M A Y I S ’ 0 8
D Ü fi Ü N C E
G Ü N D E M
SAYI 42
K›br›s, Finlandiya, Gürcistan, Lüksemburg, Karada¤, Hollanda, Romanya, San Marino, S›rbistan, ‹spanya, Makedonya ve Ukrayna olmak üzere toplam 16 ülke bu protokolü onaylam›flt›r. Ancak AB ülkeleri dahil olmak üzere pek çok ülke, bu protokolü imzalama konusunda isteksizdir. Ayr›mc›l›¤›n düzenlendi¤i bir baflka sözleflme, Medeni ve Siyasi Haklara ‹liflkin Uluslararas› Sözleflme (MSHS)’dir. Bu sözleflmenin 12 No’lu Protokol’e benzer flekilde her türlü ayr›mc›l›¤› yasaklayan 26. maddesine, Türkiye çekince koymufltur. Ancak A‹HS ile benzer flekilde, MSHS’nin ikinci maddesi, sözleflmede tan›nan haklar yönünden ayr›mc›l›¤› yasaklamaktad›r. MSHS hükümlerinin ihlali durumunda baflvurulacak yarg› organ› BM ‹nsan Haklar› Komitesi’dir ve Türkiye hem sözleflmeyi onaylad›¤› hem de Komite’nin yarg› yetkisini tan›yan Protokol’ü yürürlü¤e koydu¤u için, Türkiye’deki vakalarla ilgili olarak ‹nsan Haklar› Komitesi’ne bireysel baflvuru yap›lmas› 2006 y›l›ndan itibaren mümkün olmufltur. Ayr›mc›l›k yasa¤›na ayk›r› bir durum meydana geldi¤inde iç hukuk yollar›na ek olarak, koflullar› sa¤land›¤›nda Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi gibi BM ‹nsan Haklar› Komitesi’ne de baflvurmak mümkündür.
SAYFA 27
DOSYA
AY RI M CI LI K Y AS A ⁄I
ise, bir çal›flma çevresinde, kiflinin durumuna uygun olan düzenlemenin yap›lmas› olarak tarif edilebilir. Fiziksel engelli bir çal›flana yönelik olarak ifl yerinde gerekli tedbirlerin al›nmas› durumunu buna örnek olarak verebiliriz. Avrupa ‹nsan Haklar› Sözleflmesi uygulamas›nda, ayr›mc›l›ktan söz edebilmek için, sözleflmede tan›mlanm›fl bir hak ve özgürlükten yararlanma konusunda bir ayr›mc› davran›fl›n bulunmas› gereklidir. Yani, sözleflmede mevcut din ve vicdan özgürlü¤ü ya da mülkiyet hakk› gibi mevcut ve hüküm alt›na al›nm›fl bir hak yönünden ayr›mc› bir muamele söz konusu ise A‹HS uygulanabilir. Örne¤in, sadece çal›flma koflullar› bak›m›ndan bir ayr›mc› davran›fl sebebiyle A‹HS’nin do¤rudan uygulanmas› mümkün de¤ildir. 12 No’lu Protokol ise genel olarak haklardan yararlanma bak›m›ndan ayr›mc› davran›fl› yasaklamaktad›r. Bu nedenle, 12 No’lu Protokol, ayr›mc›l›¤›n önlenmesi bak›m›ndan hayati öneme sahiptir. Türkiye, 12 No’lu Protokol’ü 18.04.2001 tarihinde imzalam›fl ancak onaylama ifllemini gerçeklefltirmedi¤i için protokole taraf ülke durumuna gelmemifltir. Protokol, onu onaylayan ülke say›s›n›n 10’a ulaflmas›n›n ard›ndan 01.04.2005 tarihinde yürürlü¤e girmifltir. Arnavutluk, Ermenistan, Bosna-Hersek, H›rvatistan,
DOSYA: VARLI⁄IN SINIRLANIfiI: AYRIMCILIK