73
Tel: 416.512.9874 No. 662 / Mar, 15 2013
تعبير مي‌كنند. استان مرکزي يكي از آيين‌هاي ايراني كه ساليان بسيار طوالني در قلمرو فرهنگي ايران برگزار شده است ،آيين چهارشنبه‌سوري است؛ به عبارت ديگر گستره برگزاري جشن چهارشنبه‌سوري ،حوزه حضور فرهنگ ايراني را نشان مي‌دهد. در بسياري از روستاهاي استان مركزي رسم بر اين است كه جواناني كه نامزد دارند از روي بام خانه دختر ،شال خود را پايين مي‌اندازند و دختران در گوشه شال ،شيريني و تخمه مي‌پيچند .اين رسم را شال‌اندازي مي‌گويند .از ديگر رسم‌هاي چهارشنبه سوري ،مراسم قاشق زدن است كه مردم و بعضا كودكان كاسه و قاشق را به هم كوبيده و در پشت در نهان مي‌شوند و صاحبخانه نيز تخم‌مرغ يا تنقالتي داخل كاسه مي‌گذارد. آشتيان در آشتيان از توابع استان مركزي ،مرسوم است كه كوزه‌اي خالي را از باالي بام در شب چهارشنبه سوري به پايين مي‌اندازند. اهالي اين كار را به اين نيت انجام مي‌دهند كه قضا و بالي خانه و اهل آن با شكستن كوزه از خانه بيرون برود. از ديگر رسم‌هايي كه در شب چهارشنبه سوري در آشتيان مرسوم است ،رسم قاشق زني است كه در اين رسم عمدتا دختران،
چادري به سر كرده و بر در خانه اهالي محل رفته و با قاشق به كاسه مي‌كوبند .صاحب خانه كه مقصود آنان را خوب مي‌داند ،به آنها آجيل و شيريني مي‌دهد. فالگوش ايستادن به وسيله دختران دم بخت نيز در غروب چهارشنبه سوري بين اهالي آشتيان مرسوم است. آذربايجان خريد چهارشنبه آخر سال ازجمله سنت‌هاي قديمي مردم تبريز در اين روز محسوب مي‌شود. كودكان نيز چهارشنبه سوري را به خاطر ترقه‌ها ،آتش افروختن‌ها و خريدهايش دوست دارند .چرا كه بخشي از خريد سنتي اين روز مخصوص كودكان مي‌باشد و مردم براي بچه‌هاي خود اسباب‌بازي مي‌خرند .پسربچه‌ها به خريد (ماشون) ماشين اسباب‌بازي و تفنگ عالقه زيادي نشان مي‌دهند و اكثر دختر بچه‌ها اسباب بازي چهارشنبه آخر سال را “قولچاخ” يعني عروسك مي‌خرند. خانم‌هاي خانه‌دار هم به خريد “آينا” و “دراخ” (يعني آيينه و شانه) و همچنين “سوپورگه” (يعني جارو) مي‌پردازند و مي‌خواهند سال جديد را با آيينه و جارو و شانه جديد آغاز كنند. خريد آجيل چهارشنبه سوري از ديگر
بخش‌هاي خريد سنتي اين روز در تبريز مي‌باشد .شهر تبريز كه به خاطر آجيل‌هاي متنوع و مرغوبش شهره است ،براي اين روز سنتي نيز آجيل مخصوص را دارد. «شال سالالماق» يا «باجالئق» از جمله سنت‌هاي قديمي آذربايجاني‌ها در چهارشنبه‌ي آخر سال محسوب مي‌شود. برخي از جوانان و نوجوانان آذربايجاني با برداشتن شال يا توبره‌اي در چهارشنبه سوري خود را براي اجراي اين رسم قديمي آماده مي‌كنند و اغلب با تاريكي هوا به خانه‌ي دوست و آشنا و فاميل و حتي ديگران مي‌روند و شال خود را آويزان مي‌كنند؛ به طوريكه ديده نشوند. در گذشته اكثر خانه‌ها در سقف دريچه‌اي براي تهويه داشتند و معموال شال از آن قسمت آويزان مي‌شد؛ تا صاحبخانه هديه‌اي را در آن بپيچد .اما امروزه اين رسم حالتي ديگر يافته است .براي مثال در را مي‌كوبند و وقتي صاحبخانه در را باز كرد بدون ديده شدن بخشي از شال را به داخل خانه در حاليكه‌ي گوشه‌ي شال را در دست دارند، در را به روي صاحبخانه مي‌بندند و بعد از گرفتن هديه شال را برداشته فرار مي‌كنند. هدي ه گذاشته شده در داخل شال مي‌تواند چيزهاي مختلفي باشد كه از آن جمله مي‌توان به انواع شيريني و آجيل چهارشنبه سوري و ميوه و ...اشاره كرد. در شب چهارشنبه گروهي از جوانان در
كوچه‌ها يا پشت‌بام منازل خود مخصوصا در روستاها اقدام به افروختن آتش مي‌كنند و سپس از روي آن پريده و مي‌گويند ”اتيل باتيل چارشنبه بختيم آچيل چارشنبه باش آغديم ديش آغديم بوردا قالسين” در همين شب گروهي از دختران دم بخت و آرزومند از روزنه بام‌ها يا كنار پنجره‌ها به فال گوش ايستاده و بعضي نيز بر سر چهار راه ها مي‌ايستند تا به صحبت‌هاي عابرين گوش داده و نيت و حاجت خود را با توجه به گفته‌هاي آنها تفسير و تعبير نمايند. صبح روز چهارشنبه دم دماي طلوع آفتاب مردم شهرها و روستاها از بزرگ گرفته تا افراد كوچك ،دسته دسته بر سر انهار و چشمه‌سازها رفته و ضمن شادي و تركاندن ترقه سه يا هفت بار از روي آب مي‌پرند و براي خود در سال جديد آرزوي سالمتي مي‌كنند. وي ادامه داد :گروهي نيز با اعتقاد بر اين كه آب‌ها هنگام تحويل سال از نو متولد مي‌شوند ،كوزه‌هاي كهنه خود را شكسته و كوزه‌هاي تازه را با آب پر مي‌كنند تا بعدا در سال جديد به كنج اتاق‌ها بپاشند يا در مشك بريزند يا چايي دم كنند و به اين ترتيب ضمن دور كردن قضا و قدر الهي براي آنها در سال جديد مايه بركت باشد .