e
P ijpendraaier
INHOUD Pagina 2: ∙ Van de voorzitter Pagina 3: ∙ Film by the sea ∙ Luisterlied ∙ Colofon Pagina 4: ∙ Rudy Kousbroek. Half door levenslust getemperde weemoed – deel 2 Pagina 5: ∙ Half door levenslust getemperde weemoed – deel 2 vervolg Pagina 6: ∙ Filmrecensie Pagina 7: ∙ Cornelis fietstocht Pagina 8: ∙ Ledenvergadering 20 maart Pagina 9: ∙ vervolg ledenvergadering ∙ Even voorstellen… Pagina 10: ∙ Tribuut aan Cornelis, verslag Soest Pagina 11: ∙ CVG spandoek Pagina 12: ∙ Verslag Havenfestival 2011 Pagina 13: ∙ Verslag Havenfestival 2011 vervolg ∙ Verslag Zweedskerkkoor 1 oktober 2011 Pagina 14: ∙ Interview Ulf Thorén Pagina 15: ∙ Interview Ulf Thorén vervolg Pagina 16: ∙ Billboard
Op de cover: Laurens Joensen Havenfestival 2011
Ledenblad van het Cornelis Vreeswijk Genootschap Jaargang 3 - 22-10-2011 – Nummer 2
van de voorzitter
Beste liefhebbers van Cornelis Vreeswijk,
waaraan in de pers ook veel aandacht is besteed. Zowel in de IJmuider Courant/Noordhollands Dagblad als in het huis-aanNa zomermaanden die aan herfst deden denken en negen dagen huisblad De Jutter stonden interviews en artikelen en journalisten oudewijvenzomer, is de herfst nu dan echt doorgebroken. De van beide bladen namen deel aan de fietstocht. Radio Noordregen doet wilde aanslagen op het raam. Takken breken van de Holland verzorgde twee reportages en TV Noord-Holland bracht bomen door het woeste waaien van de wind. En ik luister naar een nieuwsitem uit. Een verslag van de fietstocht vindt u elders in Cornelis, terwijl ik naga wat er allemaal gebeurd is sinds u het deze Pijpendraaier. vorige nummer van de Pijpendraaier gekregen hebt. De dagen erna, op 27 en 28 augustus, vond het jaarlijkse Eerst was er de jaarvergadering op 20 maart, evenals de afgelopen Havenfestival van IJmuiden plaats. Op 28 augustus was het CVG er vertegenwoordigd. Ook hierover kunt u verderop in de twee jaar in theater ZIMIHC in Utrecht. De notulen van deze vergadering worden bij dit blad meegezonden. Jammer is het, dat Pijpendraaier meer lezen. Hans Westin het bestuur heeft verlaten, maar gelukkig zet hij zijn Enkele weken later was het alweer raak. Op 12 september konden activiteiten als redacteur van de Pijpendraaier voort. Ook blijft hij we eindelijk de landelijke première beleven van de film Cornelis actief in de vertalerswerkgroep en het lezingencircuit. En hij gaat (met Engelse ondertiteling) waarover u in deze Pijpendraaier een verder met zijn boek Op de schouders van reuzen. Cornelis Vreeswijk recensie kunt vinden. Dat gebeurde tijdens het filmfestival Film by en het Zweedse lied. Zijn vertrek heeft het CVG echter niet the Sea in Vlissingen op een speciale Cornelisavond, waarbij de onthand gelaten. Wij mogen ons zeer gelukkig prijzen met Jurjen film gevolgd werd door een intiem concert met Piter Wilkens en Oostenveld als nieuw bestuurslid. band. Uw voorzitter vierde er haar verjaardag en penningmeester Na afloop van de vergadering was het tijd voor de muziek. Geen Wim Boswinkel maakte een verslag voor dit blad. Op 17 september opende de stadsschouwburg van IJmuiden het solozang dit keer, maar drie zeer gevarieerde programmaseizoen met het programma „De magie van Velsen‟, waarin onderdelen. Het door Jurjen opgerichte KOORNELIS, dat we uiteraard ruim aandacht werd besteed aan Cornelis, IJmuidens vorig jaar al op het Havenfestival hadden mogen zien en beluisteren, bracht ook nu een vrolijke en enthousiaste potpourri belangrijkste literator. Laurens Joensen, die zich ook al op het van een aantal Vreeswijkliederen. Het zangduo Huldra bleek weer Havenfestival had doen kennen, trad er met veel succes op met Cornelisliederen. Erelid van het CVG Peter Cammaert merkte compleet te zijn. De zangeressen Wendela Sterker en Debby Reyes kwamen met gevoelige en doorleefde a-capella-vertolkingen op hoe verfrissend het is, dat in de vertolking van Laurens de teksten zo duidelijk te verstaan zijn. van vooral nieuw uit het Zweeds vertaalde Vreeswijkteksten. Bijna de hele maand september kon je in De Duif in Amsterdam Klapstuk was de Cornelis Vreeswijk Band, met daarin onder genieten van het programma „Heimwee naar de hemel‟ met Paul anderen Jan Deurloo en opnieuw Jurjen Oostenveld. Aanstekelijk was het en loeihard. We konden volop genieten van de Munnik en Maarten van Roozendaal. Daarin zingen zij liederen van dode zangers en tekstschrijvers die aanspreken. En wat bekende nummers uit het Cornelisrepertoire. Een spectaculair einde van een mooie middag. Helaas moesten we om daarbij hoort natuurlijk Cornelis Vreeswijk. Ze hebben drie liederen van hem opgenomen in hun programma: Marjolijn, vijf uur het pand verlaten. Een spontane nazit, zoals de twee Veronica en De papegaai van tante Sjaan. Na september zijn ze voorafgaande jaren, zat er niet in. Volgend jaar dan maar een op tournee gegaan en op 12 november, de sterfdag van Cornelis, andere locatie? treden ze op in de stadsschouwburg van IJmuiden. Twee maanden later, op 22 mei, was er al weer een De dag erna, op 13 november, is er de najaarsbijeenkomst van Cornelisfestijn: de uitgestelde bijeenkomst van 19 december het CVG in Leeuwarden op het Noordelijk Filmfestival.. Met een 2010, die toen vanwege de sneeuwoverlast niet had kunnen plaatsvinden. Voorwaar een festijn in het sfeervolle theater van de extra Algemene Ledenvergadering (de uitnodiging wordt met Vereniging Artishock in Soest. Elders in dit blad leest u er meer deze Pijpendraaier meegestuurd), de film Svarta Palmkronor, waarin Cornelis speelt in Braziliaanse context, muzikale over. optredens van CVG-leden, een lezing van Hans Westin, de film Augustus was een luisterrijke maand wat Cornelis betreft. Niet Cornelis en ten slotte: een concert met Jack Vreeswijk, Cornelis‟ alleen in Zweden met Cornelisdagen op 7 augustus, maar zeker zoon! ook in Nederland. Drie data zijn daarbij te noemen: 21, 26 en 28 augustus. De 26ste is misschien wel de belangrijkste. Want toen Dan nog wat nieuws van onze zustervereniging: het Cornelis werd de Cornelisroute gelanceerd! Vreeswijksällskapet in Zweden heeft een nieuwe voorzitter! Silas Maar eerst de 21ste. Om het project „Vreeswijk in het Fries‟ in stijl Bäckström, die als het ware het „Gezelschap‟ en het Museum in af te sluiten vond er op deze dag in de theatertuin te Rijs in eigen persoon vertegenwoordigde, heeft plaatsgemaakt voor de Friesland een openluchtoptreden plaats met een greep uit „It 38-jarige Jocke Kellokumpu. Sinds 2008 was hij penningmeester fûgeltsje yn myn gitaar‟ en „De fleanende Hollanner‟, uitgevoerd van Sällskapet. Hij ziet de toekomst zonnig tegemoet en zijn door Piter Wilkens en zijn vaste begeleidingsband. motto is: Haast je langzaam. Op 26 augustus om 13.30 uur is de Cornelisfietstocht van start Tot ziens in november, gegaan in IJmuiden. Het was een zeer gedenkwaardige dag, Marlies Philippa -2-
Film by the Sea
Jaarlijks wordt in Vlissingen het festival Film by the Sea georganiseerd. Op maandag 12 september vond daar de Nederlandse première plaats van de biografische film “Cornelis” van regisseur Amir Chamdin (kijk op pagina 6 van deze Pijpendraaier voor de recensie door Jurjen Oostenveld). De film werd vertoond in de grote zaal van de CineCity bioscoop. De opkomst was goed, de zaal was bijna helemaal uitverkocht.
Luisterlied
kwam de Cornelis film, die door de festivalgangers goed werd ontvangen. Na afloop van de film was er een muzikaal programma in een tent bij de bioscoop. Piter Wilkens bracht met zijn vierkoppige band op de hem bekende wijze zijn Friese vertalingen van het Vreeswijk repertoire. Ondanks de inspanningen van Piter en de fraaie lichtshow reageerde het publiek een beetje lauw. Dit zal er wel aan gelegen hebben dat de organisatie de tent vol had gezet met ongemakkelijke stoeltjes en dat de
Rudy Kousbroek (pagina 4) laat zijn stuk eindigen met een fragment uit het slaaplied dat Bellman voor zijn zoon Carl schreef en vertelt daarbij dat de melodie gebaseerd is op een oud Frans lied. Hiermee heeft Bellman zonder het te weten een traditie gestart. Toen Evert Taube anderhalve eeuw later een slaaplied voor zijn zoon Sven Bertil schreef heeft hij dezelfde melodie gekozen. Later in dezelfde eeuw was Vreeswijk aan de beurt om vader te worden en wederom maakte hij van dezelfde melodie gebruik om zijn wiegelied voor Jack in te vatten. Hier volgt het slaaplied van Cornelis in de vertaling van Carolien van Heuven. Wiegeliedje (Vaggvisa: Cornelis Vreeswijk / vertaling: Carolien van Heuven juni 2001)
Onze voorzitter Marlies deed een woordje om de film in te leiden en om het CVG te promoten, waarbij ze en passant meedeelde dat ze die dag jarig was. Het werd daarmee de eerste verjaardag waarop ze door een volle bioscoopzaal werd toegezongen.
drankinname beperkt bleef wegens een ondoorgrondelijk betaalsysteem met consumptiemunten.
De volgende ochtend besteedde het Radio 1 Journaal nog aandacht aan de film met een item van een enthousiaste Jeroen Wielaert. Het was de bedoeling Als voorafje werd het Top2000 á GoGo dat hij Marlies zou interviewen, maar filmpje over “Veronica” vertoond (voor de uitnodiging bereikte haar pas de degenen die het gemist hebben, klik op volgende dag. Jammer, want het zou weer een mooie gelegenheid zijn de CVG site op het YouTube logo en geweest om het CVG te promoten. dan wijst het zich vanzelf). Hierna
Ga maar slapen, kleine prins, ga maar lekker dromen. Doe je oogjes dicht mijn prins, tot ik terug zal komen. Vader moet weer naar de baas, in die rotfabriek, helaas. Hij werkt lange nachten en moeder blijft hier wachten. Zie die gele, volle maan aan de hemel prijken. Op aarde staan wij achteraan en worden nooit De Rijken. Klagen helpt niet, kameraad. Een pamflet of een plakkaat kun je echt niet eten, dat moet mijn prins wel weten.
Kleine prins, rust nu maar veel, daar heb jij de tijd voor. Straks is werken ook jouw deel Wim Boswinkel en dat gaat altijd door. Dan is er conflict en strijd Colofon om lonen en om arbeidstijd. - De Pijpendraaier is het ledenblad van het Cornelis Vreeswijk Genootschap (CVG). - Het CVG stelt zich ten doel om: Nu mag jij nog rusten * de herinnering aan Cornelis Vreeswijk in Nederland levend te houden prinsje, welterusten. * het vertolken van de liederen van Cornelis Vree swijk in het Nederlands te stimuleren * in Nederland het bestaan en de ontwikkeling van een troubadourtraditie te bevorderen - Het CVG doet dit door: * informatie beschikbaar te stellen * dit ledenblad te publiceren * muziekbijeenkomsten te organiseren * het vertalen van het werk van Cornelis Vreeswijk uit het Zweeds te stimuleren - De Pijpendraaier verschijnt jaarlijks in februari, juni, september en december. - De kopijsluiting per nummer is op de eerste van de m aand waarin het nummer verschijnt.
-3-
Ga maar slapen, kleine prins, ga maar lekker dromen. Doe je oogjes dicht mijn prins, tot ik terug zal komen. Hier bij moeder is het goed, zij geeft wat jij hebben moet. Nog één keertje gapen en dan lekker slapen.
RUDY Kousbroek
Op 4 april vorig jaar overleed de auteur Rudy Kousbroek, winnaar van de P.C. Hooftprijs 1975 voor essayistiek. Bij uitgeverij Augustus verscheen in maart van dit jaar zijn bundel „Restjes – Anathema‟s 9‟, waarin tweeëndertig uiteenlopende stukken zijn opgenomen, vaak eerder gepubliceerd in NRCHandelsblad (ISBN 978 90 457 0317 6, zie ook http://www.augustus.nl/result_titel.asp?Id=2615). Een brede keus aan onderwerpen passeert de revue: van de groente Kandoeng als ingrediënt voor de gadogado; het gebruik van perspectief in de schilderkunst, en… Carl Michael Bellman! Met het heengaan van Rudy Kousbroek verliezen we een erudiete en veelzijdige schrijver, als eerbetoon aan hem publiceren we hierbij, met vriendelijke toestemming van de uitgever, zijn verhandeling over Bellman. In de vorige Pijpendraaier verscheen deel 1. Nu deel twee: Half door levenslust getemperde weemoed – deel 2
Aan het einde van het vorige deel van zijn essay over Bellman stelde Rudy Kousbroek: "Hadden wij maar een dergelijke muzikale erfenis!” Een verzuchting waar uw redactie het hartsgrondig mee eens kan zijn. En hij besluit met de constatering: “Het is denkbaar dat een voortzetting van deze traditie in Zweden het fenomeen Bellman heeft opgeleverd.” Ongetwijfeld waar, waarbij de lezer ook “Vreeswijk” voor “Bellman” mag invullen. In dit tweede en laatste deel besteedt Kousbroek aandacht aan de diverse vertalingen die er van Bellman zijn gemaakt. Wat er staat is de mening van Kousbroek, het is niet aan ons om dat te willen corrigeren. Toch wil uw redacteur nadrukkelijk afstand nemen van de vrij overbodige tussenzin waarin de vertalingenbundel van Bertie van der Meij wordt afgedaan als “althans een poging”. Dit is veel te weinig eer voor een hoogstaande, inmiddels ook bekroonde vertaalprestatie. In een later nummer van de PD hopen wij eens een vergelijkend stuk op te nemen waarin de drie vertalingen (door Vreeswijk, Kousbroek en Van der Meij) van Epistel 81 naast elkaar worden gezet. Verder is nu het woord aan Kousbroek: In de jaren ‟30 van de 20e eeuw heeft de Amerikaanse historicus Hendrik Willem van Loon (1882-1944) nog een aantal Bellmangedichten in het Engels vertaald, onder de titel The Last of the Troubadours (onvindbaar). Er bestaat ook een Franse vertaling, Les Epîtres de Fredman – maar wel, net als trouwens de Engelse van Austin (Seventeen Songs by C.M. Bellman), uitgegeven in Zweden. Hoe komt het dat Bellman niet bekender is in de rest van de beschaafde wereld? Na veel nasporingen vond ik twee cd‟s, Zweedse
uiteraard, bij een muziekwinkel in Den Haag, waar kennelijk nooit iemand naar had gevraagd. Ze zijn musicaal niet zo goed als de al eerder genoemde plaat van Martin Best, of alleen maar soms; maar een ervan, gezongen door Mikael Samuelson (Artemis 7128, 1988) suggereert hoe die met de stem nagebootste muziekinstrumenten klinken, of geklonken moeten hebben, en dat is iets onvergetelijks. Het geeft een idee van de manier waarop de muziek versmolten moet zijn geweest met de poëzie, en leidt tot het hart van Piet Paaltjens‟ vraag: “Hoe kan een Turksche trom/ Of een waldhoorn u zoo roeren?” Wat de vergelijking met Piet Paaltjens echter verbergt is Bellmans in alle opzichten veel grotere formaat. Er bestond van de Bellman-liederen, zoals ook Bolckmans opmerkt, geen Nederlandse vertaling. (Er is er intussen wel een – of althans een poging: Sterven van liefde en leven van wijn, een bloemlezing door Bertie van der Meij, 2003.) Het tragische is dat het Nederlands de eerste vreemde taal was waarin de gedichten van Bellman werden vertaald, maar die vertaling is verloren gegaan; in het eerder genoemde Life and Songs beschrijft Austin hoe Bellman om de hoek woonde bij Lodewijk de Marteville, de Hollandse gezant: “een serieus en gecultiveerd persoon met een schitterende bibliotheek van 2350 boeken. Het was ook De Marteville die de eerste schijnt te zijn geweest die de fascinerende maar bijna onmogelijke taak heeft ondernomen -4-
om Bellmans gedichten in een andere taal over te brengen. Helaas is deze Nederlandse vertaling, waar Bellman later nog naar zou verwijzen als getuigend van zijn literaire waarde, verloren gegaan. De gezant stierf plotseling op de leeftijd van 58 jaar; de De Marteville‟s waren geruïneerd en moesten naar Nederland terug. De zoon ging in het leger in een obscure garnizoensstad, waar we ons kunnen voorstellen hoe hij soms voor zijn mede-officieren de liederen zong die hij in het verre Noorden geleerd had.” Wat is het geheim van de Bellman formule? Ik heb, geloof ik, wel een antwoord. Deze liederen zijn naar mijn idee ongeveer de enige verteerbare manier om te schrijven over de dood, namelijk alsof het een enorme grap was, iets waartegenover men, ook al is het een van te voren verloren strijd, zich groot dient te houden. En waartegen geen andere remedie bestaat dan liefhebben, hoe verknoopt en vertwijfeld ook: liefhebben – de natuur, de vergetelheid, de liefde zelf. *
PS: Wat Selma Lagerlöf voor het graf van Bellman aanzag was in feite een gedenksteen, opgericht in 1851 door de Zweedse Academie. De preciese locatie van het werkelijke graf op het St. Klarakerkhof is onbekend. *
PPS: Ik heb zelf ook geprobeerd iets van Bellman te vertalen (maar niet in versvorm, dat gaat mijn krachten te boven). Het lied dat ik heb uitgekozen is Epistel No 81, een van die gedichten waarvan de inleidende regels mij al meteen in een staat van verhoogde ontvankelijkheid brengen: “opgedragen
aan de ruziemaker Löfberg”, bij de begrafenis van zijn vrouw, geschreven aan het graf. Naar de vorm is het een vertoog gericht tot een oude kroegvriend genaamd Movitz, die ook op de begrafenis aanwezig is en die eveneens Löfberg en diens vrouw heeft gekend. De kroeg, die ook echt heeft bestaan, heette “De bomen van Danto” – bomen in de betekenis van slagbomen: het moet een soort tolhuis zijn geweest. Nog een reden dat ik dit gedicht heb uitgekozen is dat ik nogal verknocht ben aan een bepaalde vertolking, namelijk die van Cornelis Vreeswijk, iemand waar ik anders niet veel boodschap aan heb, maar hier is hij op zijn best. Er zijn (buiten de klassieke muziek) een paar stemmen waar ik niet naar uitgeluisterd raak. Van Morrison heeft zo‟n stem: als een opstekende storm, een windhoos, een aardverschuiving, woest en eenzaam als een gebergte. Eerst, een paar maten lang, blijft het ingehouden, maar dan breekt het los en je weet je geen raad: zoveel emotie, zoveel vertwijfeling. Zo‟n soort stem heeft ook Vreeswijk in dit lied. Als ik er naar luister stribbel ik eerst even tegen, maar dan ben ik weerloos overgegeven aan dat klimmen en dalen, van hoop naar wanhoop, meegesleept door die stem die het ene moment zacht en vlakbij is, bijna fluisterend, en het volgende weggewaaid met de wind, voorgoed verloren, stervend. Kortom elementen uit hetzelfde arsenaal van de romantiek als waar de gedichten uit afkomstig zijn. Bellman gebruikte vaak bestaande melodieën, meest van Franse liederen, maar het schijnt in dit geval vrij zeker te zijn dat de muziek van hemzelf is. Al bij de eerste woorden ben ik betoverd; “Zie (Merk, zoals in Merck toch hoe sterck… of zoals in de Statenvertaling: Aanmerk.), zie Movitz mon frère, hoe onze schaduwen zich oplossen in het donker. Dat wat op de schoffel purper en goud leek blijkt niet meer te zijn dan gruis en lompen. De schipper van de onderwereld wenkt over het water van de Styx, met hetzelfde gebaar als van de doodgraver hier op het kerkhof. Meer druiven zul je niet persen! Daarom Movitz, kom ons helpen de grafsteen over onze zuster te tillen.” De volgende strofe is moeilijker: het is een soort ode aan de graven: “schuilplaatsen van verlangen” die daar zo verborgen liggen onder de ruisende
takken, “waar in de dood mooi en lelijk tot één en dezelfde substantie zijn verenigd”. Daarop volgt de observatie dat de afgunst zich nooit op gestorvenen betrekt en dat het geluk, anders altijd zo gehaast en gewiekst, nooit lang tussen de graven dwaalt. Zelfs de vijand zit daar weerloos met al zijn wapenen en breekt zijn pijlen stuk. Dan komt de begrafenis. De klokken luiden, de dominee staat in de groene omlijsting van de kerkdeur, de koorknapen heiligen de grond door luidkeels een bede te zingen. Het pad naar het graf is naar het recept van de Romantiek voorzien van alle attributen van de melancholie: oude planken, een vermolmde draagbaar, afgevallen gouden blaadjes van verwelkte rozen, platgetreden door de lange stoet van in het zwart geklede vrienden en verwanten. Ze buigen zich over de groeve, in tranen. Het laatste couplet is gericht tot “ruziemaker Löfberg” zelf: “Zo wordt je levensgezellin te ruste gelegd, na veel woeste feesten, en daar sta je er dan, Löfberg, daarginds in het gras, mager en met je lange hals, nog op terug te kijken, vandaag heeft ze afscheid genomen van de kroeg, en met haar het hele lustige gezelschap. Wie moet er nu achter de tapkast staan? Zij lustte er wel een, en anders ik wel; wij allemaal, trouwens.” Ik hoor er ook nog iets anders in dat Bellman bij mij dierbaar maakt: zijn blinde liefde voor vrouwen. Dat is ook wat mijn ontroert in het onderwerp van dit Epistel: de conjugale liefde, de tederheid voor de vrouw van die dode ruziemaker Löfberg – “din maka” (jouw andere helft): zie, nu is zij ook dood, je kunt er alleen nog maar op terugblikken, vanuit je graf in het gras. Voorbij, voorbij. Hartverscheurend. Bellman, Fredmans Epistel No. 81. Met opdracht aan Doctor BLAD (Vermoedelijke datum 1789 of ‟90. Muziek toegeschreven aan Bellman.) (Philips 9199 130, Fredmans Epistlar 64-82; uitgegeven door Proprius Musik AB, Stockholm PRCD 9135-35 1994).
-5-
* Nog een derde PS: Bellmans zoon Carl is een paar maanden oud wanneer zijn broertje Elis sterft, in 1787, het tweede kind van Bellman en Lovisa. De melodie gaat terug op een Franse middeleeuwse lai (verhalend gedicht). Vaggvisa för min son Carl Lille Carl, sov sött i frid! Ty du får tids nog vakna Tids nog se vår onda tid Och hennes galla smaka Världen är en sorgeö Bäst man andas, skall man dö Och bli mull tilbaka Wiegedeun voor mijn zoon Carl Kleine Carl, slaap zoet en vredig! Want je zult tijdig genoeg ontwaken Tijdig genoeg om onze boze tijd te zien En de gal ervan te smaken De wereld is een eiland van rouw Zodra men ademt moet men sterven En weer tot aarde worden Victor Hugo, Au bord de l‟inifini (1853, bijna een eeuw later) Tout ce qui vous emporte est rapide et farouche. Sais-tu pourquoi tu vis? sais-tu pourquoi tu meurs? Les vivants orageux passent dans les rumeurs, Chiffres tumultueux, flot de l‟océan Nombre. Vous n‟avez rien à vous qu‟un souffle dan l‟ombre. L‟homme est à peine né qu‟il est déjà passé, Et c‟est avoir fini que d‟avoir commencé. Aan de rand van het oneindige Al wat je meesleept is snel en onhoudbaar. Weet je waarom je leeft? weet je waarom je sterft? Het rumoer van de levenden vergaat in de storm, Onstuimige nummers in de vloed van getallen. Niets is van jou dan een zucht in het duister. Nauwelijks geboren is de mens al verleden, Het is al voorbij wanneer je begint.
CORNELIS
een biografische muziekfilm van Amir Chamdin
Vanaf november 2010 was de film “Cornelis” in de Zweedse bioscopen te zien. Voor de rest van de wereld kwam in april van dit jaar de DVD uit. Comfortabel op de bank met een biertje en, minstens zo comfortabel, met de Engelstalige ondertiteling ingeschakeld heb ik “Cornelis” bekeken. Dat is zonder twijfel de eenvoudigste manier om deze film te zien als je niet in Zweden woont en als je geen Zweeds verstaat.
geld- en drankproblemen, het incident met de twee travestieten en een gevangenisavontuur. De latere jaren van Cornelis hadden wat mij betreft best wat uitgebreider en rustiger behandeld mogen worden. Paranoia, diabetes, leverkanker en het hernieuwde succes op Roskilde, het is in deze film niet veel meer dan een keurige opsomming van feiten. En dan ineens is er het einde van het leven van Cornelis en het einde van de film.
De film vertelt het levensverhaal van Cornelis Vreeswijk. De eerste scènes spelen zich af in Nederland, waar de kleine, zieke Cornelis in oorlogstijd in een sanatorium wordt geplaatst. Dit wordt door Nederlandse acteurs gespeeld. Leuk om Kim van Kooten heel even te zien als de moeder van Cornelis. Al snel verplaatst het verhaal zich naar Zweden. Tegen een prachtig decor van Stockholm in de vroege zestiger jaren van de vorige eeuw (prachtige oude auto's, trams en bussen) zien we de eerste ontmoeting van Cornelis met Ingalill, schermutselingen op zijn werk als psychiatrisch verpleger en we zijn getuige van de kennismaking met Fred Åkerström die zo belangrijk was voor zijn carrière. Vervolgens wordt het succesverhaal van Cornelis gepresenteerd. Alle bekende en ook de iets minder bekende uitspattingen van de troubadour worden daarbij behandeld. De Noorse hoofdrolspeler Hans Erik Dyvik Husby (ook bekend als Hank von Helvete) zet Cornelis zeker niet onverdienstelijk neer maar we komen niet veel meer over de persoon Cornelis te weten terwijl we wel uitgebreid worden meegenomen in zijn relatieperikelen, het zinken van zijn woonboot, de veelbesproken
Ik vond het een interessante film maar achteraf vraag ik mij oprecht af of dit het nou het verhaal was dat verteld moest worden. Het zal voor Zweden anders zijn dan voor Nederlanders en het zal voor Cornelis-liefhebbers anders zijn dan voor anderen. Als je helemaal niets met Cornelis hebt, zal de film je waarschijnlijk nauwelijks aanspreken. Daarvoor is het verhaal niet sterk genoeg en zal de hoofdrolspeler je toch niet voldoende kunnen boeien. En als je wél een Cornelis-liefhebber bent, zoals ik, dan kom je eigenlijk
-6-
weinig nieuws te weten en realiseer je je dat vele zaken van het leven van Cornelis in deze film onbelicht of onderbelicht blijven. Toch is de film zeker de moeite waard om te bekijken. Je krijgt mooie en sterke beelden bij de anekdotes en personages die bij de persoon Cornelis horen en het verhaal wordt op een aangename manier verteld. Je krijgt een indruk van de mensen die hem hebben omringd, in wat voor clubs hij speelde en je ziet Cornelis als echtgenoot, vader, vriend en natuurlijk als artiest. Alleen al daarom vind ik het interessant om de film gezien te hebben. En zoals je mag verwachten is de film natuurlijk doorspekt met muziek van Cornelis. Zoon Jack was hiervoor verantwoordelijk en dat is dan ook helemaal in orde. Als je het Zweedse repertoire niet zo goed kent kan dat trouwens een behoorlijke openbaring zijn. Het Zweedse oeuvre van Cornelis is tenslotte aanzienlijk rijker dan zijn collectie Nederlandstalige liederen. En dat maakt de film dus toch ook geschikt voor mensen die Cornelis alleen in het Nederlands kennen. Daarbij komt nog eens dat er een erg aardig tijdsbeeld wordt geschetst van het Zweden waarin Cornelis leefde. Ik vind dat regisseur Amir Chamdin dat erg verdienstelijk heeft gedaan. Als ik dat allemaal nog eens op een rijtje zet is mijn conclusie dat de film heel aardig is, maar uiteindelijk is het toch ook geen bijzonder aangrijpende of interessante belevenis. De liefhebbers moeten hem wel zien natuurlijk. Laat ik dus maar zeggen dat het een film is die “in geen enkele Cornelis-verzameling mag ontbreken”. Want dat is het ook. Jurjen Oostenveld
DE TOCHT DER TOCHTEN Column IJmuider Courant
„De tocht der tochten‟, zo bestempelt Peter Cammaert, oud-burgemeester van Velsen en erelid van het CVG, de Cornelis Vreeswijk Route die op 26 augustus officieel werd ingefietst door negentien deelnemers.
Op 25 augustus regende het, op 27 augustus ook, en in de ochtend van 26 augustus was de lucht inktzwart in de omgeving van Amsterdam en IJmuiden. Er barstte een ongekend onweer los. Bliksemflitsen zonder stop, hagelstenen, paukenslagen en gebrul van donder, adembenemende windvlagen en striemende regen. Maar de tocht werd niet afgelast en ‟s middags was het droog. Flinke wind, dat wel, en halverwege de middag nog een enorme dreigende wolk, maar een uurtje later scheen de zon. Onder leiding van Peter Cammaert fietste de groep, waaronder ook uw voorzitter, uw secretaris Harry van Haren en lid en troubadour Thijs Hanrath zich bevonden, van het gemeentehuis tot het borstbeeld van Cornelis op het duin bij het strand. Thijs heeft van de tocht een alleraardigst filmpje gemaakt dat u kunt zien op http://www.youtube.com/ watch?v=vL7MQdvspAY TV Noord-Holland bracht de tocht op 26 augustus in het nieuws: http://www.youtube.com/ watch?v=VPvFIsjDvio Op bijgaande foto ziet u Peter Cammaert in het midden, vlak achter het borstbeeld; rechts naast hem (dus links op de foto) staat Harry van Haren en helemaal rechts op de foto vindt u uw voorzitter. Bij het beeld mocht wethouder Annet Baerveldt het eerste exemplaar van het fietsrouteboekje in ontvangst nemen. De route (ruim 17 kilometer) is belangrijk voor het toerisme in IJmuiden en de gemeente heeft zich er dan ook voor ingezet om het mooi te laten drukken en ervoor te zorgen, dat het gratis kan worden
afgehaald bij de VVV in de bibliotheek van IJmuiden.
Vreeswijk
Aan dit boekje, een tweetalige (Nederlands en Zweeds) brochure met de routebeschrijving in foto‟s met aanvullende tekst is hard gewerkt door de bestuursleden Wim Boswinkel en Jan Deurloo, en de al eerder genoemde Peter Cammaert. IJmuidenaar Ger Mondriaan heeft zorg gedragen voor het uitzetten van de route op kaart. Door Hans Westin is de tekst in het Zweeds vertaald. De route loopt langs gebouwen in IJmuiden die voor Cornelis van belang zijn geweest, zoals zijn geboortehuis en lagere school. De plekken aan zee waar hij in zijn jeugd maar ook op latere leeftijd nog veel kwam, worden eveneens aangedaan, evenals andere historisch interessante bezienswaardigheden. Mogelijk startpunt is het Pontplein, dat gemakkelijk met de ferry uit Amsterdam te bereiken is, maar de route kan even goed op andere plekken begonnen worden. De route is ook te downloaden van de site van het CVG en van die van de ZweedsNederlandse Vereniging. Commentaar graag aan ons doorgeven. Daar houden wij rekening mee in een volgende druk. De tocht werd besloten in paviljoen Zuidpier, vlakbij het borstbeeld, waar Cornelis op latere leeftijd een stamgast was, als hij in Nederland vertoefde. Daar trad troubadour Piter Wilkens op met zijn bekende Friese vertalingen van Cornelisliederen. Hij was er, nota bene op zijn verjaardag, speciaal voor naar IJmuiden RIEN FLORIS gekomen, en hij bleef extra lang. Marlies Philippa
FOTO UNITED PHOTOS/ROBERT VAN RIJN/IJMUIDER COURANT
-7-
Vrouwen geven jaarvergadering kleur…. Een prachtige zondagmiddag in maart en naar het Utrechtse theater ZIMIHC voor de jaarvergadering van het Cornelis Vreeswijk Genootschap. Dan moet er toch iets bijzonders zijn. De weinigen die de stap genomen hadden, werden hiervoor beloond met een aantal bijzondere optredens. Maar eerst moest natuurlijk het officiële gedeelte afgewerkt worden: De aftredende Hans Westin is opgevolgd door een musicus in hart en nieren, Jurjen Oostenveld. Een nieuw bestuurslid met direct al een eigen muzikale inbreng in het geheel Maar daarover later meer! De financiële balans van het Genootschap is positief, zo kregen de aanwezigen te horen en dat is goed nieuws. Maar wat de meesten bezig houdt zijn vooral de activiteiten die er dit jaar en in het bijzonder volgend jaar op stapel staan. Het feit, dat het dan alweer 25 jaar geleden is dat Cornelis Vreeswijk overleed is een uitgelezen kans om onze held in de nationale en misschien zelfs internationale schijnwerpers te plaatsen. Daar draagt een nieuw uitgezette wandeling c.q. fietstocht van 17 km rondom de belangrijkste plekken in het IJmuidense leven zeker toe bij. En persoonlijk verwacht ik het nodige van de onlangs in Zweden uitgebrachte speelfilm over het leven van Cornelis. Maar een spetterend Havenfestival met, als het enigszins kan, mannen en vrouwen van naam die het Cornelisgevoel in de vingers hebben, daar scoor je als CVG pas echt mee. Daar krijgt u ongetwijfeld later meer over te horen…
Huldra
Terug naar het zaaltje in Utrecht, waar in de pauze buiten genoten werd van de zon en later binnen van de muziek, waar vrouwen de hoofdrol bleken te spelen. Voor doorgewinterde leden was het optreden van Huldra waarschijnlijk niet onbekend, maar voor een nieuwkomer des te verrassender. Nooit eerder, behalve dan van Tonnie Vreeswijk, gehoord dat ook vrouwenstemmen de liedjes van Cornelis zo intens konden laten klinken. Dat beeld bevestigde ook KOORnelis, het gezelschap Cornelis Vreeswijkfans waar vrouwenstemmen de overhand hebben. Nog maar anderhalf jaar geleden opgericht en nu al weten Jurjen Oostenveld en dirigente Annemiek de Groot samen met hun vrouwen en mannen de kenners te overtuigen met hun interpretatie van wat oorspronkelijk één man met een gitaar gebracht heeft. Uit eerdere optredens, zoals tijdens het Havenfestival in IJmuiden en bij de Gouden Pet in Leiden, is gebleken dat ook degenen die voor het eerst met de muziek van Cornelis kennismaken, erdoor worden aangestoken.
KOORnelis
Cornelis Vreeswijk band
-8-
Over enthousiasme gesproken: het optreden van de CornelisBand tijdens de jaarvergadering deed daar zeker niet voor onder. De oprichter van het gezelschap, Jan Deurloo heeft een aantal vakbekwame mensen om zich heen verzameld die de muziek van Cornelis Vreeswijk niet alleen waarderen, maar die het ook in de vingers hebben om zijn teksten en muziek op een aangename wijze over te brengen. De eerste die zich na een oproep bij Jan Deurloo meldde – en net als de oprichter van de band de gitaar bespeelt en ook zingt – was Jurjen Oostenveld. De gitarist/zanger heeft bij de kenners al naam gemaakt met zijn solo-optredens. Verder bestaat de band uit Michel Bruijniks op de basgitaar en slagwerker Erik van Duin. Met nummers als Bakker de Baksteen, Autowasserij Blues en Veronica, maar ook met minder bekende werken van Cornelis, werden de aanwezigen getrakteerd op een spetterend optreden. Is het enthousiasme van bovengenoemde artiesten en de overige aanwezigen tijdens de jaarvergadering nu ook over te brengen op de rest van het Genootschap? Harry van den Aardweg
‘Meer dan vacature invullen’ Het onlangs benoemde nieuwe bestuurslid van het CVG, Jurjen Oostenveld, is niet alleen een gedreven musicus, maar ook een enthousiast fan van alles wat met Cornelis Vreeswijk te maken heeft. Op een terrasje in zijn woonplaats Leiderdorp zegt Jurjen: “Eigenlijk ben ik een artiest die wat met de muziek van Cornelis doet”. Dat is nogal bescheiden uitgedrukt voor een man die als een echte ambassadeur van de Troubadour gezien wordt. Met de oprichting van KOORnelis maakte de zanger/gitarist, in het dagelijks leven business consultant, al naam binnen het Genootschap. De optredens tijdens het Havenfestival vorig jaar in IJmuiden en tijdens de jongste jaarvergadering, oogstten veel bijval. Voeg daarbij ook nog eens de aftrap van de Cornelis Band en dan weet je dat je te maken hebt met een echte liefhebber…. Hoe kwam Jurjen bij de muziek van Cornelis Vreeswijk? “Mijn generatie is opgegroeid met mensen als Bob Dylan, dus het genre trok me al vroeg en de gitaar is mijn favoriete instrument gebleven. Ik begon met het zelf vertalen van nummers. Later toen internet zijn intrede deed, kwam ik al surfend bij Cornelis terecht. Ik raakte geïnteresseerd in het doen en laten van Cornelis in Zweden en vroeg me af hoe het kwam dat deze troubadour ook bij jongeren daar zo populair was. En toen ik over zijn overlijden las, trof me dat. Het was een kleine stap naar de site van het CVG.
Nieuwsgierig geworden naar de activiteiten rondom Cornelis besloot ik naar de vergadering te gaan en werd ter plekke lid van het Genootschap. En er bleek een gaatje in het programma zodat ik de mogelijkheid had om mijn favoriete muziek te laten horen. Tijdens bedrijfsuitjes heb ik mijn gitaar altijd bij me en ook tijdens een schoolreünie werd ik als vertolker van Cornelis gezien en van het een komt het ander.” Dat resulteerde, zoals bekend, in de oprichting van KOORnelis en nog niet zo lang geleden, de Cornelis Band. Voor wat betreft zijn activiteiten binnen het bestuur wil Jurjen een enthousiaste bijdrage leveren aan de verdere naamsbekendheid van Cornelis Vreeswijk door muziekliefhebbers kennis te laten maken met hetgeen deze zanger/componist/vertaler nagelaten heeft. Gezien de matige opkomst bij de jaarvergadering denkt het nieuwe bestuurslid dat ook binnen de eigen gelederen van het Genootschap het nodige gedaan moet worden. Met onder meer een grootse herdenking in 2012, het verspreiden van de in Zweden gemaakte film over het leven van Cornelis en het uitbrengen van nieuwe nummers. Kortom, genoeg uitdaging voor een gepassioneerd Cornelisfan!
-9-
TRIBUUT AAN CORNELIS VREESWIJK
Nog niet eerder maakten we mee, dat een Cornelisbijeenkomst moest worden afgelast vanwege het weer. Toch was dat het geval op 19 december van het vorige jaar, de dag van het voorgenomen tribuut aan Cornelis Vreeswijk. Maanden lang hadden de artiesten Laurens Joensen, Bjorn van Rozen en Pom Wolff zich voorbereid, maar tevergeefs. Sneeuw teisterde het land. Onduidelijk was hoe glad de wegen zouden zijn en vooral ook hoe het openbaar vervoer zich op zou stellen. Het duo Hans Westin en Wendela Sterker, dat eveneens op zou treden, durfde de reis vanuit het verre Friesland niet aan, en theater Artishock in Soest besloot, in samenspraak met het bestuur van het CVG, het programma uit te stellen tot een nadere gelegenheid. Het bovenstaande schreef ik in het eerste nummer van de Pijpendraaier van dit jaar. Uitstel heeft niet tot afstel geleid. Op 22 mei 2011 begeleidde een stralende zon de deelnemers aan het Cornelis-Vreeswijk-tribuut. Warm was de ontvangst in de foyer. Er waren veel bezoekers, de meeste van de Vereniging Artishock, maar toch ook een flink aantal van ons Genootschap. Het theaterzaaltje zat stampvol.
Na de pauze was de aandacht gericht op Laurens Joensen. Deze innemende zanger en rasverteller uit Terneuzen maakte duidelijk, dat hij bijna de zoon van Cornelis had kunnen zijn. Begeleid door bassist Henrik Holm en zelf spelend op de gitaar zong hij liederen van Vreeswijk, eigen werk en een vertaling van Julvisa i Finnmarken, in een licht aangepaste versie van Hans Westins vertaling. Het laatste lied is een getoonzet gedicht van Dan Andersson. Hij zong ook nog een lied in het Faeröers: zijn vader komt van de Faeröer. Tegenwoordig woont Laurens in Amsterdam. Hij had zijn buurvrouw meegenomen, de kunstenares Tonny Holsbergen, die een nyckelharpa bespeelde en daarbij zong. De nyckelharpa (letterlijk: „sleutelharp‟) is een Zweeds snaarinstrument dat vaak gebruikt wordt bij volksmuziek.
Voor de pauze mochten we een gevarieerd programma beleven met Bjorn van Rozen, Pom Wolff en Hans Westin-Wendela Sterker. Muziek werd afgewisseld met dichtwerk. We zijn gewend aan Cornelis Vreeswijk met gitaarbegeleiding en de weergave van zijn liederen op de piano geeft dan toch een speciaal effect. Bjorn van Rozen speelde en zong deze liederen op heel eigen, verfrissende wijze. De poëet Pom Wolff is een oudgediende binnen het CVG; hij bewondert Cornelis zeer en voelt zich door hem geïnspireerd. Hij bracht een aantal van zijn eigen gedichten over het voetlicht. Hans Westin had zich dit keer geconcentreerd op door hemzelf vertaalde gedichten van Cornelis. Deze droeg hij voor, al was hij slecht bij stem. Enkele op muziek gezette gedichten werden invoelend gezongen door Wendela. - 10 -
Toen het concert was afgelopen, begon de pret pas goed. Laurens en consorten verplaatsten zich naar de foyer en daar kon volop worden gejamd en meegezongen. Het repertoire was internationaal, al was Vreeswijk natuurlijk de spil. Andere instrumenten kwamen erbij, zoals een viool, een mondharmonica en een zingende zaag. Henriks jonge zoon Max bleek die week zijn eerste basles te hebben gehad en speelde dapper mee. De geluidstechnicus van het theater voegde zich bij de muzikanten. Tonny Holsbergen had behalve een nyckelharpa ook nog een draailier bij zich (beide instrumenten zijn door haar vader vervaardigd), waar zij lustig melodieĂŤn aan wist te ontlokken. Kortom, het werd een groot, door drank opgeluisterd muzikaal feest, geheel in de geest van Bellman en Cornelis! Marlies Philippa
CVG spandoek Tijdens de Cornelis Vreeswijk middag op 22 mei in Soest hing hij voor het eerst: het CVG spandoek! We willen ons als genootschap altijd goed presenteren, maar de praktijk was vaak dat vlak voor een evenement snel nog even een paar Pijpendraaiers werden geprint als materiaal voor ledenwerving. Dankzij een gulle gift van de Rotary Velsen kunnen wij ons nu op een wat professionelere manier uiten. Onze secretaris Harry van Haren heeft een fraai spandoek laten maken met de bekende Cornelis tekening door Rick Lorenzo Dros. U zult ons spandoek nog vaak tegenkomen bij CVG bijeenkomsten! - 11 -
Havenfestival ijmuiden 2011
Voor de derde keer op rij mocht het CVG op 28 augustus een bijdrage leveren aan het jaarlijkse Havenfestival in IJmuiden. We boften met het weer. Was het de dag ervoor nog regenovergoten geweest, deze middag was er slechts af en toe een klein buitje, maar maakte een stralende zonneschijn het havengebeuren extra feestelijk. Dit jaar speelde het Cornelisgebeuren zich uitsluitend af in de Spiegeltent. Niets is zo romantisch en nostalgisch als een ouderwetse Spiegeltent met zijn weerkaatsingen, tierelantijnen en intieme nisjes. In een van de nisjes had Magda van Kuijeren uit Driehuis plaatsgenomen om exemplaren van de DVD Cornelis Leeft te verkopen. Het CVG kreeg een commissie. Helaas was er nergens een mogelijkheid om ons mooie nieuwe spandoek te bevestigen. Dat moest dan maar aan de buitenkant. In de voormiddag was er een heel uur gewijd aan de Cornelis Vreeswijk Show. Die bestond voornamelijk uit een competitie. In de plaatselijke kranten was er een oproep gedaan voor optredens in de geest van Cornelis. Dat mochten liedvertolkingen zijn, maar ook begeesterde en doorleefde muzikale uitvoeringen op welk instrument dan ook. Vol inventiviteit traden de kandidaten op. Toch kostte het de jury, bestaande uit de Zweeds-Nederlandse universaalmuzikant Henrik Holm, zanger en bestuurslid Jan Deurloo, alsmede uw voorzitter Marlies Philippa, geen enkele moeite om de winnaar(s) aan te wijzen. Dat was het IJmuidense duo Simone (Snel) en Peter (Schrama). Als prijs kregen zij een jaar lang gratis lidmaatschap ven het CVG plus een exemplaar van de DVD Cornelis Leeft.
- 12 -
Later in de middag trad Laurens Joensen op in de Spiegeltent met zijn hele familie plus nog wat anderen. Elders in deze Pijpendraaier vindt u een verslag van zijn optreden tijdens het Tribuut aan Cornelis Vreeswijk op 22 mei. Dat optreden werd in de Spiegeltent nog eens uitgebreid overgedaan. Laurens had nu niet alleen zijn nyckelharpabespelende buurvrouw Tonny Holsbergen meegenomen, maar ook zijn Faeröerse vader en zus, die beiden ook solo optraden. Uiteraard was bassist Henrik Holm weer van de partij. Laurens‟ moeder voldeed met diverse anderen aan zijn oproep tot dans. Laurens met familie kwam met stoere Vreeswijkse rocknummers, maar ook met gevoelige Cornelisliedjes en met voor de Faeröer kenmerkende wijsjes. Heel jammer was, dat tijdens hun optreden snoeiharde muziek werd gespeeld op het belendende grote podium. De muzikanten hadden er zelf nog meer last van dan het publiek.
Peter Schrama Al met al was het Havenfestival wat Cornelis betreft zeer geslaagd, en van Laurens zullen wij vast nog veel meer horen. Marlies Philippa
Sjung Vreeswijk, Bellman och en å annan Svensk! Zaterdag 1 oktober werd in de Zeemanskerk in Rotterdam een “allsångskväll” georganiseerd door en met het koor van de Zweedse kerk. Een typisch Zweeds fenomeen zo‟n “meezingavond”. Deze avond liedjes van Cornelis Vreeswijk, Carl Michael Bellman, Evert Taube, en de voor mij wat minder bekende Lasse Dahlquist. Grote namen met allemaal een geheel eigen klank. Wanneer je een beetje bekend bent met het werk van deze heren staan er veel bekende titels in het programmaboekje, best wel handig voor zo‟n “allsångskväll”. De eerste drie nummers zijn van Cornelis Vreeswijk. “Brev från Kolonien”, “Jag hade en gång en båt”, en, uiteraard zou ik bijna willen zeggen, “Somliga går med trasiga skor”. Bekende titels maar toch klinken de nummers in een, naar mijn idee, behoorlijk „eigen‟
koorarrangement wel degelijk anders dan op z‟n Vreeswijk‟s. Van Bellman worden achter elkaar “Så lunkar vi så småningom”, “Solen glimmar blank och trind”, “Vila vid denna källa” en “Bort allt vad oro gör” gezongen waarna de avond wordt vervolgd met “Dans på Sunnanö” van Evert Taube. Wanneer na de pauze de liedjes “Oh boy Oh boy Oh boy” en “De ä‟ dans på Brännö Brygga”
Simone Snel
worden gezongen blijkt Lasse Dalhquist voor mij toch iets minder onbekend te zijn. Hierna weer twee nummers van Cornelis, tenminste volgens het programma. Na “Deidres Samba” wordt, om een voor mij nog onbekende reden, “”Mördar-Anders” overgeslagen en gaan we verder met de “Sjösala vals” en “Fritjof och Carmencita” van Evert Taube. Hier tussenin het nummer “Det var dans bort i vägen”, waarvan de „text‟ geschreven is door “Gustaf Fröding”, één van de grootste dichters in Zweden, en de „musik‟ afkomstig van “Helfrid Lambert”. Na het prachtige lied “Balladen om herr Frederik Åkare och den söta Cecilia Lind” van Cornelis wordt de avond afgesloten met “Träd fram du nattens Gud” van “Carl Michael Bellman. Een super avond om je even helemaal “Zweed” te voelen Marieke Korf
- 13 -
Interview door Ulf Thorén
Ulf Thorén was in de jaren zestig en zeventig een van de meest markante makers van televisie in Zweden. Met zijn satirische, experimentele en regelmatig ook controversiële programma‟s bracht hij een tegengeluid op de Zweedse buis, vergelijkbaar met wat de VPRO in dezelfde tijd in Nederland deed. Het kon dus niet uitblijven of hij raakte bevriend met de eveneens satirische en regelmatig controversiële liedzanger Vreeswijk, die vaak aan zijn programma‟s meewerkte. Het is de vraag in hoeverre we het onderstaande gesprek, door Thorén afgenomen en op 6 oktober 1979 op de Zweedse TV uitgezonden, wel als een interview moeten beschouwen. Misschien is het eerder een soort cabaretnummer waarin twee collega-satirici en drinkebroers het publiek vermaakt door een parodie op een vraaggesprek te brengen. Hoe dan ook willen wij het onze lezers niet onthouden. Gaat u vooral rustig achterover zitten en laat u meeslepen door de beide eeuwige kwajongens van de Zweedse media... * Merkwaardig genoeg ben je nog steeds Nederlands staatsburger... - Ja, moet je horen, ik heb... Je krijgt allemaal van die papierhandel. Ik ben zowaar tot twee keer toe op pad geweest, formulieren ingevuld en zo, en toen is het weer blijven liggen. Het is gewoon niet aan de hand geweest – en dat is het nu ook niet, maar ik heb om verschillende redenen besloten, enne... Tja, ik ben hier nu al zo lang, het is gewoon een kwestie van aanvragen. Verder vind ik het gewoon een formaliteit. Al jouw gouden platen, dat zijn er hoeveel? - Dat zijn er een stuk of vijftien. De meeste daarvan zijn Zweeds, maar ook een paar Deense, geloof ik, en Noorse. Ook in Nederland? - Ja, een Nederlandse diamanten plaat. Diamant! Wat houdt dat in? - Dat staat voor honderdduizend LP‟s! Dat was het toen, nu is het meer, veel meer. Dat was een jaar of vier, vijf geleden. Hoeveel liedjes zijn er uitgekomen, zijn er, zeg maar, verkocht in al die jaren? - Dat weet ik niet precies, maar het zullen er in ieder geval zo‟n 250 liedjes zijn.
niet. Daar ergens in de buurt – dat weet ik eigenlijk niet. Misschien moet je dat eens uitzoeken! - Je kunt altijd even met de fiscus bellen! Hahaha! Het is bekend dat jij als sociaal werker bent begonnen, en nu lever je blijkbaar een grote bijdrage bij de AA in Solna. Dat wordt gezegd. - Ja, daar zit ik bij. Ik ben lid van de AA en als zodanig betrokken.
zingen? Dan denk ik aan de Hen en het Zomerkamp. - Kijk, nee, ik wil... Daar gaat het niet om, maar dat zijn gewoon van die nummers van... Als je bijvoorbeeld een optreden in het Volkspark hebt, dan zijn het net die liedjes waar die luidruchtige lieden die er altijd zijn, weet je wel, die staan altijd daarom te brullen. Kom op, laat die “Haan en de hen” eens horen – en dat doe je – dat doe je dan niet, want...
Maar het gaat verder dan betrokkenheid! Je zit daar ook te zingen en zo? - Dat komt voor, ja. Dat is gebeurd. Dat wordt van iedereen verwacht die daar lid van is. Maar het is toch extra goed als jij erbij bent, want, nou ja, populaire jongen en zo, zo is het toch? - Nee, ik denk niet dat de AA mij beschouwt als een soort PR-figuur of zo. Het gaat erom dat je meedoet in je eigenschap van alcoholist. Je bent gewoon iemand van de groep en je werkt samen, je helpt elkaar.
En aantal platen? - Platen? Je bedoelt, alles bij elkaar?
Dan komt nu vraag twee! Er zijn bepaalde nummers die je weigert te zingen, “De haan en de hen” en de “Brief van het zomerkamp” – misschien zijn er wel meer? - Euh, jaaaa... “De oude Noordzee”! Hahaha!
Ja, exemplaren. - Tja, 300.000, 400.000 – ik weet het
Oh ja? Haha! Dat zullen we nog wel zien, maar waarom wil je die niet
- 14 -
Ja maar, ze hebben toch entree betaald om dat te horen! - Jaa, nou, dat kan zo zijn, maar ik bedoel van, ach, godnogaantoe! Ze mogen dan wel entree betaald hebben, maar ik bedoel, dan moeten ze het geld maar terugvragen. Zij verwachten immers van mij dat ik netjes op de planken sta, niet dronken of zo, en dat ik mijn best doe. Waarom zou ik dan een aangeschoten publiek moeten accepteren?!
Veel van jouw liedjes gaan immers over vrouwen. Felicia, Veronica, Ann-Katrin en hoe heten ze allemaal. Zijn dat eigenlijk – dat heb ik wel eens gedacht, maar je moet het zelf maar vertellen – zijn dat als puntje bij paaltje komt niet allemaal dezelfde vrouw? - Nee, dat is niet zo, het is... Begin maar zachtjes aan met Felicia, wie is dat? - Dat is een dame van Sandemose. Dus het is niet jouw dame? - Welnee, moet je horen, om mee te beginnen zijn het toch gewoon mooie namen, ze hebben een bepaalde klank als je ze zingt. En ten tweede hebben ze wel allemaal wat trekken van elkaar geleend, en ten derde zijn ze natuurlijk gebaseerd op – ja! Ik ben een beetje als jij denk ik, ik heb in mijn leven heel wat dames ontmoet... Nu moet je het niet nog gekker maken! - Oh nee? Misschien kan ik beter even deze sigaret opsteken... Maar toch, die Felicia, waarvan ik vind – nu heb ik de laatste liedjes niet beluisterd, want je hebt nu immers een heel boek, een complete suite over Felicia. In het eerste is Felicia immers dood, of verdwenen? - Ja, het boek waar dat op gebaseerd is, dat is “De Weerwolf” van Aksel Sandemose, en het eindigt ermee dat Felicia verdwijnt.
“Felicia verdween. / Kan iemand zeggen hoe? / Als de vogel uit zijn kooi. / Als het ijs wanneer de dooi valt. / Als liefde die gekwetst wordt. / Als reis met geen retour. / Felicia verdween. / Kan iemand zeggen hoe? Veronica! Dat klinkt als een stier bij het stierengevecht... - Dat is ook zo! Dus niet Veronica als dame... - Nee, maar, bovendien heb ook Veronica's zweetdoek, daar heb je toch van gehoord? Nee! - Waar het gezicht van Jezus mee werd afgedroogd toen hij de berg op... bij zijn laatste wandeling dus, naar Golgotha – dat is de oorsprong van die ene pas bij het stierenvechten, moet je weten, als er een doek wordt opgehouden, zo dus – Veronica.
Wat is het dan? - Tja, het gaat immers over... het behandelt de kwestie in hoeverre je God – of welke omschrijving je verder voor dat begrip wilt gebruiken – buitenshuis moet aanbidden, of binnen met een hoop zweterige dames en heren en een hysterische dominee in een tent. Of dat je naar buiten moet, de natuur in of onder de wolken en... Ja, dat is natuurlijk een vraag apart, maar... ben je gelovig? Beschouw je jezelf... - Nou, ik blijf het maar een lastig woord vinden, moet je weten. Want als je jezelf gelovig noemt mag je ineens geen koffie meer drinken en geen gordijnen ophangen en geen kerstboom in je huis zetten. En nog meer van die dingen...
Ze maken dan een bepaalde draai of zo... - Juist... zo zit dat, hoe moet ik het zeggen? Met Veronica zit het wat lastiger in elkaar, ik denk niet dat ik haar ken.
Gordijnen mag je toch wel hebben? - In bepaalde streken van Norrland niet. Daar mogen ze geeneens gordijnen hebben als ze echt serieus gelovig zijn. Maar ik ben zogezegd ook geen atheïst.
Maar het lied Veronica heeft toch niets met het stierenvechten te maken? - Helemaal niks! Dat zeg ik toch, het is gewoon een mooie naam die associaties oproept, en daar schrijf je dan over...
Agnosticus misschien? - Nee... hoor eens... agnosticus... Dat riekt toch een beetje naar ouwe lullen krentenbrood... Glaasje port en een sigaar... Dank u vriendelijk!
Ann-Katrin – zij was denk ik de eerste vrouw waar je over zong? - Ach ja, zij is een paar keer van gedaante verwisseld, maar... Hoe lang moeten we nog over die dames doorgaan? Oh! Hmm... "De Tent", dat lied is zeker een protest tegen het geloof? - Nee, ik vind niet dat je dat kunt stellen...
Kaft uitgave 1963
- 15 -
Wordt vervolgd Vertaling: Hans Westin
Disclaimer: De Pijpendraaier wordt samengesteld voor verspreiding onder de leden van het Cornelis Vreeswijk Genootschap (CVG). Omdat delen van de inhoud auteursrechtelijk beschermd kunnen zijn, is het uitdrukkelijk niet de opzet van de CVG dat deze inhoud buiten de kring en de bijeenkomsten van het Genootschap verspreid of gebruikt zal worden. Het CVG neemt geen verantwoordelijkheid voor zulke verspreiding, door leden of door derden.
billboard
●
●
●
VREESWIJK EN HET ZWEEDSE LIED
NOORDELIJK FILM FESTIVAL
Muzikale lezing door Hans Westin en Wendela Sterker
9 -13 NOVEMBER 2011
●
●
Voor informatie en boekingen: bestuur@cornelisvreeswijk.nl
●
Cornelis Vreeswijk Programma 13 november Stadsschouwburg de Harmonie Ruiterskwartier 4, Leeuwarden 5 minuten lopen vanaf treinstation 2 minuten vanaf parkeergarage Zaailand
9:30 twee documentairefilms over Cornelis 12:00 film: Svarta Palmkronor 14:00 – 14:20 ledenvergadering CVG 14:30 – 15:20 Optredens Tonny Vreeswijk, Jan Deurloo en Jurjen Oostenveld 15:20 Inleiding film Cornelis door Hans Westin en Huldra 16:00 – 17:40 film: Cornelis 17:45 – 18:45 concert Jack Vreeswijk
13 november 14:00 uur Ledenvergadering in Leeuwarden Stadsschouwburg de Harmonie. Agenda: - Statutenwijziging. - Bestuursledenwisseling
www.noorderlijkfilmfestival.nl
●
●
VERONICA op plaats 1154 in 2010. Dat kan hoger in 2011. Stem in november op Cornelis Vreeswijk op de site van RADIO 2
●
www.koornelis.nl
- 16 -