e Pijpendraaier Ledenblad van het Cornelis Vreeswijk Genootschap
De Cornelis van‌ Joris Brussel
PoĂŤzie voor Cornelis
Cornelisgala 2012 sterfdag in stijl herdacht
Ballades en Brutaliteiten Andersons en Jeroen Zijlstra Jaargang 4 - Nummer 4
21-12-2012
luisterlied
INHOUD
Pagina 2: Het Luisterlied Pagina 3: Van de voorzitter Pagina 4: Poëzie voor Cornelis Pagina 5: Onthulling straatnaam Pagina 6: Galaconcert Velsen Verslag Pagina 7: Vervolg Galaconcert Pagina 8: De Cornelis van… Pom Wolff Pagina 9: De Cornelis van… Erica De Stercke Pagina 10: Ballades en brutaliteiten verslag Pagina 11: Ballades en brutaliteiten (vervolg) Pagina 12: De Cornelis van… Hans Westin Pagina 13: De Cornelis van… Joris Brussel Pagina 14: CD bespreking Pagina 15: Oproep Pagina 16: Billboard
Dit extra dikke kerstnummer van de Pijpendraaier opent – u voelt hem al aankomen – met een kerstlied. En niet zomaar één, maar een kerstlied (of misschien wel anti-kerstlied) van Cornelis zelf. Het nummer, waarvan de Zweedse titel “De kerstman is werkelijk dood” betekent, stond oorspronkelijk op zijn tweede LP, Ballader och Grimascher uit 1965. De vertaling is van de Andersons en het lied is te beluisteren op hun CD “Vreeswijk en de Andersons. Het Zweedse gezegde waarmee het lied eindigt betekent ongeveer zoveel als Zalig Kerstfeest. Zweedse Kerst (Jultomten är faktiskt död) tekst en muziek: C. Vreeswijk vertaling: Anna Ågren / Roxanne Hellevoort De directeur die houdt een speech en zegt o zo royaal Wees welkom, ik ben genereus, het is kerst en ik betaal Dus eet, drink, heb plezier Er is whisky, rum en bier Cognac voor pa, likeur voor ma, zo verdwijnt ieders remming Kom, doe de kerstverlichting aan want dat verhoogt de stemming Ho ho ho ho, joechei! En de kerstman is teut en blij De kinderen dansen i het rond en zingen goed op toon O denneboom, o denneboom, wat bent u wonderschoon En de kerstman die lalt mee Gooit snel wat wodka in zijn thee De engel met haar blonde haar heeft veel te veel gedronken Ze scharrelt met de directeur, wiens omzet is geslonken Tussen haar borsten vindt hij troost Ze giechelt en ze bloost De kerstman is zijn baard weer kwijt en neemt nog maar een slok De kinderen liggen in een deuk, maar kleine Lars die is in shock Hij huilt zoals enkel hij dat kan Hij geloofde nog in die man De handen van de directeur gaan steeds meer naar beneden De engel zegt: "Heb toch geduld, je mag me straks ontkleden Ik moet toch eerst die vleugels kwijt Voordat je met me vrijt" Nog een laatste borrel in de stad en dan is het feest compleet De kerstvrede is neergedaald, zoals dat zo mooi heet Het feest is goed verlopen Want de kerstman is bezopen Volgend kerstfeest neemt hij hopelijk wél kadootjes mee Dat zeggen alle kinderen, maar ze hebben geen idee Dit jaar zong hij zijn laatste noot De kerstman is hartstikke dood God Jul!
Eindredactie: Hans Westin Vormgeving: Design No19
http://www.youtube.com/watch?v=Eu44L6QVAVU -2-
Van de voorzitter
Beste liefhebbers van Cornelis Vreeswijk, December is gekomen met vorst, sneeuw en gladheid. De laatste maand van het Cornelis-jubileumjaar. Er is veel gedenkwaardigs gebeurd. Hadden we vorig jaar al de Cornelis Vreeswijk Fietsroute ingereden met als eindpunt het borstbeeld van Cornelis waar het boekje van de fietstocht werd gepresenteerd, nu kunnen we meedelen waar dat borstbeeld te vinden is: aan het Cornelis Vreeswijkpad! Cornelis heeft in zijn jubileumjaar een straatnaam toebedeeld gekregen. Op 9 november werd het straatnaambordje onthuld door Jack Vreeswijk. Ria Post was erbij. Zij is de moeder van John van Dijk, de initiatiefnemer van het beeld, die in 2001 overleed. Over de feestelijke onthulling van het pad leest u meer in deze Pijpendraaier. Deze onthulling vormde de inleiding van de novemberfestiviteiten. Maar ook eerder in het jaar was Cornelis prominent aanwezig, mede door activiteiten buiten het CVG. De Andersons begonnen hun succesrijke tournee met schitterend muzikaal weergegeven nieuwe vertalingen van Cornelisliederen, en de DVD van de film Cornelis verscheen met Nederlandse ondertiteling. In augustus had het CVG een prachtig programma op het Havenfestival en in september was er een Vreeswijkdag in het Witte Theater in samenwerking met het CVG.
De website is opgefrist! Vernieuwingen waren hard nodig, maar dat we die dit jaar nog zouden kunnen realiseren hadden we nauwelijks kunnen bevroeden. De site is geactualiseerd en is beter werkbaar gemaakt. We zijn nog niet klaar met alle aanpassingen en we zijn dankbaar voor suggesties uwerzijds. Er zijn dit jaar ook vorderingen gemaakt op het gebied van de Bellmanband. Daarover heb ik bericht in het vorige nummer van de Pijpendraaier. Het gaat om de tape waarop Cornelis Bellmanliederen zingt in zijn eigen Nederlandse vertaling, die gedigitaliseerd moet worden. Door andere drukke werkzaamheden hebben we daar de laatste maanden niet veel aan kunnen doen, maar dat komt. Verheugt u alvast. En toen kwam november. De apotheose van het jubileumjaar, bestaande uit drie gebeurtenissen. Allereerst de onthulling van het Cornelis Vreeswijkpad waarbij op het moment suprême de zon doorbrak, en toen, drie dagen later, opnieuw een onthulling. De foto uit 1981 van Cornelis, gezeten op een hek bij de IJmuidense haven, hangt voortaan in de hal van de stadsschouwburg van Velsen. Lena Stenwall van de Zweedse ambassade mocht het doek er vanaf halen. De foto is niet algemeen bekend en laat een wat oudere Cornelis zien in zijn thuishaven. Melancholie alom.
De verworvenheden van het CVG dit jaar bestonden niet alleen uit muzikale evenementen. Zoals ik in het vorige nummer al schreef lijkt de Zweedse connectie zeer succesvol. Samenwerking met de Zweedse ambassade, de Zweeds-Nederlandse Vereniging en Cornelis Vreeswijk Sällskapet is geïnitieerd en zal ongetwijfeld binnenkort resultaten opleveren die goed zijn voor de Cornelispromotie en die voordeel kunnen opleveren voor de leden van het CVG. -3-
Daarna het gala. Zinnenstrelend, hartverwarmend, prachtig. Ik zou er een heel artikel over kunnen schrijven, maar dat doet Hans Westin al in dit nummer van de Pijpendraaier. Het was geweldig dat Jack kon komen. We hadden hem precies een jaar eerder voor dit gala uitgenodigd in Leeuwarden en toen had hij toegezegd. Hij verheugde zich erop te mogen optreden in de schouwburg van de stad waar hij negen jaar van zijn jeugd had doorgebracht. Het deed hem wel wat, nu hij na lange tijd eindelijk weer in IJmuiden was. Bij de onthulling van het pad was hij oprecht ontroerd. In de paar dagen dat hij hier was heeft hij de banden met zijn familie nauwer kunnen aanhalen. Vooral met Tonny, met wie hij tijdens het gala een uniek optreden gaf. Het gala heeft ook gezorgd voor 123 nieuwe leden van het CVG. In eerste instantie proefleden voor een jaar, maar we zullen bewijzen dat het lidmaatschap loont. Het betekent wel dat ons ledenbestand verdrievoudigd is. We zijn van plan een bijeenkomst met de nieuwe leden te beleggen. We willen meer interactie en we willen ook peilen of er leden zijn die bij het beleid en bij de Pijpendraaier betrokken willen zijn. Wij wensen onszelf en u allen een vruchtbaar en feestelijk nieuw jaar toe.
Marlies Philippa
Poëzie voor Cornelis
Cornelis Vreeswijk was dichter voordat hij zanger werd en de poëzie bleef, in de woorden van collega Inger Öst, zijn hele leven zijn schootkind. Daarom willen wij dit jubileumnummer van de Pijpendraaier opluisteren met poëzie over en rondom Cornelis. We beginnen met een dichter die voor onze lezers geen introductie nodig heeft: zijn jongste zus Tonny Vreeswijk. Toen wij haar vroegen om een stuk in het kader van “Mijn Cornelis”, kregen wij van haar het volgende gedicht.
Broer Ik zag je niet. Ik keek niet naar je. Ik zag je wel, maar zoals ik je zag. Ik zag niet hoe het met je was. Jij was dat al lang zo gewend. Het was ook jouw spel. Jou zien zoals ik je zag was de ongeschreven regel. Niet zien hoe het met je was. Niet kijken en zien, maar zien zonder te kijken. Het beeld staat al vast. De regels staan vast. Het beeld is gevormd. Ik heb stiekem toch gekeken. Ik heb je gezien. Van een afstand, ongezien. Zonder te zien dat jij het was. Je had iedereen kunnen zijn. Het spel is uit.
Tonny Vreeswijk, 2012
Dan een gedicht van de Scandinavische dichter Jan Erik Vold, geboren in Noorwegen en woonachtig te Stockholm. Veelvuldig bekroond dichter in beide landen en, voor ons met name interessant, redacteur van het nagelaten Verzameld Werk van Cornelis Vreeswijk. Dit gedicht staat op de cassette waarin de drie boeken van dat werk zijn gebundeld.
Cornelis in de Hemel Zijn er ook woonboten in de hemel? Jawel, eentje ligt er in een baai, aan boord zit Cornelis en tuurt rustig om zich heen, hij luistert. We moeten gave liederen maken.
Jan Erik Vold, vertaling Hans Westin -4-
Strandopgang vernoemd naar Cornelis Vreeswijk
Het was een bont gezelschap dat zich op vrijdag 9 november had verzameld op het pad dat vanaf de Kennemerboulevard naar het strand van IJmuiden leidt en waaraan sinds 2003 het borstbeeld van Cornelis Vreeswijk prijkt. Verschillende familieleden van Cornelis waren present, de hoofdredacteur van Sverige Kuriren (het blad van de Zweeds-Nederlandse vereniging), mevrouw Ria Post (moeder van de helaas jong overleden John van Dijk, gemeenteraadslid en initiator van het Cornelisbeeld), journalisten van diverse media, muzikanten, het CVG-bestuur en een toevallig aanwezige Zweedse zeezeiler. De boot van deze laatste persoon lag in de haven van IJmuiden te wachten op gunstige wind voor de overtocht naar Engeland en dat was een mooie gelegenheid om eens te kijken of het verhaal klopt dat Cornelis in diens geboorteplaats met een beeldje wordt geëerd. Gevoel voor timing valt deze Zweed dus zeker niet te ontzeggen. Deze mensen waren allemaal gekomen voor de onthulling van het straatnaambordje van het Cornelis Vreeswijkpad, de nieuwe naam voor deze tot dan toe anonieme strandopgang. Ter gelegenheid van het jubileumjaar heeft het CVGbestuur deze zomer een aanvraag ingediend om in IJmuiden een straat naar Cornelis Vreeswijk te vernoemen. In de collegevergadering van 30 oktober heeft het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Velsen besloten om dit verzoek te honoreren. Aldus verschenen op 9 november rond vier uur in een schitterend najaarszonnetje Cornelis’ zoon Jack Vreeswijk met zijn vrouw, Cornelis’ zuster Tonny Vreeswijk en cultuurwethouder Wim Westerman
voor de officiële naamgeving van het pad. Gemeenteambtenaar Netty Struijs hield een korte inleiding waarin ze enkele woorden wijdde aan het belang dat Cornelis Vreeswijk vijfentwintig jaar na zijn overlijden nog steeds heeft voor de IJmuider gemeenschap, zowel op cultureel als op toeristisch gebied. Bij dit laatste
refereerde zij aan de Cornelisfietstocht die het CVG heeft uitgezet. Daarna was het de beurt aan Jack: met een ferme haal trok hij de bedekking van het naambordje af en vanaf dat moment staat de strandopgang als het Cornelis Vreeswijkpad te boek. In een korte speech toonde Jack zich trots op de waardering die zijn vader postuum mocht ontvangen van zijn geboorteplaats. -5-
Daarna toog het gezelschap naar paviljoen Zuidpier, waar gezellig werd nagepraat onder het genot van een drankje en een hapje. De stemming werd verder verhoogd toen de muzikanten Jurjen Oostenveld, Laurens Joensen en Henrik Holm enkele nummers van Cornelis ten gehore brachten.
Het was een fantastisch begin van een lang Vreeswijkweekend, dat de maandag erna zijn hoogtepunt zou krijgen met het gala in de schouwburg, waarvan u elders in deze Pijpendraaier een verslag vindt. RTV Noord-Holland heeft radio-opnamen gemaakt, waarvan de uitzending in de kerstperiode gepland staat.
Wim Boswinkel
Galavoorstelling 12 november
De vijfentwintigste sterfdag van Cornelis is in IJmuiden in stijl herdacht. Na de onthulling van de straatnaam op 9 november werd op de dag zelf in de foyer van de Stadsschouwburg een foto van de zanger onthuld. Op pagina drie vertelt onze voorzitter daarover. Naast Lena Stenwall van de Zweedse ambassade hield ook burgemeester Franc Weerwind een toespraak, waarin we gedachten konden herkennen die hij eerder voor dit blad heeft opgeschreven. Als de foyer zich tegen acht uur 's avonds bij de klanken van KOORnelis met publiek begint te vullen is de bewuste foto echter nergens te zien. Die is naar de grote zaal verhuisd om daar als decor te dienen, dus we moeten nog even geduld hebben. In de foyer is het inmiddels een drukte van belang. De Zweeds-Nederlandse Vereniging is in klederdracht aanwezig en het CVG
heeft een inschrijftafel voor proefleden. En er is heel veel publiek, als straks het concert begint zal bijna elke stoel bezet zijn. Aan de gegevens van de nieuwe leden te zien komt men niet alleen uit IJmuiden en omstreken, ook van verder weg in Noord-Holland hebben liefhebbers de reis gemaakt. Van het concert zelf weet ik alleen wie er deelneemt en daaruit heb ik een beeld gevormd van wat ons te wachten staat. Maarten van Roozendaal, Fay Lovsky, Tonny Vreeswijk... met zulke uiteenlopende artiesten verwacht ik een nogal gevarieerde reeks van afzonderlijke optredens. Dat je deze namen tot een geheel kunt smeden was niet bij mij opgekomen. Wat is het soms heerlijk als je het helemaal mis hebt. Muzikaal leider en gitarist Laurens Joensen zet, bijgestaan door Janos Koolen op
-6-
mandoline en gitaar, Henrik Holm op contrabas en drummer Michael Vatcher, een bijzonder stevige band neer die de hele avond als een betrouwbare motor de verschillende zangers aan elkaar verbindt. En multiinstrumentalist Fay Lovsky is, bij de nummers waarin ze niet zelf zingt, nooit te beroerd om haar kunnen in dienst te stellen van het geheel. Een geheel waarin de zangers komen en gaan, soms alleen en soms samen, en het verhaal wordt gedragen door de liederen. De liederen zijn breed gekozen. Ik hoor wel een lichte voorkeur voor het dubbelalbum uit 1970, maar dat is dan ook meteen de meest veelzijdige plaat uit zijn carrière. Sommige nummers zijn natuurlijk te voorspellen, zoals dat Maarten van Roozendaal de Teddybeer zal zingen, maar we horen hem ook met een ijzingwekkende begrafenissfeer in Epistel 81. In zijn eigen werk wil
Van Roozendaal weleens de emotiekraan te ver openzetten, als hij Bellman en Vreeswijk zingt krijgt hij daar geen kans toe. Zou hij wat mij betreft vaker mogen doen. De Portugees-Nederlandse zanger Fernando Lameirinhas kende ik nog niet. Zijn taak is het vertolken van de samba’s en dat doet hij overtuigend, in het Nederlands en met zijn eigen Portugese vertalingen van Vreeswijks teksten. Ook special guest Jack Vreeswijk geeft zijn inbreng in twee talen, Nederlands en Zweeds, verder
is de voertaal Nederlands. Minstens één keer, in Cecilia Lind met Fay Lovsky, hoor ik een vertaling die ik nog niet ken. Aan het programmaboekje te zien door Henrik Holm, die daarmee definitief toetreedt tot het groeiende gilde van uitstekende Vreeswijkvertalers. En al die verschillende zangers marcheren naar dezelfde band. En de hele band marcheert naar een unieke drummer. Michael Vatcher, percussionist extraordinaire, verdiende ooit zijn sporen in de
Californische free jazz. De volslagen anarchie van dat genre heeft hij in de decennia erna weten te temmen, maar zelden zag ik zo’n eigenzinnige slagwerker aan de gang. Perfect als basis onder het werk van anarchist Cornelis. Als Jack Vreeswijk met het Wiegenlied de avond heeft afgesloten en we laten het geheel tot ons doordringen, moet ik denken aan Cornelis in de hemel en het gedicht van Jan Erik Vold: We moeten gave
liederen maken!
Hans Westin
-7-
e Cornelis van...
Voor wie al wat langer lid is van het CVG is Pom Wolff een oude bekende. Deze dichter, blogger en poetry-slammer maakte destijds deel uit van de groep die aan de wieg stond van het prille Genootschap. Later is het contact een tijdje verwaterd geraakt, maar sinds een paar jaar laat hij zijn belangstelling weer op Cornelis schijnen. Vorig jaar was hij nog van de partij bij de Cornelis- poëziemiddag in Soest. Wij vroegen hem om “zijn Cornelis” op te schrijven en kregen deze impressie terug.
Pom Wolff
Over de liefde zong hij en de vergankelijkheid van de liefde. Daarin herken ik Cornelis Vreeswijk. Ik vroeg hem eerder:
Foto: Ben Kleyn
Ja ik herken de dichter de romanticus – soms een zwarte – in Cornelis Vreeswijk. Niemand zong mooier over meisjes. Niemand zong met een rauwe stem zo kwetsbaar mooi over meisjes die verloren gingen. Dat het troost en troostte. Dat je weet dat het altijd nog een mooi liedje kan worden omdat het een mooi liedje is geweest. Felicia verdween en zo kennen we allemaal onze eigen Felicia. Natuurlijk zong Vreeswijk over meer en breder, over de wereld. Maar hij wist wat zo kwetsbaar is en zo kwetsbaar maakt zo TROTS te zingen dat we door hem en door zijn liedjes weten dat het meegenomen kan worden en kan worden neergelegd in woorden van waarde:
Cornelis Vreeswijk
geef me maar een beetje van je Cornelis – van je kwetsbaarheid kado zing het mooie voor me mooi ik wil geen weekend meer beginnen zonder ik wil je adem halen omdat ik de talen ken die we samen spreken en zuurstof nodig heb
Trots hoe het soms niet te begrijpen is dat je gaat naar wie je lief hebt om alleen nog dat te zeggen niet meer om iets te bewerkstelligen maar om iets te laten zoals we in een stroom de gelijke stemmen van elkaar kunnen horen door alles heen het nemen zoals het is en het verlaten maar nooit verlaten van wat was
Pom Wolff www.pomgedichten.nl
-8-
e Cornelis van... De Vlaamse dichteres Erika De Stercke uit Gent kwam de naam Cornelis Vreeswijk voor het eerst tegen toen zij in Leeuwarden aan een poetry-slam meedeed, waar toevallig de redacteur van de Pijpendraaier in de jury zat. Door hem heeft zij haar belangstelling laten wekken en tot ons genoegen komt zij met de volgende bijdrage aan dit poëzienummer. We hopen haar een keer bij een van onze evenementen te kunnen ontvangen als voordrachtskunstenaar.
Erika De Stercke
Cornelis Vreeswijk? Wie? Jan zonder Vrees? De Vlaamse dappere kerel zonder schrik voor mens of dier? Maar neen, Vreeswijk! Van die man had ik nog niet eerder gehoord. Mijn nieuwsgierigheid was geprikkeld en ik zocht de naam op internet. Een hele lijst van liedjes, gaande van “De nozem en de non” tot “Haan en hen”.
Een Nederlander die als kind met de familie uitweek naar Zweden en er bleef tot aan zijn dood. Hij was daar enorm actief als liedjesschrijver en zanger. Liedjes over het dagelijkse leven, met een knipoog naar het speelse met humoristische noten. Hij had veel succes in Zweden, ook in Nederland, was enorm geliefd, soms omstreden voor de kritische inhoud van zijn teksten.
Ik lees dat dankzij het Cornelisgenootschap, dat de gedachte aan Cornelis levendig houdt, er een Cornelisfietsroute is, dat er in IJmuiden, zijn geboorteplaats, en borstbeeld van hem staat. Dus redenen genoeg om, daarom niet direct naar Zweden te reizen, toch zeker eens naar het noorden van Nederland te gaan. Wat houdt mij tegen? De wind, de regen? Ik weet het niet zo maar volgende zomer wordt het weer zeker beter!
Natuurspel
Mooie dagen
Hij zwierf over zeven zeeën dé man met de hoed verscheen bij de eerste zonnestralen verdween bij aangekondigde windvlagen
In het minnenstrelend water staat zij in doorschijnende gewaden vrij van geest en rimpels
Op de laatste zondagen van het jaar bleef hij en tuurde naar onvoorspelbare wolken
vissen nieuwsgierig tussen haar gladde benen toen was er verlangen in geurende nachten nu geprezen voor haar behouden schoonheid milde stem en vrijgevige handen in deze zedige dagen
Die gedrevenheid prikkelde bomen tot vaste pionnen op het schildersdoek het wachten naar de juiste lichtinval en met precisie gezette lijnen hielden zijn adem in zachte cadans De verlaten dreef verslond dromen verlangen, begraven in groeven van handen maakte zijn vuisten in de binnenzak van de zwarte regenmantel staalhard
-9-
Ballades en Brutaliteiten
Op 12 november, de 25e sterfdag van Cornelis, is hij in zijn geboorteland niet met één, maar met twee herdenkingsconcerten geëerd. Naast de galavoorstelling in IJmuiden, zie pag. 6 en 7, was er ook het concert “Ballades en Brutaliteiten” in Den Bosch, waar de inmiddels gevestigde en gevierde Vreeswijk-vertolkers De Andersons hun krachten bundelden met die van Jeroen Zijlstra en zijn band. Omdat de redactie niet op twee plekken kon zijn, vroegen wij aan frontvrouw Anna Ågren of zij iemand wist die voor ons een verslag wilde schrijven. Dat wist ze. Hieronder de persoonlijke impressie van Elke Viervijzer, derdejaars student aan de Koningstheateracademie in ’s Hertogenbosch. Muzikaal, inspirerend en hartverwarmend. Ik kom binnen in de grote zaal van de Verkadefabriek in ’s-Hertogenbosch. Ik zie een warme, muzikale podiumopstelling en ik besluit dat de bespelers van vanavond nu al met 1-0 voor staan. Want buiten het geven van een warm welkom, maakt het zeer nieuwsgierig naar deze toch al bijzondere samenwerking; Jeroen Zijlstra (met band!) & De Andersons. Met hun programma ‘Ballades en Brutaliteiten’ geven zij een kijkje in het leven en het bijzondere oeuvre van Cornelis Vreeswijk. Deze liedkunstenaar was maar met enkele liederen bekend in Nederland, maar genoot enorme bekendheid in Zweden, waar hij vanaf zijn dertiende woonde.
Daarmee hebben Zijlstra en de Andersons alvast de eerste persoonlijke slag gemaakt, want niemand minder dan Anna Ågren, de vrouwelijke helft van de Andersons, is zelf half Zweeds. En daar maken ze dan ook gretig gebruik van. In veel liederen horen we een prachtige combinatie tussen de Nederlandse en Zweedse taal. En voor wie denkt: “Vast heel leuk, maar ik versta geen woord van die Scandinaviërs,” geen paniek. Met hun knappe vertalingen en precieze plaatsing van deze voor ons vreemde taal, mis je geen moment van wat ze willen vertellen. En wat een genot is het om de mannen van Zijlstra’s band met elkaar aan de slag te zien. Ze ademen muziek, ze kijken muziek, ze praten muziek, ze zijn muziek. En dat is een heerlijke combinatie met Roel en Anna, die niet alleen podiumbeesten pur sang, maar tevens muzikale verhalenvertellers zijn, van wie je elk woord voor waar aanneemt. En als kers op de taart is daar Jeroen Zijlstra, fantastische trompettist en met een stem die voor dit materiaal gemaakt lijkt te zijn. Tussendoor worden de grappige, treurige en bijzondere verhalen verteld over het leven van Vreeswijk, waardoor we deze man als het ware stapje voor stapje beter leren kennen. Daarbij hebben Zijlstra & De Andersons uitstekende keuzes gemaakt in de liedjes die ze voordragen.
De chemie in deze samenwerking is duidelijk aanwezig, zowel op muzikaal als op persoonlijk vlak, waardoor de voorstelling naar een hoger niveau wordt getild. En daarin wordt het publiek feilloos meegenomen, omdat er volop ruimte is voor wat er op het moment ontstaat. Lolletjes met elkaar en het publiek zijn er dan ook genoeg. De avond wordt vrolijk, warm en feestelijk Zweeds afgesloten met het zelfgeschreven vervolg op het ons welbekende lied “de nozem en de non” en voor iedereen in de zaal een glaasje schnaps, dat wordt genuttigd volgens een Zweeds ritueel: eerst zingen en dan drinken! De Vodka is er in de smaken naturel, citroen of peper. Peper, waarvan je stiekem hoopt dat het toch naar citroen smaakt. Maar goed, volgens Anna is het goed voor de stem. Dat is dan tenminste iets wat er goed aan is. Afijn. Een mooie avond met een prachtige combinatie tussen de kleinkunstinsteek van de Andersons en hun zeer hoogstaande muzikale bewerkingen van het werk van Cornelis Vreeswijk, die vleugels krijgt door de bijzondere samenwerking met Jeroen Zijlstra en zijn band. Muzikaal, inspirerend en hartverwarmend. En wat fijn dat we nu eindelijk weten hoe het is afgelopen met de nozem en de non! Nou ja, volgens Zijlstra en de Andersons dan. Want het echte verhaal kent alleen Cornelis Vreeswijk. Gelukkig maar, want er moet altijd nog íets te raden overblijven...
Elke Vierveijzer
- 10 -
- 11 -
e Cornelis van...
Ook uw redacteur kan het niet laten. Zijn bewondering voor Cornelis geldt, behalve voor de zanger, minstens zozeer voor Cornelis als dichter en inspirator. Hier volgt een persoonlijke herinnering en een gedicht dat daaruit is voortgevloeid.
Hans Westin
Zweedse taal voor eeuwig had verrijkt. En zo werd Cornelis mijn gids bij de emigratie. Hij was het lichtend voorbeeld van hoe een allochtoon kan integreren zonder zijn afkomst te verloochenen. Hij liet ons horen hoe het leren van een vreemde taal kan worden omgezet in pure kracht. Hoe je als vreemdeling de nieuwe taal op zijn achterpoten kan laten zitten en door hoepels kan laten springen, op een manier waar een inlander nooit op zou komen. Want pas als buitenstaander kun je de eigenaardigheden, en daarmee de
Het was in 1970 dat mijn vader aan ons kinderen vroeg of wij er bezwaar tegen zouden hebben om naar Nederland te verhuizen. Gezien de reputatie die het land in die jaren genoot was er voor mijn romantische, zestienjarige geest geen ruimte voor twijfel:Nederland was immers de plek waar men zijn moest! En bovendien het geboorteland van mijn held Cornelis, die net zijn meesterwerk Poem, Ballader & lite Blues had uitgebracht, waarmee hij de
mogelijkheden, van je geadopteerde taal op hun volle waarde schatten. Zesendertig jaar later heb ik daarover dit gedicht geschreven.
Tweespraak
voor Cornelis Toen de muze in het dorp kwam was daar de commissaris van de burgerwacht
Verknipt de deken van de taal die naast elkaar zo zichtbaar niet de wereld dekt
met op zijn schouders het gewicht van duizend geweren tot scharen omgesmeed
Nu ik weet van op de vlakte op de hoogte blijven en voorstaan waar ik achtersta, bevalt uw taal
van imitatie, want u moet ons niets verbeelden, wij houden zich hier op de vlakte op
van mening die daar juist bedoeling of betekenis betekent, ik bedoel maar In de roos geworpen
- 12 -
e Cornelis van...
Tenslotte een dichter die rechtstreeks verbonden is aan de stad van Cornelis. Joris Brussel (1987) werd in 2008 benoemd tot de eerste stadsdichter van Velsen, waarmee hij de jongste stadsdichter van het land werd. Tegenwoordig is hij huisdichter van de Stadsschouwburg Velsen, waarvoor hij het volgende gedicht schreef, Het stond ook in het programma van de galavoorstelling.
Joris Brussel
Mijn Cornelis is een bijzondere jonge klankenkunstenaar met grote idealen die ik via jeugdverhalen van mijn vader heb leren kennen. Toen mijn vader als jochie in Oud-IJmuiden woonde liep hij de muzikant weleens tegen het lijf, waar hij op zijn beurt dan over vertelde toen ik net zo oud was als hij toen. Dankzij die verhalen is Cornelis voor mij in eerste instantie een nostalgische
verschijning geworden die ik koppel aan de kindertijd van mijn vader en aan de omgeving waar hij opgroeide. Voor de twee keer dat ik door de Stadsschouwburg Velsen gevraagd ben om een gedicht over Cornelis te maken, heb ik me flink in zijn muziek en teksten verdiept. Hiermee heb ik hem gaandeweg leren kennen als taalpurist, begenadigd muzikant en maatschappijcriticus. Zijn liedjes zijn tot op de dag van vandaag herkenbaar en treffend. Bovendien heeft hij bijgedragen aan de relatie tussen Nederland en Zweden. Niet alleen op internationaal
Troubadour van IJmuiden Troubadour van IJmuiden, tijdloze minstreel in een roerige tijd speel nog wat met onze emoties en geluiden op je klankbord van de roekeloze maatschappij. Als miskende of geroemde held van twee landen gewapend met ballades verbind je nog steeds de kades van beide kusten door te stranden in het midden van onze collectieve cultuur Oprecht en puur betrad je het strijdtoneel met kapotte schoenen en een ontwapenende blik, liet de toehoorders achter met een lach en een snik. Je oprechte teksten scherper dan de scherven van de handgranaten en de gebroken harten waar je over schreef terwijl de weemoedige romantiek voor altijd in je muziek behouden bleef Je zong het al: ‘Ja, dromen breken ze zijn teer’ maar Cornelis, jij lijmde die van ons en gaf er ons zonder dat te weten nog zoveel meer. - 13 -
niveau maar ook voor mij persoonlijk, nu mijn gedicht “Troubadour van IJmuiden” over Cornelis door de Zweedse ambassade in Nederland is vertaald in het Zweeds. Joris Brussel www.jorisbrussel.nl
cd-bespreking Vreeswijk & de Andersons
In het jubileumjaar 2012 is er geschiedenis geschreven. Tien jaar na de Hommage-CD met zijn veelheid aan stijlen, is er nu voor het eerst een plaat in het Nederlands waarop één groep aandacht besteedt aan de nalatenschap van Cornelis Vreeswijk. Uw redacteur heeft geluisterd naar Vreeswijk & De Andersons. Misschien had iemand anders deze CD moeten bespreken. Tegen mij spelen de Andersons immers bij voorbaat een uitwedstrijd tegen de helling op. Aan de andere kant: mochten ze een geboren Zweed, dichter en beroepsvertaler weten te overtuigen, dan kun je waarschijnlijk stellen dat ze geslaagd zijn. Met deze gedachte probeer ik er zo onbevangen mogelijk aan te beginnen, zonder de kritische houding los te laten waar ik toch niet aan ontkom. “Muziek zonder stropdas” beloven ze mij in het CD-boekje. Dat klinkt goed, zo hoort het bij Vreeswijk. Daarom moet ik eerst nogal wennen aan de keurige, geschoolde stem van Roel Dullaart in het openingsnummer Stoombootblues. Heeft hij de stropdas wel voldoende losgemaakt? En met een tekst waarin de beelden en onverwachtse wendingen over elkaar heen buitelen heeft de zanger het zichzelf ook niet makkelijk gemaakt. Geen wonder dat de hilarische inhoud van het lied zo nu en dan verloren gaat in de puur technische noodzaak om alle noten op hun plek te krijgen. Het lukt hem wel, en het lied verdient zeker een voldoende, maar ik ben nog niet om.
Vreeswijk zelf bewees dat zijn Nederlands de maat niet haalde. Er staan regels in het origineel waar geen vertaling voor bestaat, daar wordt het onderste uit de taal gehaald zoals alleen een vreemdeling dat ooit zal kunnen. Hoe begin je daaraan? Het antwoord van de Andersons: niet! Het onvertaalbare begincouplet wordt gewoon in het Zweeds gelaten, aangevuld met een Nederlandse tekst die geen poging doet om het Zweeds weer te geven. Wel om Vreeswijk weer te geven:
Even verderop, in het lied “Rozenblad”, durft de groep het weer aan. Ze maken een eigen vertaling van een lied dat ook door Cornelis zelf is vertaald. Dan mag je van goeden huize komen. De enige reden om dat te doen is dat de bestaande vertaling te wensen overlaat en je denkt dat je het zelf beter kunt. Van bescheidenheid moet je dus alvast geen last hebben. Wel gevoel voor poëzie en een goed ontwikkelde zelfkritiek, anders zal het nooit lukken. Het lukt.
Als een gevallen rozenblad als liefde in een havenstad ‘t Is stil hier in IJmuiden.
Eenmaal overtuigd ga ik lekker achterover zitten om te genieten van een voortreffelijke poging om Cornelis Vreeswijk de nieuwe eeuw in te loodsen. Als vertaler zou ik zelf, uiteraard, hier en daar andere keuzes hebben gemaakt, maar als geheel zijn de vertalingen van hoge kwaliteit. En de das om de stem van Dullaart wordt allengs afgedaan bij de ongedwongen klanken van Anna Ågren, in het Nederlands en accentloos Zweeds. En met de Nozem en de Non is het toch nog goed afgelopen, pak van mijn hart.
Daarvan is geen woord vertaald, de inhoud is volkomen nieuw, maar elke lettergreep ademt Cornelis. Gedragen door een arrangement dat niet probeert het Zweedse lied na te bootsen, maar waaruit vooral de emotie rond de verdwenen dame spreekt. Gewaagd, gezien de onderkoelde toon van het origineel, maar het werkt. Twee nul voor de Andersons.
Vlak voor het einde komt nog de grote verrassing van de plaat: het door de groep zelf geschreven lied “Telegram voor Cornelis”. Hier is de bescheidenheid toch enigszins toegeslagen, want een telegram zou ik het niet noemen. Zeg eerder epistel. Met deze “blues over een lamgeslagen idealist” spreekt de zanger, zonder stropdas, vanuit het heden Vreeswijk toe in diens eigen taal. Een beetje Wil het niet Pikken, een beetje Bekommerde Socialist, een beetje Ballade op een Vuilnishoop, maar gloednieuw en zowel van inhoud als qua muziek helemaal van deze tijd. Wat mij betreft zijn de Andersons geslaagd.
En dan is daar Felicia. Niet alleen een van de centrale personages in Cornelisland maar ook een behoorlijk irritante dame. Felicia is namelijk onvertaalbaar. Wie daaraan twijfelt hoeft alleen te luisteren naar de treurig stemmende poging waarmee
Hans Westin
- 14 -
Oproep
Redacteur zoekt opvolger Geachte lezers van de Pijpendraaier, Toen ik vier jaar geleden het redacteurschap van de Nieuwsbrief van het CVG overnam, gebeurde dat met de vooropgezette bedoeling er meer van te maken dan het zoveelste clubblaadje. Als eerste stap kreeg het blad een nieuwe naam; daarna was het aan opmaakmeester Jan Deurloo en mijzelf om te zorgen dat ook de inhoud vernieuwde. De huishoudelijke mededelingen van het Genootschap moesten er natuurlijk inblijven, maar het zwaartepunt zou meer in de richting komen van informatie en achtergrond bij het werk van Vreeswijk, en bij het luisterlied in bredere zin. Vier jaar later vind ik dat we in onze opzet zijn geslaagd. Het is telkens weer een genot om het blad onder de leden te verspreiden, want we hebben er ons best op gedaan. Het ziet er mooi uit en de inhoud mag er zijn. Nu wordt het tijd voor mij te vertrekken, althans als redacteur. Hiervoor heb ik twee redenen:
Ten eerste denk ik dat het niet goed is voor de Pijpendraaier als één persoon te lang de scepter zwaait. Ik heb mijn inbreng gehad als bedenker en opstarter van de nieuwe formule, laat iemand anders die nu verder uitwerken. Dan keer ik terug naar mijn oude rol als leverancier van kopij. Want dat is de tweede reden waarom ik wil ophouden: als redacteur kom ik steeds moeilijker toe aan het zelf schrijven van stukjes. De redacteur heeft andere taken. Plannen van kopij en aantrekken van schrijvers. Contacten onderhouden met schrijvers en vertalers. Mensen aanschrijven over toegezegde kopij. Aangeleverde kopij corrigeren en persklaar maken. Ideeën ontwikkelen voor latere nummers. Et cetera.
Ik weet dat er mensen zijn die gedijen bij dergelijke taken. Zelf heb ik dat talent niet. Laat mij maar stukjes schrijven en inleveren bij iemand die vrolijk wordt van het regelen. Vandaar deze oproep aan alle lezers van de Pijpendraaier: wie wordt onze volgende redacteur? Ik ben van plan het komende februarinummer nog voor mijn rekening te nemen. Bij de ledenvergadering in maart hoop ik dan mijn taak aan de nieuwe redacteur te kunnen overdragen. Wie dat wil worden, of iemand wil voordragen, kan contact opnemen met het bestuur of de redactie. Na vier rijke jaren, bedankt allemaal! Met vriendelijke groet,
Hans Westin
Disclaimer:
Colofon: - De Pijpendraaier is het ledenblad van het Cornelis Vreeswijk Genootschap (CVG). - Het CVG stelt zich ten doel om: * de herinnering aan Cornelis Vreeswijk in Nederland levend te houden * het vertolken van de liederen van Cornelis Vreeswijk in het Nederlands te stimuleren * in Nederland het bestaan en de ontwikkeling van een troubadourtraditie te bevorderen - Het CVG doet dit door: * informatie beschikbaar te stellen * dit ledenblad te publiceren * muziekbijeenkomsten te organiseren * het vertalen van het werk van Cornelis Vreeswijk uit het Zweeds te stimuleren - De Pijpendraaier verschijnt jaarlijks in februari, juni, september en december. - De kopijsluiting per nummer is op de eerste van de maand waarin het nummer verschijnt. - Kopij sturen naar: pijpendraaier@cornelisvreeswijk.nl
- 15 -
De Pijpendraaier wordt samengesteld voor verspreiding onder de leden van het Cornelis Vreeswijk Genootschap (CVG). Omdat delen van de inhoud auteursrechtelijk beschermd kunnen zijn, is het uitdrukkelijk niet de opzet van de CVG dat deze inhoud buiten de kring en de bijeenkomsten van het Genootschap verspreid of gebruikt zal worden. Het CVG neemt geen verantwoordelijkheid voor zulke verspreiding, door leden of door derden.
Billboard
Wonen als Cornelis! De met sloop bedreigde eerste woning van de familie Vreeswijk in Zweden wordt te koop aangeboden! Het Netwerk Redt Cornelis hoopt een koper te vinden die de plek wil ontwikkelen tot een “creatieve ontmoetingsplaats voor musici, schrijvers etc." Het huis van 40 m2, één kamer plus keuken op een erf van 1.200 m2, zal komen te liggen aan de Cornelisweg aan de rand van een geplande villawijk. De vraagprijs is omgerekend ruim 140.000 euro, waarbij de koper rekening moet houden met “dringend noodzakelijke” herstelwerkzaamheden.
Aankondiging:
CVG Jaarvergadering 2013
Bestel deze CD op http://www.deandersons.nl/cd/
- 16 -