GURE BASOA SORTZEN!
AURKIBIDEA ●
1-Zergatik sortu baso bat?
●
2-Nola sortzen dira haziak?
●
3-Nola gertatzen da erneketa?
●
4-Erneketaren faseak.
●
5-Erneketaren baldintza egokiak.
●
6-Oxigenoarekin bueltaka.
●
7-Hazi motak.
●
8-Zer da Nendo Dango?
1-Zergatik sortu baso bat? ●
●
●
●
Landareak fotosintesia burutzerakoan oxigenoa bota eta................. hartzen du. Oxigenoa beharrezkoa da......... Landareek............. prozesuak geldiarazten dituzte. Basoak izaki bizidun gehienen ...........dira. Gure aisialdirako leku lasaiak eta ...........dira.
2-Zergatik sortu baso bat? ●
●
●
●
●
Landaretzak lurzorua ......... du. Ebapotranspirazioari esker, (ura galdu estometatik)hodeiak sortzen dira eta .............egiten du. Haizearen kontrako................dira. Modu jasangarrian.............. erabiltzen dugu. Arbolak babesten ...................... ikastolari laguntza suposatzen dio.
2-Nola osatzen dira haziak? ●
●
●
Hazi bat osatzeko polena obuluekin elkartu behar da. Polena .................osatzen da.Lorearen zati................. Obuluak landarearen .......... daude.Lorearen zati..............
●
Loreak landarearen .................
●
........................dira.
2-Nola osatzen dira haziak? â—?
â—?
â—?
Loreak landareen ugalketa organoak dira. Obuluak ginezeoaren obulutegian daude eta polen aleetan dauden anterozoideekin elkartu behar dira hazia osatzeko. Nola iristen ginezeoraino?
da
polena
Eskuineko argazkia potentzia haundiko mikroskopio baten bidez aterata dago. Zer dira?
2-Nola osatzen dira haziak? â—?
â—?
â—?
Ondorengo eskema honetan lore baten obulua tutu polinikoaren bidez nola ernetzen den ikus dezakezue. Erneketa eta gero zer gertatuko da lorearekin? Eta ernetutako obuluarekin zer gertatuko da?
2-Nola osatzen dira haziak? â—?
â—?
Polenak lore bereko pistiloetara edo beste landare baten pistiloetara bidaia dezake. Behatu ondorengo argazkiak. Zer gertatzen ari da?
2-Nola osatzen dira haziak? â—?
â—?
Ondorengo loreek zer polinizazio mota daukate?Haizearen edo animalien bidez ematen dena? Zer ezaugarri dituzte animalien bidez polinizazioa ematen den loreek?
2-Nola osatzen dira haziak? ●
●
●
●
Zer ezaugarri dituzte polinizazio anemofila duten landareek? (haizearen bidezkoa).
Ba ote da polinizazio mota bat baino gehiagoren bidez sortzen den landarerik ? Polinizazio prozesuan espezializazioa ona ote da? Hau da, bektore polinizadore batek landare espezie bakarra polinizatzea?
3-Zer da hazi baten erneketa? â—?
â—?
â—?
Hazia landare bihurtu arte garatzen den prozesua erneketa da. Lorearen obulutegian polikarpoa edo fruitua sortzen da eta obulua hazi bihurtzen da. Hurrengo argazkietan bilatu haziak eta fruituak
4-ERNEKETAREN FASEAK ●
●
●
●
1-Erreserba sustantzien metaketa:fotosintesian sortutako sustantziak kotiledoietan metatzen dira. 2.HELDUTZEA:hazia ama landaretik bereizten da. 3-LATENTZIA:bere bideragarritasuna ziurtatzeko hazia deshidratatzen da. Zergatik ziurtatzen du uraren galerak haziaren bideragarritasuna?
●
Zer da hurrengo argazkia?
4-ERNEKETAREN ALDIAK. ●
4-Aktibazio metabolikoa:ura enbrioia dagoen lekuraino iristen da eta kotiledoietan metatutako elikagaiak sustantzia sinpleagotan deskonposatzen dira.Deskonposizio erreakzioak entzimak deituriko proteina batzuei esker gertatzen dira.
●
Zer da metabolismoa?
●
Zer dira entzimak?
●
●
Zergatik aktibatzen du urak sustantzia nutritiboen deskonposaketa? Zergatik pentsatzen duzu molekula konplexuak molekula sinpleagoetan deskonposatu behar direla?
4-ERNEKETAREN FASEAK ●
●
●
5-Landaretxoaren hazkuntza:sustraitxoa eta hipokotiloa lehenengo ateratzen dira. Zergatik?
Kotiledoiak fotosintesia egiten dute lehenengo hostoak osatu arte.Zergatik? Hurrengo eskema behatu eta aurkitu:kotiledoiak, plumula, enbrioia, epikotiloa, hipokotiloa eta sustraitxoa.
4-ERNEKETAREN FASEAK ●
●
●
●
Haziaren zer lekutik aterako da sustraia? Non metatzen dira erreserba sustantziak? Zergatik dira oso garrantzitsuak erreserba sustantziak haziarentzat? Zer gertatzen da kotiledoiekin lehenengo hostoak ateratzen direnean?
5-ERNEKETARAKO BALDINTZA EGOKIAK ●
●
●
Hazien erneketan parte hartzen duten aldagaiak kontrolatzeko esperimentu ezberdinak egin ditzakegu. Edalontzi ezberdinetan haziak jarriko ditugu:urik gabe, urarekin, lur porotsuarekin, lur porotsurik gabe, ilunpetan edo argitan... Ea zer gertatzen den!
5-ERNEKETARAKO BALDINTZA EGOKIAK ●
●
●
●
URA:haziak ernetzeko ura behar da. Zergatik?
TENPERATURA EGOKIA:hotzaren ondorioz, erneketa etetzen da.Zergatik? OXIGENOA: erneketa emateko oxigenoa behar da. Zergatik? Ondorioztatu lurzorua oxigenatzeko zer egin behar dugun.
6-OXIGENOAREKIN BUELTAKA ●
●
●
●
Landareak autotrofoak dira; hau da, fotosintesiaren bitartez bere ..............sintetizatzen dituzte. Fotosintesia hostoen zeluletan gertatzen da.................... deituriko organulo batzuetan. Prozesu kimiko konplexu honetan.......... askatzen da. Izaki bizidun aerobioek arnasteko oxigenoa behar dute. Haziek .................. oxigenoa behar dute.
6-OXIGENOAREKIN BUELTAKA ●
●
●
Ondorengo irudietan landare zelulen irudiak agertzen dira. Non daude kloroplastoak deituriko organuloak? Kloroplastoetan...................... gertatzen da.Klorofila deituriko pigmentu bati esker.
8-HAZI MOTAK ●
●
●
●
●
●
Bere anatomiaren arabera, hazien sailkapen ugari dago. Errezenarekin arituko gara. Landareak fanerogamak, hau da, loreak dituztenak, bi motatakoak izan daitezke: GIMNOSPERMAK ETA ANGIOSPERMAK. Zertan ezberdintzen dira? Angiospermak bi motatakoak izan daitezke: DIKOTILEDONEAK ETA MONOKOTILEDONEAK.
8-HAZI MOTAK â—?
â—?
Zer iradokitzen dizu dikotiledoneak eta monokotiledoneak? Landare batzuk bere hazietan kotiledoi bakarra daukate eta beste batzuk ordea, bi kotiledoi.
8-HAZI MOTAK â—?
â—?
Bere dispertsio edo garraio moduen arabera, hazi mota ezberdinak daude. Hurrengo hazien ezaugarriak behatuz, zer dispertsio mota izango dute?
9-ZER DA NENDO DANGO? â—?
â—?
â—?
Nendo Dango japonieraz buztinezko bola esan nahi du. Masanobu Fukuoka japoniar nekazari eta maisuaren aparteko ideia da. Masanobu nekazaritza ekologikoaren aita izan da. Sistema honen bitartez, lurzorua eta landaretza modu merke eta erraz baten bidez berreskuratzea lortzen dugu.
9-ZER DA NENDO DANGO? ●
●
●
Sistema hau buztinezko bola hezeak haziekin eta landare sustratuarekin nahastean datza. Bolatxoak lehortzen uzten dira eta birlandaketarako prestatuta dagoen esparru batera botatzen dira. Ze neurritan uste duzu ahalbidetzen duela buztinak hazien ernalketa?
HAIKU
ANIMA ZAITEZ GURE BASOA ERATZEN!