BIOANIZTASUNA BERMATZEN
AURKIBIDEA 1-Zer da bioaniztasuna? 2-Zeintzuk dira bionaztasunaren eragileak. 3-Izaki bizidunak eta kategoria taxonomikoak. 4-Zangozako ekosistemak. 5-Zangozako hegazti ezagunenak.
1-ZER DA BIOANIZTASUNA? ●
●
●
Ekosistemetan dagoen izaki bizidun ezberdinen kopurua adierazten duen kontzeptuari bioaniztasuna deritzo. 1-Intsektuak oso arrakastatsuak izan dira. Zergatik? 2-Landare loredun espezie gehiago daude loregabeak baino. Zergatik?
2-BIOANIZTASUNAREN ERAGILEAK â—?
l
Leku jakin batean dagoen bioaniztasuna eragile jakin batzuen menpe dago. 3-Zuen ustez, zeintzuk dira bioaniztasunaren eragileak?
BIOANIZTASUNAREN ERAGILEAK ●
●
●
●
Bioaniztasunaren eragileak hauek dira: klima, lurzorua, erliebea, espezieen arteko erlazioa eta ura. Klima:Eguzkiaren erradiazioa eta uraren kokapenarekin zerikusia du. 4-Zein klimatan dago bioaniztasun gehiago?
BIOANIZTASUNAREN ERAGILEAK â—?
â—?
Lurzoruaren konposizioa:lurzoruan dauden mineraleen konzentrazioaren arabera bioaniztasuna aldatuko da. 5-Gatz konzentrazio haundia duen lurzoruan, nolakoa izango da bioaniztasuna?
BIONAZTASUNAREN ERAGILEAK â—?
â—?
Erliebea:erliebearen arabera bioaniztasuna aldatzen da. 6-Non egongo da izaki bizidun ezberdin gehiago lautada batean edo eremu menditsu batean?
BIOANIZTASUNAREN ERAGILEAK â—?
â—?
Izaki bizidunen arteko erlazioa:ekosistemetan izaki bizidunen artean sortzen diren harremanak eragin zuzena dute bioaniztasunean. 7-Ekosistemetan izaki bizidun berriak sartzea arriskutsua izan daiteke. Zergatik?
BIOANIZTASUNAREN ERAGILEAK â—?
â—?
Ura:ura ezinbestekoa da izaki bizidunentzat.Ura dagoen lekuetan bioaniztasuna askoz altuagoa da. 8-Landareak landatzeak leku bateko klima alda dezake. Zergatik? Horrek eragina izango luke leku horretako bioaniztasunean?
3-IZAKI BIZIDUNAK ETA KATEGORIA TAXONOMIKOAK ●
●
Espeziearen definizioa:espezie bereko izaki bizidunak antzekoak izateaz gain elkar ugal daitezke. Gaur egun 1,5 milio espezie sailkatu dira, baina 5 eta 50 miloi espezie artean egon daitezke katalogatu gabe.
IZAKI BIZIDUNAK ETA KATEGORIA TAXONOMIKOAK ●
●
Izaki bizidunak sailkatzeko kategoria taxonomikoak erabiltzen dira. Izaki bizidun baten izena ematerakoan genero eta espeziea latineraz adierazten da.
IZAKI BIZIDUNAK ETA KATEGORIA TAXONOMIKOAK
●
:
4-ZANGOZAKO EKOSISTEMAK ●
●
9-Zer da ekosistema bat? 10-Zer esan nahi du hurrengo adierazpenak? BIOTOPO+BIOZENOSIA =EKOSISTEMA
ZANGOZAKO EKOSISTEMAK ●
●
●
●
IBAIAK ETA ERREKAK Irati, Aragoi eta Onsella ibaiak ditugu. Azkeneko urte hauetan ekosistema horiek nahiko degradatuak izan dira. Landareak:lezkak,ihiak, sahatsak, alisoak,haltzak makalak eta zurzuriak.
ZANGOZAKO EKOSISTEMAK ●
●
●
IBAIAK ETA ERREKAK Animaliak:bereziki ornogabeak daude.Horietako batzuk ibaiaren uraren kalitatearen adierazleak dira. 10-Ibai batean amurrainak aurkitzeak zer adierazten du? Amurrainek bizitzeko oxigeno asko behar dute.
ZANGOZAKO EKOSISTEMAK ●
●
●
Arrainak:amurrainak, karpak, barboak,... Narrastiak:suge biperinoa, eta lepoko sugea. Anfibioak:igela berdea,apoa eta tritoi jaspeatua.
ZANGOZAKO EKOSISTEMAK â—?
Ugaztunak:uretako arratoia, satitsuak satorra, liroia,azeria, azkonarra eta katu basatia.
ZANGOZAKO EKOSISTEMAK LANDAK:bi motatakoak daude. â—?
â—?
Lehorrekoak: landare arrutenak garia eta garagarrak dira;olibondoak, mahastiak eta almendrondoak ere daude. Animaliak: untxiak, eperrak eta hegazti eta narrasti ugari aurkituko ditugu.
ZANGOZAKO EKOSISTEMAK AMETZEN BASOA ●
●
Landare eta animalia ugari bizi dira baso hauetan. Zuhaixkak:ezpela,astigar, serbalak,fresnoak,majuelo, basoko larrosa, masusta, ipurua...
ZANGOZAKO EKOSISTEMAK â—?
â—?
Narrastiak:musker berdea, sugegorria... Ugaztunak:basurdea, azeria, tejoia, gineta, katu basatia, liroia, erbia...
ZANGOZAKO EKOSISTEMAK ●
●
●
ARTADIA:ekosistema honetan lurzorua harritsua eta lehorra da. Zuhaixken dentsitatea oso baxua da. 11-Animalia ugari aurkituko ditugu ekosistema honetan?
ZANGOZAKO EKOSISTEMAK ●
●
●
●
Animaliak:basurdeak, tejoia, fuina eta untxiak. SASIAK Koskojalak bereziki, non aurkitzen dugun: allaga, xarbota, labanda, lastoia, karraskilla. Animaliak:azeria, azkonarra, untxia, eperra...
5-ZANGOZAKO HEGAZTI EZAGUNENAK ●
●
●
●
BASAHATEA “Anas platyrhynchos” Ibai inguruko hegaztia. Dimorfismo sexual oso nabarmena. OKILHAUNDIA “Dendrocopos major” Luma ikusgarriak. Arboletan habia egiteko zuloak egiten ditu.
5-ZANGOZAKO HEGAZTI EZAGUNENAK ●
●
●
●
Buztannikara zuria “Motacilla alba” Azkar mugitzen da lurretik. Jendearen inguruan bizi da. 12-Bere mokoa behatuz, zertaz elikatzen da? Okil txikia “Dendrocopos minor” 10 eta 15 bikote inguru daude. Europako hegazti arotz txikiena da.
5-ZANGOZAKO HEGAZTI EZAGUNENAK ●
●
●
●
ARRANO TXIKIA “Hieractus pennatus” Europako arrano txikiena. Apirilean ailegatzen da gure lurraldeetara. APO HONTZA “Otus scops” Gaueko harrapari txikiena. Afrikatik dator. Oso kantu berezia dauka.
5-ZANGOZAKO HEGAZTI EZAGUNENAK
5-ZANGOZAKO HEGAZTI EZAGUNENAK ●
●
●
GERRI TXORI ARRUNTA “Certhia brachydactyla” Arbolen enborretan intsektuak harrapatzen espiralak egiten aritzen da. 13-Oso isatsa sendoa dauka. Zertarako?
5-ZANGOZAKO HEGAZTI EZAGUNENAK ●
●
●
URRETXORIA “Oriolus oriolus” Afrikatik datorren hegazti ikusgarriena da. Bere kantuak txirula soinuarekin antza dauka. 13-Zergatik abesten du?
5-ZANGOZAKO HEGAZTI EZAGUNENAK ●
●
●
MARTIN ARRANTZALEA “Alcedo atlhis” Kolore askotako hegazti honek uretan arrantza egiteko arraseko hegaldiak egiten ditu.
5-ZANGOZAKO HEGAZTI EZAGUNENAK ●
●
●
KERTXUN HAUSKERA “Ardea cinerea” Kertxun arruntena da. Oso moko luzea dauka eta arrantzale bikaina da. KASKABELTZ HAUNDIA “Parus major" Bere kantuak udaberria iragartzen du. Oso fidakorra da eta arbolen zuloetan bizi da.
5-ZANGOZAKO HEGAZTI EZAGUNENAK ●
●
●
●
SINBIOSI BEREZI BAT. Arbolak beldarrez josita daudenean kaxkabeltzei jakin arazten diete eta hegazti hauek beldar horiek jaten dituzte. 14-Nola jakinarazten diete arbolek kaxkabeltzei bere beharra dutela? 15-Zer da argazkian ikusten dena?
5-ZANGOZAKO HEGAZTI EZAGUNENAK ●
●
●
●
ERREKATXINDORRA “Cettia cetti” Txori intsektujale hau bere kantu motz eta sendoagatik ezagutzen dugu. TXANTXANGORRIA “Eritacus rubecola” Gure inguruan urte osoan zehar bizi den hegazti intsektujalea da.