e
P ijpendraaier
Ledenblad van het Cornelis Vreeswijk Genootschap Jaargang 1 - 15-02-2009 - Nummer1
INHOUD pagina 1: · van de redactie
Van de redactie Geachte mensgenoten,
Namens het bestuur en de ledenbladredactie van het Cornelis Vreeswijk Genootschap Nederland wensen wij u allen hartelijk welkom bij de eerste aflevering van De Pijpendraaier! Zoals u zult zien is het blad in veel opzichten de directe erfgenaam van onze vroegere Nieuwsbrief, maar al gauw zult u ook verschillen ontdekken, verschillen die verder gaan dan pagina 3: een nieuwe naam en een andere lay-out. · presentatie nieuw bestuur Zo is de rubriek De Zweedse Kok verdwenen en in plaats ervan vindt u het Luisterlied. Dit kan een vertaling zijn van een lied uit het Zweeds, wel of niet van Cornelis Vreeswijk, maar pagina 4: we willen ook aandacht besteden aan oorspronkelijk Nederlandstalige liederen die op welke · artikel ‘de rimpels op de manier dan ook in de traditie passen waarvan Vreeswijk deel uitmaakt. vijver’ Een andere nieuwe rubriek is de CD-bespreking. In elke aflevering zullen we het licht laten schijnen op een CD-productie, waarbij dezelfde criteria gelden als voor het Luisterlied: het pagina 5: hoeft niet van Vreeswijk te zijn of over hem te gaan, al is dat in dit nummer wel zo, we · vervolg ‘de rimpels op de zullen ook kijken naar Nederlandse initiatieven om poëzie op muziek te zetten. Hierbij is uw vijver’ inbreng meer dan welkom: ieder die een CD wil nomineren voor deze rubriek zal een · het luisterlied luisterend oor vinden. Op de website vindt u het (nieuwe) mailadres waarmee u de redactie pagina 6: kunt bereiken. · cd bespreking Een pagina die nog van de grond moet komen maar waarvoor we ook de medewerking · het Cornelisarchief vragen van de lezers, is een Billboard. In plaats van de voormalige Cornelisagenda komt er een pagina waarop iedereen, gratis en voor niets, een aankondiging mag plaatsen voor een pagina 7: muziekavond, poëziemiddag, troubadourfestival etc. Zolang het maar, nogmaals, in de · vervolg Cornelisarchief traditie past die Nederland heus wel heeft maar stiekem: de traditie van het betere · huishoudelijke mededelingen luisterlied. Wij vragen alle leden om het bestaan van deze pagina bekend te maken aan mensen die er belang bij kunnen hebben. pagina 8: Uit deze veranderingen blijkt al iets van de nieuwe richting die het CVG de komende jaren · billboard: uitnodiging wil inslaan. In het stuk van de voorzitter op pagina 2 kunt u daar meer over lezen. ledenvergadering Een nieuwe rubriek die wel volledig in de sfeer van Vreeswijk blijft, is het Cornelisarchief. We bijten de spits af met een interview dat de Zweedse journalist en thrillerschrijver Jan Guillou Vreeswijk in 1979 afnam. Het hoofdartikel bestaat deze keer uit de laatste aflevering van de serie door Hans Westin over Cornelis in de Zweedse liedtraditie; voor de komende nummers wordt nagedacht over een nieuw thema. Schrijvers zijn welkom! pagina 2: · van de voorzitter
Wie is de Pijpendraaier? Deze vraag heeft u misschien parten gespeeld bij het luisteren naar het oeuvre van Cornelis. Overal duikt het ventje op: als orgelman, als rietzeiler en als de “Twistzoeker Löfberg” uit de liederen van Bellman. Volgens het Woordenboek der “De Pijpendraaier” wordt samengesteld Nederlandse Taal is een pijpendraaier hetzij een maker van fluiten of tabakspijpen, hetzij voor verspreiding onder de leden van het iemand die een ander en loer draait. Het mag duidelijk zijn dat Cornelis ver buiten deze Cornelis Vreeswijk Genootschap (CVG). betekenissen gaat met zijn eigen Pijpendraaier. Bij hem is hij het alter ego van Vreeswijk zelf, Omdat delen van de inhoud auteursrechtelijk beschermd kunnen zijn, en het personage dat in Zweden “Polaren Per” heet: Makker Peer, de eeuwige is het uitdrukkelijk niet de opzet van de medetroubadour, altijd op de rand en er soms net overheen, zeg maar de mannelijke CVG dat deze inhoud buiten de kring en tegenhanger van Marjolijn. de bijeenkomsten van het Genootschap Onder deze naam uit de typegalerij van Meester Kees hopen wij u een paar uur interessante verspreid of gebruikt zal worden. Het lectuur te bieden. Uw reacties zijn uiteraard welkom, evenals uw bijdragen. CVG neemt geen verantwoordelijkheid Disclaimer:
voor zulke verspreiding, door leden of door derden.
Redactie Pijpendraaier
van de voorzitter Beste liefhebbers van Cornelis Vreeswijk, Mede namens de andere nieuwe bestuursleden heet ik jullie allen in dit vernieuwde ledenblad hartelijk welkom bij de herstart van het Cornelis Vreeswijk Genootschap. De taak van voorzitter heb ik met vreugde op mij genomen. Met een enthousiast team staan wij klaar om het Genootschap weer volop nieuw leven in te blazen. Het past mij de leden van het oude bestuur van harte te danken voor alle initiatieven die zij in hun bestuursperiode ontplooid hebben. Met name geldt deze dank Lourdes Boasman. Zij heeft geweldig veel werk verzet om Cornelis Vreeswijk in Nederland meer bekendheid en waardering te geven. Dat deed ze nog, nadat zij al als voorzitter afgetreden was: zij zorgde eind december 2008 voor een leuk filmpje over Cornelis en met zijn zoon Jack in het televisieprogramma Top 2000 a gogo naar aanleiding van het in de Top 2000 voorkomende Veronica; helaas kon zij door griep geveld zelf niet bij de uitzending aanwezig zijn. Ook in deze uitzending bleek opnieuw, dat de in Zweden wereldberoemde Cornelis in Nederland toch altijd weer voornamelijk geassocieerd wordt met De nozem en de non en Veronica. Daarmee wordt hem geen recht gedaan. In de jaren zestig kwamen maar weinig liedjes van hem in het Nederlands uit, maar in de jaren zeventig heel wat, waaronder meesterstukjes met prachtige teksten en melodieën. En in Zweden verschenen er nog heel veel meer. In de zomer van 1965 maakte ik voor het eerst kennis met Cornelis. In Lund, waar hij een concert gaf bij een studentenvereniging. Ik had nog nooit van hem gehoord, maar vond het fantastisch en werd fan voor het leven. Kocht platen van hem en bleef dit doen toen ik later een wat langere periode in Zweden verbleef. Met zijn Nederlandstalige werk hield ik me nauwelijks bezig. Dat is inmiddels veranderd. Als neerlandica ben ik er erg voor dat musicals, opera’s en liederen vertaald worden in onze Colofon De Pijpendraaier is het ledenblad van het Cornelis Vreeswijk Genootschap (CVG). Het CVG stelt zich ten doel om: * de herinnering aan Cornelis Vreeswijk in Nederland levend te houden * het vertolken van de liederen van Cornelis Vreeswijk in het Nederlands te stimuleren * in Nederland het bestaan en de ontwikkeling van een troubadourstraditie te bevorderen Het CVG doet dit door: * informatie beschikbaar te stellen * dit ledenblad te publiceren * muziekbijeenkomsten te organiseren * het vertalen van het werk van Cornelis Vreeswijk uit het Zweeds te stimuleren De Pijpendraaier verschijnt jaarlijks op 15 februari, 15 mei, 15 september en 15 december. De kopijsluiting per nummer is op de eerste van de maand waarin het nummer verschijnt.
wonderschone taal, maar dan horen het wel goede vertalingen te zijn. Terwijl in Zweden jong en oud weglopen met Cornelis, is het in Nederland toch vooral de oudere generatie die hem kent en erkent. Daar moet verandering in komen. Samba, blues en jazz spreken ook jongeren aan. De populariteit van Piter Wilkens met zijn in het Fries vertaalde liederen van Cornelis laat zien hoe goed gebrachte ritmische nummers aantrekkelijk zijn voor een groot publiek. Om Cornelis te doen (her)leven in Nederland is het noodzakelijk om er niet alleen voor te zorgen dat de door Cornelis zelf gezongen liederen vaker te horen zijn, maar ook om Nederlandse vertalingen te laten maken van zijn Zweedse werk en die door uitstekende artiesten te laten vertolken. Er moet een nieuwe CD komen, en uiteindelijk kan wellicht aan een musical worden gedacht. Op de bijeenkomsten van het Cornelis Vreeswijk Genootschap is het belangrijk om naast optredens ook ruimte te bieden aan het publiek om mee te zingen. Meezingen geeft verbondenheid en het is ook gewoon leuk. Bij koren, verenigingen en instellingen is er behoefte aan teksten en bladmuziek van liederen van Cornelis. Teksten zijn nu al gemakkelijk te verkrijgen, maar het is veel moeilijker om aan bladmuziek te komen. Het CVG wil zich ervoor inzetten om ook de bladmuziek toegankelijker te maken. Belangrijk is, dat het CVG zich ook buiten de ledenbijeenkomsten wat ruimer manifesteert. Dat kan door lezingen met muziek bij culturele verenigingen en in biblioteken en door interviews met muziek in radio- en TVprogramma’s. Het bestuur van het CVG denkt er ten slotte over om de blik te verbreden, om van het Genootschap een gezelschap te maken waar het Nederlandse troubadourslied wordt gestimuleerd, een forum voor de Nederlandse troubadourskunst. Met als groot voorbeeld natuurlijk Cornelis Vreeswijk! Marlies Philippa Contributie 2009
In 2008 is het CVG nauwelijks actief geweest en de meesten van u zullen dan ook geen contributie overgemaakt hebben. Nu in 2009 bruist het genootschap weer van de plannen, waarover u elders in deze Pijpendraaier het nodige kunt lezen. Uiteraard moeten we daarvoor weer een beroep op u doen om dit financieel mogelijk te maken. De contributie voor 2009 bedraagt €15,00 per lid en voor een gezinslidmaatschap €20,00. Dit zijn de verhoogde bedragen, waartoe de ledenvergadering van 24 maart 2007 heeft besloten. Heeft u al in 2008 betaald dan geldt dit als bijdrage voor 2009 en hoeft u nu dus niets over te maken. De leden die in 2008 betaalden hebben nog het oude contributiebedrag overgemaakt (dat stond nog heel lang op de website). Om onrechtvaardigheid te voorkomen biedt het bestuur de gelegenheid om nog een keer het oude tarief te betalen: € 11,50 (€ 18 – gezin). Uw betaling moet dan wel uiterlijk 20 maart bij ons binnen zijn op postbankrekeningnr: 3653447 t.n.v: Cornelis Vreeswijk Genootschap, Roden Met vriendelijke groeten, Wim Boswinkel Penningmeester cvgpenningmeester@cornelisvreeswijk.nl
het nieuwe cvg bestuur Marlies Philippa studeerde Nederlands en Zweeds in Utrecht. Van 1963 tot 1966 zat zij er in het bestuur van de Scandinavische Vereniging. In dezelfde periode trad ze regelmatig op met Zweedse liederen. In 1965 speelde zij de hoofdrol in Första varningen van August Strindberg. In 1967-1968 volgde ze een toneelopleiding in Norrköping, Zweden. Aan de universiteit van Gotenburg studeerde ze in 1970 een half jaar. Van 1971 tot 1977 doceerde zij Nederlands aan diverse middelbare scholen en Zweeds aan enkele volksuniversiteiten en de Landbouwhogeschool in Wageningen. Sinds 1977 is ze als historisch taalkundige, met als specialisatie etymologie, verbonden aan de UvA. Vanaf 1994 schrijft ze iedere dinsdagpagina van de Onze Taal Taalkalender. Marlies Philippa voorzitter
http://home.medewerker.uva.nl/m.l.a.i.philippa
Harry van Haren is lid van het CVG-bestuur omdat hij Cornelis Vreeswijk heeft gekend. Zijn vader bezat een waterorgel dat ooit was gehoord door de vader van Vreeswijk en deze heeft, op aandringen van zoon Cornelis, de pijpendraaier naar Zweden laten komen. Harry ging mee om de tent op te zetten en kwam daar Cornelis tegen, die met hetzelfde doel was meegenomen. Het viel Harry toen al op dat die grotere jongen steeds aan de gitaar zat te pielen, maar toen vader in de pauze vroeg om een paar liedjes te laten horen sloeg het schaamrood toe. Geen sprake van. Wat het begin werd van een levenslange vriendschap. Ook in de donkerste dagen van Vreeswijk, toen deze vergeten en met holle ogen door Amsterdam doolde, was een ontmoeting met Harry één van de schaarse lichtpunten die het bestaan te bieden had. Het bestuur is er trots op om Harry in zijn midden te hebben.
Wim Boswinkel Penningmeester
Harry van Haren secretaris Ik ben Wim Boswinkel, de nieuwe penningmeester van het CVG. Ik ben 52 jaar, ik woon in Utrecht en werk als technoloog in de levensmiddelenindustrie. Een jaar of zes geleden was ik op vakantie in Stockholm en kwam daar min of meer bij toeval in het Cornelis Vreeswijk museum terecht . Ik heb toen maar eens een Zweedse CD van Cornelis gekocht en bij terugkeer in Nederland heb ik me aangemeld bij het CVG. Ik ben bij diverse activiteiten geweest, zoals de onthulling van het borstbeeld in IJmuiden en de muziekavond in Vreeswijk. Toen het oude bestuur een dringende oproep deed voor een penningmeester heb ik mij hiervoor aangemeld, voordien heb ik dit drie jaar gedaan bij zangkoor StemX in Utrecht, waar ik als tenor zing. Ik werk daarnaast nog als vrijwilliger bij de Stichting tot Behoud van Afgeschreven Nederlands Spoorwegmaterieel (Stibans – www.stibans.nl) . Ook coördineer ik de jaarlijkse collecte voor Alzheimer Nederland in mijn deel van Utrecht.
Ik ben de Zweed van de club. Geboren in 1953 in Härnösand, een gat aan de oostkust van Norrland. Tegenwoordig woon ik in Leeuwarden, een gat in het midden van Friesland. Maar niet heus, ik houd intens van mijn stad en hoop hier net zo gelukkig te zullen sterven als ik hier leef. Cornelis ken ik sinds de eerste keer dat zijn stem uit de Zweedse radio kwam, fan ben ik sinds een paar jaar later. De emigratie naar Nederland heeft mijn band met Cornelis nog verder versterkt: we waren land- en lotgenoten geworden en ik werd, als reactie op het leren van de nieuwe taal, ook dichter. Ik heb Vreeswijk nooit gezien of ontmoet en heb het hem niet kunnen vragen, maar ik denk dat hem hetzelfde overkwam. Voor het brood vertaal ik technische handleidingen in het Zweeds en voor de lol vertaal ik Zweedse liederen in het Nederlands. Daarvan zult u in deze kolommen regelmatig resultaten zien.
Jan Deurloo webmaster
Hans Westin redacteur ‘de pijpendraaier’
Hallo. Het is al weer een tijdje geleden dat ik Lourdes heb aangeboden om de website te onderhouden. Van het een kwam het ander. Bij het aanstellen van het vorige bestuur wist zij mij te overtuigen van het belang van een volledig bestuur voor het CVG. En dat is ook zo. Het CVG blijft een belangrijk orgaan voor de herinnering aan Cornelis Vreeswijk in Nederland. En daar wil ik graag mijn steentje aan bijdragen. Niet alleen achter de schermen met de website en de pijpendraaier. Maar ook voor de schermen bij de bijeenkomsten van het CVG. Dat is overigens niet wat ik in het dagelijks leven doe. Daar ben ik echtgenoot, vader van twee zonen en werk ik op een kinderboerderij met mensen met een verstandelijke beperking. Ook zing ik in een koor en ben ik bezig om een nieuwe band te formeren. Erg leuke dingen allemaal maar niets vergeleken met het optreden voor het CVG met werk van Cornelis. En van dat werk willen we de komende tijd natuurlijk veel meer ten gehore brengen. Daar gaan we als nieuw bestuur veel aan doen.
De rimpels op de vijver Wat Cornelis Vreeswijk was, en nog altijd is, kon hij misschien alleen in Zweden worden, waar het lied een andere plaats inneemt dan in Nederland. In een serie artikelen schetst een van onze Zweedse leden een beeld van een land waar de poëzie wordt gezongen. Negende deel en slot: De rimpels op de vijver Het is alweer een tijd geleden dat dit stukje werd aangekondigd. Het zou het slotartikel zijn van een serie over de Zweedse liedtraditie en de plaats van Cornelis Vreeswijk daarin. Inmiddels leven we anderhalf jaar later en is het blad waarin het stuk verschijnt van naam en gedaante veranderd. Laten we daarom eerst even recapituleren. Het verhaal heeft vele hoofdpersonen gehad, elk in hun eigen tijd en omgeving. We begonnen in het Stockholm van de late achttiende eeuw, in de salons van de pruikenburgerij. Daarna ging de blik naar de westelijke wouden van een eeuw later, naar een wereld van zwoegende kolenbranders en mijmerend trollenvolk. Uit het westen van Zweden vertrok ook de reis die via de Argentijnse Pampa’s naar de dansbanen van de Botnische Scheren zou leiden. We bezochten de cabaretpodia en radiostudio’s van de vijftiger jaren en het liedfestival in Västervik van tien en vijftig jaar later. En we zaten erbij toen een verlegen buitenlander een paar liedjes kwam voorzingen die een vriend van hem op de plaat wilde zetten. Waarmee we waren aangekomen bij de persoon die al deze plaatsen en tijden verbond: een zekere C. Vreeswijk, roepnaam Kees, bijnaam Meester.
Er moest een plaat komen, vond Andersson; niet door de gevestigde troubadours die Cornelis in hun midden hadden geduld, maar door de mensen die van hem hadden geleerd om in het Zweeds te zingen en daarmee de Zweedse rockmuziek een eigen stem hadden gegeven. Een plaat om alvast een stukje tegemoet te komen aan één van de ongezongen liedteksten die in die tijd bezig waren om uit verspreide koffers en archiefdozen tevoorschijn te komen; het vers met de stellige inhoud achter de weifelende titel "Voorlopige aanzet tot eventuele gedachten rond mijn toekomstig testament": Een advies aan wie mij erven mag: mijn testament te openen met een lach Reken niet op kluis of saldo bij de bank Twee lege handen is wat ik achterlaat Als jij ze weet te vullen is de klus geklaard Wie mij erft kan uitzien naar een lege plank Maar wil je het toch doen? Van harte dank! “Goed idee”, zei de platenbaas die de lijst had laten zien, “maak die plaat maar”. Het resultaat, de dubbel-LP Den Flygande Holländaren en de opvolger DFH2, was van wisselende kwaliteit en liet vooral horen hoe moeilijk het is om van Vreeswijk iets anders dan Vreeswijk te maken, maar verkocht als warme broodjes. Het project betaalde niet alleen de postume belastingschuld van de zanger, het bracht ook het begin op van het saldo in de kluis waaruit nog jaarlijks het Vreeswijkstipendium wordt bekostigd.
Het bleef niet bij nog één keer. De steen was in de vijver gevallen en de rimpels gingen zich driftig voortplanten. Cornelis bleek een oeuvre te hebben nagelaten waar iedereen, al dan niet terecht, iets Dat verbinden deed hij niet alleen. Een tweede factor zorgde op de mee dacht te kunnen. Zijn liederen verschenen in lichtklassiek achtergrond voor de rode draad in het verhaal. Die draad is de arrangement voor operetteorkest, in close harmony voor kunstvorm die ik bij gebrek aan beter als het “Zweedse luisterlied” studentenkoor, als luitballade, rapnummer en kampvuurlied, als heb vertaald en die in Zweden “visa” wordt genoemd, meervoud techno, retro en hardrock, terwijl zijn dichtbundels hun weg “visor”, een woord dat een vreemde hybride binnen de kunsten vonden van de ramsj naar een fraai uitgegeven Nationale Editie van beschrijft. Het overbrugt niet alleen de grens tussen kunst en zijn verzameld werk. De naam Cornelis, die sinds hij ermee kleinkunst, maar ook die tussen muziek en literatuur, tussen ophield om schandalen te schoppen bijna uit de media was studeerkamer en bühne. Beoefenaars van de visa worden als verdwenen, begon steeds vaker in interviews en cultuurcolumns op muzikanten beschouwd, als podiumkunstenaars en leveranciers van te duiken. Van de meest uiteenlopende artiesten bleek Vreeswijk vermaak, terwijl we de dichters van de liederen, die vaak dezelfde een vroege inspiratiebron te zijn geweest. Rocker Ola Magnell mensen zijn, op den duur zien migreren van de platenstapel naar vertelt onder de kop “Cornelis – mijn laatste held” hoe het zijn de poëziekast. docente Zweeds op de mulo was geweest die zijn belangstelling voor de moedertaal als zangtaal wekte: door expliciet te waarschuwen Dit zal vele redenen hebben, maar de belangrijkste lijkt mij dat de tegen de “lage lyriek” van dhr. Vreeswijk. Lage lyriek; dat klonk in zijn oren naar prima muziek. Op de DFH-platen is Magnell dan visa als poëzie een verrassende consistentie vertoont door de eeuwen heen, terwijl de muziek elke willekeurige vorm kan hebben. ook prominent aanwezig, met vertolkingen die serieus iets Van de rococoklassiek bij Bellman tot de zeemanswals bij Taube, toevoegen aan die van de meester zelf. van de zingende wouden bij Dan Andersson tot het stadsrumoer van Olle Adolphson en van de spinragballades van Birger Sjöberg Met Vreeswijk en zijn oeuvre zit het in Zweden dus wel goed, zoals tot de blues van Cornelis Vreeswijk: wat er uiteindelijk als visa gaat onlangs nog is gebleken uit de stroom CD-uitgaven waarmee het Cornelisjaar 2007 werd herdacht. Maar hoe gaat het inmiddels met beklijven heeft met het muziekgenre weinig te maken en des te meer met hoe de lyriek zich voegt in een dichterlijke traditie die al de visa? Hoe heeft die zich na de roes van de Liedgolf gehandhaafd oud was toen Bellman werd geboren. Liederen die daaraan voldoen in de schaduw van Vreeswijkende rockers? En welke invloed heeft zullen moeiteloos blijven “remigreren”, van de boekenkast terug Cornelis op het luisterlied gehad? Voor een antwoord op deze naar de bühne, en telkens door een nieuwe generatie zangers van vragen ben ik eerst eens gaan kijken op de website van Sveriges de plank worden gehaald. Radio, de Zweedse publieke omroep, en heb ik visor in de zoekbox getikt. Bingo. Het programma dat ik moest hebben bleek, jawel, Toen Vreeswijk na zijn dood werd geëerd met een project om zijn Felicia te heten en beslaat een vol uur op zondagmiddag, volledig liederen nog één keer op de plaat te zetten waren het dan ook niet gewijd aan het luisterlied. Hierbij wordt het net breed uitgeworpen: zijn directe collega's die dat deden, maar de rockmuzikanten die naast de visa is er aandacht voor elke verwante liedvorm, van de met zijn liederen waren opgegroeid. Het idee ontstond toen Portugese fado tot de singer-songwriters van het Engelse taalgebied arrangeur Kjell Andersson, die bij het theater en in de studio met en van het chanson tot de troubadours die we vroeger nooit Vreeswijk had gewerkt, zich opwond over de oubollige lijst met hoorden omdat ze achter het IJzeren Gordijn zongen. Zelfs namen bij een herdenkingsconcert na het overlijden van de bard. Nederland kwam een keer langs, met een Friese Cornelisvertolking
door Piter Wilkens. Van Cornelis zelf hoor je er weinig, behalve dan de anderhalve maat gitaargetokkel waaraan de oplettende luisteraar het lied Felicia herkent en die als herkenningstune van het programma dient. Zijn invloeden hoor je er des te meer en wel op drie manieren. Je hebt de troubadours die eigen werk zingen en daarbij niet onder stoelen of banken steken waar hun inspiratie vandaan komt, dan de kleinere groep dapperen die zich aan zijn bekende nummers wagen en tenslotte de kleinste, maar interessantste groep, die bezig is om zijn nagelaten teksten van toonzettingen te voorzien om nieuwe titels aan het oeuvre toe te voegen. Geheel in de geest van het al geciteerde “Testament", dat door Vreeswijk aan het eind van zijn leven bij zoon Jack werd gedeponeerd en in 2007 door Inger Öst op muziek en CD is gezet: Hoe waardevol zijn liedjes – nu nog, na mijn dood? Zolang ik ze nog zong kreeg ik dagelijks brood en nu ik ze aan elk en ieder geef bedoel ik maar dat liedjes, die zijn van alleman Wie ze niet kan zingen die luistert naar wie kan En niemand weet wie ooit dat liedje schreef De liederen mag je erven – die neem ik immers niet mee. Waarmee niet gezegd dat het programma vooral over Vreeswijk gaat, verre van dat. Daarvoor is de visa veel te levend. De brede volkspopulariteit van tijdens de Liedgolf mag voorbij zijn; het beeld dat oprijst is van een relatief klein maar toegewijd publiek dat, heel belangrijk, alle leeftijden bestrijkt, bediend door een naar verhouding grote groep artiesten die uit bijna alle hoeken van de muziek stammen. “Oude muzikanten sterven niet, zij gaan naar het liedfestival”, schijnt ooit een recensent gezegd te hebben, en voor de helft is dat waar. De andere helft van de waarheid bestaat uit de jonge muzikanten die zij daar zullen tegenkomen en die in wéér andere hoeken van de muziek hun wortels hebben. Daarom wil ik dit slotverhaal afronden met een zanger uit zowat het enige genre dat in deze serie nog niet aan bod is geweest: de volksmuziek. Zij heet Sofia Karlsson en begon als bouzoukispeler bij een folkgroep. Na de nodige zanglessen heeft zij zich opgeworpen als de zangeres van de band en later, na nog een aantal zanglessen, als soloartiest met de CD “Folksongs”. Door deze achtergrond begon zij, anders dan de egomanen die veelal de rockscene bevolken, vanuit een collectieve benadering van de muziek die typerend is voor de folk: de toonzettingen betrok ze van een boezemvriendin, de arrangementen ontstonden in de handen van haar musici en de teksten haalde ze overal vandaan. De opbrengst werd besteed aan nog meer zanglessen: zij gelooft in vakvrouwschap. Haar doorbraak kwam toen zij voor nieuwe teksten op de poëzieplank ging zoeken. Daar kwam zij Dan Andersson tegen, de hofdichter van haar ouderlijk huis, waarvan een weelde aan verzen nog niet op toon is gezet. Samen met componiste Sofie Livebrant en de oude rot onder Andersson-vertolkers, Thorstein Bergman, is zij daar werk van gaan maken met in 2005 de CD “Svarta Ballader” als resultaat. Sindsdien is zij in Zweden de nieuwe zanger van de visa, daar helpt geen zangles meer tegen. De daarop volgende plaat, “Visor från vinden” uit 2007, versterkt dit beeld verder met vertolkingen van onder meer Bellman, Taube en Alf Hambe. De muziek is en blijft herkenbaar folk, de liederen zelf worden in haar Sofia Karlsson handen poëzie. Of zij zich ook gaat ontwikkelen tot de volgende dichter van de visa zal binnenkort blijken. In maart 2009 verschijnt “Söder om Kärleken” (ten Zuiden van de Liefde), het eerste product waarvoor zij zelf het materiaal heeft geschreven. We wachten met spanning af en u kunt erop rekenen dat de CD in deze kolommen besproken gaat worden, waarmee de rimpels op de Zweedse liedvijver zich zullen hebben voortgeplant tot in de Hollandse polder.
Bronnen: Voor dit artikel is met name gebruikt gemaakt van het boekje bij de CD-uitgave van Den Flygande Holländaren, de websites van het radioprogramma Felicia (www.sr.se/p2/felicia), van Ola Magnell (www.magnell.nu) en van Sofia Karlsson (www.sofiakarlsson.com) en een Zweedse TVdocumentaire over Karlsson uit december 2007.
Het Luisterlied Op deze plek in de Pijpendraaier zal elke keer een lied staan. Dat kan een lied zijn dat Cornelis Vreeswijk heeft geschreven en dat alleen in het Zweeds bestaat. Het kan ook een Zweeds lied zijn dat Cornelis Vreeswijk ooit heeft gezongen. Het kan ook een ander lied zijn, wel of niet van oorsprong Zweeds. Als een lezer een lied weet dat op deze plek zou passen, vertel het ons. Vandaag één van de mooiste nummers van de LP Cornelis sjunger Taube uit 1969: Dansen på Sunnanö. Het is het enige lied op die plaat waarop Cornelis zichzelf op de gitaar begeleidt, en hoe! Voor wie zich bij dat lied ooit heeft afgevraagd waar Cornelis het nou eigenlijk over had, komt hier het antwoord.
Dans op Zuiderscheer (Dansen på Sunnanö - Evert Taube) Vertaling Huldra Daar gaat een dans op Zuiderscheer Daar danst heer Rönnerdahl met kleine Eva van der Beek bij het bal in ‘t feestlokaal De ramen van het paviljoen staan open naar de zee |: Een geur van seringen en jasmijn drijft op de nachtwind mee :| En kleine Eva’s arm is rond met sproeten op haar huid en rood als kersen is haar mond Haar nieuwe jurk waait uit Heer Rönnerdahl, het schijnt dat u steeds neemt wie u begeert |: van alle vrouwen overal Althans, dat wordt beweerd :| Nee juffrouw, mijn muziek bestaat uit wat ik geef, niet neem Zolang ik zien kan ben ik rijk en strooi ik om mij heen Wat ziet u dan, heer Rönnerdahl? Mijn nieuwe jurk misschien? |: Ja ook, maar geef mij een viool er valt veel meer te zien! :| Daar gaat een dans op Zuiderscheer daar speelt heer Rönnerdahl daar danst de lente met de wind en de sneeuw van vorig jaar Zijn vedel laat door park en zaal de ruis van golven slaan |: De zomerzon staat aan de kim In ‘t zuiden zingt een zwaan :| En daar danst Eva naar de deur met luitenant Van Dam Geen sproeten op haar huid te zien zo blozend is haar wang Maar Rönnerdahl is bleek en schoon en speelt zijn hart eruit |: Al zwevend in een hoger rijk met Eva als zijn bruid :|
Het Cornelisarchief Hommage till Cornelis – Inger Öst & Mikael Persbrandt Universal 2007 – Best. nr. 0602 5173 7199/7200
Deze plek in de Pijpendraaier zal worden ingeruimd voor (al dan niet vertaald) materiaal uit de diverse Vreeswijkarchieven die op Internet en elders te vinden zijn. Wij beginnen met een interview dat in februari 1979 door Jan Guillou werd afgenomen, destijds nog geen wereldbekende thrillerschrijver (van o.a. "De vijand van de vijand") maar ploeterend journalist in Zweden. “De Poëzie was het schootkind van Hieronder volgt de introductie en het eerste begin van het eigenlijke interview. Met name de Cornelis. Daarom doen de gedichten mee.” voorbereiding valt op: hier is een interviewer aan het werk die vanuit kennis en visie wil werken, niks Zo begint het CD-boekje bij “Hommage till onvoorbereid en onbevangen beginnen. Dat noemen we vakmanschap. De rest van het interview zal Cornelis”, het opmerkelijkste product van de paar volgende nummers van de Pijpendraaier beslaan. Geniet ervan! het opmerkelijke jaar 2007, toen allerlei artiesten zich Vreeswijk herinnerden omdat deze 20 jaar dood was. Inger Öst is een Interview met Cornelis Vreeswijk - door Jan Guillou artiest die Cornelis zeer goed heeft gekend: in 1977 was zij een van de "Drie Dames" waarmee hij een restaurantshow verzorgde Hier en daar stapels van gouden platen die Uit het knipselarchief komt een duister waarvan velen van u hopelijk de CD zullen beeld van Cornelis naar voren. Het lijkt op tegen de muren geleund staan alsof zij net bezitten. naar beneden zijn gehaald of op weg zijn om een rechtbankverslag. Want als Cornelis Daarom begint het boekje alsof er een gepakt wordt voor dronken rijden komt hij te worden opgehangen. Hij is hetzij bezig persoonlijke rouw wordt verwerkt. Dat is zo. op de voorpagina terecht. Dat gebeurt niet met intrek nemen of anders met vertrekken. Het opmerkelijke is dat dit geen droevig met andere bekende personen. Als hij in verhaal oplevert, althans niet als geheel. De een restaurant een schrijver voor zijn bek De februarizon valt scherp en onthullend formule is simpel: liedje, gedicht, liedje, naar binnen, zodat een stofzuigerverkoper slaat wordt het gevangenis en gedicht... en de inhoud is diep. Inger en van Electrolux in triomfmars door de flat schadevergoeding (“Mijn man had geen acteur Mikael Persbrandt, die de gedichten woord tegen Cornelis gezegd en van zou kunnen gaan. Maar zijn gezicht is strak declameert, hebben uit het oeuvre van en gesloten, heel anders dan ik had provocatie was geen sprake” stelt de Cornelis een aantal teksten gekozen die echtgenote in de roddelpers). Dat is iets wat verwacht. Hij ziet eruit alsof hij net onder samen één verhaal vertellen. Of misschien verder alleen wereldkampioenen worstelen de douche vandaan komt, zijn handen twee verhalen, één op elke schijf van deze overkomt. En alsof het niet genoeg is dat hij bewegen zonder een spoor van trillen en het honderd minuten lange dubbel-CD. zware maar duidelijk afgevallen lichaam verstrikt raakt in iets waarover hijzelf een “Het manuscript”, zo noemt Inger het beweegt met een verrassende mate van lied heeft geschreven: hoezo men nergens geheel aan verzen. Terecht, zij is in het evenwicht en harmonie. De verklaring blijkt een valsere dame kan vinden dan haar die oeuvre gedoken op zoek naar een te zijn dat Cornelis geheelonthouder is Lazarus naar bed wou verleiden, omdat zij documentaire om leven en werk van de een hij was; ook voor deze episode belandt geworden en al meer dan een jaar niet meester uit te beelden. Wie het Zweeds gezopen heeft. Maar daarover stond er niets Cornelis subiet op de voorpagina. beheerst wordt meegenomen op een reis als in het archief. Een dronken en die in het pretpark van Astrid Lindgren: onhandelbare Cornelis verkoopt kranten. Dan nog de hel rond fiscus en belasting, langs zijn leven en dat van zijn schepsels. Een nuchtere Cornelis is niet eens een faillissementen en echtscheidingen – alles Wie geen Zweeds beheerst krijgt nummers vult de vette archiefenveloppen. berichtje waard. van Cornelis Vreeswijk te horen die nog nooit zijn gehoord. Liederen die na zijn Het probleem omtrent het aanstaande In 1964 kreeg je min of meer toevallig je eerste dood uit koffers opdoken, in het interview is makkelijk te zien. Aan de ene plaat uitgebracht. Hoe is het mogelijk dat je al "Verzameld Werk" van Jan Erik Vold kant kun je hier niet aan voorbijglijden en vanaf het begin zo op de oudere en meer werden afgedrukt en vandaag bezig zijn om doen alsof het niets met de liedkunst van professioneel getrainde Cornelis Vreeswijk lijkt? alsnog het licht te zien. Als u van Cornelis - Omdat ik al vier, vijf jaar bezig was met doen heeft. Aan de andere kant is het niet Vreeswijk houdt kan ik maar één ding deze liedjes, ik speelde ze op Sopis (de erg zinvol om het 700:e verhaal te maken zeggen: kóóp die plaat! van dezelfde oude verhalen. Dus leen ik van Sociale Academie), oefende wat met de medestudenten als publiek. Zo is het een andere troubadour een stapel van zijn platen bij elkaar en breng een week met de begonnen. Of misschien begon het nog eerder. Ik geloof dat het in 1961 was dat ik platen door. Ik worstel me door zijn Torgny Björk (collega-troubadour die in veel dichtbundels heen: het zijn de enige van de liederen voorkomt, onder de dichtbundels die ik ooit heb gelezen. Daarna weet ik ongeveer hoe het interview schuilnaam “Polaren Per”, oftewel de Pijpendraaier) op de volkshogeschool in elkaar moet steken. ontmoette. Wij waren toen al met liedjes bezig en speelden allebei al gitaar. Toen Cornelis woont exact zoals ik het me had voorgesteld. En tamelijk ruim appartement kwamen we elkaar weer tegen bij Sopis, waar we de sociaal-democratische in een buitenwijk. Een bankzit met grote meubels van opbollend leer waar je ruim de studentenvereniging hebben opgericht. plek hebt, ook als je boven de honderd kilo Werkten samen met Clarté, organiseerden debatten en zo. weegt. Een reusachtige stereo-installatie.
vervolg interview Bij de Stockholmse pornobioscoop London was er vroeger een reclametekst: “Perfect Time Killer” en dat is ook de titel van één van je eerste nummers. Het lijkt of je daar langs bent gelopen, de tekst zag, dacht van jeetje, even nadacht, naar huis bent gegaan en het lied hebt geschreven. Klopt dat? - Jawel. Het zal ongeveer 1959 zijn geweest dat ik er langs liep en dat zag. Maar de reclametekst staat er trouwens nog steeds: The Perfect Time Killer staat er (ongeveer: de ideale manier om de tijd te doden). Ja dus. Je loopt er langs en dan zie je dat het een perfecte titel voor een lied is. Of voor mijn part een novelle. En dan hoef je alleen te gaan schrijven. Hoe dat? - Je zoekt een ritme, een versvoet die je zingen kunt. Ze zeggen wel eens dat mijn versvoeten slordig zijn maar er is goed over nagedacht, zodat je ze kunt zingen. En als de tekst dan klaar is haal ik de gitaar tevoorschijn en maak ik de muziek. Dat gaat uiterst zelden in één moeite door, eerst is het gewoon akelig pielen, dat is meestal zo.
Bijdragers gezocht
Binnen het bestuur beschikt de redactie van de Pijpendraaier over twee personen die regel- en beroepsmatig iets opschrijven. Dat is mooi. Het is echter absoluut NIET de bedoeling dat dit tweetal het hele blad gaat zitten volschrijven, dat zou zeer snel gaan vervelen. Daarom, als u: - iets te vertellen hebt dat de kolommen van de Pijpendraaier zou sieren, - iets hebt meegemaakt waarover een interview de kolommen van de Pijpendraaier zou sieren, - denkt iets te willen opschrijven dat de kolommen van de Pijpendraaier zou sieren, - wel eens een foto of tekening maakt die de kolommen van de Pijpendraaier zou sieren, - een andere manier kunt verzinnen om de kolommen van de Pijpendraaier te sieren, - uw hart wilt luchten over iets wat volgens u de kolommen van de Pijpendraaier ontsiert, neemt u dan vooral contact op met de redactie: redactie@cornelisvreeswijk.nl Als u zelf niet over een vlotte pen beschikt of, al dan niet terecht, daaraan twijfelt: laat u daardoor niet tegenhouden. Onze schrijvers zijn graag bereid om via e-mail of gesprekken uw verhaal te horen en het samen met u op te schrijven. Graag. Mocht u zich afvragen wie we bedoelen als we “u” zeggen: daar bedoelen we jou mee!
Maar terwijl je pielt, weet je dan bewust of onbewust hoe de muziek zal gaan klinken? - Ja, omdat ik immers het ritme, de basispols, klaar heb als de tekst er is. En dan Tot gauw horens, De Redactie hoef je alleen een kleur te kiezen, dat is de toonsoort. En dan kun je wat met de akkoorden gaan stoeien. Zo gaat dat ongeveer. Gebeurt het nooit dat het aan de andere kant begint, dat je ineens een melodie in je kop krijgt die klinkt alsof die bij een bepaalde tekstinhoud zou passen? - Nee, dat gebeurt alleen als je een wijs vindt die niet van jezelf is. Zoals in Rio waar ik wat sambaflarden tegenkwam. Maar dat is zelden, en het gebeurt nog minder dat de muziek als eerste komt.
BI BILLBOARD
Vanaf de volgende aflevering hoopt de redactie op deze plek informatie te kunnen bieden over wat er zoal in den lande te beleven valt op het gebied van het luisterlied. Het gaat hierbij dus niet speciaal om Cornelis Vreeswijk, wij zoeken informatie over troubadours in het algemeen. Omdat we maar met een aar mensen zijn kunnen we lang niet alles weten wat hierover te vertellen is, daarvoor hebben we ook de lezers nodig. Daarom hierbij een oproep aan iedereen om deze informatie aan ons door te spelen.
[wordt vervolgd] Bent u troubadour? Uitstekend! Stuur uw lijst met boekingen op en deze zullen
hier worden aangekondigd. Weet u van een concert die in dit verband interessant is? Vertel het ons en het zal hier worden aangekondigd. Ook festivals, poëzieavonden, CD-presentaties en andere activiteiten zijn welkom, zolang zij betrekking hebben op het luisterlied. Kijk dus vooral in uw plaatselijke bladen en op affiches in uw omgeving. Wij denken dat er in Nederland méér te beleven is op dit gebied dan je in eerste instantie zou denken. Help ons om dat ook te bewijzen! De Redactie
UITNODIGING voor de Jaarlijkse Ledenvergadering van het Cornelis Vreeswijk Genootschap
Zondag 29 maart 2009 van 13:15 tot 17:00 uur Theater ZIMIHC, Bouwstraat 55, Utrecht AGENDA 1. Opening 2. Mededelingen 3. Notulen ledenvergadering 2008 4. Financiën 5. Presentatie nieuwe koers van het Genootschap 6. Plannen voor het lopende jaar 7. Wat verder ter tafel is gekomen 8. Sluiting Dit zal om ca. 15:00 uur doorgewerkt zijn. Blijft twee uur over waarin diverse artiesten hebben toegezegd te zullen optreden. Op het moment van ter perse gaan, zijn dat er zes zekere namen en daar komen misschien nog drie of vier bij. Wat we zeker weten is in ieder geval dat Piter Wilkens en Ibo Bakker allebei van de partij zullen zijn. Na afloop hiervan voor de liefhebbers “ALLSÅNG” met zijn allen. Wij heten u allen van harte welkom en hopen op de grootste opkomst ooit! Het CVG-bestuur
HOE KOM IK DAAR? Met de bus vanaf Utrecht CS Neem stadsbus 11 richting Uithof of stadsbus 4 richting Burg. Fockema Andreaelaan. Uitstappen op de Biltstraat, halte Wittevrouwen. De weg oversteken en links van Apotheek Koert (Biltstr. 100) de Bekkerstraat in. De eerste straat rechts is de Bouwstraat ongeveer 3 minuten lopen). Lopend of fietsend vanaf het centrum Vanaf de Neude de Voorstraat in, deze gaat over in de Wittevrouwenstraat en vervolgens in de Biltstraat. Bij apotheek Koert (Biltstr. 100) linksaf de Bekkerstraat in. De eerste straat rechts is de Bouwstraat. Met de auto Bij knooppunt Rijnsweerd (A27/A28, Oostkant van de Ring rond Utrecht) Rijnsweerd aanhouden. Doorrijden tot de T-splitsing en hier rechts richting Rijnsweerd/Wittevrouwen. Wittevrouwen aanhouden en bij de rotonde (de Berekuil) neem je de derde afslag Wittevrouwen). Zo rij je via de Biltstraat de stad in. Bij apotheek Koert (Biltstr. 100) ga je rechtsaf de Bekkerstraat in. De eerste straat rechts is de Bouwstraat. Het eerste gebouw aan de rechterhand is ZIMIHC. Behalve op zondag is het in de hele wijk betaald parkeren van 8.00 tot 24.00 uur.