GURE BASOAK LURZORUA BABESTEN DU
AURKIBIDEA ●
1.Zer da edafologia?
lurzorua
●
2-Edafogenesia.
●
3-Lurzoruaren konposizioa.
●
4-Lurzoruaren perfila.
●
5-Lurzoru motak.
●
6-Lurzoruen degradazioa.
●
7-Gure basoak aberasten du.
eta
lurzorua
1-Zer da zorua eta edafologia? ●
●
●
●
Lurzorua lurrazalaren kanpoaldea da eta bertan, animalia eta landareen bizitza garatzen da. Edafologia lurzorua aztertzen duen zientzia da.. 1-Edafologo batek zertaz jakin behar du? 2-Lurzoru guztiak berdinak al dira?Zertan bereizten dira?
2-Edafogenesia. ●
Lurzoruaren sorreran faktore biotiko eta abiotikoak eragiten dute.
●
3-Zertan bereizten dira?
●
Eragile abiotikoak:
●
●
●
●
Ama harria:ama harriaren konposizio mineralogikoak lurzoruaren konposizioan eragiten du.Apurtutako harria bertan egon daiteke edo zatitxoak beste leku batera garraia daitezke. Topografia:lurzoruaren inklinazioak bere konposizioan eragina dauka. 4-Non sortuko dira lurzoruak errazago? Leku maldatsuetan edo lauetan? Leku maldatsuetan isurketa handiagoa da..
2-Edafogenesia. ●
●
●
●
●
●
Orientazioa:lurzoruaren sorrerak bere orientazioarekin zerikusia dauka. 5-Non da errazago lurzoru bat sortzea, iparraldeko isurian edo hegoaldekoan? Denbora:eragileen jarduerak zenbat eta gehiago iraun orduan eta lurzoru garatuagoa izango dugu. Eragile klimatikoak:lurzoruaren meteorizazioa kontrolatzen dute. 6-Euriak lurzoruaren higaduran eragina dauka.Nola saihestu dezakegu? 7-Tenperatura altuen eraginez ura lurrintzen da.Zer eragina izan dezake honek lurzoruaren gazitzean?
2-Edafogenesia â—?
â—?
Hurrengo irudietan meteorizazioak lurzoruetan duen eraginak ikus ditzakegu. 8-Azaldu nola sortu diren hurrengo erliebeko forma berezi hauek? (karkabak eta sorginen tximiniak).
2-Edafogenesia ●
●
●
●
●
Eragile biotikoak: Izaki bizidunek lurzoruko harriak apurtzen eta disgregatzen dituzte. Bestalde, bere metabolismoaren produktuak lurzorua aberasten dute. 9-Gutxi garatutako lurzoruetan nematodo eta artropodoak aurkituko ditugu. Argazkietan agertzen diren bezalako izaki bizidunak aurkituko ditugu?Zer dira? Lurzoru garatuetan anelidoak eta ornodun induskailuak aurkituko ditugu.
2-Edafogenesia ●
●
●
●
●
Izaki bizidunak bost erreinuetan sailkatzen dira:monerak (bakteriak); protistak, onddoak, animaliak eta landareak. Bestalde, animaliak ornodun eta ornogabeetan sailkatzen dira.Ornogabe taldeak hauek dira:zelenteratuak, poriferoak, ekinodermatuak, anelidoak, platelmintoak, nematodoak, moluskoak eta artropodoak. Artropodo taldean aniztasun eta ugaritasun handia dago.. Artropodoak 4 taldetan sailkatzen dira:miriapodoak, krustazeoak, intsektoak eta araknidoak. 10.Zer adierazten du hurrengo irudiak?
2-Edafogenesia â—?
â—?
Artropodoen aniztasuna ikaragarria da eta lurzoruan asko daude.Identifikatzea komenigarria da. 11-Hurrengo marrazkietan diren animaliak zer dira?
agertzen
2-Edafogenesia â—?
â—?
Irudian agertzen diren animaliak zer artropodo taldekoak dira? 12-Zertan ezberdintzen dira araknidoak, miriapodoak, krustazeoak eta intsektuak?
2.Edafogenesia ●
●
●
●
●
●
LURRAZALEKO BITXIKERIA
HAINBAT
LUR ZIZAREAK:26.000 espezie daude.Lurzoruaren aireztatzea, uraren filtrazioa eta elikagaien garraioa baimentzen dute. Charles Darwinek esan zuen: “Munduraren historian garrantzitsuena izan dute.
paper
PELOTAEGILE KAKALARDOA: 10.000 espezie daude. Beraien gorotzen bitartez lurzorua emankorragoa bihurtzen da.
2-Edafogenesia ●
●
●
●
●
MIKORRIZA ONDDOAK:lurzoruen materia organikoa deskonposatzen dute.. Lurreko landareen sinbiosian bizi dira..
%90
rekin
Mikorrizak landarearen karbohidratoak xurgatzen dituzte eta landareari ura hartzea errazten diote. 13-Espezieen arteko sinbiotikoak naturan oso dira.Kasuren bat aipatu. .
erlazio arruntak
3-Lurzoruaren konposizioa ●
●
●
●
●
Lurzoruaren konposizioa oso aldakorra da.. Orokorrean esan dezakegu lurzoruak duela.: Organiko fasea::izaki osaturikoa.Humus deritzo
bizidunez
Inorganiko fasea:arroken meteorizazioaren ondorioz sortutakoa. Gas fasea:lurzoruaren partikulen arteko poroetan gasak egoten dira.Anhidrido karbonikoaren konzentrazioa atmosferan baino handiagoa da..Nitrogeno eta hidrogeno ere aurki dezakezu.
4-Lurzoruaren perfila ●
●
●
●
●
Lurzoruetan geruza ezberdinak daude horizonte deiturikoak. HORIZONTE A:geruza honetan animaliA eta landareen hondakinak pilatzen dira.Normalean iluna da. HORIZONTE B:zatitutako harroketaz osaturikoa eta A horizontearen lixibiatuetaz osaturik dago.Materia organiko gutxi dago eta kolore gorrixka izanten du.; HORIZONTE C:harez eta buztinez osaturiko lur bat da non harri zati handiak dauden. HORIZONTE D:ama harria.
4.Lurzoruaren perfila â—?
14-Hurrengo irudiak behatuz, zein da garatuena?
5-LURZORU MOTAK Lurzoru mota asko daude.Europan 10.000 inguru eta Estatu Batuetan estimatzen da 20.000 daudela. Bere konposizioaren arabera. hurrengo lurzoruak daude: Harezkoak:harez gordetzen.
osaturik;ez
dute
ura
Buztinezkoak:buztina dute eta ez dute ura gordetzen. Kareharrizkoak:%40 kaltziozko gatzak Humiferoak:%60humus.Ura gordetzen du. Limoak:ura, harea, limoak eta buztinak parte berdinetan.
6-Lurzoruaren degradazioa ●
●
●
●
●
●
Lur emankorren 12.000 hektarea galtzen dira urtero! 15-Zenbat Iberiar hektarea horiek?
dira
Desertifikazioa aldaketa klimatikoaren eragile nagusia da.1.500 miloi pertsonen elikagaiak kolokan daude. Guden %80 sortzen dira.
lur
emankorrengatik
Negutegi gasak tenperaturaren igoeraren eragile nagusiak dira.Zer suposatzen du honek? 16-Zer adierazten dute ondoko irudiek?.
●
●
penintsula
milioi
.
6-Lurzoruen degradazioa ●
●
●
●
Gure produktibitatea mantendu nahi badugu lurzoruak babestu.
17-Zeintzuk pensatzen duzue direla lurzoruaren degradazioaren arrazoiak? 18-Hurrengo irudiek zer adierazten dute? 19-Lurzoruen galerak ur ekosistemei eragiten die.Ze modutan?
6-Lurzoruen degradazioa ●
Lurzoruaren degradazioa prozesu antropikoen ondorioz sortzen da.
●
Arrazoiak:
●
Higadura eta sedimentuen garraioa.
●
●
●
●
Lurzoruen gazitzea gatzen pilaketaren ondorioz. Lurzorua osatzen duten partikulen konpaktazioa. Fertilizanteak sortzen duten kutsadura kimikoa. Landeen gehiegizko erabileraren ondorioz.
7-Gure basoak nola aberasten duen lurzorua. ●
Sustraiek lurzorua aireztatzen dute.
●
Landareek ura gordetzen dute.
●
●
●
●
●
Isurketako urek sortzen duten higadura landareek ekiditzen dute. Basoak haizearen garraioa ekiditzen du.
sedimentuen
Karbonoa lurzoruan bahituz negutegi efektua gutxitzen da.
20-Negutegi efektuko informazioa bilatu.
gasei
gero
buruz
21-Basoen landaketek uholde arriskua ekiditzen dute.Zergatik?
2050 urtean munduko poblazioa 9000 milio pertsonatakoa izango da .Janrien produkzioa %70 hobetu beharko dugu;horretarako lurzoruen kudeaketa eta basoen landaketa ezinbestekoa da.
“�.