiteraard zal helpen.

Collegepanel

Intervisits

Op 15 mei zijn er drie commissieleden van Gezelschap Leeghwater naar Amsterdam gereisd om alumna Eva Nielsen te bezoeken. Het doel van het bezoek was een interview dat plaatsvond tijdens een heerlijk diner in sociëteit ‘De Kring’ met uitzicht op het Leidseplein waar Eva ons voor had uitgenodigd. Bij binnenkomst werden wij hartelijk ontvangen en al gauw ontstond er een boeiend gesprek met Eva over haar tijd bij Gezelschap Leeghwater en hoe ze uiteindelijk bij de Nederlandsche Bank terecht was gekomen. Bij het laten zien van het jaarboek uit de tijd dat Eva actief was bij Gezelschap Leeghwater, begonnen de studentikoze verhalen naar boven te komen. Aandachtig en gespannen luisterden we naar hoe het studentenleven in Delft nog geen steek veranderd is. Wij willen bij deze Eva hartelijk bedanken voor de mooie avond.

Het volledige interview met alumni Eva Nielsen kunt u teruglezen in het jaarboek van 2017-2018, dat in september dit jaar zal verschijnen.

Bent u enthousiast om een keer met leden van Gezelschap Leeghwater een goed gesprek te hebben en wilt u graag een interview voor in de Slurf of het jaarboek? Stuur een mailtje naar VOL@leeghwater.nl en dan zullen we zo snel mogelijk contact met u opnemen.

Gezelschap Leeghwater

Wilt u graag input leveren in de alumnivereniging van Werktuigbouwkunde? Het bestuur van Vereniging Oud Leeghwater is benieuwd naar de wensen van de alumni en wil het alumniplatform meer invulling gaan geven.

Er wordt door Vereniging Oud Leeghwater getracht een panel samen te stellen. Hiervoor worden enthousiaste, gemotiveerde alumni gezocht die graag feedback zouden willen geven op ideeën die het Vereniging Oud Leeghwater

bestuur voor ogen heeft. Bent u geïnteresseerd en wilt u hier deel aan nemen? Neem dan contact met ons op door een mailtje te sturen naar VOL@leeghwater.nl.

V.l.n.r.: Pierre-Antoine Denarie, Eva Nielsen, Thijs Bieling en Nik Wantsink

9

| Activiteiten leeghwateragenda 18 juni 20 juni 23 juli - 12 augustus 18-20 augustus 3 september 6 september

Symposium

Automotive event Ontwerpwedstrijd Lustrumreis Nuldejaarsweekend Opening academisch jaar Jaarvergadering

In maart was het Symposium, met als thema ‘Side effects of innovation’. Het doel van de dag was om verschillende neveneffecten van technologie te belichten, zowel positief als negatief. De Denker des Vaderlands, René ten Bos, beet het spits af met een filosofische blik op het Antropoceen, binnen de wetenschap een aanduiding voor het tijdperk waarin de mens voor het eerst het klimaat, de oceanen en de aarde beïnvloedt. Er volgden praatjes over de invloed van artificiële intelligentie op besluitvorming, modulaire machinebouw voor de circulaire economie en het maken van biologisch gas uit zeewier als oplossing voor het klimaatprobleem. Deze interessante praatjes werden gevolgd door een diner op locatie waar de bezoekers met de verschillende sprekers in gesprek konden gaan op een informele manier. Als afsluiting was er een discussie tussen twee sprekers over de sleepwet. Dit speelde goed in op de actualiteit, de dag erop was namelijk het referendum hierover. Met de verschillende standpunten, meningen en voorbeelden nog malend in hun hoofd zijn de deelnemers naar huis gegaan nadenkend over hun stem de dag erop.

Na een informatieve en gezellige dag als deze, met alle verse kennis en vernieuwde standpunten van dien, kunnen we terugkijken op een gezellige en leerzame activiteit.

10

Koningsdag

De koning was weer jarig en Gezelschap Leeghwater vierde dit met een groep olifanten in Utrecht. De Activiteiten en Cursus Commissie had twee boten verzorgd die ons door het mooie centrum van Utrecht hebben geleid. Het mooie weer in combinatie met de vrolijke schipper zorgde ervoor dat de sfeer al snel goed was op de boten. Door een kleine miscommunicatie was er helaas geen muziekinstallatie aanwezig op de boot. Dit werd halverwege de tocht opgelost door de vlooienmarkt te betreden en daar voor dertig euro een box te kopen. Afsluitend zijn we de stad in gegaan om nog een glimp op te vangen van de laatste optredens, die verspreid waren door de stad.

Business Tour

De Business Tour 2018 was een groot succes. Het was zeer leerzaam om met een groep enthousiaste studenten langs bedrijven te gaan om daar cases op te lossen. De reis begon in Amsterdam, waar we twee bedrijven in de financiële sector bezochten, IMC en Adyen. ’s Avonds hebben wij met het octrooirechtbureau Hoyng Rokh Monegier gegeten. De reis vervolgde naar Defensie, waar iedereen zijn vaardigheid als sluipschutter heeft geoefend. Na het weekend is de groep naar Marel Poultry gegaan. Dit is een bedrijf dat zich specialiseert in de automatisering van de bio-industrie.

Bovendien heeft de groep VDL ETG bezocht, dat een van de grootste cleanrooms ter wereld heeft en onder andere voor ASML onderdelen produceert. De reis werd afgesloten in Rotterdam bij IHC IQIP. Dit bedrijf heeft al het materiaal dat nodig is om offshore constructies te plaatsen. Naast al deze bedrijfsbezoeken en cases was er natuurlijk ook tijd voor veel gezelligheid binnen de groep.

Commissieweekend

Met het oog op de viering van het dertigste Lustrum werd de commissiebedankactiviteit opgewaardeerd tot een compleet verzorgd weekend. Met het thema ‘Groep 8 kamp’ had het weekend een nostalgische toon. Op vrijdagochtend werd iedereen uitgezwaaid door zijn ouders om vervolgens een speurtocht te doen door Nederland. Ieder groepje had andere opdrachten die weer hints vrijspeelden voor de volgende bestemming. Zo werd er een poging gedaan om een steen te verkopen aan Naturalis en werd het Willemlied omgeroepen in de trein. De speurtocht leidde naar een schuur in Lhee, Drenthe, omringd door sportvelden, een springkussen en een vuurkorf. De bonte avond was een groot succes en de dag erop was er een excursie naar een verwarmd buitenzwembad. Het werd echter verwarmd door zonneboilers en de zon scheen die dag niet, redelijk koud dus. De laatste avond werd er fanatiek levend Stratego gespeeld in de donkere bossen.

De dag werd afgesloten met een kampvuur en een klein feestje. De laatste dag werd er ontbeten, opgeruimd en verwijderden we bijna dertig teken, waarna het tijd was om met de bus weer terug naar huis te gaan.

Buitenlandreis

’s Morgens om half zeven stond een groep van meer dan dertig studenten met slaperige oogjes bepakt voor de bus, klaar om een week lang bedrijven en steden te bezoeken.

De reis begon bij Prodrive, dat als paradepaardje een lift aan het bouwen is die zonder kabel zal werken. De dag erop werden twee bedrijven bezocht bij Stuttgart. Als eerste gingen wij langs Elements, dat zich richt op het testen van materialen. Hierna volgde Airbus Space & Defense, waar

we de met name voortstuwingenmotoren van raketten bekeken hebben. Op vrijdag bezochten we MAN Trucks en kregen we een rondleiding door de fabriek waar de trucks nog bijna volledig door mankracht in elkaar gezet werden.

Het weekend werd doorgebracht in het mooie Wenen.

Maandag werd ABInBev in Praag bezocht. Hier kregen we twee interactieve cases waaraan heel enthousiast werd deelgenomen door de deelnemers. Dinsdag werd het laatste bedrijf bezocht in Nederland: GEA, waarvan deze afdeling zich vooral richt op het maken van machines die lolly’s maken met een snelheid van 2 500 lolly’s per minuut.

Helaas was hierna de reis voorbij en arriveerde de bus weer bij de Aula na een vermoeiende, maar geslaagde week.

Excursie ASML

Naast de Buitenlandreis heeft de Excursie Commissie ook een bezoek aan ASML verzorgd. Met een groep van zo’n dertig olifanten vertrok vroeg op donderdagochtend een bus richting Brabant. Van verschillende universiteiten uit het hele land, maar ook het buitenland, kwamen studenten Werktuigbouwkunde de sfeer proeven bij ASML. Dat is op dit moment een van de snelst groeiende bedrijven van Nederland met ook een grote vraag naar werktuigbouwers.

Om al haar personeel te huisvesten, is er een heuze campus opgebouwd met meerdere gebouwen waar verschillende afdelingen in werken. Na een presentatie over het bedrijf zelf werd de hele groep hier rondgeleid. Na een heerlijke lunch moesten alle studenten in groepjes samenwerken aan een case studie. Als afsluiting was er een borrel met alle studenten en medewerkers. Toen alles afgelopen was keerde de groep weer terug naar Delft om bij te komen van een leerzame dag.

11

De leerstoel energietechnologie en een groot gedeelte van de afdeling Process & Energy waren jarenlang gehuisvest in een gebouw gevestigd aan de Leeghwaterstraat 44, welke ookwel de ‘omgekeerde badkuip’ werd genoemd.

Voor veel studenten was het niet duidelijk dat dit gebouw ook bij de faculteit 3mE hoorde. Sinds 2013 zijn de sectie en de afdeling gehuisvest in het hoofdgebouw van 3mE. Door de verhuizing naar 3mE zijn we veel zichtbaarder geworden voor de studenten en medewerkers van de faculteit. Het speerpunt van de afdeling is het ontwikkelen van schone en efficiënte apparatuur voor energieconversie en diverse processen in de chemische industrie.

De transitie naar groene en schone energiebronnen staat hoog op de agenda van bijna alle betrokken partijen. Deze transitie is een enorme uitdaging voor de maatschappij en de techniek. Als groene energiebron wordt vaak zon of wind genoemd, beide bronnen met een enorme potentie, ook in Nederland. Zowel zon als wind produceren echter alleen maar elektriciteit. Naast elektriciteit is er met name een grote behoefte aan warmte voor de industrie, de bebouwde omgeving. Tevens is er behoefte aan brandstoffen voor de transportsector. Meer dan 95 procent van de warmte- en brandstofbehoefte wordt momenteel nog gedekt door fossiele bronnen. Naast het feit dat de alternatieve bronnen zoals zon en wind alleen maar elektriciteit produceren, zijn ze ook nog sterk afhankelijk van het weer en het jaargetijde. Er zijn zodoende twee grote technologische uitdagingen: Ten eerste het grootschalig opslaan van elektriciteit over een langere tijdsperiode en ten tweede het vervangen van de fossiele brandstoffen en de duurzame productie van warmte.

Grootschalige opslag van elektriciteit

De logische stap voor opslag van elektriciteit is in de vorm van batterijen. Volgens CBS data is het totale jaarlijkse elektriciteitsverbruik in Nederland ongeveer 430 petajoule, een onvoorstelbaar groot getal. Als je dit zou omrekenen naar energie-inhoud van tankwagens met benzine en al deze tankwagens achter elkaar zou zetten, dan heb je een weg van achtduizend kilometer lang nodig; van Delft naar de Nederlandse Antillen. Als we er vanuit gaan dat we 180 dagen per jaar geen of minimale productie van groene elektriciteit hebben, dan zouden wij dus 215 petajoule op moeten slaan. De beste batterijen die momententeel beschikbaar zijn hebben een energiedichtheid van twee megajoule per kilogram. Om deze energiehoeveelheid op 12

TU Delft

Professorenstuk

Prof.dr.ir. Bendiks Jan Boersma

te slaan heb je dus 112 miljard kilogram batterijen nodig.

Deze batterijen zijn vaak gemaakt van dure en relatief zeldzame materialen. De energiedichtheid van de meeste brandstoffen is rond de veertig megajoule per kilogram en de massa is dus twintig maal kleiner dan die van de batterij opslag. Daarnaast zijn veel brandstoffen in een vloeibare en daarmee dus makkelijk transporteerbare vorm beschikbaar.

De grote uitdaging is dus om elektriciteit op te slaan in synthetische brandstoffen, die weer schoon en CO2 neutraal omgezet kunnen worden in elektriciteit.

De meest eenvoudige manier om dit te doen is via elektrolyse van water, waarbij je waterstofgas en zuurstof produceert. Dit kan eenvoudig zelf gedaan worden. Opslag en transport van waterstof is erg lastig.

De dichtheid bij omgevingscondities is extreem laag en dus is er een zeer hoge druk nodig om waterstof in een redelijk geconcentreerde vorm op te slaan, wel meer dan zeshonderd bar. Daarnaast is een waterstofmolecuul zo klein dat het door staal heen kan diffunderen. Als je waterstof zou kunnen binden aan een koolstofatoom of stikstofatoom, dan zou je ammoniak of methaan kunnen maken. Dit zijn bekende chemische stoffen die je vrij eenvoudig op kunt slaan.

Binnen de afdeling Process & Energy is er een zeer grote onderzoekslijn opgestart, dit is de leerstoel van professor Wiebren De Jong, waar op het moment onderzocht wordt hoe de elektriciteit zo efficiënt mogelijk omgezet kan worden in brandstoffen die eenvoudig op te slaan zijn en ook bruikbaar zijn in de bestaande grootschalige installaties. Dit wordt op twee manieren onderzocht. De eerste methode is eerder genoemd, namelijk door elektrolyse van water en dit vervolgens te binden aan koolstofmoleculen.

De tweede manier is om met directe elektrolyse van een waterige CO2-oplossing, gelijk koolwaterstoffen proberen te maken. De uitdaging ligt niet zozeer in de onderliggende chemie, maar in het efficiënt opschalen naar grote installaties die in staat zijn om de eerdergenoemde petajoules op te slaan waarbij energieverliezen zoveel mogelijk beperkt moeten worden en het hele proces CO2-neutraal is.

Warmte

Als we in de toekomst warmtepomptechnologie in gaan zetten op een grote schaal, zoals de politiek dat graag zou zien, dan zal de vraag naar elektriciteit enorm toenemen en zal het eerdergenoemde probleem van het tekort aan grootschalige opslag van elektriciteit alleen maar groter worden. Anders gezegd, meer dan voldoende uitdagingen voor de toekomstige werktuigbouwkundig ingenieur.

Prof.dr.ir. Bendiks Jan Boersma

TU Delft

In de industrie en de bebouwde omgeving wordt de warmte op dit moment nog hoofdzakelijk geleverd door het verbranden van aardgas. In Nederland is het streven om het gebruik van aardgas zo snel mogelijk af te bouwen.

Elektriciteit kan eenvoudig gebruikt worden om warmte mee te genereren via een weerstandsdraad, dit principe wordt bijvoorbeeld gebruikt in een elektrische kachel. Dit is echter een erg inefficiënt proces. Een andere mogelijkheid is om gebruik te maken van een warmtepompsysteem.

Hier neem je warmte op uit een reservoir met een lage temperatuur, meestal de buitenomgeving en gebruik je een thermodynamische cyclus om de warmte een hogere temperatuur te geven. De thermodynamische cyclus wordt aangedreven met een compressor die elektriciteit gebruikt.

De efficiëntie van een dergelijk systeem wordt uitgedrukt in de Coëfficiënt Of Performance, ofwel COP, een maat voor de hoeveelheid warmte die per eenheid van arbeid wordt geproduceerd. Typische waarden van deze COP zijn rond de drie à vier. Dat wil zeggen dat er dus drie à vier maal zo veel warmte geproduceerd kan worden met een warmtepomp dan met een weerstandsdraad. Dit klinkt leuk, maar de temperatuurstijging die je in een bestaande warmtepomp kunt genereren is enkele tientallen graden en vaak is daarnaast bijstoken ook nog nodig. Er zijn dus betere warmtepompen nodig die een grotere temperatuurstijging kunnen creëren, de eerste stappen in deze richting worden nu al gezet.

Prof.dr.ir. Bendiks Jan Boersma 13

| Onderwijs Ieder kwartaal wordt er een evaluatie verstuurd vanuit Kwaliteitszorg. Hierin wordt ten minste één keer per drie jaar een vak uitgebreid geëvalueerd. Echter, het is niet altijd duidelijk wat er met deze evaluatieresultaten gebeurt. Het vak wordt doorgesproken met de docent en hieruit volgen verbeterpunten voor het volgende jaar. Hieronder zijn een paar evaluaties uitgelicht, de volledige versies zijn ook altijd in te zien via de Brightspace pagina ‘Evaluations TUD’. In de toelichtingen worden de volgende icoontjes gebruikt.

2

3

1 Beoordeling vak

Vak gehaald

5

Studielast

Responsie is 11%

6.8/10

43%

5.9/10

45%

4 5

3.1/5

5 3.3/5

2

3

1 13

7.2/10

100%

4 5

4.3/5

ME45165: Equipment for Heat & Mass Transfer

Inhoud van het vak Organisatie, logistiek en roostering Structuur, opbouw en samenhang

Aansluiting voorkennis Inhoud van het vak Moeilijkheid van het vak

Aansluiting voorkennis Studiemateriaal Oefenmateriaal voor de toets

Structuur, opbouw en samenhang Studiemateriaal Oefenmateriaal voor de toets 2

3

1 6.5/10

4

ME46095: Multiphysics Modelling using COMSOL

Studiemateriaal Informatie en communicatie Inhoud van het vak

WB2235 - Signaalanalyse

14

380

Studiemateriaal Oefenmateriaal voor de toets Toetsing 3

3

1

Docenten Aansluiting voorkennis Moeilijkheid van het vak

1

233

2

Aansluiting voorkennis Organisatie, logistiek en roostering Structuur, opbouw en samenhang

2

409

Studiemateriaal Toetsing Oefenmateriaal voor de toets

Responsie is 33%

Responsie is 16%

WB1643A - Werktuigkundig Ontwerpproject 3A

Aansluiting voorkennis Docenten Inhoud van het vak

49%

4 5

3.8/5

Responsie is 36%

Deelnemers

4

WB3135 - Integrated Mechanical Systems

Responsie is 10%

Evaluaties Q3

2

3

1 13

4.8/10

100%

4 5

4.3/5

Technische Uiting | Iets Blijvends

Sinds 16 december 2017 bestaat Gezelschap Leeghwater 150 jaar en is hiermee de oudste studievereniging van heel Nederland. Het dertigste Lustrum is al op tal van mooie manieren gevierd. Denk hierbij aan het Techniekfestival in september, het Gala in december en het Symposium in maart. Deze activiteiten hebben echter gemeen dat zij van tijdelijke aard zijn. Het 150ste jaar vraagt om iets dat langer zichtbaar is, iets om deze bijzondere leeftijd jaren te herinneren. Om te laten zien dat de oudste studievereniging van Nederland zich in Delft bevindt op de faculteit 3mE, is er een uniek project in het leven geroepen.

Kouji Ohno

Voor dit project is een unieke samenwerking gerealiseerd.

Drie studenten Werktuigbouwkunde werken samen met Kouji Ohno, een gerenommeerd Japans kunstenaar. Kouji Ohno heeft als kunstenaar al een aantal kunstwerken gerealiseerd op en rondom de campus van de Technische Universiteit Delft. Zijn kunstwerken hebben altijd een duurzame visie. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de ‘Bicycle Man’, een beeld van een fietsende man, dat is opgebouwd uit oude auto onderdelen. Kouji Ohno heeft een levensgrote metalen olifant ontworpen voor dit technische project.

Deze is vervolgens doorgerekend door de drie studenten en zal in de zomer gebouwd worden en uiteindelijk in de vijver voor de faculteit 3mE worden geplaatst.

Materialen

In de olifant worden onderdelen verwerkt afkomstig van verschillende bedrijven, dreamteams en afdelingen van 3mE. Zo kunnen we laten zien dat Werktuigbouwkunde een brede, toegepaste studie is en dat we op creatieve wijze oude onderdelen nieuw leven kunnen inblazen. Op deze manier zal het altijd duidelijk zijn in welke faculteit de breedste studie en de oudste studievereniging huist. Een dergelijk project heeft echter nogal wat voeten in de aarde, vooral qua financiering. Hiervoor spreken we u aan.

We hopen ten zeerste dat u de studie Werktuigbouwkunde en Gezelschap Leeghwater een warm hart toedraagt en ons wilt helpen de financiering rond te krijgen. Alleen dan is het mogelijk deze fantastische Technische Uiting tot een groot succes te kunnen brengen. Om ook de fondswerving tot een succes te brengen, kan iedereen die dat zou willen een machtigingsformulier invullen. Deze vind u op de site van het Universiteitsfonds Delft.Het webadres van dit formulier vindt u hieronder. www.tudelft.nl/universiteitsfonds/150jaarleeghwater Denkt u op een andere manier te kunnen helpen, zoals bijvoorbeeld door materiaal te sponsoren, dan kunt u altijd mailen naar: technische-uiting@leeghwater.nl.

15

BBC

Een onzichtbare kracht

Dit bijzondere natuurverschijnsel vond 1,3 miljard jaar geleden plaats. Het samenkomen van deze hemellichamen resulteerde in zowel een zwart gat als voortbewegende krommingen in de ruimtetijd die zwaartekrachtgolven genoemd worden. Alleen al in de laatste 0,1 seconden van het samensmelten van de sterren kwam door middel van deze zwaartekrachtgolven vijftig keer meer energie vrij dan alle vrijgegeven energie in het waarneembare universum op dat moment. De gedetecteerde golven kwamen overeen met het patroon dat voorspeld was door simulaties van het samenkomen van de neutronensterren. Deze galactische botsing resulteerde uiteindelijk in een grote ontdekking.

16

Albert Einstein voorspelde ruim honderd jaar geleden al het bestaan van deze zwaartekrachtgolven aan de hand van zijn relativiteitstheorie. Hij zag ze als rimpelingen in de ruimtetijd, voortbewegend met de snelheid van het licht. Ruimtetijd is een concept dat de vier dimensies van de fysieke wereld samenvat in één model. Het kan gezien worden als een vlak met vervormingen erin die overeenkomen met de zwaartekracht en het verloop van tijd op dat punt. Een consequentie van dit model is er een die de conventionele fysica op zijn kop heeft gezet. Het gevolg van deze stelling is dat tijd en ruimte gebonden zijn aan elkaar, dit is één van de hoofdpijlers waarop de relativiteitstheorie van Einstein berust. Hoewel dit misschien moeilijk lijkt te bevatten, kan het relatief eenvoudig worden uitgelegd.

Time

De wetenschappelijke wereld werd in 2015 opgeschud door de eerste waarneming van zwaartekrachtgolven. Deze golven werden veroorzaakt door de botsing tussen twee neutronensterren.

Een visualisatie van zwaartekrachtgolven

Ruimtetijd is een belangrijk begrip in de natuurkunde.

Het concept erachter is eenvoudig te begrijpen wanneer je het universum inbeeldt als een grote trampoline. Massa kan worden voorgesteld als een object dat op deze trampoline ligt. De zon kan bijvoorbeeld ingebeeld worden als een bowlingbal en de aarde als pingpongbal. Wanneer je een object op een trampoline plaatst, zal deze inzakken.

Massa buigt dus ruimtetijd; hoe groter de massa, hoe groter de buiging. Wanneer een ander object op de trampoline geplaatst wordt, zullen beide objecten naar elkaar toe bewegen. Dit kan gezien worden als twee objecten die in de fysieke wereld naar elkaar toe worden getrokken door zwaartekracht, maar ook als twee objecten die in de ruimtetijd het makkelijkste pad kiezen. Wanneer je een object op de trampoline zou plaatsen en deze met hoge snelheid telkens een beetje op en neer zou bewegen, zou een golfpatroon ontstaan. Dit is hoe een zwaartekrachtgolf er in de ruimtetijd uitziet. Echter, ruimtetijd is niet alleen een eenvoudige visualisatie van zwaartekracht, het concept beschrijft ook een relatie tussen de buiging van ruimte en het verloop van tijd. Dit is een consequentie van het feit dat licht altijd dezelfde absolute snelheid heeft.

Wanneer licht door een diepe buiging in de ruimtetijd gaat, legt het een langere weg af dan normaal, maar behoudt het dezelfde absolute snelheid. Dit betekent dat tijd langzamer loopt rondom zware objecten, oftewel wanneer ruimtetijd gebogen is. Rond een immense ster die voor een enorme verbuiging in de ruimtetijd zorgt zal de tijd dus langzamer lopen dan hier op aarde. Een seconde rond deze ster zou wel een jaar op onze planeet kunnen duren. Stel; je hebt een tweelingbroer of zus die een reis maakt naar deze ster, dan zal deze jonger zijn dan jij bij terugkomst op aarde.

Wist je dat...

als de zon zou verdwijnen, de aarde nog acht minuten om deze heen zou wentelen? Dit is omdat zwaartekracht met de snelheid van het licht beweegt.

Op het eerste gezicht lijkt dit misschien niet meer dan een fantasie. Door de jaren heen is er echter meer en meer hard bewijs gekomen dat de natuur daadwerkelijk volgens het concept van ruimtetijd werkt. In 2004 is zelfs de buiging van de ruimtetijd rond de aarde gemeten door ‘Gravity Probe B’. In de satelliet bevond zich een vacuümkamer met daarin vier gyroscopen. Een gyroscoop is een massa die om zijn as draait, in het geval van dit experiment een

draaiende bol. Doordat deze massa op grote snelheid om zijn as draait, kost het kracht om deze as van richting te veranderen. Eenmaal in een baan rond de aarde, werden de gyroscopen in de satelliet aan het draaien gebracht. De as waar de gyroscopen omheen draaiden, werd parallel aan het aardoppervlakte gericht. Door afwijkingen in richting van de as van rotatie van de gyroscopen over lange tijd te meten, konden de krachten hierop bepaald worden. Zo is de exacte verbuiging van ruimtetijd rondom de aarde gemeten en deze komt exact overeen met de verbuiging die wordt voorspeld door Einsteins theorie.

Het lijkt misschien een fluitje van een cent om deze meting te verrichten, maar dat valt vies tegen. De verschillen in de hoekvariatie van de as waren echter zodanig klein dat het noodzakelijk was om in de satelliet de destijds nauwkeurigste gyroscopen ter wereld te gebruiken. Het waren toentertijd de rondste objecten ooit gemaakt, rondzwevend in een elektrisch veld om onnauwkeurigheden door contact met de omgeving te voorkomen, iets dat essentieel was voor goede metingen.

Stanford University

Het concept van ruimtetijd

Een van de gyroscopen in Gravity Probe B en zijn behuizing

LIGO

De manier waarop ruimtetijd werkt hangt nauw samen met hoe zwaartekrachtgolven zijn ontdekt. De golven zijn ontdekt door het ‘Laser Interferometer Gravitational wave Observatory’, een onderzoekscentrum speciaal ontwikkeld voor het waarnemen van zwaartekrachtgolven, ook wel LIGO genoemd. De waarnemingen zullen gebruikt worden om astronomische verschijnselen te ontdekken. LIGO bestaat uit twee observatoria, beide gelegen in de VS. De reden dat er twee observatoria zijn, is om de metingen te kunnen vergelijken en zo de authenticiteit van een signaal te kunnen verifiëren. De uitdaging bij het meten van 17

zwaartekrachtgolven is het feit dat ze minuscuul zijn. Ze rekken en comprimeren ruimte met een orde van grootte van één op de 1021. Dit kan worden gezien alsof de afstand van onze zon tot de dichtstbijzijnde ster varieert met de dikte van een menselijke haar. Deze verbijsterende nauwkeurigheid die nodig is bij het meten impliceert dat LIGO een werktuigbouwkundig wonder is. Dit mensgemaakte mirakel is dan ook ontstaan uit een samenwerking tussen de beste universiteiten ter wereld en Nobelprijswinnaars.

Bovendien heeft het project 365 miljoen dollar gekost en bestaat het idee voor het project al decennia.

lengte van één van de buizen door zwaartekrachtgolven zal variëren, zal er geen superpositie meer plaatsvinden en zal de afbeelding van de laser op het vlak lichter of donkerder worden. Hoe meer lichtdeeltjes dit vlak raken, hoe groter de variaties in lichtintensiteit zullen zijn, waardoor makkelijker gemeten kan worden. Dit is dan ook de reden dat de gebruikte laser een vermogen heeft van één megawatt, genoeg energie om duizend huishoudens van energie te voorzien. Om te voorkomen dat het licht van de laser met iets anders dan zichzelf interfereert, zoals luchtdeeltjes, moesten de buizen volledig vacuüm gepompt worden.

Het kostte veertig dagen om dit te doen. Het vacuüm in de LIGO-observatoria is dan ook het op één na grootste vacuüm ter wereld, afgezien van het onderzoekscentrum CERN, de deeltjesversneller gelegen in Zwitserland.

De spiegels in de opstelling van LIGO

Om zulke immens kleine variaties te meten, is een enorme testopstelling nodig. Daarom zijn de LIGO-observatoria twee gigantische installaties, bestaande uit twee vier kilometer lange buizen, loodrecht op elkaar geplaatst, met spiegels aan de uiteinden. Hoewel dit kolossale buizen zijn, zal de variatie in lengte van de buizen veroorzaakt door zwaartekrachtgolven niet groter zijn dan één duizendste van de diameter van een proton, een deeltje in de kern van een atoom, ofwel 10-18 meter. Om zulke kleine variaties toch te kunnen observeren, is de beste meetapparatuur ter wereld gebruikt. De spiegels aan de uiteinden van beide buizen zijn de vlakste spiegels ooit gemaakt. Ze wegen stuk voor stuk veertig kilo en hangen aan siliconen draden, niet breder dan twee keer de dikte van een menselijke haar.

Hierdoor staan ze volledig los van hun omgeving en is er niets dat deze spiegels kan laten bewegen.

De golven worden gemeten middels laserinterferometrie.

Een infrarode laser met een golflengte van precies 1064 nanometer wordt gesplitst en gaat de twee buizen in.

Deze stralen worden via de spiegels teruggekaatst en in superpositie op een vlak afgebeeld. Superpositie betekent dat de golven precies bovenop elkaar liggen. Wanneer de 18

Het feit dat er nu nog dit soort grote ontdekkingen gedaan worden over de zwaartekracht impliceert dat het iets is waarvan alleen het tipje van de sluier is onthuld. De ‘huis, tuin en keukenzwaartekracht’ is volledig beschreven door Newton. Zijn theorie stelt dat objecten met massa altijd naar elkaar toe zullen worden getrokken door de gravitatiekracht. De grootte van de kracht hangt af van de gravitatieconstante, de massa’s van beide objecten en de afstand tussen de objecten in het kwadraat. De theorie van Newton wordt toegepast op alledaagse kwesties waarin zwaartekracht een rol speelt. Toch was in de negentiende eeuw al bekend dat deze theorie niet compleet was. Bij het meten van de baan van de planeet Mercurius bleek dat er afwijkingen waren die niet verklaard konden worden met de theorie van Newton. Al snel werd duidelijk dat deze afwijkingen enkel verklaard konden worden door de relativiteitstheorie van Einstein. De moderne zoektocht naar de reden achter deze mysterieuze afwijkingen was toen begonnen, niet zonder succes.

EGI

NPR

Nieuwe ontdekkingen

LIGO Louisiana

Achter de horizon

Ook is het nog een mysterie wat er gebeurt als ruimtetijd zo sterk is verbogen dat een zwart gat ontstaat. Door de extreme omstandigheden in deze galactische veelvraten spelen hier ook kwantummechanische effecten een rol.

Volgens de relativiteitstheorie heeft een zwart gat namelijk een horizon. Deze horizon is de grens waarna niets de immense zwaartekracht meer kan ontsnappen, zelfs geen licht. Dit resulteert in een ‘zwart’ gat, vandaar ook de naam. Echter, dit is in strijd met de kwantummechanica die stelt dat er geen informatie verloren kan gaan. Het is dus duidelijk dat de theorie voor gravitatie nog niet volledig is en dit is waar de wetenschap zich nu bevindt, tastend in het duister naar antwoorden en oplossingen. Er zijn genoeg aanwijzingen om de suggestie te leveren dat er een soort theorie bestaat die allesomvattend is. Dit wordt de ‘theory of everything’ genoemd, ofwel de unificatietheorie. Deze theorie zou alle fundamentele natuurkundige theorieën van zwaartekracht tot elektromagnetisme samen moeten vatten. Dit lijkt vergezocht, maar dat is het niet. De theorie die elektromagnetisme beschrijft, is ook een unificatie van

twee theorieën, namelijk zoals de naam al zegt elektriciteit en magnetisme. Met dit in gedachte is het aannemelijk dat er een complete unificatietheorie is voor alle fundamentele natuurkrachten. Het probleem van deze unificatie zit in het feit dat zwaartekracht op een andere manier wordt beschreven dan de overige natuurkrachten, respectievelijk middels relativiteitstheorie en kwantummechanica. Deze twee verschillen te veel van elkaar, waardoor nog geen brug getrokken kan worden.

Nature

Korte tijd leek de aparte afwijking van Mercurius de enige onvolkomendheid te zijn in de theorie over zwaartekracht, maar hoe meer en hoe preciezer er gemeten werd, hoe meer vragen er ontstonden. Er zijn namelijk nog meer onregelmatigheden dan de baan van Mercurius. Het blijkt bijvoorbeeld dat de banen van alle planeten sneller uitdijen dan zou moeten. Dit is deels te verklaren doordat de zon langzaam massa verliest, maar dit is nog steeds slechts een deel van de verklaring. Naast deze verklaring ligt de expansie van het universum ook onder de loep. Dit gaat namelijk aanzienlijk sneller dan verklaard kan worden door de huidige natuurwetten. Daarnaast is deze expansie ook nog eens aan het versnellen. Waarschijnlijk hebben beide problemen dezelfde oplossing. Er moet een soort antizwaartekracht bestaan, deze kracht is niet waarneembaar maar kan wel invloed uitoefenen op zijn omgeving. De onzichtbare boosdoener is waarschijnlijk donkere energie, alleen aantoonbaar door de invloed op zijn omgeving te meten. Het werkt als een soort kracht die naar buiten drukt, waardoor het de expansie van het universum en de uitdijing van de banen van planeten om de zon verklaart.

De effecten van het verschijnsel donkere energie in de ruimtetijd kan eenvoudig uitgelegd worden aan de hand van het trampolinevoorbeeld. Het is alsof een stok onder de trampoline wordt geplaatst die de kosmische trampoline lokaal omhoog drukt, waardoor alles van dat punt weg rolt inclusief planeten en sterrenstelsels.

De zwaartekracht rond een zwart gat is zo sterk dat het licht verbuigt

Men vermoedt echter dat de essentiële informatie die nodig is om zo’n theorie te schrijven verborgen ligt waar de mens niet kan kijken, waar de omstandigheden zo extreem worden dat er niet kan worden gemeten. Neem een voorbeeld aan een zwart gat; wanneer bekend is wat er gebeurt achter de horizon, komen hoogstwaarschijnlijk de laatste stukjes van de puzzel die zwaartekracht heet bovendrijven.

Omdat informatie niet kan ontsnappen aan de horizon door de reusachtige kromming van ruimtetijd, wordt momenteel geprobeerd om indirect informatie aan een zwart gat te onttrekken. Een zwart gat kan namelijk onder de juiste omstadigheden wel radiatie en zwaartekrachtgolven uitzenden. Deze golven kunnen misschien aanwijzingen bevatten over wat er achter de horizon gebeurt. Wie weet ligt het allerlaatste puzzelstukje van een allesomvattende theorie wel verborgen in het golfpatroon van zwaartekrachtgolven die vrijkomen bij de vorming van een zwart gat. Wanneer we deze data goed kunnen begrijgen, verhult de zwaartekracht misschien zelf zijn laatste puzzelstukje.

Daan Koetzier

19

Alexandra Ciska’s Blog

Oud Slurfer spreekt |

Er heerst een enorme prestatiedruk in de hedendaagse maatschappij. Er wordt verwacht dat je een goede studie kiest en deze nominaal afsluit, het liefst met zo veel mogelijk extracurriculaire activiteiten. Aansluitend doe je vervolgens één, of, als het even kan, twee masters. Als aan dit lijstje voldaan is, staat de student een glansrijke carrière te wachten. Hoe deze carrière eruit gaat zien is grotendeels bepaald door de studiekeuze. Werktuigbouwkunde staat bekend als één van de moeilijkste technische studies, met een hoge baankans en vooruitzicht op een royaal salaris.

Niet zo gek dus dat het een populaire studie is.

Een studierichting kiezen heeft een grote invloed op de rest van je leven. Het komt vaak voor dat het moeilijk is om deze keuze te maken. Dat komt omdat de incentives van de keuze een andere kant op wijzen dan je eigen waarden.

Incentives zijn extrinsiek en meestal tastbaar, zoals salaris of aanzien. Aan de andere kant wegen je kernwaarden mee.

Deze zijn intrinsiek, vaak ontastbaar en gaan over wat jij als persoon belangrijk vindt in het leven.

Waar ik mij zorgen om maak, is dat de student door al deze incentives het belangrijkste uit het oog verliest, namelijk zichzelf. Ik merk dat veel studenten om mij heen zich laten leiden door incentives bij het maken van dit soort belangrijke keuzes. Ze nemen geen leiderschap over hun eigen leven, maar laten zich liever leiden door mooie beloftes.

De student laat zich op deze manier als het ware door het leven rollen. Op een dag zal hij wakker worden en zich, veel te laat, beseffen dat hij iemand is geworden die hij nooit had willen zijn.

Dat dit gedrag een grote rol speelt in de hedendaagse maatschappij blijkt wel uit een onderzoek gedaan door bureau Gallup onder 230 000 werknemers in 142 landen.

Hieruit blijkt dat slechts dertien procent toegewijd is aan zijn baan. In dit onderzoek scoort Nederland nog lager en blijkt slechts negen procent echt enthousiast te zijn over het werk dat hij doet, of zoals de psycholoog Barry Schwartz dat heeft beschreven:

“Negentig procent van de

volwassenen besteedt de helft van hun wakkere leven aan dingen die ze liever niet doen op plaatsen waar ze liever niet zijn.”

Deze schokkende cijfers zijn vandaag de dag maar al te relevant. We leven in een maatschappij waar burn-outs heel normaal zijn en zelfs één op de zes mensen aan een depressie lijdt. Neem daarom het heft terug in eigen handen, doe dingen die je écht leuk vindt. Kies niet voor je ouders of het geld, maar kies voor jezelf.

Slurf Hoogh!

Ludo Hille Ris Lambers 22

Studentenprotesten | Vorige editie is geschreven over studenten tijdens de Tweede Wereldoorlog en hun beperkte vrijheid. De protesten die ontstonden zijn echter niet de enige noemenswaardige studentenprotesten.

Geschiedenis van Zuid-Holland

Deze oorlog ligt gelukkig al ruim zeventig jaar achter ons en sindsdien hebben wij als Nederlanders steeds meer rechten. Een van deze rechten is vastgelegd als artikel 9 van de grondwet: Vrijheid van vergadering en betoging. Deze wet, die zijn origine in 1798 vindt, houdt in dat elke groep mag protesteren mits zij de bevolking niet in gevaar brengt.

Dit recht is door de jaren heen een aantal keer, terecht en onterecht, door grote groepen studenten gebruikt. Een van de grootste studentenprotesten te Delft is het protest van 1972. Studenten vonden dat het collegegeld te hoog was, waren ontevreden over de kwaliteit van het onderwijs en wilden meer inspraak in de studentenorganisaties. Om hun stem te laten horen bezetten studenten enkele locaties op de TU Delft op een vreedzame wijze. Dankzij dit protest en soortgelijke protesten in andere studentensteden kwamen er meer werkcolleges en kleinere studiegroepen. Studenten kregen bovendien meer bestuurlijke inspraak, iets wat tot vandaag de dag te merken is. Het is razend populair om in de bestaande studentenraden te zitten en de verkiezingen worden door veel studenten serieus genomen. Dit geeft natuurlijk een enorme stimulans aan de universiteit.

De bezetting van de Technische Hogeschool te Delft

Toch zijn er bezettingen geweest met een minder duidelijk doel voor ogen. Een van de bekendste voorbeelden komt uit ons buurland België. Op 16 november 1949 vond de ‘Slag om het Gravensteen’ plaats in Gent. Volgens sommigen een protest tegen de verhoging van de bierprijs en de nieuwe politiehelmen, volgens anderen een uit de hand gelopen studentengrap. Het feit blijft dat medestudenten werden aangespoord mee te helpen de burcht over te nemen met het volgende pamflet:

“Dit briefje vlug en onopgemerkt laten doorgaan. De inhoud ervan geheimhouden. Commilitones, neemt allen deel aan de reusachtige studentengrap die op touw wordt gezet voor woensdag 16 november. Scenario: bezetting van het Gravensteen. Weest gij ook op post: komt het Gravensteen binnen tussen 14:30 en 15:10 u. Alles is geregeld voor uw aankomst. Komt niet in groepen. Bergt uw flatten in uw zak en blijft kalm en gedisciplineerd. Waarschijnlijk bierclub in het Gravensteen. Brengt munitie van alle slag, doch onopgemerkt, desnoods ook uw boterhammen mee.

Einde tussen 18 en 19 uur??? Wachtwoord: Uilenspiegel!

Belangrijk bericht: Zweigen. Feind hört mit!”

Politie, brandweer en zelfs de rijkswacht trokken op om de burcht te ontruimen, wat uiteindelijk ook lukte. Ondanks het feit dat hun actie voor behoorlijk wat opschudding heeft gezorgd, is geen enkele student hiervoor gearresteerd of vervolgd. Ieder jaar wordt deze dag opnieuw herdacht.

Jaarlijks betreden duizenden Gentse studenten het plein rondom Gravensteen, met in ruil voor munitie een ijskoud biertje in de hand.

Zo wordt duidelijk dat niet elk protest dezelfde insteek heeft. De een ziet het als wijze om zijn of haar mening duidelijk te maken aan de overheid of andere instelling en de ander een manier om gezamenlijk een grap uit te halen. Het kan misschien gezien worden als ongein, maar dit maakt het niet minder belangrijk. Het laat boven alles zien dat wij in vrijheid leven en dat deze ook gewaarborgd wordt. Het recht van demonstratie blijft een pilaar in de democratie van onze samenleving.

Jim Kieft en Daan Koetzier

23

99percentinvisibe

De geheimen van een goed ontwerp Nieuwe producten ontwerpen kost vaak veel tijd en geld.

Desondanks zijn er talloze producten die nog niet volledig uitontwikkeld zijn voor ze uit de testfase worden gehaald.

Aangezien de ontwerpers zelf veel tijd in het ontwerp hebben gestoken, gaan ze er van uit dat het design voor andere mensen net zo duidelijk is als voor hen. Met de term ‘design’ wordt de laatste ontwerpfase bedoeld, het deel waar de technische aspecten van het product al klaar zijn en het geheel alleen nog een concrete vorm moet krijgen.

Bij het design moet namelijk goed op een aantal punten gelet worden om het product zo gebruikersvriendelijk mogelijk te maken. Dit doe je door ervoor te zorgen dat de gebruiker zo min mogelijk fouten kan maken. Wanneer de fouten die de gebruiker potenteël kan maken bekend zijn, is het mogelijk deze te blokkeren. Een optie is ervoor te zorgen dat de fouten niet gemaakt kunnen worden, dit kan door een beperking toe te voegen. Een andere oplossing is het eenvoudig te maken voor de gebruiker om de gemaakte 24

fout ongedaan te maken, dan wel wanneer de actie is ondernomen een foutmelding weer te geven. Zo weet de gebruiker dat de actie niet mogelijk is en wat er anders gedaan moet worden.

Donald Norman

De auteur van het boek ‘The Design of Everyday Things’, Donald Arthur Norman, wordt algemeen beschouwd als design expert. Hij heeft een masterdiploma aan MIT in Elektrotechniek en Informatica en een doctoraat in de Filosofie van Wiskundige Psychologie aan de Universiteit van Pennsylvania. Norman heeft veel te maken gehad met het ‘opnieuw kijken’ naar het design. Hij heeft zelfs een tijd lesgegeven over het ontwerpproces en de punten waar goed naar gekeken moet worden. Een van zijn bekendste uitspraken is: “Good design is actually a lot harder to notice than poor design, in part because good designs fit our needs so well that the design is invisible”. Hiermee bedoelt hij dat een goed ontworpen product niet opvalt, omdat het zo goed ontworpen is dat het aan alle eisen voldoet.

Bij de meeste mensen valt een goed ontworpen product niet op, terwijl een slecht ontworpen product lang nare herinneringen achterlaat. Normans bekendste voorbeeld van een slecht ontwerp is de ‘Norman deur’. Een Norman deur is een deur waarbij niet in één oogopslag duidelijk is naar welke kant de deur open gaat. Vaak komt dit in de vorm van een deur die maar naar één kant open kan, maar

in naam van symmetrie aan beide kanten een trekhendel heeft. Volgens Norman zou bij een goed ontworpen deur aan de kant waar geduwd moet worden een plaat zitten en aan de trekkant een hendel. Hierdoor is meteen te zien of er geduwd of getrokken moet worden om de deur te openen.

Als zoiets simpels als een deur een gebruiksaanwijzing nodig heeft, is dat een duidelijk teken van slecht design.

De kern van ontwerpen

Volgens Norman moet een ontwerper op de volgende zes punten letten voor een gebruikersvriendelijk en goed product: zichtbaarheid, terugkoppeling, beperkingen, besturing, consistentie en ‘affordance’. De term affordance heeft geen letterlijke vertaling naar het Nederlands. Het is een woord dat in 1996 voor het eerst gebruikt is door de psycholoog James J. Gibson. Met deze term bedoelt hij datgene wat er in en door de omgeving wordt aangeboden, zowel positief als negatief. Er is geen ranglijst van deze zes punten, ze moeten als gelijken beschouwd worden en elk punt moet zo uitgewerkt mogelijk in het product terug te vinden zijn. Om voor de gebruiker duidelijk te maken wat er allemaal mogelijk is met het product, moeten alle mogelijke toepassingen goed zichtbaar zijn. Hiermee wordt bedoeld dat voor de gebruiker alle functies zichtbaar zijn.

Wanneer een product bepaalde functies heeft die niet te zien zijn of moeilijk te vinden zijn, zal de gebruiker deze funcites niet snel benutten. Ook moet het product aan de gebruiker laten weten welke actie ondernomen is. Het terugkoppelen van informatie is heel belangrijk, aangezien de gebruiker dan precies weet wat er gebeurt en welke actie hij vervolgens moet ondernemen. Voorbeelden hiervan zijn het geluid dat het knipperlicht van je auto maakt of het laadteken dat je computer weergeeft wanneer deze bezig is met het laden van een webpagina. Om te zorgen dat de gebruiker het product alleen gebruikt voor de functie waar het voor bedoeld is, worden er beperkingen aan het product toegevoegd. Deze kunnen in de software zitten of het fysiek onmogelijk maken om het product verkeerd te gebruiken.

Vervolgens moet het apparaat eenvoudig te bedienen zijn.

Aan de gebruiker moet op eenvoudige en duidelijke manier weergegeven worden welke knop of interactie welk gevolg heeft. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van culturele standaarden, bijvoorbeeld een groene kleur wanneer iets wel kan en een rode kleur wanneer het niet kan. Het is ook een optie om heel fysiek de besturing duidelijk uit te leggen, door gebruik te maken van iets waar iedereen al van weet hoe het gebruikt moet worden, zoals een stuur.

Wanneer er met al deze dingen rekening gehouden wordt, is het ook heel belangrijk dat het product consistent is.

Dezelfde actie moet ten alle tijden exact hetzelfde gevolg hebben. Wanneer dit niet zo is, wordt het gebruik van het product vele malen moeilijker gemaakt dan nodig zou zijn.

Met goede consistentie leert de gebruiker namelijk veel sneller hoe het product werkt. Vervolgens moet er gekeken worden naar de affordance. Dit kan gebruikt worden om de functie van het product te laten zien of juist waar het niet voor bedoeld is. De affordance is het best toegepast wanneer de gebruiker eenvoudig kan zien in welke staat het product zich bevindt en wat de mogelijke opties zijn die op dat moment ondernomen kunnen worden. Een simpel voorbeeld zijn de knoppen op de computermuis, deze kunnen louter worden ingedrukt. Hierdoor worden al vele andere mogelijkheden geschrapt, zo wordt fysiek duidelijk gemaakt welke acties kunnen worden ondernomen door de mogelijkheden in te perken.

Wist je dat...

een groep industriële ontwerpers zich beledigd voelde nadat ze de eerste versie van het boek van Donald Norman hadden gelezen?

Menselijke fouten

Op 13 januari 2018 werd er naar alle bewoners van Hawaii een waarschuwingsbericht gestuurd dat er binnen zeer korte tijd een raket Hawaii zou raken, waardoor er paniek uitbrak. Later bleek dat dit een foutief verzonden bericht was. De gemaakte fout was dat er niet een oefeningsbericht, maar het echte bericht was verstuurd. Uit onderzoek bleek dat de verantwoordelijke voor het versturen van het oefenbericht op een verkeerde knop had gedrukt. Deze persoon is als gevolg hiervan ontslagen. Donald Norman noemde dit echter meer een fout van het design dan van de persoon. Vaak wordt er bij een fout gezocht naar de menselijke schakel, waardoor er verder niet wordt gekeken naar het ontwerp dat deze fout mogelijk heeft gemaakt wanneer de fout plaats heeft gevonden. Ingenieurs en ontwerpers moeten meer gefocust op de menselijke schakel ontwerpen. Ingenieurs ontwerpen meestal uitgaande van logisch functioneren van de bestuurder van het apparaat, terwijl er geen rekening wordt gehouden met hoe de situatie voor de gebruiker kan zijn. Bij het echte werk is er bijna nooit de rust waar de ingenieurs bij het ontwerpen vanuit gaan. De situatie waarin het product wordt gebruikt kan al snel hectisch zijn, met vele andere mensen, continue onderbrekingen en meerdere onverwachte situaties. De verkeerde optie voor de SMS werd gekozen uit een lijst met 25

Apple en IKEA

meerdere verschillende opties voor het verzenden van een waarschuwingsbericht. De lijst bestond uit verwarrende namen, aangezien er voor geen van de mogelijke opties duidelijk ‘test’ of ‘echt’ voor stond. Voor het versturen van het bericht is er wel een pop-up scherm gekomen welke om bevestiging vroeg aan de persoon. Tegenwoordig wordt echter bij een bevestigingsbericht door bijna iedereen blind op ‘ja’ gedrukt zonder de pop-up duidelijk te lezen. Het versturen van dit bericht had voorkomen kunnen worden door confirmatie aan een ander persoon te vragen voor het bericht echt verzonden werd. Een andere optie is om duidelijker aan te geven welke optie de test verzond en welke optie de echt waarschuwing verzond. Wanneer er iets fout gaat wordt er bij het onderzoek bijna altijd de schuld gegeven aan de aanwezige personen.

Medium

Donald Norman heeft enige tijd bij Apple gewerkt omdat hij onder de indruk was van hun operationeel systeem, de eenvoudigheid en duidelijkheid van alle mogelijke functies. Op de nieuwste Apple producten heeft hij echter weer kritiek. Deze zijn te erg doorgeschoten in het simplistische ontwerp van het besturingssysteem en zijn daarbij minder duidelijk geworden. Zoals de feedback naar de gebruiker, het ongedaan maken en de ontdekkingsmogelijkheid. Veel van de mogelijkheden zijn niet in één oogopslag duidelijk en worden pas geleerd na veel proberen of gebruik te maken van de handleiding. De grootste tekortkoming in iOS van Apple, in vergelijking met het besturingssysteem Android, is de ‘ongedaan maken’ knop. Deze is ten alle tijden aanwezig of eenvoudig te bereiken. Dit stimuleert het ontdekken van de functies van het apparaat aangezien alles altijd heel eenvoudig ongedaan kan worden gemaakt.

Donald Norman

In januari 2013 trad er een fout op bij het aanleggen van een veerpont in New York. De veerboot ramde tegen de pier aan. Hierbij zijn 84 mensen gewond geraakt. Dit gebeurde omdat de kapitein van het schip het voertuig halverewege de vaart een andere modus had gezet. Vervolgens was hij vergeten terug te schakelen naar de orignele modus voordat hij ging aanleggen. Hierdoor had de kapitein slechte controle over de veerpont tijdens het aanleggen, waardoor het schip verongelukte. Het invoeren van verschillende modi wordt ten zeerste afgeraden bij het ontwerpen. Wanneer er toch voor wordt gekozen om meerdere modi in te voeren moet het ten alle tijden duidelijk zichtbaar zijn in welke modus het systeem zich bevindt. Wederom werd in dit scenario de schuld aan de menselijke schakel, de kapitein, gegeven. Niet aan het design van de verschillende modi van de veerpont die het ongeluk mogelijk maakten.

Bij ongeveer negentig procent van alle industriële ongelukken krijgt een werknemer de schuld, terwijl vaak het ontwerp wat beter onder de loep genomen kan worden, waar dikwijls veel ruimte voor verbetering is.

26

Een ander goed voorbeeld van het op eenvoudige wijze duidelijkheid creëren is IKEA. Ondanks dat er vaak wordt gezegd hoe vreselijk de producten van IKEA zijn om in elkaar te zetten zijn de instructies juist goed ontworpen.

Wanneer je een IKEA-product openmaakt valt er meteen op dat de gaten van verschillend formaat zijn. Er bevinden zich meerdere soorten schroeven met daarbij behorende maten in de doos. Hierdoor wordt op eenvoudige manier duidelijk gemaakt welke schroef waar moet komen. Dit verkleint de kans om fouten te maken significant. Dit zijn fysieke restricties; hierdoor kan de gebruiker het product niet fout gebruiken. Tevens bevatten de producten culturele restricties; bijvoorbeeld het vastdraaien van een schroef. Dit gebeurt altijd met de klok mee. Bijna iedereen weet dit en voert de actie juist uit zonder erbij te hoeven nadenken.

Richtlijnen

Design is een lastig onderdeel van het verwezenlijken van een product. Er bestaat geen juist antwoord en het heeft veel aspecten waar op vele manieren naar gekeken kan worden. Het ontwerpen van een product of systeem is nooit echt af, er is altijd mogelijkheid tot het verbeteren van het product en vergemakkelijken van de interactie.

Met de richtlijnen die hier toegelicht zijn is het moeilijke traject van ontwerpen iets overzichtelijker gemaakt.

Rudolf Keij

| In het kort

Geeky Gadgets

Handige handschoen

De HaptX handschoen

Gebruikmakend van hypermoderne brillen kan er in virtual reality een wereld om je heen worden gecreëerd, waar tot nu toe alleen over gedroomd kon worden. Een Amerikaans bedrijf genaamd Haptx heeft een handschoen ontwikkeld die de interactie met deze virtuele omgeving griezelig realistisch maakt. Deze handschoen volgt de bewegingen van de hand en doet deze na in de virtuele wereld. Door zorgvuldig positioneren van 120 ballonnetjes op de handschoen, kan er zelfs een kracht op de hand worden uitgeoefend wanneer iets in de virtuele wereld wordt aangeraakt. Deze handschoen werkt zo fijn dat je een virtuele spin over je hand kan laten lopen en alle acht poten individueel kan voelen.

GetZone

Opstand uit de dood

De inmiddels overleden Sudan

Toen de laatste witte neushoorn stierf, hebben artsen binnen een half uur weefsel uit essentiële lichaamsdelen onttrokken van de neushoorn, genaamd Sudan. Dit weefsel is zo snel mogelijk ingevroren, waardoor het DNA van deze diersoort volledig is geconserveerd. Een mogelijkheid om de witte neushoorn terug op aarde te krijgen is het extraheren van eicellen uit de eierstokken van de twee overgebleven vrouwelijke witte neushoorns door middel van een ultrasone sonde. Deze eitjes kunnen gepaard worden met bestaande ingevroren spermacellen. Het zal echter geen ‘Jurassic Savannah’ worden. Het uitsterven van de witte neushoorn is een recent en mensgemaakt probleem, wat het tot leven brengen ervan etisch verantwoord maakt.

Samsung

Een hybride batterij

Een bal grafeen gezien door een microscoop 28

Op dit moment zijn de beste batterijen de lithium-ion batterijen. Bij deze batterijen moet er een keuze gemaakt worden tussen capaciteit en oplaadsnelheid. Beide is helaas niet mogelijk. Er lijkt een oplossing gevonden te zijn, namelijk grafeen. Dit is een plaat van koolstofatomen die zich in een hexagonaal rooster bevinden. Grafeen heeft hoge sterkte, elektrische geleiding en elasticiteit. Grafeen batterijen zouden langer meegaan en vijf keer zo snel opladen. Samsung werkt momenteel aan een lithium-ion grafeen hybride batterij. Door de kathode en de anode van de batterij te omvangen met grafeen is het gelukt om een effectievere, minder eroderende batterij met een grotere capaciteit te maken.

Beton is een materiaal dat gebruikt wordt voor grote, sterke constructies zoals funderingen en bruggen. Intuïtief is beton dan ook niet iets wat zou kunnen drijven, maar niets is minder waar. In mei vond in Eindhoven de enige echte Betonkanorace plaats. Zoals de naam al zegt, werd hier gestreden om wie de beste kano kon bouwen van beton.

Hierbij werd door de jury vooral op snelheid gelet. Bij het laatste onderdeel moesten de teams binnen een bepaalde tijd zo veel mogelijk opblaasdieren uit het water redden.

Helaas heeft niet iedereen de race af kunnen maken omdat hun kano’s onderweg waren gesneuveld. De trofee die werd uitgereikt aan de winnaar, was uiteraard gemaakt van lichtgewicht beton.

Cursor

Drijven in beton

De betonnen boten in actie

De Zonnebloemen van Van Gogh is één van zijn meest bekende werken. De bloemen zullen echter geleidelijk een bruine waas over zich heen krijgen. Wetenschappers zijn erachter gekomen dat de verf die gebruikt werd, erg instabiel is. In de verf zit het pigment chroomgeel, dit pigment valt onder invloed van licht uit elkaar waardoor een bruine kleur ontstaat. Momenteel is dit nog niet zichtbaar en zal het verwelken van de bloemen jaren duren. Het bruin worden van de verf is ook een probleem voor de andere doeken van Van Gogh. Gelukkig schilderde van Gogh vaak dik en met ondoorzichtige verf. Hierdoor is het grootste gedeelte van de verf nog goed en zullen zijn bloemen nog even vers in de vaas blijven.

Wired

Een schilderij dat met zijn tijd meegaat

Het schilderij hangt nog steeds in Amsterdam

Het is en blijft een futuristisch idee: telefoons die volledig bestaan uit scherm. Toch zijn wij tegenwoordig te gewend geraakt aan bepaalde luxes die onze ‘oude’ telefoons ons geven. Zo heeft iedereen zijn vingerprintscanner veel te lief om daar vanaf te stappen. Gelukkig hebben de eerste telefoons al een waardige oplossing gevonden om deze gadget te behouden: de in-display vingerprint-scanner. Vivo was hiermee de eerste met de Vivo X21, maar onlangs heeft deze een concurrent gekregen. Xiaomi, een Chinees bedrijf, heeft praktisch de iPhone X gekopieerd. Deze heeft echter wel twee verbeteringen: In het beeldscherm zit een scanner voor je vingerprint en in tegenstelling tot het rib uit je lijf dat een iPhone X heet, kost de Xiaomi maar 420 dollar.

Mashable

Vingerprintscanner in het scherm

De Vivo X21 met vingerprintscan in het scherm 29

| Oud-bestuurder spreekt Gezelschap Leeghwater bestaat 150 jaar. Er zijn veel leden die een mooie tijd bij het Gezelschap hebben beleefd. In elke editie van de Slurf wordt een oud-bestuurder gevraagd om zijn of haar ervaringen met het Gezelschap te delen.

Jaren van studeren: Bestuursjaar:

2005-2013 2007-2008

Het is algemeen bekend dat de studie Werktuigbouwkunde aan de TU Delft een zware en degelijke opleiding is waar je een overweldigende hoeveelheid kennis vergaart. Volgens Einstein is Fantasie echter belangrijker dan kennis, want kennis is begrensd. Wat is er dan mooier dan dat ik in Delft beide heb meegekregen in mijn reis tot ingenieur? Graag neem ik je mee in deze reis.

Van nul tot olifant

Bij mijn studiekeuze kwam ik vanwege mijn passie en interesse voor techniek na een oriëntatie uit op de TU Delft: Werktuigbouwkunde, Technische Bestuurskunde of Civiele Techniek. Uiteindelijk heb ik de keuze heel pragmatisch gemaakt, zoals een echte analyticus betaamt. De studie Werktuigbouwkunde gaf toegang tot de meeste masters, indertijd meer dan achttien. Hoe ik überhaupt Technische Bestuurskunde of Civiele Techniek heb kunnen overwegen is mij achteraf een raadsel, maar dat deze keuze mij zo veel zou brengen, ging mijn Fantasie toen nog te boven.

Waar tijdens mijn Nuldejaarsweekend de eerste kiem werd gezaaid voor de olifantenliefde, begon het echt te leven als voorzitter van de Excursiecommissie tijdens de organisatie van de buitenlandreis. Tijdens deze reis naar Denemarken hebben we onder andere Airbus, Siemens Windpower en Bang & Olufsen aangedaan. Als klap op de vuurpijl hebben we de ultieme droom van iedere techniekstudent laten uitkomen door niet alleen Legoland, maar ook de Lego fabriek te bezoeken, vergezeld door de roze olifant Belle die we als organisatie hadden ontvangen.

Mijn olifantenavontuur begon nadat ik was gevraagd voor de functie Commissaris Lustrum van het 140ste Bestuur, oftewel het 28ste Lustrumbestuur. Wij werden als “eppo’s” officieel aangekondigd tijdens de ontwerpwedstijd. Wij grepen uiteraard direct de kans om dit op feestelijke wijze aan iedereen duidelijk te maken door samen met Ali B een rapvariant op het Willemlied te maken en luidkeels het volle voorplein toe te zingen. Dit was iets wat hij en vele werktuigbouwers zich jaren later nog wisten te herinneren.

30

Robbert van Zijverderden

Robbert van Zijverden

Het 140ste bestuur met de Cadillac Fleetwood limousine

Ik mocht als Commissaris Lustrum de organisatie van het gehele Lustrum op me nemen. Ondanks dat deze functie helaas geen directe voorgangers heeft, wat ik wel eens heb betreurd, is het wel de meest briljante functie in het bestuur. Immers, je combineert in feite het beste van vier functies in een rol; het plannen, speechen en coördineren van de Voorzitter, het corresponderen van de Secretaris, het managen van een begroting, groter dan die van de meeste studieverenigingen in Nederland, van de Penningmeester en de vele gesprekken met bedrijven van de Commisaris Externe Betrekkingen. Maar de belangrijkste reden dat deze functie mij op het lijf was geschreven, is dat je een reusachtige vrijheid hebt om op een creatieve manier projecten te initiëren, mensen te enthousiasmeren en zo dingen te realiseren die men zich over tien Lustra nog steeds herinnert.

Met andere woorden “Fantasie tot Werkelijkheid brengen” was geheel in lijn met de “140 jaar op vol vermogen!” welk het Gezelschap dit 28ste Lustrum al sierde. Dit was direct dan ook een goed thema voor het Lustrum.

Van olifant tot Lustrum

De basis voor onze bestuursband werd in september tijdens het wisselweekend en de constitutieborrels gelegd.

Hier waren wij als oudste bestuur uiteraard als eerste aan de beurt waren om te recipiëren, dienden wij dit bij sommige verenigingen op een voor de buitenstaander wellicht destructieve maar effectieve manier duidelijk te maken. Al snel begreep elke vereniging in Delft echter dat Gezelschap Leeghwater juist zeer constructief en initiatiefrijk is, wat resulteerde in vruchtbare samenwerkingen met Delftse organen om zo de positie van studenten te versterken.

Om representatief over te komen hadden we als bestuur een Cadillac Fleetwood limousine aangeschaft. Voor 600 euro per persoon hadden we iedere luxueuze Porscherijder

aan onze lippen hangen. Ons kroonjuweel was ook nog eens multifunctioneel inzetbaar. Zo hebben we hem eens ingezet als promotie-intercomwagen om ons Lustrum luidkeels aan te kondigen en diende de motorkap zelfs als podium voor drie modellen die waren ingehuurd door een sponsor om de eerste ooit door Leeghwater georganiseerde buitenlandse autorally klasse en status te geven. Ook verhuurden we hem met chauffeur om vrouwenjaarclubs in te vervoeren tijdens 21-diners. Ik zal nooit vergeten hoe Roel en ik tijdens een sponsorgesprek bij Siemens de bolide, na lang zoeken, overhaast dubbel hebben geparkeerd op wat later de plek van de CEO bleek te zijn. Nadat onze trots aan het einde van het jaar rijp was voor de sloop, hebben Riny en ik er waardig afscheid van genomen door er donuts mee te draaien op de parkeerplaats achter de faculteit.

Enkele van de vele hoogtepunten uit ons jaar waren de Lustrumactiviteiten. Zo bestond de Lustrumweek onder andere uit de Lustrumopening met een gave stunt door motorrijders op het voorplein, borrelen op grote hoogte, een megahup in jeneverglaasjes met het Lustrumlogo, metalen vouwolifantjes als gadget en een gala in de InCasa in Leiden. Daarnaast hadden we bedacht om de gehele faculteit in de stijl van Gezelschap Leeghwater om te dopen en een Lustrumlounge te bouwen met piano, planten en een bar. Ook in de rest van het jaar hadden we vele activiteiten georganiseerd: een symposium over de toekomst van personenvervoer, een feest in Lorre waarbij een honderdtal mannen en tiental vrouwen luidkeels “Help, help, help….. Ik krijg tieten!” meezong en bovenal de drieweekse studiereis naar India waar we zestien bedrijven bezochten. Onder het mom van de slechte hygiëne in het land werd besloten onderling de SolidWorkscompetitie te beginnen. Zolang je darmen niet van slag waren, zat je er voorlopig nog in.

Van Lustrum tot ingenieur

Na vijftien maanden bestuurswerk keek ik ernaar uit mijn studie te vervolgen en heb ik het laatste jaar van mijn bachelor afgerond alvorens te beginnen aan de Master Transportation Engineering. Door een ongeluk heb ik in het tweede jaar van mijn master, op 28 mei 2010, mijn rug gebroken en daarbij een dwarslaesie opgelopen. In de periode na het ongeluk en eigenlijk nog steeds heb ik kunnen ervaren dat de kennis die ik heb opgedaan in Delft, de activiteiten waaraan ik heb deelgenomen en de vrienden die ik daarbij heb gemaakt hebben bijgedragen aan een goede revalidatie, succesvolle voortzetting van mijn studie en deelname aan de maatschappij. Zodoende heb ik ook de kans kunnen grijpen om nog een project in Brazilië te doen in het kader van mijn honourstrack. Hierbij keek ik naar welke factoren het meest bijdroegen aan de, op dat moment, ‘emerging market’. Ik heb mijn studie afgerond door af te studeren bij Unilever alvorens ik ben begonnen bij Shell als LNG Logistics Engineer. In mijn huidige baan geniet ik van de diverse culturen waarmee ik samenwerk en de technische uitdagingen waar ik mee te maken heb.

Het voltooien van de studie Werktuigbouwkunde en de tijd in Delft staan voor mij symbool voor een gezonde nieuwsgierigheid, brede interesse, de capaciteit snel veel informatie tot je te nemen, het kunnen systeemdenken en een sterk analytisch vermogen. Deze technische ‘skill-set’ is nu al waardevol, maar wordt met het oog op de steeds sneller gaande technologische ontwikkelingen alleen maar belangrijker. Dit in combinatie met organisatorische ervaring waarbij je geleerd hebt samen te werken en dingen werkelijk vanaf de grond op te bouwen is extra nuttig en wordt ook in de consultancy, banking of accountancy zeer gewaardeerd. De vriendschappen die je opdoet tijdens het meedoen aan al deze activiteiten zijn het meest waardevol.

Ik ben dan ook dankbaar voor alle momenten die ik samen heb kunnen ervaren met mijn bestuur, commissieleden, huis, club en studievrienden.

Maak er een mooie tijd van en zorg er voor dat ook jouw Fantasie Werkelijkheid wordt in Delft. “Lekker Slurfen moet je durven”, zoals de Gala Commissie zou hebben gezegd!

Robbert van Zijverden

Robbert van Zijverden Commissaris Lustrum 140ste bestuur

Het 140ste bestuur, rappend met Ali B 31

Isabelle van der Kaaij

Buitenlandverhaal Delftse studenten en zeker werktuigbouwers staan overal bekend als fietsenmakers. Ik heb tijdens mijn minor deze naam helemaal waar mogen maken in Kenia.

CooP, hebben wij een bakfiets ontworpen, gebouwd en getest. Ook hebben wij een business model rondom de fiets opgezet zodat deze hier hopelijk een blijvend en positief effect zal hebben.

Ik heb voor de minor International Entrepreneurship and Development, met twee medestudentes van Industrieel Ontwerpen, drie maanden in Kisumu aan een project gewerkt. Kisumu is de op drie na grootste stad van Kenia en ligt aan het grootste meer van Afrika. In deze mooie stad wordt ontzettend veel gefietst, maar er is een groot transportprobleem voor kleine ondernemers en boeren.

Zij moeten vaak meer dan tien kilometer reizen om hun producten te verplaatsen en te verkopen. Normale fietsen worden op de meest creatieve manieren volgeladen wat resulteert in gevaarlijke verkeerssituaties. Het doel van het project was om lokale ondernemers te helpen met dit transportprobleem. Met de stichting Cycling out of Poverty, 32

Isabelle van der Kaaij

De uitdaging

Werkplaats in Kisumu

De aanloop

In Nederland struikel je bijna over alle bakfietsen, maar in Kenia was dit een totaal nieuw concept. In september begonnen we met alle voorbereidingen voor onze reis en het project. We verdiepten ons in de Keniaanse cultuur, volgden een les in Swahili, werkten aan het business model

Eerste indrukken

Zelf was ik nog nooit in Afrika geweest, bij aankomst keek ik mijn ogen uit. Het was in één woord: chaos. Na aankomst werden wij door onze begeleider direct meegenomen naar het plaatselijke eetcafé waar we konden genieten van de lokale keuken. Het meest gegeten gerecht is “ugali”, een soort maïspap dat je met je handen kneedt tot een schelpje waarmee je bijvoorbeeld “skumawiki”, kool, opschept.

Ook verkenden wij de stad per fiets en bezochten we de werkplaats waar de fiets gebouwd ging worden. Na een zeer enerverende fietstocht konden wij bijkomen van onze eerste indrukken en weer gaan denken aan datgene waar we voor gekomen waren: de bakfiets.

Het project

Na die eerste dag zijn wij uit veiligheidsoverwegingen doorgereisd naar Oeganda. Hier werkten we verder aan onze conceptschetsen en na twee weken kwamen we weer “thuis” in Kisumu. In overleg met onze begeleider pasten we het ontwerp nog wat aan en konden we beginnen met de bouw van onze fiets. Veel factoren van de studie Werktuigbouwkunde kwamen terug in dit ontwerpproces.

Allereerst werd het ontwerp in SolidWorks gemodelleerd.

Tijdens de ontwerpwedstrijd in het eerste jaar had ik al wat ervaring opgedaan met het bedenken en bouwen van een prototype. Echter bij het maken van een product in een ontwikkelingsland, dat in het dagelijks leven gebruikt moet gaan worden, komen allerlei problemen kijken. Welk materiaal is sterk genoeg voor de bedachte constructie en is dit wel beschikbaar? Hoe buig je een buis exact 53 graden? In de instructiewerkplaats in Delft werk je met gereedschappen met een hoge precisie, maar deze hadden wij in Kenia niet tot onze beschikking. Af en toe was dit erg frustrerend, maar dan keek je weer onder het genot van een ijskoud biertje naar de zonsondergang over het Victoriameer en was je dag weer goed. Met veel bloed, zweet, tranen en hulp van de werknemers van CooP slaagden we erin om het prototype werkend te krijgen. De kick die je krijgt als je voor het eerst op je eigen, zelfgebouwde fiets rijdt, is echt onbeschrijfelijk. De grootste valkuil van het project was

dat we een bakfiets zouden maken en dat deze vervolgens nooit meer gebruikt zou worden. Om deze reden hebben wij een marktonderzoek opgezet en verschillende groepen naar hun wensen gevraagd. Ik vond het geweldig om contact met de bevolking te leggen om erachter te komen hoe de perfecte bakfiets eruit zou zien. Kenianen zijn hartstikke vriendelijk en iedereen wilde ons graag helpen. Ik heb hier ook veel geleerd van mijn groepsgenoten. Deze hadden wat meer ervaring met dit onderdeel van het ontwerpproces.

Natuurlijk was er ook soms tijd om het prachtige Kenia te ontdekken. In de weekenden hadden wij af en toe tijd voor uitstapjes en in de kerstvakantie hebben wij met de twee andere minorgroepjes die ook in Kenia verbleven een super mooie reis gemaakt.

Isabelle van der Kaaij

en begonnen met het maken van schetsen voor de bakfiets.

De verkiezingen en de daarbij voorspelde onrust in Kenia dreigden nog even roet in het eten te gooien, maar na wat pittige discussies besloten wij toch met zijn drieën af te reizen naar Kisumu. Begin november was het eindelijk zover. Toch wel wat zenuwachtig werden we uitgezwaaid door onze familie en vrienden. Het grootse avontuur kon nu eindelijk beginnen.

Het testen van het prototype

Het vertrek

De laatste weken hebben wij als een gek gewerkt om alles op tijd af te krijgen. Het prototype werd uitgebreid getest, wat leuke situaties opleverde. Mensen wisten niet wat ze zagen. Wat was dat voor gek ruimteschip? Na de testdagen werd het ontwerp verbeterd en een tweede bakfiets gebouwd. Het laatste weekend organiseerden wij een groot Awareness Event om de “Mbuni Cargo Bike” te introduceren aan de inwoners van Kisumu. Lokale musici traden op en al onze nieuwe vrienden, fiets-enthousiastelingen en buurtgenoten waren welkom om zelf een rondje te rijden op de fiets. Dit evenement was de perfecte afsluiter van een fantastische tijd in Kenia. Wil jij nou ook aan een eigen project werken en tegelijkertijd nieuwe culturen en landen ontdekken? Dan raad ik je aan naar het buitenland te gaan en er net zo van te genieten als ik.

Isabelle van der Kaaij

33

Van Little Willie tot Tiger

Tegen het eind van de Eerste Wereldoorlog was Duitsland aan de verliezende hand. Met het verdrag van Versailles hadden de Duitsers een wapenstilstand getekend die een einde maakte aan de Eerste Wereldoorlog, maar zij waren niet van plan het hierbij te laten. Om sterker terug te kunnen komen, hadden ze hun tactiek veranderd. Deze nieuwe tactiek zette de statische loopgravenoorlog om in een snelle veroveringstocht tijdens de Blitzkrieg, vooral door het mechaniseren van de oorlogsvoering. Hun allernieuwste tank, de Panzerkampfwagen II, was hierin een cruciaal element en zette de toon in het begin van de Tweede Wereldoorlog.

De Duitsers waren niet de eerste die met het idee van een 34

tank kwamen. Gedurende de Eerste Wereldoorlog is er door meerdere landen geprobeerd om de oorlogsvoering zoveel mogelijk te mechaniseren.

De mechanische schrik van de loopgraven

Het allereerste ingezette uitprobeersel was de Little Willie in 1915, die door het Landships Committee van Engeland was ontworpen. De Little Willie valt onder de zogenaamde ‘boxtanks’, simpel gezegd is dit een gepantserde doos op rupsbanden. Hij was gecreëerd om de soldaten veilig van de ene naar de andere loopgraaf te brengen en moest dus over loopgraven heen kunnen rijden. Dit kon doordat hij ondersteund werd door een klein achterwiel. Er waren echter nog een paar cruciale dingen waar de bemanning van de Little Willie tegenaan liep. Zo werden de linker- en rechter rupsband afzonderlijk aangedreven. Er was dus een bemanningslid nodig voor elke rupsband. Om de bepantsering zo effectief mogelijk te houden waren er alleen kleine luikjes om vanuit te kunnen schieten, maar zo kon de ruimte dus ook niet gelucht worden. Omdat er zich twee motoren in de ruimte bevonden, kon het er erg heet worden en bovendien kwamen er giftige gassen uit deze motoren, die alle bemanningsleden van de Little Willie vroeg of laat het leven hebben gekost. De Engelsen begrepen dat ze nog lang niet bij een goed functionerende tank waren, maar de eerste stappen waren hiermee wel gezet.

De Little Willie had een paar overduidelijke problemen die

Imgur

In 1918 kwam de Eerste Wereldoorlog op zijn einde.

Soldaten hadden maanden doorgebracht in de modderige loopgraven, waar ze wachtten op het bevel om naar de volgende loopgraaf te rennen.

dan het klinkt. Tractoren reden tot voor kort nog op stoom, maar door de uitvinding van de Holt motor konden ze nu ook op brandstof rijden, waardoor ze meer arbeid konden leveren. Daarnaast waren tractoren de eerste voertuigen waar de technologie van rupsbanden op werd toegepast om het ruige landbouwterrein te kunnen doorkruisen.

Het enige wat Brillié eigenlijk nog hoefde te doen was er een pantser op zetten, om zo de Schneider te creëren. De voorkant van de Schneider CA-1 kreeg de vorm van de boeg van een boot om te voorkomen dat hij in de loopgraven zou kunnen blijven steken. Renault gooide het over een hele ander boeg bij het ontwerpen van hun tank. Zij kozen voor een kleine tank waar slechts twee man in zaten, één om het voertuig te besturen en één om het kanon te bedienen.

Het was de eerste tank die het principe van de boxtank doorbrak door het kanon draaibaar te maken over 360 graden. In het begin van al deze ontwikkelingen werden tanks nog voornamelijk gezien als landschepen. De eerste ontwikkeling van de Duitsers laat duidelijk zien dat zij er in 1918 ook zo over dachten. Zij bouwden de enorme Sturmpanzerwagen A7V. Deze tank was slechts drie meter hoog maar acht meter breed en had in totaal achttien bemanningsleden met ieder hun eigen taak aan boord. De twintig tanks die gebouwd waren zijn helaas allemaal vernietigd door de geallieerden na de Eerste Wereldoorlog.

De Mark I

De Russen hadden hun eigen ideeën over hoe zij vonden dat een tank eruit moest zien. Zij ontwierpen in 1915 de Tsaar tank, die functioneerde als een hele grote driewieler. De twee voorwielen hadden een diameter van maar liefst zeven meter. Tussen deze twee wielen hing een soort bunker waar vanuit zes gaten geschoten kon worden.

Hieraan zat weer een laatste wiel voor stabiliteit. In totaal was het voertuig twaalf meter breed en achttien meter lang. Na een paar tests is het idee opgegeven, omdat hij zeer gevoelig bleek voor landaanvallen. Met een simpele landmijn kon één van de voorwielen opgeblazen worden en dan lag het hele gevaarte hulpeloos op de grond. Ook de Fransen vonden dat het tijd werd voor een andere manier van oorlog voeren, maar zij pakten het niet zo handig aan.

In plaats van dat de overheid ervoor koos om het ontwerpproces te collectiviseren, hebben diverse particulieren hun poging gewaagd waardoor geen van de ontwerpen echt van de grond kwam. Ingenieur Eugène Brillié begon bij het ontwerp van een tractor, wat een minder slecht idee was

Imgur

Rare historical photos

gemakkelijk aangepast konden worden en slechts een jaar later kwamen de Engelsen met de verbeterde Mark I. Om te zorgen dat het voertuig beter over obstakels en loopgraven heen kon klimmen, kozen zij dit keer voor een ruitvormig ontwerp waar de rupsbanden helemaal omheen liepen.

Het achterwiel van de Little Willie bleef. Bij het inzetten van de Mark I waren er acht bemanningsleden aan boord.

Eén hiervan had de bijzondere taak om voor de postduiven te zorgen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was er namelijk nog geen draadloze radiocommunicatie, dus werd er nog op duiven vertrouwd voor communicatie over lange afstanden. Deze duiven hadden in de tank natuurlijk ook hun eigen kooitje en hun eigen uitgangsluikjes. Het werd onder de soldaten dan ook een sport om zoveel mogelijk duiven uit de lucht te schieten.

De Tsaar Tank

Tiger vs. Sherman

Op 11 november 1918 zouden alle landen samen over een vredesverdrag gaan onderhandelen. Van een bespreking was echter weinig sprake, want de afgevaardigde Duitse politicus kreeg simpelweg een dictaat onder zijn neus geschoven wat hij geacht werd te tekenen. Hiermee kwam de Eerste Wereldoorlog officieel ten einde. Dit betekende grotendeels een stilstand voor de ontwikkeling van tanks.

Geen van de landen zagen veel reden om verder in deze 35

Pinterest

Drie M4 Shermans rijdend in formatie

Lange tijd domineerden de Duitse tanks het slagveld. In 1942 ontwikkelden de Amerikanen de Sherman M4, één van de belangrijkste Amerikaanse tanks ooit gemaakt. Hun initiële doel was om de infanterie van de geallieerden te komen versterken, maar op het slagveld waren confrontaties met Duitse tanks onvermijdelijk. De Duitsers waren inmiddels allang van de Panzerkampfwagen II afgestapt en gebruikten de ver verbeterde Panzerkampfwagen VI, beter bekend als de Tiger. De Amerikaanse Shermans waren nog 36

Twee Amerikanen bovenop een verlaten Tiger

Hoe de Duitsers toch de oorlog hebben verloren, legde een Duitse tankcommandant uit in de volgende uitspraak: “Een Tiger kan makkelijk vijf Shermans aan. Het probleem was dat er altijd een zesde was.” Het produceren van een succesvolle tank betekende niet dat er een einde was gekomen aan het bedenken van nieuwe ontwerpen. De Duitsers kwamen met de plannen voor de gigantische landkreuzer Ratte. Deze enorme tank zou met zijn 35 meter lengte en 14 meter breedte plaats bieden voor 25 bemanningsleden en zou 1 000 ton wegen. Hij is echter nooit in productie gegaan. Ook waren er voor D-Day amfibische tanks ontworpen. Deze tanks konden een propellor op hun motor aansluiten waardoor ze konden varen. Ze zouden zodanig zelfstandig het kanaal over kunnen steken en in Normandië aan land kunnen komen om de infanterie bij te staan. Zo zouden ze samen sterker staan tegen de Duitsers die hen op het strand op stonden te wachten. Dit idee bracht echter complicaties met zich mee. Meerdere tanks zijn tijdens hun reis gezonken en als zij eenmaal het strand bereikt hadden, konden zij zolang zij zich in het water bevonden niet verdedigen, omdat het kanon zich onder waterniveau bevond. Bovendien hadden de Duitser barricades aangebracht op het strand die hun weg versperden.

Het einde van de Tweede Wereldoorlog betekent niet dat de ontwikkelingen al die jaren stil hebben gestaan. Hoewel de landmacht van Nederland al haar tanks heeft verkocht, zijn andere landen nog volop bezig met het ontwikkelen van steeds betere en sterkere tanks. De prognose is dat tanks niet snel van het slagveld zullen verdwijnen, maar dat ze wel sterk zullen veranderen. Met alle technische ontwikkelingen komen natuurlijk steeds sterkere antitankwapens. De gemakkelijkste manier om je hier tegen te wapenen is om het pantser te verdikken, maar dat principe kan niet eeuwig worden toegepast. Met een dikker pantser komt meer massa en dus minder snelheid en mobiliteit.

Daarom moet de verhouding tussen mobiliteit en de dikte van het pantser optimaal zijn. Een alternatief om je te verdedigen tegen aanvallen is een actief verdedigingssysteem, zoals die onder andere al wordt gebruikt om oorlogsschepen te verdedigen. Hierbij schiet het kanon op de naderende raket waardoor zijn koers wordt veranderd of de raket zelfs wordt vernietigd. Dit vraagt ook om computersystemen die de koers van de raket kunnen voorspellen om te zorgen dat hij goed geraakt wordt. Met de huidige materiaalkundige kennis is er een kans dat er door uitvoerig onderzoek een materiaal wordt ontwikkeld dat dezelfde impact kan verdragen als een dikke staalplaat maar de dichtheid heeft van aluminium. Een zodanig materiaal zou deuren openen voor het ontwikkelen van lichtgewicht tanks. Ook kunnen tanks met futuristische wapens zoals lasers uitgerust worden. Hierdoor komt de nadruk van de techniek weer te liggen op het ontwikkelen van lichtgewicht batterijen met hoge capaciteit. Ook veranderde het uiterlijk van de tank de afgelopen honderd jaar nauwelijks.

Er kan gekeken worden naar het vervangen van de rupsbanden voor wielen of misschien zelfs insectachtige poten.

Er is kortom nog heel veel ruimte voor technische innovatie binnen de ontwikkeling van tanks. Echter, er is nog sprake van afweging tussen verschillende factoren die ook al speelden in de oorlog.

Wist je dat...

de Russen binnen een jaar maar liefst 12 533 exemplaren van hun T-34 tank hebben gemaakt door de tank bijna identiek te maken aan een collectief gebruikte tractor?

Tweede Wereldoorlog maakten de Duitsers al de Goliath.

Dit was een klein autonoom tankje dat explosieven met zich meedroeg. Hij werd met behulp van draadbesturing en iets wat op een versimpelde spelcomputer controller lijkt op prikkeldraadversperringen afgestuurd. Als hij was aangekomen blies hij zichzelf op om de weg vrij te maken.

Military History Monthly

Richten op een autonome toekomst

steeds niet opgewassen tegen deze Duitse tanks. Als enige Sherman stond je haast machteloos tegenover een Tiger.

De enige manier om hem te verslaan was door middel van ingewikkelde manoeuvres aan de achterkant van de tank zien te komen om hem in zijn zwakke plek in het pantser te raken. De Duitsers lagen dus nog steeds ver voor in de technologische ontwikkelingen en hun tanks werden gevreesd door de Amerikaanse tankbemanning. De algemeen gebruikte vuistregel was dat er vijf Shermans nodig waren om één Tiger te kunnen verslaan en dan bleef er slecht één geallieerde Sherman over.

Rare historical photos

ontwikkeling te investeren. De ondertekening van het Verdrag van Versailles volgde in juni 1919. Dit had de ontwapening van Duitsland als gevolg. Zij moesten hierbij deels afstand doen van hun leger en het ontwikkelen van zware tanks werd hen verboden. De Duitsers waren het echter niet eens met hoe de Eerste Wereldoorlog was afgelopen en ze waren hun droom van een groot Duits rijk nog niet vergeten. Om een tweede nederlaag te voorkomen, kwamen ze met een nieuwe tactiek. Ze zouden de vijand van alle kanten tegelijk aanvallen met vliegtuigen, tanks en infanterie. Deze tactiek noemden ze de Blitzkrieg, letterlijk vertaald de bliksemoorlog. Duitsland bleef dus fors investeren in de ontwikkeling van tanks, maar deden dit onder het mom van tractoren om het Verdrag van Versailles niet te doorbreken. Zo ontwikkelden ze de Panzerkampfwagen I en II. Dit waren de tanks die de standaard hebben gezet voor hoe tanks nu gebouwd worden. Zij werden ingezet bij de verovering van Polen in 1939. De nieuwe tactiek van de Duitsers werkte, want binnen een maand hadden ze het hele land veroverd en was de Tweede Wereldoorlog begonnen. Heel lang konden andere landen niet op tegen de Duitse tanks, omdat zij in het interbellum geen nut hadden gezien om te blijven investeren in tanks. Alhoewel de Duitse Panzerkampfwagen II nog genoeg mankementen had, bleef hij lang ongeslagen op de verschillende fronten.

Engelsen met gevangen Goliath tanks

Verder worden autonome voertuigjes al langer ingezet bij het op afstand ontmantelen van bommen. In de toekomst zullen steeds meer processen geautomatiseerd worden en uiteindelijk zullen onbemande tanks er op uit gestuurd worden. Dit brengt op zijn beurt weer tal van uitdagende ethische vraagstukken met zich mee. Er zullen namelijk in de toekomst computers geprogrammeerd moeten worden om te kiezen wie een aanval mag overleven. Daarnaast zijn er strategische keuzes die voor een computer erg moeilijk zijn om te maken en blijft menselijke interactie belangrijk voor burgers die ineens midden in een oorlog kunnen belanden. Daarom zal het nog enige tijd duren voordat onbemande aanvallende tanks ingezet zullen worden, maar ze kunnen wel goed ingezet worden als verkenners, net zoals al met drones wordt gedaan. Op deze manier worden mensen ,in hoeverre dat mogelijk is, uit direct gevaar gehouden. Er zijn dus nog heel veel mogelijkheden om tanks sterker, beter en krachtiger te maken. Ondanks dat er op allerlei gebieden nog ruimte is voor innovatie, zullen in de modernste tanks zeker ook invloeden van eerdere oorlogen terug te vinden zijn. Daardoor zal de tank van morgen een totaal verschillend oorlogsbeest zijn.

Gitte Hornung

Een andere mogelijkheid voor het toepassen van nieuwe technieken is om autonomie te introduceren. Deze techniek is echter helemaal niet zo recent. Al aan het begin van de 37

| Gadgets < In je kast, de kofferbak of onder je bureau. Deze vouwfiets neem je overal mee naar toe, maar niet alleen dat! Hij biedt ook nog eens de voordelen van een elektrische fiets en weegt slechts zo’n tien kilogram. www.hammacher.com | € 860,-

<

Bij een opvouwfiets hoort natuurlijk een bijpassende gadget.

Als je dan toch gebrek aan ruimte hebt, waarom dan ook niet een opvouwhelm? Stop hem in je tas en neem hem overal mee naar toe. Veiligheid staat natuurlijk voorop. www.hammacher.com | € 150,>

Altijd weer die vervelende vliegen die rond je hoofd zoemen en je komt er maar niet van af.

Grijp je kans met dit geweer en laad hem met een lading zout. Neem die beesten te grazen en schiet ze uit de lucht met dit prachtapparaat! www.bugasalt.com | € 35,-

> Een besmeurde bril is precies niet wat je wil.

Dankzij het handige ingebouwde systeem veeg je je glazen in één keer helemaal schoon. Geen gedoe meer met doekjes en vette vingers! www.sacubaeyewear.com | € 80,-

38

<

Vanaf nu is elke barbecue een succes.

Met deze gadget kan je een marinade in je stukje vlees spuiten. Van binnen en van buiten om van te smullen! www.hammacher.com | € 50,-

>

Altijd een verfrissend koud biertje drinken is nu mogelijk. Deze handige sixpack kun je in de vriezer stoppen en heeft de perfecte vorm voor je flesjes. Bovendien blijft dit koelblok dankzij haar speciale vloeistof langer koud. www.thegadgetflow.com | € 25,-

< Plantjes kweken is nog nooit zo leuk geweest. Deze potjes slurpen het water op met hun tong. Help jij ze een bos ‘haar’ op hun rug groeien? www.megagadgets.com | € 10,-

> Als jij ook helemaal klaar bent met alles turven op pen en papier, dan is dit product iets voor jou. Met de TurfSlurf is inkt op je handen verleden tijd. www.facebook.com/turfslurf | € 4,80

39

| Commissie uitgelicht De 150ste verjaardag van Gezelschap Leeghwater is het afgelopen collegejaar natuurlijk niet onopgemerkt gebleven. Naast een geweldige Lustrumweek en een fantastisch Lustrumgala waren er ook tal van andere activiteiten die stuk voor stuk verdienden om onder de aandacht te worden gebracht. Er wordt immers veel tijd ingestoken door de vele commissieleden die Gezelschap Leeghwater rijk is. Toch is tegenwoordig een poster of tekst op de website niet meer voldoende om de honderden leden actief te betrekken. Daarom is dit Lustrumjaar wederom de Media commissie, ofwel MediaCo, in het leven geroepen.

De MediaCo 150 begon in september 2017 met een zevental hobbyisten die interesse toonden in foto- en videografie.

Onder het motto ‘stay focused’ zijn wij in het afgelopen jaar uitgegroeid tot een sterk mediateam met moderne apparatuur zoals een 4K-videocamera, een fotocamera en drones. Wij verzorgen de promotie bij activiteiten en evenementen door het maken van onder andere promovideo’s, aftermovies en foto’s. Keer op keer proberen wij Gezelschap Leeghwater een stukje beter op de kaart te zetten, zowel bij de leden als ver daarbuiten.

Het doel van de MediaCo is om in smaenwerking met de organisatoren van de activiteit een video te produceren. Zij komen met de ideeën, waarna wij onze draai aan geven.

Steven Spielberg zei ooit: ‘All good ideas start out as bad ideas, that’s why it takes so long.’ Deze quote kunnen wij inmiddels zeker beamen, omdat een geslaagde video niet zomaar tot stand bleek te komen. Samen met de desbetreffende commissies is er vaak over gebrainstormd met goede, maar zeker ook minder goede, ideeën. Toch leidden deze sessies vaak wel tot een uitgedacht plan, wat vervolgens werd weergegeven in een kort script. Dit zorgde ervoor dat de boodschap duidelijk naar het publiek overgebracht kon worden. Na het denkwerk was het tijd voor de opnames. Vaak werd er een halve dag uitgetrokken voor het opnemen van de video, zodat wij daarna aan de slag konden gaan met de toch wel tijdrovende montage.

Enkele weken na de eerste ideeën was de video dan eindelijk gereed en kon ingezet worden voor de promotie.

Als lid van de MediaCo maak je de meeste activiteiten van Gezelschap Leeghwater van dichtbij mee. Doordat wij ook de promovideo’s vooraf verzorgen, zijn wij al in een vroeg stadium betrokken bij de activiteit. Dit maakt de MediaCo 40

Gezelschap Leeghwater

Media Commissie

De Media Commissie

een veelzijdige commissie binnen Gezelschap Leeghwater.

Daarnaast is er ook veel ruimte om te leren. Dit collegejaar zijn wij relatief onervaren begonnen aan de eerste projecten, omdat er geen oud-commissieleden waren waarop wij konden terugvallen. Al lerend hebben wij onze video’s en foto’s naar een hoger niveau weten te tillen. Bij het Lustrumgala maakte wij bijvoorbeeld kennis met het opnemen van een aftermovie van een feest, om vervolgens de nieuwe filmtechnieken te kunnen toepassen in de videoterugblik van Mechnificent. Dit heeft uiteindelijk geleid tot een professionele video, die ook het komende jaar ingezet kan worden voor het evenement.

Na het opnemen en monteren van veertien verschillende after- en promovideo’s, voor onder andere. de Lustrumrally en de medewerkersdag, kijken wij terug op een geslaagd eerste jaar. Daarnaast hebben wij ook nog honderden foto’s gemaakt tijdens verscheidene Leeghwater-evenementen.

Wij zijn dan ook zeer tevreden met het feit dat onze commissie vanaf komend jaar een vaste plek krijgt binnen Gezelschap Leeghwater. Ook volgend jaar zal de MediaCo zich blijven inzetten om nog meer gave foto’s in combinatie met video’s te schieten.

Wij zien graag dat jullie onze vele video’s al bekeken hebben, maar nogmaals bekijken is zeker de moeite waard.

Kijk daarom op de Leeghwater-website voor alle video’s en foto’s of scan deze pagina met de ‘HP Reveal’ App. Jesse Niers

De Volkskrant

De groei van kweekvlees Men wordt zich steeds meer bewust van de consequenties die hun keuzes hebben op het klimaat. Helaas is voor velen hun dieet aanpassen nog een te grote stap. Hier lijkt nu een oplossing voor te zijn.

Er wordt meer gelet op de ecologische voetafdruk die de mensheid achterlaat. Afval wordt meer gescheiden en er wordt getracht minder vlees te eten. Men wordt zich steeds meer bewust van het feit dat de veeteeltindustrie verantwoordelijk is voor de uitstoot van vijftien procent van alle broeikasgassen. De vraag naar een plantaardig dieet wordt groter. Toch is het voor veel mensen een te grote stap om volledig zonder vlees te leven. Om deze stap kleiner te maken, wordt er aan een oplossing gewerkt. Nog geen vijf jaar geleden werd de eerste volledig gekweekte hamburger gepresenteerd. Deze kostte nog wel 200 000 euro, niet een bedrag wat de gemiddelde Nederlander in de supermarkt 42

zou kunnen neerleggen. De verwachtingen zijn echter dat er binnen drie jaar kweekvleesproducten in de schappen zullen liggen. Het Amerikaanse bedrijf Just beweert zelfs al aan het eind van dit jaar betaalbare producten te kunnen produceren. Kweekvlees zou de oplossing kunnen zijn om de overmatige veeteelt in te perken. Zo zou men zou vlees kunnen blijven eten, zonder dat er een dood dier aan te pas komt. Veel mensen vertrouwen kweekvlees echter niet. In het lab geproduceerde producten kunnen namelijk nooit goed zijn voor je lichaam, denkt men. Maar hoe wordt kweekvlees precies geproduceerd?

De productiemethode

Het productieproces bestaat uit drie stappen. Als eerste moeten dierlijke cellen verzameld worden die snel groeien of zich vermenigvuldigen. De bekendste cellen van dit type zijn de stamcellen. Deze cellen worden alleen niet vaak gebruikt, omdat ze nog geen ‘doel’ van ontwikkeling hebben; stamcellen kunnen nog alle kanten op groeien.

Volledig ontwikkelde spiercellen zijn wat dat betreft beter, maar die vermenigvuldigen zich niet meer. Hierom worden vaak spiercellen gebruikt die ‘myoblast’ heten. Deze myoblasten zitten aan de randen van de spiervezels en herstellen de spier als die beschadigd is. Wanneer de cellen verzameld zijn, wordt er een groeivloeistof aan toegevoegd die vermenigvuldiging bevordert. De voedingsstoffen in de cellen verdwijnen op grote schaal, wat er voor zorgt dat de

cellen eigenlijk afsterven. Hierna transformeren de cellen zichzelf naar spiercellen, in plaats van daadwerkelijk dood te gaan. Bij dit proces maken de wetenschappers gebruik van de natuurlijke eigenschappen van de cellen en wordt er niks chemisch aan toegevoegd. De gevormde spiercellen bundelen uiteindelijk samen om spiervezels te vormen. In dit stadium ontwikkelen de spiercellen zelf proteïne. Nadat de cellen dat gedaan hebben, wordt er een ankerpunt toegevoegd waaraan de cellen zich kunnen binden om onderling spanning op te bouwen. Dit is een eigenschap van proteïnesynthese. De groeivloeistof waarin de cellen zich bevinden, wordt gemaakt van een serum dat gewonnen wordt uit het bloed van runderen. Er bestaat ook een groeivloeistof die uit een mengsel van eiwitten gemaakt is. Deze wordt echter alleen in kleine mate gebruikt in de farmaceutische industrie. De productie hiervan is heel erg kostbaar en dus kleinschalig.

Ecologische impact

Als kweekvlees volledig de huidige vleesindustrie zou vervangen dan zal er een daling zijn in het energieverbruik, watergebruik en de landbouwgrond die benodigd is voor de veeteeltindustrie. Een onderzoek van de universiteit van Oxford wijst uit dat het energieverbruik met 45 procent zal dalen, het watergebruik met 96 procent en de benodigde landbouwgrond voor veeteelt met 99 procent. Er moet wel bij gezegd worden dat deze cijfers slechts een schatting zijn. Er kon niet goed gemeten worden aangezien kweekvlees nog nergens op grote schaal wordt geproduceerd. De cijfers wijzen in ieder geval uit dat er een grote afname in de vraag naar landbouwgrond zal zijn. Dieren zullen niet gehouden worden om vlees te produceren, maar voor hun cellen. Hierdoor zal er dus minder vee nodig zijn. Doordat er minder vee zal zijn dat poept en graast zal de uitstoot van broeikasgassen drastisch verminderen.

Businessinsider

Momenteel wordt van de totale landbouwgrond die gebruikt wordt voor de teelt van groenten, fruit en het houden van dieren, zeventig procent gebruikt voor de productie van veevoer. Een bijkomend gevolg is dan ook dat dit percentage zal afnemen en naar verwachting wel met 99 procent. Er zal minder vee zijn, dus zal er ook minder voer nodig zijn. Door de afname van vee zal het water- en energieverbruik drastisch afnemen.

Stamcellen die in groeivloeistof gestopt zijn

Nadat de cellen zich gebonden hebben aan een ankerpunt worden ze in een stellage opgesteld. De cellen moeten tijdens hun groei gerekt worden, zoals dat in de natuur ook bij een levend dier zou gebeuren. Het idee is dat de ‘stellage’ waarin ze zitten dit kan doen. Deze stellage beweegt dus regelmatig in verschillende richtingen. Wanneer de cellen zich in hun groeivloeistof en stellage bevinden, worden ze in een bioreactor gezet. In de bioreactor heerst een klimaat dat voldoet aan de vereisten van de cellen, zodat die zich goed verder kunnen ontwikkelen. Om een toekomstbeeld te schetsen: een bioreactor met een inhoud van 25 000 liter zou per jaar voor 350 000 kilo vlees kunnen zorgen. Deze hoeveelheid is genoeg voor de jaarlijkse vleesconsumptie van 10 000 Europeanen. Met deze productiemethode van kweekvlees is het helaas nog niet mogelijk om bloedvaten of grote stukken vlees te kweken.

Massaproductie

De technologie om kweekvlees te produceren is er bijna, maar wordt tegengehouden door de te hoge kosten en afwezige infrastructuur. Een groep internationale experts concludeerde tijdens het eerste kweekvlees-symposium in Noorwegen dat het wel degelijk mogelijk is om kweekvlees op grote schaal te produceren, maar niet zonder externe financiering. De komst van kweekvlees zal verder vertraagd worden, omdat het onder andere door de Europese voedselautoriteit goedgekeurd moet worden. Het zal onder de verordening ‘nieuwe voedingsmiddelen’ vallen. Dat betekent dat het pas op de markt gebracht mag worden als het product absoluut veilig is.

Totdat grootschalige productie toegepast kan en mag worden, zou het een mogelijkheid zijn dat bijvoorbeeld restaurants en particulieren hun eigen vlees ‘verbouwen’.

Het Israëlische bedrijf SuperMeat werkt momenteel aan een kippenvlees-kweekproduct dat de consument zelf in huis kan hebben. Dit klinkt overwegend positief, maar niet iedereen is hier even enthousiast over. Tegenwoordig is de trend in de voedselwereld juist dat eten ambachtelijk en 43

authentiek moet zijn. Fruit en groenten worden meer op de markt verkocht en er worden steeds minder plofkippen gekocht. Kweekvlees wordt gezien als kunstmatig en eng.

Ook vraagt men zich af of kweekvlees wel daadwerkelijk vlees is. Maar kan vlees dat tegenwoordig in de schappen ligt wel vlees genoemd worden? Daar worden momenteel meer chemische stoffen in gespoten dan bij kweekvlees zou gebeuren. In kweekvlees worden de cellen van dieren gebruikt en wordt geprobeerd moeder natuur te imiteren.

Hoe de consument erop zal reageren, is pas te concluderen als het kweekvlees daadwerkelijk in de schappen ligt.

Sergej Brin, Richard Branson en Bill Gates. Memphis Meats kon hierdoor in 2016 ‘s werelds eerste gekweekte gehaktbal presenteren. Op het moment investeren bedrijven steeds vaker; een goed voorbeeld hiervan is PHW, een Duitse kippenvleesproducent. Vleesproducenten beginnen in te zien dat de komst van kweekvlees noodzakelijk zal zijn. Eén van ‘s werelds grootste vleesproducenten, genaamd Tyson Foods gaat investeren in Memphis Meat. Nederlandse vleesproducenten doen voorlopig nog niet mee. Ze zeggen er niet vijandig tegenover te staan, maar er voor nu slechts vanaf de zijlijn met interesse naar te kijken.

Wist je dat...

Winston Churchill in 1931 in een essay al voorspelde dat kweekvlees de vleesindustrie zou vervangen?

Drie landen spelen momenteel een belangrijke rol in de ontwikkeling van kweekvlees. Dit zijn de Verenigde Staten, Nederland en Israël. In 2015 werd het eerste kweekvlees bedrijf, genaamd Mosa Meat, opgericht door Mark Post, hoogleraar aan de Universiteit Maastricht over vasculaire fysiologie. Ondertussen is hij niet meer de enige. Modern Meadow uit de Verenigde Staten is bezig met de productie van leer uit het lab. Finless Food, ook afkomstig uit de Verenigde Staten, is bezig met kweekvis. Een derde bedrijf uit de Verenigde Staten is Perfect Day, zij proberen melk te ontwikkelen waar geen koe aan te pas komt. Japan zou nog een volgend land kunnen worden, daar zijn ze sinds kort begonnen met het ‘Shojinmeat Project’. Met dat project proberen zij de consument eerst te laten wennen aan het idee van gekweekt vlees. Dit doen ze bijvoorbeeld door scholieren toegang te geven tot hun eigen warmteboxen waarin ze zelf cellen kunnen laten groeien. Het merendeel van deze bedrijven wordt gefinancierd door milieu- en dierenwelzijnsbewegingen en de vleesindustrie.

De kweekvleesindustrie is een kleine wereld. Iedereen kent elkaar en in plaats van dat ze elkaar dwarszitten, helpen ze elkaar. Elk kwartaal organiseren alle wetenschappers die onderzoek doen naar de modificatie van stamcellen een telefonische conferentie. Deze conferentie wordt gepland door het Good Food Institute, GFI, uit Washington. Naast dat het GFI conferenties organiseert, zijn ze ook op zoek naar investeerders, want zoals eerder gezegd, zal de wereld van het kweekvlees alleen kunnen groeien met externe investeringen. Dit kwam tot nu toe vooral van mensen als 44

Numrush

Initiatieven van verschillende bedrijven en landen

Een volgroeide kweekvleesburger

Conclusie

Voor veel onderzoekers is het doel dat vleeseters op een ecologisch en ethisch verantwoorde manier vlees kunnen blijven eten. Hoe dan ook zal er een verandering moeten komen in ons dieet. Kweekvlees lijkt hiervoor de oplossing.

Er zal veel minder grond, water en energie voor nodig zijn.

De ontwikkeling van kweekvlees gaat dan ook razendsnel.

Vijf jaar geleden kostte de kweekvleesburger 200 000 euro, en twee jaar later kostte een gehaktbal al 975 euro. De productiekosten dalen en het proces zal vele malen efficiënter worden. Men moet nog wennen aan het idee dat vlees uit een lab komt, maar over het algemeen staat men er niet vijandig tegenover, eerder nieuwsgierig.

Zolang mensen en bedrijven blijven investeren in de groei en ontwikkeling van kweekvlees, is het eventueel mogelijk om in 2050 de gehele wereldbevolking te voorzien van vlees met slechts honderdvijftig koeien.

Anna van Soest

SnapSlurf | Als werktuigbouwers gaan wij mee met onze tijd, daarom in deze editie weer de rubriek: de SnapSlurf. Alle fotoâ&#x20AC;&#x2122;s zijn ingezonden door leden van Gezelschap Leeghwater.

Wil jij ook je werktuigbouwkundige fotoâ&#x20AC;&#x2122;s delen met de Slurf? Stuur dan al je snapchats naar de snapchat van Gezelschap Leeghwater en kom in de volgende editie.

45

| Lustrum Cases Inmiddels zijn alle deelnemers van de Lustrumreis bezig met een case in Nederland. Dit betekent dat de financiering van de knallende afsluiter van het nu al fantastische Lustrumjaar rond is. Deze zomer, op 22 juli, zullen 29 studenten Werktuigbouwkunde voet zetten op Australische bodem om daar het bedrijfsleven, de universiteiten en cultuur van Down Under te verkennen.

Deze groep wordt waarschijnlijk ten alle tijden vergezeld door een docent van de TU Delft. Dr. Manuel Mazo Jr. zal in ieder geval de eerste week met ons mee reizen van Adelaide naar Melbourne. De weg tussen deze twee steden staat bekend als de Great Ocean Road. Deze route is één van de mooiste routes ter wereld en voert je langs mooie kustplaatsen, ruige kliffen, surfstranden en adembenemende uitzichten.

te maken. Ook de deelnemers dragen hun steentje bij door aan een case in het Nederlandse bedrijfsleven te werken.

In de vorige editie van de Slurf zijn er enkele van deze cases al besproken. In deze editie komt het tweede deel met TNO, Paques, VTTI, Soluforce, Philips en NTS Norma aan bod.

Na Melbourne reizen we door naar Canberra, waar ook veel grote multinationals gevestigd zijn. Vervolgens vertrekken we naar Sydney. Met ruim vier miljoen inwoners is dit de grootste stad van Australië en daarom ook een waardige plek om de Lustrumreis en dus ook de viering van het 150-jarig bestaan van Gezelschap Leeghwater af te sluiten.

Nieuwe technologieën op het vlak van duurzame energie omzetten in warmte, waterstof of chemicaliën worden ontwikkeld. Door deze nieuwe technologieën kan men in de toekomst zelf CO2-neutrale brandstoffen produceren die in plaats van diesel of benzine in een gewone auto gebruikt kunnen worden. De grote vraag is of deze processen kunnen concurreren op de markt met de huidige fossiele brandstoffen.

Met de commissie zijn we nu bezig het programma van de reis te vullen. Daarvoor zijn we op zoek naar innovatieve Australische bedrijven, maar ook een aantal multinationals.

Verder werken we ook aan het bezoeken van universiteiten zoals de University of New Southern Wales in Sydney en de University of Melbourne. Naast al deze ‘zakelijke’ verplichtingen is er natuurlijk ook genoeg tijd om de cultuur en natuur van het land te verkennen. De commissie is niet als enige hard aan het werk om de reis zo mooi mogelijk

46

TNO

TNO is een instituut dat doelgericht innoveert op diverse vlakken zoals de bouw, defensie en energie. TNO ontwikkelt kennis om toe te passen in de praktijk. Het is de brug tussen laboratoriumonderzoek en de industrie. Binnen het domein ‘energie’ is er een programma gestart, genaamd VoltaChem, door TNO en ECN. VoltaChem verbindt de elektrische sector met de chemische industrie om zo de energietransitie voort te duwen.

Om deze reden onderzoekt TNO potentiële chemicaliën en processen en kijkt of opschalen mogelijk is. Om zo de concurrentie aan te gaan met de huidige fossiele industrie.

Jens en Dick zijn bezig met het vergelijken van een aantal van de meest veelbelovende opties.

Jens Backhausen en Dick Hofman

Paques

Paques is gespecialiseerd in de ontwikkeling en productie van waterzuiveringsinstallaties. Het is een innovatief familiebedrijf dat is uitgegroeid tot wereldmarktleider.

Er wordt gebruik gemaakt van een combinatie van anaërobe en aërobe zuivering, filtratie, ultrafiltratie, omgekeerde osmose en UV-straling. Dit doen ze al ruim veertig jaar en hun vestigingen staan inmiddels over de hele wereld. Het hoofdkantoor staat in Balk in Friesland, waar ook de Research & Development tak van het bedrijf gevestigd is. Ook zijn er productiefaciliteiten in China, Brazilië en India.

Deze vestigingen zijn zeer verschillend en produceren niet volledig gestandaardiseerde installaties. Om deze vestigingen met elkaar te kunnen vergelijken is er een Key Performance Indicator, KPI, dashboard nodig. Deze geeft een indicatie van bijvoorbeeld de doorlooptijd, manuren, afval en het uiteindelijke effect hiervan.

Nu wordt er een aantal verschillende KPI-dashboards gebruikt. Het doel van deze case is het verschaffen van dit universele dashboard, dat voor iedere vestiging een indicatie van zijn performance geeft.

Lydia Schenk en Merlijn van Adrichem

VTTI

VTTI richt zich op het tijdelijk opslaan van verschillende koolwaterstoffen op goed te bereiken locaties, zoals de haven van Rotterdam. Koolwaterstoffen zijn verschillende combinaties van waterstof met koolstof. Bij deze stofffen

kun je denken aan brandstoffen zoals benzine, diesel en olie. Momenteel heeft VTTI terminals met opslagtanks in veertien landen met een totale opslagcapaciteit van meer dan 9 miljoen kubieke meter. Aan het laten draaien van dergelijke terminals zitten hoge kosten verbonden; zoals investeringen in de vorm van aanschaf, levering, ontwikkeling of bouw. Deze kosten staan bekend als CAPEX, ofwel “capital expenditures”. Daarna volgen de OPEX, “operational expenditures”. Dit zijn vaste kosten zoals onderhoud, huur en grond. Het inperken van beiden is wat er in de case study verwacht wordt. Het opstellen van concepten voor het alternatief opslaan van de vloeistoffen middels een ‘out-of-the-box’ benadering, niks is te gek te land, ter zee of in de lucht, zolang het uiteindelijk onder de streep resultaat oplevert.

Rebecca Kossen en Tomas Gast

Soluforce

Soluforce is een dochteronderneming van Pipelife Nederland B.V. en dit is een onderdeel van Wienerberger AG. Ze zijn gespecialiseerd in het maken van flexibele pijpleidingen van kunststof (polyethyleen versterkt met aramidevezels of staaldraad). De buizen zijn onderhoudsvrij en zijn gemakkelijk te plaatsen. Niet alleen de buitenkant kan tegen extreme omstandigheden, ook de binnenkant van de pijpleiding kan tegen een stootje. Er kan gemakkelijk zwavelzuur, zout water of ruwe olie doorheen.

Bovendien zijn de pijpleidingen van Soluforce gasdicht en kunnen ze een hoge druk (tot 220 bar) en relatief hoge temperaturen aan. Momenteel levert Soluforce met name aan de olie- en gassector. Door de energietransitie willen

47

zij zich ook gaan focussen op duurzamere alternatieven, zoals bij waterstof en CO2 opslag. Michiel en Jelle zijn bezig met een marktstudie naar de ontwikkelingen in deze sector. Denk hierbij aan dingen als pilotprojecten, onderzoeks- en innovatieprogramma’s, een overheidsbeleid en investeringen van bedrijven. Ze onderzoeken al deze ontwikkelingen en kijken of er behoefte is aan de producten van Soluforce en op wat voor een manier deze het best ingezet kunnen worden.

Michiel Bots en Jelle Boelens

Philips

Koninklijke Philips N.V. is een veelzijdig technologiebedrijf, dat zich richt op het verbeteren van de levens van alle mensen. Met een eeuw aan geschiedenis en meer dan 450 innovatieve producten en diensten staat Philips klaar om de hedendaagse uitdagingen binnen de gezondheidszorg aan te gaan. Philips kijkt verder dan technologie, naar ervaringen van patiënten, zorgverleners en verzorgers via het traject dat de patiënt aflegt. Het beter begijpen van de behoeften van de betrokkenen bij dit traject leidt tot oplossingen voor de belangrijkste zorgmomenten, in het ziekenhuis of thuis. Ivo en Marcel gaan aan de slag voor de marketing afdeling van Philips Healthcare. Op dit moment wordt onderzocht hoe technische vondsten, van nieuwe producten, vertaald kunnen worden naar economische voordelen. Philips ontwikkelt haar producten voornamelijk met het oog op verbetering van de kwaliteit van de zorg.

Voor een ziekenhuis is het financiële aspect echter ook zeer van belang bij aanschaf van nieuw apparatuur.

Ivo Carels en Marcel Goldschmeding

48

NTS Norma

NTS Norma is een bedrijf dat complete mechatronische systemen ontwerpt, produceert en vervolgens samenstelt.

De kernkracht van Norma zit hem voornamelijk in de ultra precieze bewerking van materialen.

Met een voortdurend oog op innovatie heeft NTS Norma een unieke positie als het om precisiebewerking en ultra precisie modules gaat. De onderneming is één van de weinige bedrijven in de wereld die een nauwkeurigheid van minder dan één duizendste millimeter kan garanderen.

NTS Norma levert onder andere aan klanten zoals ASML, Philips en Thales.

Eén vereiste om onderdelen met deze nauwkeurigheid te kunnen produceren, is dat de hal waarin dit gebeurt op een constante temperatuur moet worden gehouden.

De machines die gebruikt worden, produceren een grote hoeveelheid warmte. Deze warmte wordt op dit moment via het dak afgevoerd naar de buitenlucht en gaat dus verloren. Deze warmte is een vorm van energie en kan dus eventueel hergebruikt worden om er voor te zorgen dat de productiefaciliteit duurzamer wordt. Daarom wil Norma dat Karst en Roderik onderzoek doen naar opties waarbij er iets gedaan wordt met de verspilde warmte.

Karst Brummelhuis en Roderik Verbruggen

Dezeen

De ethiek van het rijden Het is een utopisch beeld: een volledig geautomatiseerd transportstelsel. Toch lijkt dit idee te idealistisch voor de wereld van vandaag.

Het autonoom maken van voertuigen wordt al jaren bestudeerd en langzaam verwezenlijkt. Schepen staan tegenwoordig 95 procent van de tijd op de automatische piloot, treinconducteurs beginnen hun baan te verliezen en als je nu aan een commercieel piloot vraagt welke vaardigheden hij geleerd heeft, zal hij met een lach en een traan reageren: typen. Een vliegtuig kan volledig automatisch opstijgen, een koers volgen en landen.

Althans, mits de piloot tijdig de juiste data invoert.

Een van de laatste ontwikkelingen in de automatisering van ons vervoer is de zelfrijdende bus. In maart dit jaar werden in Zug, Zwitserland, de eerste tests uitgevoerd en Andreas Meyer, CEO van de Schweizerische Bundesbahnen, zegt komende zomer een betrouwbare vloot zelfrijdende bussen te hebben. In een interview meldt hij dat Zug de 50

ideale plek is vanwege twee redenen. Vanwege de niewe wegen en de sterke, industriële interesses heeft Zug het ideale formaat voor deze bussen. Daarnaast betekent het woord zug in het Nederlands ‘trein’.

Autonome Auto

De zelfrijdende auto lijkt dus een logische volgende stap. Meerdere bedrijven, waaronder Google en Tesla, zijn druk bezig om een werkend concept uit te brengen.

Gloednieuwe functies zoals automatisch inparkeren, weglijnen volgen, en een adaptive cruise control, komen zo goed als standaard bij het kopen van een nieuwe auto. De technologie is er dus al om deze auto’s zelf te laten rijden.

Toch zullen we lang moeten wachten tot wij daadwerkelijk na een avondje stappen met goed geweten ‘achter het stuur’ van een auto kunnen springen.

Hoewel de autonome auto veel onopgeloste problemen met zich mee brengt gaat zijn ontwikkeling vrolijk door.

Naast General Motors en Tesla doet Apple ook mee aan de race om de eerste autonome auto. General Motors blijft vooralsnog de grootste ontwikkelaar, met een totaal aantal van 104 autonome auto’s op de weg, in testfase. Apple volgt daarna met 55 auto’s. Deze auto’s gebruiken een combinatie van verschillende technieken en sensoren. Door middel van een GPS-signaal weet de auto altijd waar hij is. Een satelliet kan de auto dan van A naar B sturen. Een interne processor

verzamelt vervolgens alle informatie die de verschillende sensoren geven. Een grote laser-sensor boven op de auto detecteert alle stilstaande obstakels als rotsen, bomen en verkeersborden. Een camera kan dan vervolgens lezen wat er op de verkeersborden staat en het rijgedrag van de auto daarop aanpassen. Om de auto heen zijn radar-sensoren geplaatst die bewegende weggebruikers en hun snelheid kan meten. Vervolgens is er voorop de auto nog een infraroodsensor om mensen en dieren te kunnen detecteren en daarop te anticiperen. Een aantal lichtsensoren lezen vervolgens de lijnen in de weg af om tussen de lijnen te blijven. Zo kan de processor precies berekenen waar de auto op de weg moet liggen, wat zijn snelheid moet zijn en waar hij voor op moet passen.

Ethiek

Een autonome auto moet in elk opzicht beter functioneren dan de mens en daarbij ook nog ethische beslissingen maken. Eén van de grootste problemen waar men tegenaan loopt, is het ‘Trolley Problem’, een decenniaoud filosofisch probleem dat haarfijn wordt uitgelegd door David Edmonds in zijn boek: ‘Would You Kill The Fat Man?’. Om een boek van bijna driehonderd pagina’s samen te vatten, is hier het oorspronkelijke probleem: stel je staat langs een spoor en je ziet een trein aankomen.

Je kijkt de andere kant op en ziet vijf mensen aan hetzelfde spoor vastgebonden. Je hebt niet genoeg tijd om de vastgebonden mensen los te krijgen. Wel is er een spoorwissel dat de trein naar een volgend spoor zou sturen door slechts aan een hendel te trekken, met maar één persoon eraan gebonden. Negen van de tien mensen trekt aan deze hendel, omdat je dan één persoon offert voor vijf, omdat dit volgens hen moreel en technisch gezien het meest logisch is.

Echter, stel je staat nu op een brug. Onder jou ligt hetzelfde spoor, met dezelfde trein en dezelfde vijf personen aan het spoor vastgebonden. Dit keer is er geen spoorwissel die de vijf personen kan redden; slechts een hele dikke man die samen met jou op de brug staat en die zou de trein op tijd kunnen stoppen als hij voor de trein zou springen. Negen op tien mensen zegt nu juist nee.

Twee problemen, beiden samengevat: je offert slechts een enkel persoon op om er vijf te redden. Toch krijg je twee verschillende antwoorden. Dit is waar de ethiek voor een autonome auto lastig wordt. De conclusie getrokken uit het boek ‘Would You Kill The Fat Man?’ stelt dat mensen door indirect te handelen, bijvoorbeeld het trekken van

een hendel, of het duwen van een knop op afstand, de ene persoon zou offeren om vijf te reden. Echter zie je dat bij direct handelen, zoals het duwen en daarmee vermoorden van de dikke man, mensen zich liever niet mengen met de situatie. Hetzelfde probleem heb je straks in een zelfrijdende auto. Degene die de auto programmeert zal de auto zo programmeren om alleen de logische keuze te maken: zo veel mogelijk mensen levend houden. Soms kunnen de minste hoeveelheid gewonden of doden de inzittenden van de auto zelf zijn en dat zit niet lekker met de alledaagse consument. Waarom zou je een auto kopen die jou zou vermoorden, als dat twee wildvreemden zou redden? Of waarom zou mijn auto mijn eigen twee kinderen omverrijden om zo vijf andere kinderen te ontwijken? De eigenaar van een autonome auto zal nog steeds zijn eigen beslissingen willen maken over dit soort situaties en zonder stuur gaat dat lastig. Het is ook lastig om voor te stellen dat de auto de bestuurder van tevoren gaat vragen wie hij wel en niet moet aanrijden, mocht de situatie zich zo voordoen.

Een volgend ethisch probleem: stel je zit in je autonome auto en rijdt achter een vrachtwagen aan. Links van je rijdt een motorrijder zonder helm; aan je rechterkant rijdt een motorrijder met helm. Opeens valt er een vol, loodzwaar krat van de vrachtwagen af, wat jouw auto drie mogelijkheden geeft. Gezien remmen geen optie is - in een wereld met autonome auto’s zullen auto’s zo dicht bij elkaar rijden dat er simpelweg geen tijd is om te remmen - heb je de mogelijkheid om óf zelf te verongelukken door tegen het krat aan te rijden, óf een van de motorrijders aan te rijden. De auto kan dan niet geprogrammeerd worden om zelf het krat aan te rijden. Als naar buiten komt dat de auto in zo een situatie liever de eigenaar van de auto doodt dan iemand anders, dan wil niemand deze auto meer kopen. De auto moet dus geprogrammeerd zijn om een van de twee motorrijders aan te rijden, maar welke dan? De motorrijder zonder helm heeft een veel kleinere kans van overleven. Mocht je hem aanrijden, dan zal hij het ongeluk waarschijnlijk niet na kunnen vertellen. De motorrijder met helm heeft wel een degelijke overlevingskans, maar als men auto’s gaat programmeren om motorrijders met helm aan te rijden, durft geen enkele motorrijder straks nog een helm op te zetten.

Politiek en infrastructuur

De ethische problemen die gepaard gaan met het concept van een zelfrijdende auto kunnen eenvoudig verholpen worden. In een utopische werkelijkheid werkt het 51

Overal op aarde moet men dus anticiperen op de opkomst van autonome auto’s. Er zijn vier landen die hier het voortouw in nemen. Duitsland, China, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk zijn bezig hun eerste wetten voor zelfbesturende auto’s door te voeren en die worden daar zelfs getest. De meeste autofabrikanten geven nog wel de voorkeur aan China of de VS; omdat de Europese Unie nog geen algemene regels heeft voor autonome auto’s kan er niet uitbundig getest worden op lange afstanden rijden, iets waar men op moet kunnen vertrouwen dat goed gaat bij het aanschaffen van deze auto’s. Zeker bij vrachtwagens is de voornaamste voordeel voor productiviteit dat hij niet hoeft te stoppen. De huidige wetgeving stelt dat vrachtwagenchauffeurs niet meer dan vier en een half uur achter elkaar mogen rijden, gevolgd door een pauze van minimaal vijfenveertig minuten. Daarnaast mogen ze niet meer dan negen uur per dag rijden. De autonome vrachtwagens zullen cruciaal zijn voor de productiviteit en efficiëntie van het vrachtverkeer. Daarom zijn er lange wegen nodig om deze te testen.

Voordelen van autonoom rijden

In utopia zullen alle auto’s zelfrijdend zijn. De voordelen voor onze overvolle wereld zullen gigantisch zijn. Zo zullen in eerste instantie de wegen veel efficiënter benut worden; de minimale afstand tussen twee rijdende auto’s wordt stukken kleiner. Samen met het feit dat alle auto’s met elkaar kunnen communiceren en alle auto’s zich aan de regels houden, betekent dit een vermindering of zelfs een totale vermijding van file’s. De communicatie tussen auto’s zal ook leiden tot een vermindering van ongelukken tussen twee auto’s. Bovendien zou hierdoor de maximumsnelheid op snelwegen verhoogd kunnen worden.

52

MarTech Today

bovengenoemde concept namelijk wel. Alle auto’s kunnen onderling met elkaar communiceren en auto’s hebben een volledig eigen infrastructuur; geen stoep of fietspad zal zich naast een weg bevinden. Zo is er nul ruimte meer voor menselijke fouten: een idioot die zomaar door een rood licht raast, of kinderen die op straat of op de stoep een potje gaan voetballen. Vermijd deze menselijke fouten en zelfrijdende auto’s zullen de wereld overnemen. Dit is echter niet zo makkelijk als het lijkt. Zo’n infrastructuur creëren zal decennia duren en zelfs dan zullen menselijke fouten de overhand nemen. Probleem twee: wie krijgt hiervan de schuld? Wie moet zich voor dit soort ongelukken laten verzekeren? De eigenaar van de auto of de fabrikant?

Of gaan wij als voetgangers verplicht zijn om straks een WA-verzekering voor lopen af te sluiten?

Concept interieur van een autonome auto

De zelfrijdende auto zal zowel de consument als producent kosten besparen. Auto’s zullen minder wegen omdat veiligheidsmaatregelen als airbags en ABS dan overbodig zijn. Bovendien rijden ze veel consistenter en dus zuiniger dan mensen. Ook de autofabrikanten zouden geld kunnen besparen door het weghalen van het stuur. De meeste autobedrijven moeten voor hun auto’s twee verschillende ontwerpen maken. Eén heeft het stuur aan de linkerkant van de auto, zoals in Nederland, en de andere heeft het stuur aan de rechterkant, voor het Verenigd Koninkrijk en haar oude koloniën. Zelfrijdende auto’s zullen de mobiliteit van de immobiele mensen verhogen. Denk hierbij aan kinderen die je alleen naar school kan sturen. Je zou ook jouw grootmoeder, die moeilijk kan lopen, kunnen laten ophalen om bij jou thuis een kopje thee te drinken.

Wat te verwachten

Er wordt op geanticipeerd en men kijkt er naar uit: de zelfrijdende auto is de toekomst. We zijn er echter nog lang niet. Hoewel de ongekende voordelen van de zelfrijdende auto langzaam boven water komen, weegt dat nog steeds niet op tegen het omgooien van de gehele infrastructuur, of het aan de kant schuiven van onze ethische waarden.

Bovendien is onze wetgeving er niet op gemaakt om autonome auto’s te accepteren. Er zijn simpelweg te veel onopgeloste problemen, die niet met simpele techniek te verhelpen zijn. Voorlopig zullen we enkel kunnen proeven hoe het is om in een zelfrijdende auto te zitten, door gebruik te maken van de nieuwe, semi-autonome snufjes ingebouwd in de auto’s van vandaag.

Sam Edmonds

Terwijl een hoop commissieleden nog bezig waren met het organiseren van hun activiteiten, was het tijd om een bedankuitje voor ze te organiseren. Jaarlijks wordt dit uitje georganiseerd door het bestuur om alle hardwerkende commissieleden een leuke dag te bezorgen als bedankje voor hun werk gedurende het jaar. Dit jaar is het Lustrum en zoals een hele hoop andere activiteiten werd ook het bedankuitje groter, beter en gezelliger. Voor dit Lustrumjaar is er dan ook gekozen voor een compleet commissieweekend, georganiseerd door de Lustrumcommissie.

Vroeg op de vrijdagmiddag ging het avontuur van start.

Iedereen werd in groepjes ingedeeld en door opdrachten uit te voeren kreeg iedereen tips over waar ze naartoe moesten. Alle groepen hadden verschillende opdrachten; zo stond de ĂŠĂŠn op vrijdag stenen te verkopen aan Naturalis, terwijl anderen bij een slijterij stonden om te vragen of ze een halfgevulde fles konden krijgen. Tijdens het gehele weekend zou een spel worden gespeeld dat ook bekend staat als het moordspel, waarbij iedereen een slachtoffer kreeg met als doel diegene een specifiek woord te laten zeggen. Een aantal mensen waren al af voordat de avond gevallen was, anderen hebben het hele weekend overleefd.

Via Leiden, Schiphol, Amsterdam en nog wat andere steden waar opdrachten moesten worden uitgevoerd, kwam iedereen terecht in Zwolle. Daar werd aan allen dezelfde opdracht gegeven. Na drie opdrachten kwamen de meeste groepen in Meppel aan, waar ze anderhalf uur op de bus hebben gewacht. Gelukkig was dit het ideale moment om elkaar te leren kennen. Na de busrit en een korte wandeling kwamen de groepen aan op hun slaaplocatie.

De avond ging van start met een heerlijke maaltijd, vers bereid door de organisatie en de mensen die wel de eerste bus hadden gehaald. Na dit diner werd de winnaar van de dag bekend gemaakt. Ook moest bepaald worden wie er ging afwassen. Dit werd gedaan door een vla-estafette tussen het groepje met de minste punten van de dag en het langzaamste groepje. Na deze race mochten de verliezers afwassen en werd er een biertje genuttigd. Vervolgens werd er genoten van een paar uur slaap om daarna een wandeling te maken naar het zwembad. De winnaars van de vorige dag sloegen de wandeling over; deze kregen als beloning een ritje met de auto. In het zwembad was het tijd voor wat rust, maar ook voor wat beweging. Van de duikplank en de glijbaan werd veelvuldig gebruik gemaakt, maar ook het volleybalveld bleef geen moment onbemand.

De middag zwemmen was gepland als rustgevend, maar bleek toch behoorlijk uitputtend te zijn.

Gezelschap Leeghwatwer

Commissieweekend |

Kijkend naar de Royal Wedding

De wandeling terug werd door een deel van de groep omgegooid om langs een snackbar te kunnen gaan als beloning voor de zware middag zwemmen. Tijdens de wandeling en het zwemmen heeft iedereen de kans gehad om dichter tot elkaar te komen, dit was vervolgens na het eten handig bij een potje levend Stratego. Dit spel bepaalde opnieuw de afwasdelegatie. Na een paar uur in het donker door een bos te hebben gestruind, waarbij een aantal vlaggen werden gekaapt en er zelfs een vlag kwijtraakte, was er iets waar iedereen wel even op moest controleren: teken.

Hierna werd na de succesvolle dag activiteiten de avond gevuld met gezelligheid.

De verhalen die voortvloeiden uit dit weekend maakten het uitje tot een groot succes. De commissieleden kennen elkaar nu stukken beter. Bovenal voelen de commissieleden zich na dit uitstapje zeer gewaardeerd door Gezelschap Leeghwater. Er zal nog vele jaren nagepraat worden over dit fantastische weekend.

Rutger Ham

53

| Nawoord Het Slurfweekend kan natuurlijk niet beginnen zonder dat er inkopen gedaan zijn bij de Makro. Het illustere duo, dat bestond uit Daan en Sam, besloot de uitdaging aan te gaan en ging op pad. Enkele uren later kwamen ze terug en toen kon het weekend echt van start gaan. Langzaam maar zeker druppelde de redactie het kantoor van Gezelschap Leeghwater binnen. Rond een uur of zes was dan eindelijk de hele redactie compleet en kon er gelijk hard gewerkt worden aan deze prachtige editie van de Slurf.

Als Slurf Jongste krijg je eigenlijk weinig van alle chaos mee. Ons eerste Slurfweekend bestond voornamelijk uit Fantjes drinken en een aantal van de artikelen verbeteren.

Vele wijsheden werden ons meegegeven door de rest van de redactie en door alle oud-Slurfers die langskwamen. Na dit weekend waren we klaargestoomd om bij de volgende editie een grote taak op ons te nemen.

54

Naast dat we elke dag verschillende stukken nakeken, gingen we ook elke avond richting de Danzig en hebben we onderweg meerdere dansjes gewaagd. Dit was niet erg bevorderend om de volgende dag weer op tijd ons bed uit te komen. Zo brak als het maar kan, fietsten we naar 3mE om ons om tien uur te melden. De gezelligheid en de vele motivatierondjes die vervolgens op het kantoor te vinden waren, sleepten ons door de dag heen.

Desalniettemin is het weer een prachtige editie geworden waarvan we erg trots zijn dat we eraan mee mochten schrijven. Namens de hele redactie willen wij jullie hierbij een heel fijne zomervakantie toewensen.

Namens de Slurfredactie, Slurf Hoogh!

Sam Edmonds en Anna van Soest, SJ

Do it yourself | Nu de zomer aangekomen is en kantoren ondraagbaar warm worden, is het tijd voor een gloednieuwe Do It Yourself. Met deze zelfgemaakte bureaufan zal je nooit meer zwetend achter je bureau werken.

Benodigdheden - Lijmpistool - Papiertje - Opwindmotor

- Rietjes - Schaar - Kaars 1. Verzamel alle materialen.

4.Lijm de rietjes op deze manier aan de kaars vast.

2. Knip een kruis uit het papier; knip de rietjes en lijm ze als volgt.

3. Lijm nu het motortje vast in het midden van het kruis.

5. Lijm het kruis aan het rietje en ziezo, je eigen bureaufan.

55

Steun de Technische Uiting Ter ere van het 150ste bestaansjaar van Gezelschap Leeghwater wordt een levensgrote metalen olifant gebouwd en in de vijver voor de faculteit 3mE geplaatst. Dit is niet mogelijk zonder uw steun; kijk voor meer informatie op pagina 15 van deze Slurf of ga naar de website.

Voor alle informatie over de technische uiting en de mogelijkheden om ons te steunen gaat u naar:

150 Jaar Gezelschap Leeghwater