De opkomst van de co-working spaces

De manier waarop we in Nederland werken was al langere tijd aan verandering onderhevig, maar de afgelopen twee jaar is dit onder invloed van corona in een stroomversnelling gekomen. Telewerken neemt een steeds grotere vlucht.

Waar werkgevers voorheen veelal van hun werknemers verwachtten dat ze hun werkzaamheden op kantoor uitvoerden – uiteraard voor de beroepsgroepen waar dit mogelijk is, zoals mensen met een kantoorbaan – is sinds de eerste coronalockdown in 2020 telewerken aan populariteit toegenomen. In eerste instantie werkte het gros van de medewerkers vanwege de verplichting van overheidswege thuis, maar dit bleek in een groot aantal gevallen toch problematisch. Niet iedereen heeft immers een dedicated kantoor tot zijn beschikking. Vooral jongeren hadden last van ruimtegebrek thuis en weken daarom liever uit naar andere locaties. Dat er door het thuiswerken minder hoefde te worden gereisd, beviel de werknemers (en de overheid) dan weer wel goed. Doordat ze minder tijd kwijt waren aan reizen, bleef er tijd over, waardoor de werkprivébalans een stuk positiever uitviel. Uit onderzoek van MKB-Nederland en VNO-NCW naar hybride werken onder leden van MKB-Nederland, VNO-NCW, AWVN en LTO Nederland bleek bovendien dat niet alleen de werk-privébalans was verbeterd (65 procent). Ook stelde het werkgevers in staat om een aantrekkelijke werkgever te zijn (59 procent) en bleken werknemers geconcentreerder en/of efficienter te kunnen werken (55 procent). Ook duurzaamheid (39 procent)

bleek een goede reden te zijn voor werkgevers om hiervoor te kiezen. Doordat de werkgevers bovendien in de praktijk hadden kunnen ervaren dat het werk ook op afstand wel afkwam, werd de blik gericht op andere mogelijkheden. En zo ontstond er een hybride werkvorm: het telewerken.

Dit telewerken kan op vele plekken. Thuis, maar ook in een satellietkantoor, een deelkantoor of co-working space in een business center. De co-working spaces schieten dan ook als paddenstoelen uit de grond. Bedrijven hebben hier de optie om voor een afgebakende periode een ruimte te huren, of bijvoorbeeld eenmalig of op gezette tijden een vergaderruimte. Vooral het feit dat co-working spaces maatwerk kunnen leveren, maakt ze erg populair.

Uiteraard zijn nog niet alle bedrijven even ver in hun strategie voor telewerken, en heeft het ene bedrijf er al beleid op gemaakt, compleet met uitgewerkte plannen voor de praktijk, terwijl het bij het andere bedrijf nog in de kinderschoenen staat. Duidelijk is wel dat co-working spaces de toekomst hebben. Uit het onderzoek van MKB-Nederland en VNO-NCW blijkt ook dat twee derde van de bedrijven inmiddels afspraken heeft gemaakt met werknemers over hybride werken. En onderzoek van onafhankelijk onderzoeksbureau I&O laat bovendien zien dat werkenden het liefst zélf willen bepalen hoe, waar en wanneer ze werken.

Aan aanbieders van co-working spaces dan ook geen gebrek. Zoals Fosbury & Sons, dat naast twee Amsterdamse vestigingen (waarvan een bijzondere in het voormalige Prinsengrachtziekenhuis) een grote vestiging in Den Haag heeft. Twee maanden nadat de Belgische coworking speler haar eerste vestiging in ons land had geopend, stak de coronacrisis de kop op. De situatie die hierdoor ontstond speelde de dienstverlening precies in de kaart. De organisatie zei hier eerder over: ‘De gemiddelde manier van werken is in recordtempo enorm veranderd. Het klassieke kantoor staat steeds meer ter discussie en er is meer dan ooit behoefte aan flexibiliteit en kostenoptimalisatie. Fosbury & Sons moedigt bedrijven aan deze kans te grijpen om een ‘nieuw normaal’ op te bouwen.’

En dan zijn er nog de aanbieders van co-working spaces die alleen in een specifieke stad zitten, en dan veelal op een bijzondere locatie. Zo huist in Den Haag Nomadz in het voormalige PTT-gebouw Bink36. Een grote vergaderruimte huur je hier voor 35 euro per uur/280 euro per maand. Een kantoor voor 15 euro per uur/120 euro per dag. En voor een flexibele werkplek betaal je 4 euro voor een uur en 27,50 euro voor een dag. Inclusief gratis te gebruiken flipchart. Lekker centraal co-worken kan in Gardens Business Centre New Babylon. Voor één enkele werkplek of voor een hele onderneming. Vanaf 350 euro per maand voor een all-in werkplek. ‹

Thomas van der Zee, Commercieel Directeur van Gardens Business Centre New Babylon: ‘Hybride werken is de toekomst. Dat zie je in alle onderzoeken terugkomen, maar we merken het hier zeker ook in de praktijk. Daarbij is het vooral belangrijk dat de werkplek zeer goed bereikbaar is. Precies daarom is Gardens Business Centre zo geschikt. Het ligt naast Den Haag Centraal Station en is ook nog eens makkelijk bereikbaar via de snelweg. En dankzij de parkeergarage onder het gebouw kunnen mensen veilig en direct op hun werkplek komen. Sinds de coronapandemie zien we dan ook zeker een toename in hybride werken. We verhuren hier 55 kantoren en in de gesprekken merken we dat klanten het prettig vinden om een plek te hebben waar ze met elkaar kunnen vergaderen of elkaar kunnen ontmoeten en bijpraten, dus het sociale contact. Alleen thuiswerken vinden veel mensen toch zwaar. Het voordeel van ons business centre is dat je als bedrijf kunt groeien en krimpen op een flexibele basis en vergaderruimte kunt huren wanneer dat jou uitkomt.’

Marcel Hinderink is directeur/eigenaar van Heering Office: ‘Hybride werken is hot. Door corona zien werkgevers en werknemers in dat thuiswerken gewoon goed werkt. We worden dan ook overspoeld door mensen die thuiswerkplekken aanschaffen, op eigen initiatief of met een budget dat de werkgever beschikbaar stelt. Vanuit werkgevers is er voor de werkvloer juist veel vraag naar akoestische stilteplekken, glazen wanden voor afgesloten ruimtes en overlegplekken, zodat er focusruimtes worden gecreëerd om te brainstormen en vergaderen. Die vergaderruimtes moeten vervolgens over de juiste techniek beschikken, want er vergadert altijd wel iemand mee vanuit huis. Dus ook op technisch vlak moet er het nodige worden aangepast. Daarnaast is het kantoor meer een ontmoetingsplek geworden, mensen hebben toch een enorme behoefte om elkaar te zien, waardoor het een heel andere invulling krijgt. Heering Office kan bedrijven begeleiden in deze transitie naar hybride werken. Ook worden we geregeld gevraagd om een klantenportal voor de medewerkers op maat te maken. Bedrijven die hun mensen massaal thuis willen laten werken, geven hun medewerkers hiermee de mogelijkheid online te kiezen uit een aantal speciaal voor hen geselecteerde artikelen.’

NoorderOffi ce biedt ondernemers de ideale werkomgeving om succesvol te zijn.

Ondernemen in sfeervolle kantoorruimtes in een monumentaal pand met alle voorzieningen van deze tijd. Inclusief receptie -en telefoon/ postservice, directe aansluiting op het wifi netwerk en kantoorkoeling.

Werken op een toplocatie in het centrum van Den Haag, nabij de Denneweg met een diversiteit aan winkels en horeca, het openbaar vervoer en NS station op loopafstand en een directe verbinding naar snelweg A-4/A-12 en A-13.

Meetingruimtes kunnen naar behoefte worden gereserveerd. Overige diensten kunnen rechtstreeks bij onze partners worden afgesloten. Parkeerplaatsen zijn beschikbaar op het achtergelegen terrein en worden separaat te huur aangeboden.

V.l.n.r. Hiddo Kettenis, Michiel Swart en Tom van Noort. Op stoel: Boudewijn van der Reijden CBRE is een gevestigde naam op de vastgoedmarkt, gespecialiseerd in kantoren, industrieel-, logistiek-, retail- en residentieel onroerend goed. Onlangs is het team van CBRE in Den Haag onder City Leader Hiddo Kettenis en Michiel Swart als Associate Director uitgebreid met de komst van Tom van Noort en Boudewijn van der Reijden. Business Haaglanden spreekt met het nieuwe team in Den Haag over de gevolgen van de coronacrisis op de vastgoedmarkt.

Hiddo: “Toen ik in augustus verantwoordelijk werd voor het regiokantoor, is het kernteam gelijk versterkt door de komst van Michiel Swart, Tom van Noort en Boudewijn van der Reijden. Dit kernteam werkt in ons regiokantoor samen met alle disciplines binnen CBRE, omdat de multidisciplinaire aanpak één van de pijlers van onze dienstverlening is. Michiel Swart en Boudewijn van der Reijden richten zich daarbij op advisering van verhuurders en Tom van Noort adviseert gebruikers van commercieel vastgoed.”

Michiel: ‘De coronacrisis heeft onder andere tot gevolg dat hybride werken het nieuwe werknormaal is geworden. Werknemers kunnen nu zelf bepalen waar ze wat doen. Dat leidt tot een andere relatie tussen leidinggevenden en hun medewerkers. De uitdaging voor managers van bedrijven en organisaties is hoe de balans tussen productiviteit van hun medewerkers te bewaken én hun onderlinge sociale verbinding te bewaren.’

Michiel: ‘Wij hebben nagedacht over wat hybride werken betekent voor de rol en omvang van het kantoor. CBRE gelooft dat een succesvolle implementatie van hybride werken berust op vier pijlers: WAAR, WAT, WIE en HOE. Organisaties zullen moeten bepalen WAAR het werk gedaan kan worden, WAT er te doen valt en welke mate van interactie dat vereist, en WIE het meest gebaat is bij aanwezigheid op kantoor. En ten slotte de overkoepelende vraag: HOE dragen werkplekken bij aan de bedrijfsdoelstellingen, bedrijfscultuur en samenwerking tussen medewerkers? Kortom: een succesvolle implementatie van hybride werken begint bij het inzicht in de unieke behoeften van de organisatie en van haar medewerkers. Daarna volgen pas de beleidsstrategieën voor werkplekken en medewerkers.

Tom: ‘De coronapandemie heeft onder andere aangetoond dat medewerkers en organisaties het erover eens zijn dat verschillende taken het beste kunnen plaatsvinden in verschillende soorten ruimtes. Dit vraagt om kantoren die genoeg toegevoegde waarde bieden, zodat medewerkers het kantoor verkiezen boven de virtuele werkomgeving. Het kantoor zal dus meer dan ooit gericht zijn op de wijze van gebruik.

Boudewijn: ‘We moeten goed kijken naar de fysieke én de virtuele werkomgeving van de medewerkers. De fysieke omgeving blijft belangrijk om mensen bij elkaar te brengen voor samenwerking en verbinding, en om je onderdeel te voelen van de bedrijfscultuur. Tegelijkertijd wordt de virtuele werkomgeving gezien als een goed alternatief voor het kantoor – in ieder geval voor een deel van de tijd. Virtueel werken kan de productiviteit van medewerkers stimuleren en biedt hen ook de flexibiliteit om hun werk in balans te brengen met hun doelen en ambities daarbuiten.’ ‹

Ditt.Officemakers is een design & build bedrijf, dat opereert in de wereld van interieurontwerp, architectuur, bouw en realisatie. Ditt. is actief in het hele land en gevestigd in onder andere Amsterdam-Zuid in een verbeeldingwekkend kantoor, waar een relaxte sfeer aanwezig is. Ditt. ontwikkelt kantoorconcepten, realiseert inrichtingen en herontwikkelt hele gebouwen. Wij spreken met Mattijs Kaak, één van de twee oprichters en partner van Ditt.Officemakers.

Allard Stenger en Mattijs Kaak

‘Mattijs: Wij hebben onze oorsprong in Twente. Mijn collega-oprichter Jan Brink komt daar vandaan. Jan was mede-eigenaar van de Vastgoedinrichter. Ik kom uit Amsterdam en ontwikkelde succesvolle concepten, met Property Upgrade, voor in het slop geraakte kantoren. Mijn eerdere hotelachtergrond leerde mij hoe belangrijk de inrichting van een bedrijf is voor een prettige sfeer en een goede klantbeleving.’ ‘Binnen Ditt. spreken we vaak over de ideale combinatie van de Twentse gedegen ambachtelijke kwaliteit en nuchterheid van Jan en mijn Amsterdamse creativiteit en branie. In 2013 zijn onze bedrijven samengegaan. Het begrip ‘Integraliteit’ staat centraal in onze bedrijfsvoering, want we hebben van A tot Z controle over het gehele proces. We ontwerpen kantoren, produceren en richten deze in, ofwel Design & Build.’

‘Ditt is Zweeds en betekent ‘voor jou’. Wij hebben iets met Scandinavië, dat bekend staat voor het ontwerpen en produceren van kwaliteitsmeubelen. Uit Scandinavië komen de mooiste designs ter wereld. Voor ons een inspiratiebron.’ ‘In onze bedrijfsnaam willen wij graag tot uiting brengen dat het om jou gaat, dat het om de klant gaat. De wens van de opdrachtgever is dan ook het uitgangspunt in onze samenwerking. We beginnen een project altijd met het luisteren naar wensen en eisen, want we willen echt iets maken wat goed is.’

‘Het ontwerp en de inrichting van een kantoor heeft grote invloed op het succes van een bedrijf. Als medewerkers zich daar prettig voelen, dan zijn zij vaak ook creatiever en productiever. En, productieve mensen zijn vaak ook gelukkiger in hun werk en geneigd zich langer aan hun werkgever te binden. Dus, is het verstandig van werkgevers om serieus na te denken over de kwaliteit van hun kantoor. Vaak organiseren wij enquêtes onder de medewerkers om hun behoeften en verlangens ten aanzien van hun werkplek in kaart te brengen. Mede op basis van deze inzichten ontwerpen wij dan inspirerende kantoren, ofwel: GREAT OFFICES HAPPY PEOPLE.’

‘Wij werken op basis van duidelijk overeengekomen kaders, waardoor we volledig transparant en betrouwbaar kunnen werken met en voor onze opdrachtgevers. Voor ieder project wordt een toegewijd Client Service Team samengesteld, bestaande uit een business development manager, accountmanager, ontwerper, calculator en een projectmanager. Dit team realiseert het project dat voldoet aan alle gestelde eisen, binnen budget en tijdsperiode. Wij ontwerpen met eigen ontwikkelde software het kantoor en de inrichting. Simultaan aan dit ontwerpproces loopt automatisch een calculator op regelniveau mee, waardoor de kosten ‘real time’ inzichtelijk zijn. Vervolgens kunnen wij, middels visualisatie, het ontwerp van het kantoor en de inrichting, én de bijbehorende kosten aan de opdrachtgever presenteren. Last but not least, committeren wij ons ook aan de gewenste opleverdata. Door deze ‘integraliteit’ realiseren wij onze betrouwbaarheid. De klant weet vooraf precies waaraan hij toe is: ontwerp (kwaliteit), kosten en levertijd.’

‘We werken in heel Nederland. Onze business development managers leggen contacten met potentiële klanten en onderhouden deze ook na oplevering van de projecten. Zij werken samen met onze Client Service Teams en hebben focus op de grote steden. Nienke Schram is verantwoordelijk voor het bedienen van Groot Amsterdam en Allard Stenger ontwikkelt onze business in Den Haag, Rotterdam, Utrecht en Eindhoven. We hebben kantoorconcepten gebouwd voor HNK, Spaces en The Offices Operators. Ook werken wij samen met flex-officeaanbieders als Newday Offices, Synderella en Scalehub. Wij zijn actief in Duitsland en hebben de ambitie om ook de Belgische markt te betreden.’

‘Wij behoren tot de voorhoede van kantoorinrichters, zitten niet stil en zijn benaderd door een grote belegger met het verzoek een concept voor het kantoor 3.0 te ontwikkelen. Er is een denktank samengesteld van vastgoedspecialisten en denkers op afstand van de vastgoedsector. Een hoogleraar cognitieve psychologie, een futuroloog en een conceptbedenker. Met deze groep onderzoeken we wat het kantoor van de toekomst wordt.’ Ditt. Officemakers Michelangelostraat 67 1077 BW Amsterdam T 020 575 30 78 www.ditt.nl

Mattijs Kaak - Partner E mattijs@ditt.nl Allard Stenger - Business Development Manager E allard@ditt.nl

‘We hebben een portfolio ontwikkeld, waarin wij over DITT.Officemakers vertellen en hoe wij de business zien, ditt. zien wij. Tevens tonen we welke projecten we hebben gerealiseerd, ditt. maken wij. In de portfolio staan veel foto’s van onze gerealiseerde projecten, pictures tell our story!’ ‹

Gespecialiseerd in het organiseren van bijeenkomsten en internationale congressen.

Op basis van professionele en persoonlijke aandacht zorgen we ervoor dat de bijeenkomst vlekkeloos verloopt. Of het nu gaat om een kleinschalige vergadering, een corporate event of een internationaal congres. We nemen de zaken met liefde uit handen en zien erop toe dat elk detail klopt! Een moderne uitstraling, uitstekende service en creatieve food & beveragemogelijkheden staan daarbij centraal.

• 20 zalen • 10 tot 650 personen • Evenementen op maat • Unieke branding mogelijkheden • Gelegen direct naast Den Haag Centraal • 1200 parkeerplekken

De studio is gelegen op de vierde etage. Onder begeleiding van technische support organiseer je zorgeloos een succesvol online-evenement. Bovendien is er een uniek evenementenplatform beschikbaar waar gebruik te maken is van verschillende tools, zoals een online netwerkvloer, break-out sessies, live polls, chatfunctie en een virtuele beursvloer.