Zeehavens Amsterdam - Sail 2015 by Amports

Havenmeester Janine van Oosten ’Een snelweg sluit je niet 22 zomaar af’

AMSTERDAM

Burgemeester Van der Laan (en vier ambtsgenoten) nodigen u van harte uit

AMSTERDAM IJMUIDEN BEVERWIJK ZAANSTAD

EXTRA: TALL SHIPPOSTER!

ting.com

www.melikepain

PORT TTOWAGE M E R D A

Vereniging Coöperatieve w.a. van Vletterlieden

A M S

04-08-15 09:55

sailposter.indd

MAGAZINE

AUGUSTUS 2015 nr 4

IN H O U D AU G U S T U S 2 0 1 5

SAIL 2015! Sinds 1975 is het vijfjaar lijkse SAIL uitgegroeid tot zowel het grootste publiekse venement van Neder land als Europa’s grootste, gratis toegank elijk , nautisch happening – met als hoogtepunt de ar mada van ruim zeshonderd (veelal monumentale ) schepen dat door het Noordzeek anaal trekt om zich neer te vleien langs de k ade van het IJ en in de grote IJ-havens. M et de negende editie (19 t/m 23 augustus) van dit water feest voor de boeg, pak k en we in dit speciale nummer van Zeehavens Amsterda m flink uit. M et wegwijsinfor matie, inter vie ws met betrok k enen, k ijkjes in de k euk en en terugblik k en op onze mar itieme geschiedenis.

12 14 16 19 20 21

SAIL Amsterdam 2015 PreSail IJmond O ver zicht tall ships Uitgelicht I: Nao Vic tor ia Uitgelicht II: Belem Uitgelicht III: Zijner M ajesteits Zeeland

MARITIEME DIENSTVERLENERS

Ze zijn de k ruipolie van de haven, en daar mee van SAIL 2015: mar itieme dienst ver leners. Een k ijkje achter de scher men van de ivalhart havenmeesters v an Amsterdam en IJmuiden, het Loodswezen, sleepdienst Por t Towage ing Mesdag Amsterdam, vletter lieden en de douane. Plus een inter vie w met A ar t H iemstra.

ne Oceaan

d ’n Wheels 22 Janine und the World

van O osten: R ijkshavenmeester en Er win S andburg, projec tleider SAIL Ocean Cleanup DHM 24 Peter Blink hof : havenmeester Zeehaven by Dick IJmuiden 25 J ohan van derplein Laan: voor zitter itime by Holland, Solarboat Loodswezen IJmond m Brunel 26 Sleepdienstenbedr ijf Por t Towage Amsterdam o Ocean Race 27 Experience Vletter lieden (C V V en K operen Ploeg) 28 Fleet D ouane dship Heritage 29 I nter vie w : nautisch adviseur A ar t men Shiprepair A’dam H iemstra

litime tw by Holland eg

lks

m Maker Festival

Ceuvel

e Oceaan 2

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

j. v

PLATTEGROND SAIL Amsterdam 2015, een spektak el dat vijf dagen lang de IJ-haven in het bijzonder en de stad Amsterdam in het algemeen in zijn greep zal houden. Het har t van het e vent is verdeeld over vijf oceanen (Blauw, Groen, R ood, Oranje en Wit). Op onze handige plattegrond (plus Groene toelichting) ziet u in een oogopslag wat zich Oceaan waar afspeelt en waar u moet zijn.

31 32 35 37 39

D e oceanen Plattegrond SAIL Amsterdam 2015 Groene O ceaan Blauwe O ceaan R ode O ceaan Witte Oceaan

Blauwe Oceaan

Rode Oceaan

tui

nen Zijka

naal

naar

Oranje Oceaan

C OLOF ON W W W. A M P O R T S . N L Havenmeester Janine van Oosten ’Een snelweg sluit je niet 22 zomaar af’

AMSTERDAM

Burgemeester Van der Laan (en vier ambtsgenoten) nodigen u van harte uit

AMSTERDAM IJMUIDEN BEVERWIJK ZAANSTAD

ZEEHAVENS AMSTERDAM is een promotiemagazine over het Noordzeekanaalgebied, met de havens en het havenbedrijfsleven van Amsterdam, Beverwijk, IJmuiden en Zaanstad. Verschijnt zes keer per jaar. Zeehavens Amsterdam is een uitgave van Amports De Ruijterkade 7 1013 AA Amsterdam Tel: 020-627 37 06 E-mail: amports@amports.nl Twitter: @Amports www.amports.nl

Donderdag 19 augustus 2010, omstreeks halftwee. Klein boten en grote schepen, kleur en pracht, drukte en bedrijvigheid. De SAIL-In in haar volle glorie. Maar ook een foto die precies recht doet aan het beeld dat een ieder van SAIL heeft. FOTO: BRAM VAN DE BIEZEN

EXTRA: TALL SHIPPOSTER!

www.melikepainting.com

PORT TTOWAGE M E R D A

Vereniging Coöperatieve w.a. van Vletterlieden

A M S

04-08-15 09:55

sailposter.indd

AUGUSTUS 2015 nr 4

MAGAZINE

ZHA15_CWXXXXXX_TDS_NR4 2015.indd 1

Redactie: Chris van Deijl (projectmanager) Cees Visser (eindredacteur)

05-08-15 08:46

Aan dit nummer werkten mee: Noor Backers, Frijkje Bakker, Ernst Bulthuis, Pieter van Hove, Anja de Kiewit, Marja Lindhout, Joris Moes, Tina Reinders en Rob Schoemaker Advertenties: Chris van der Deijl vanderdeijl@amports.nl Ontwerp en opmaak: FIZZ marketing en communicatie, Meppel

HISTORIE EN TOEKOMST 41 42 44 46 48 50

Van gouden ver leden naar gouden toek omst Ze ven eeuwen SAIL Amsterdam Navigeren toen en nu Zeilen én zeilen G eschiedenis van zee vaar tonder wijs S cheepsont wer pen

PAK DIE POSTER!

Legenda

verkeersregelaars

En verder:

Adverteerdersindex:

toilet

looproute

toilet tbv opvarenden

spoorlijn

infopunt

tramlijn

SAIL shop

www.melikepainting.com

PORT TOWAGE A M S T E R D A M

sailposter.indd 1

05 07 10 53 55 57 61 63

Productie: Ten Brink Uitgevers, Amsterdam, Meppel, Zwolle

Coöperatieve Vereniging van Vletterlieden w.a.

04-08-15 09:55

Van de voor buslijn zitter EHBO post K or te ber ichten Vijf burgeme esters heten u van har te welk om op SAIL 2015 pinautomaat ABN AMR O: veerpont bank ier van de haven Havenberoep: schipper Bek & Ver burg oplaadpunt Ampor ts-pagina Tall Ships Schellingtelefoon Jur idische havenzak en wouderTwitter breek podium

markt

tribune

verplichte vaarroute

52 AYOP 34 BCS Coldstore 6 Bek & Verburg 36 Blom 38 CBOX 36 CVV 45 De Koperen Ploeg 54 Forkliftcenter 64 Havenbedrijf Amsterdam 18 KVSA 56 Libelle Service 8 Loodswezen 54 Machinefabriek Saedt 40 Maritieme Academie Holland 56 MEO 34 Novateq 62 Port Towage Amsterdam 56 Rabobank 62 Restaurant IJmond 34 Reym 30 SGS 60 Telstar 4 Ter Haak Group 62 Tiger Concepts 36 VCK Logistics (Scandia Terminal) 40 VCK Logistics (Waterland Terminal) 18 Zeehaven IJmuiden NV

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

TER HAAK GROUP:

Your Partner in Port Logistics and Intermodal Concepts USA

BCA

THI

THL

TERMINAL OPERATOR STEVEDORING PROJECT CARGO STORAGE WAREHOUSING LOGISTICS

USA

DISTRIBUTION CONTAINER REPAIR CONTAINER TRANSPORT BARGE OPERATOR RAIL OPERATOR

United Stevedores Amsterdam (USA) handles cargo to and from the European continent. We offer you all the services of a modern terminal operator who is reliable, professional and flexible in every way. Our deep-sea terminal and the multimodal distribution centre provide storage and transit by water, road, rail and air. We ensure a careful, fast and efficient discharge and loading of your vessels. Situated in one of Europe’s top five ports, Amsterdam is congestion-free and well known for its competitive rates and perfect connections. The inland barge terminal transfers cargo shipped by barges to and from the hinterland. For sure, USA offers you everything you need from a top terminal operator by combining speed, flexibility, reliability, professionalism, a ‘customer comes first’ attitude, and the keenest prices in the market. ISPS and AEO certified.

UNITED STEVEDORES AMSTERDAM United Stevedores Amsterdam (USA) is, together with 4 other port related companies, part of The Ter Haak Group.

Ruijgoordweg 80 - Westpoort 7070 - 1047 HM Amsterdam The Netherlands Phone +31 20 6116688 - info@terhaakgroup.com - www.terhaakgroup.com 4

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

VA N DE VOORZ I TTE R W W W. A M P O R T S . N L

De realist stelt de zeilen bij In de regio gonst het al maanden van grote en kleine plannen om feestelijk aan te haken bij SAIL 2015. Een geweldig maritiem evenement waar een recordaantal van ’s werelds grootste zeilschepen, prachtige tall ships uit alle wind richtingen, centraal staan. Het is bijna zover, eerst de PreSAIL en daarna de negende editie van een mooie traditie met wereldwijde bekendheid. Wanneer er gefeest wordt, wordt er ook altijd heel veel werk achter de schermen verzet. Daar zijn we hier goed in. De enorme drukte in de havens langs het Noordzeekanaal, op het kanaal zelf en op het IJ, betekent bijvoorbeeld alle hens aan dek voor de ondersteu-

F R AN S BAU D VO O R Z I T T E R A M P O RTS

nende en faciliterende organisaties, zoals de havendiensten en het loodswezen. Dit nautische event heeft een nostalgisch tintje, doet denken aan de gouden eeuw. De omvang ervan vraagt echter om een slimme aanpak en de modernste hulpmiddelen. Die hebben we hier. En we weten ze te gebruiken. Even heel nuchter: een sail is een zeil. Door de zeilen te hijsen, kun je je horizon verbreden. De Amerikaanse schrijver William Arthur Ward heeft eens gezegd: ‘De pessimist klaagt over de wind, de optimist verwacht dat die draait, en de realist stelt de zeilen bij’. Dat bijstellen van zeilen gebeurt om het beloofde land te bereiken, is gericht op de toekomst. Dit kenmerkt in een notedop het karakter van de ondernemende metropoolregio. De ondernemers hier zijn er hartstikke goed in

Wanneer er gefeest wordt, wordt er ook altijd heel veel werk achter de schermen verzet om optimaal gebruik te maken van hoe de wind waait in letterlijke en figuurlijke betekenis. Zij spannen zich bijvoorbeeld in voor onen offshore-windmolenparken. Zij realiseren zich maar al te goed de beperkingen aan fossiele brandstoffen en zijn constant bezig om alternatieve energie beschikbaar te maken. En daar zijn ze retesterk in. Dromen en ideeën worden omgezet in innovatieve oplossingen. De hands-on-aanpak ervan is realistisch en op de toekomst gericht.

VOLGEND NUMMER Geen haven zonder water. Maar ook geen haven zonder informatie- en communicatietechnologie (ICT). Het ondersteunt logistieke processen, het voorziet in informatie over klanten, leveranciers, lading- en geldstromen, het geeft inzicht voor de dagelijks werkzaamheden op afdelingen als verkoop, productie, distributie, service en transport, het helpt bij de planning en besturing en het draagt bij aan tactische en strategische beslissingen. In het volgende nummer alles over hoe bedrijven in de haven hun ICT hebben ingericht, hoe dit tot stand is gekomen en in hoeverre de onderlinge systemen met elkaar communiceren.

ICT!

oktober 2015 nr 5

ZEEHAVENS A MSTERDA M OKTOBER 2014

Locatie Amsterdam: Coenhavenweg 22 1013 BL Amsterdam

Contact: 020 - 486 76 40 (24/7)

Ook tijdens SAIL 2015 zijn wij dĂŠ maritieme dienstverlener over het water Bek & Verburg is tijdens de SAIL het aanspreekpunt voor de inzameling van alle soorten afvalstromen welke vrijkomen aan boord van de deelnemende schepen en draagt zorg voor de administratieve afhandeling en coĂśrdinatie met de havenautoriteiten en milieudiensten.

Naast het inzamelen van scheepsafvalstoffen is Bek & Verburg actief in het reinigen van duwbakken, lichters en zeeschepen en het behandelen van schade- en restpartijen. Inclusief de benodigde operationele activiteiten op locatie.

Specialist in: garbage-transport, removal of all types cargo residues, damaged cargo solutions, Cleaning/sweeping/barges

Met vestigingen in Amsterdam, IJmuiden, Rotterdam, Scheveningen en Den Helder is Bek & Verburg in staat de klanten 24 uur per dag een totale dienstverlening aan te bieden.

KORTE B ERI C HTEN W W W. A M P O R T S . N L

Vri jwi l l i gers Een evenement als SAIL 2015 is niet mogelijk zonder de belangeloze inzet van talloze vrijwilligers. Zij zijn actief als begeleider van een schip, als chauffeur om mensen en goederen snel op de juist plek te brengen, in het perscentrum, maar vooral ook om het publiek de weg te wijzen of wanneer nodig te assisteren. De SAIL-vrijwilligers zijn te herkennen aan hun vrolijke oranje shirts.

•

Va r e n d er f g oed De trots van de Nederlandse vloot, het varend erfgoed, is met circa 550 schepen aanwezig op SAIL 2015. Tijdens Sail zijn de schepen te bezichtigen aan het Oosterdok, de Sumatrakade en de Veemkade. Skûtsjes, botters, tjalken, maar ook Langedijker akkerschuiten, stoom- en motorsleepboten, bakdekkers en zalmschouwen. Op de slotdag van SAIL 2015 wordt de vlootschouw, ofwel inspectie van de schepen, afgenomen.

•

G oe de doe l e n SAIL 2015 heeft zich verbonden met een aantal goede doelen dat zich richt op het varen met mensen met een beperking. De Henri Dunant van het Rode Kruis, twee passagiersschepen van De Zonnebloem en de tweemastklipper Lutgerdina van SailWise (zie foto) zullen rondvaren tijdens het evenement. SailWise gaat er vanuit dat iedereen kan watersporten en organiseert watersportactiviteiten en -vakanties voor mensen met een beperking.

•

Saluut protocollair

SAIL Academy

Tijdens de SAIL-In worden deelnemende tall ships (en andere belangrijke schepen) op de kop van de Sixhaven aan het IJ verwelkomd volgens een eeuwenoude traditie: het saluut protocollair. Mannen in zeventiende-eeuwse kledij zullen met de twee kanonnen saluutschoten lossen, terwijl de internationale bemanningen van de tall ships zich op het dek verzamelen. Na de schoten volgt de vlaggengroet. De Nederlandse vlag van de hoofdmast, die op kop van de Sixhaven staat, gaat driekwart naar beneden. Het te verwelkomen schip volgt dit voorbeeld en laat ook de vlag zakken. Aansluitend wordt het volkslied van het land

In de aanloop naar SAIL 2015 werken circa tweehonderd jonge talenten mee aan de organisatie via SAIL Academy. Tijdens SAIL komen er daar nog een paar honderd bij. Iedereen was welkom op de SAIL Academy, ongeacht achtergrond of opleiding. De enige eisen: een leeftijd tussen de 17 en 27 jaar en gemotiveerd. “Wij kijken niet naar cijfers”, vertelt een van de initiatiefnemers, René Blom. “Het enige wat er bij ons toe doet, is dat je er echt zin in hebt.” SAIL Academy is onderdeel van de Stichting SAIL Amsterdam en werkt samen met het ROC van Amsterdam, InHolland, het bedrijfsleven en de gemeente. De academie biedt jongeren de kans te werken en te leren in een inspirerende omgeving. Jongeren werken tijdelijk in de logistiek, hospitality, beveiliging, marketing etc. Voor en na SAIL 2015 organiseert SAIL Academy trainingen en netwerkbijeenkomsten, zodat deze inmiddels ervaren jonge werknemers door kunnen stromen naar het bedrijfsleven. www.sail.nl/over-ons/werken-bij-sail/sail-academy

van herkomst van het betreffende schip ten gehore gebracht, de vlag van de hoofdmast wordt weer gehesen en ook het schip hijst zijn vlag terug naar de top.

•

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

THE SHIPPING INDUSTRY COUNTS ON US. 24/7 - DUTCH PILOTS -

WWW.LOODSWEZEN.NL

KORTE B ERI C HTEN MEER OVER AMSTERDAM PORTS ASSOCIATION EN ZIJN RUIM 250 LEDEN: AMPORTS.NL

W W W. A M P O R T S . N L

SAIL-app Havenbedrijf Amsterdam geeft ter gelegenheid van SAIL een speciale app uit. Via de gratis app, geschikt voor Android en Google, is een drie minuut durende virtual reality (VR)-film over de Amsterdamse havenregio af te spelen. Om de VR-film in volle glorie te kunnen zien, is wel een speciale VR-filmbril nodig, zoals de Altergaze of Google Cardboard. Maar dan heb je ook wat! Je krijgt een unieke kijk op de Noordersluis, de binnenkomst van de MSC Splendida (het grootste cruiseschip dat tot nu toe Amsterdam aandeed; zie foto) en op diverse bedrijven in de Amsterdamse haven. www.portofamsterdam.nl

SAIL-poster! Making headway. Zo luidt de titel van het schilderij (als poster bij dit nummer ingesloten!) dat pop & street artist Tymon Ferenc (1979) speciaal ter gelegenheid van SAIL 2015 voor ons maakte. Hij staat bekend om zijn brutaal, in felle kleuren geschilderd werk en is behalve kunstenaar ook galeriehouder. In 2007 richtte hij zijn atelier MeLikePainting op. Waar haal je inspiratie uit? “Uit de reizen die een kleurrijke impressie achterlaten. Vooral Latijns-Amerika heeft mij geraakt; ik betrap mijzelf erop dat ik die kleurenpracht naar Nederlandse taferelen vertaal. Op deze manier blijft de reis zich voortzetten. Door Amports werd ik gevraagd een schilderij in opdracht te maken, om op een feestelijke manier bij SAIL stil te staan. Je zou er zomaar slingers in terug kunnen vinden. Het schilderij is vervaardigd met acrylverf, spuitbus en marker.” Hoe kijk je terug op deze ‘maritieme’ opdracht? “Schepen zijn machtig prachtige objecten. Het is bijna hypnotiserend als ze langs de horizon schuiven. Een mooie inspiratie voor een schilderij voor Amports. Het zou erg leuk zijn als de lezers de poster in kantoor of thuis aan de muur hangen.” www.melikepainting.com

SAIL bi j u thu i s ! Niet in de gelegenheid om naar Amsterdam te komen? Of bent u heel snel zeeziek, maar houdt u wel van water, varen en schepen? Of moet u werken tijdens de dagen van SAIL en heeft u weinig tijd? Geen probleem, SAIL is deze editie helemaal live te volgen via internet. Op vier plaatsen in de Amsterdamse haven staan webcams opgesteld: zo zit u zo goed als op de eerste rang en hoeft u niets te missen. De (door het havenbedrijf aangeboden) camera’s staan op het Havengebouw, de Passenger Terminal Amsterdam (PTA; twee stuks) en de Noordersluis. Kijk voor de laatste updates en beelden: www.portofamsterdam.nl/sail en www.sail.nl.

•

K PN ve rbi n d t SAIL m et N ed erl an d

SAIL 2015 belooft een evenement zonder weerga te worden, een feest dat naar verwachting anderhalf miljoen bezoekers trekt. Daarmee zal ook een enorme data-bom tot ontploffing komen. Het bedrijf dat die explosie in goede banen moet leiden, is KPN, één van de zes hoofdsponsors van SAIL. Het IT- en telecombedrijf zal daarvoor het ICT-landschap inrichten met een 4G-netwerk (voor klanten) en gratis wifi-zones en oplaadpunten voor mobiele telefoons (chill & charge-plekken) voor alle aanwezigen. Ook levert KPN verbindingen voor alle pinautomaten en informatiepunten voor bezoekers op het SAIL-terrein. Een niet geheel onbelangrijk aspect tijdens een grootschalig evenementen als SAIL is veiligheid; ook daarvoor is goede mobiele bereikbaarheid cruciaal. Eelco Blok, voorzitter raad van bestuur, over de rol van KPN: “SAIL is een van de belangrijkste nautische evenementen van de wereld en van grote betekenis voor Nederland. Voor KPN is een ICT-partnership voor deze editie een veel grotere uitdaging dan vijf jaar geleden. Iedereen wil altijd en overal bereikbaar zijn, social media gebruiken en foto’s en video’s delen. Als grote ICT-dienstverlener gaan wij zorgen dat Nederland met SAIL 2015 is verbonden.”

•

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

WEL KO M

SAI L- STE DE N D e zeilen va n de t al l s h ip s zijn s t r a ks a l d a n ni e t m e t e e n ve r re k ijk e r te zien van u it vijf g e m e e nte s ro n d h e t N o o rd ze e k a n a a l : Zaanst ad, H aar l em m er l ied e & S p a a r nwo ud e, Ve l s e n, Am s te rd a m e n Be ver w ijk . Even zoveel b u rg er v a d e r s no d i g e n u v a n ha r te ui t h e t spe k t ak el van d ic h t b ij m ee te m a k e n .

G ROOTSE R DAN OOIT U weet het vast nog: in 1975 werd SAIL ter gelegenheid van de viering dat Amsterdam zevenhonderd jaar bestond, voor het eerst georganiseerd. Sindsdien is ‘elke vijf jaar SAIL in Amsterdam’ een traditie geworden. De kracht van deze traditie is het beeld van de tientallen, indrukkwekkende schepen die van over de hele wereld de Amsterdamse IJhaven in varen. Maar er is ook ruimte voor vernieuwing. Voor deze editie biedt de organisatie van SAIL Amsterdamse instellingen en ondernemers een actieve rol in de organisatie van allerlei

activiteiten, zoals bijvoorbeeld op de NDSM-werf en rondom het Eye. Van de Coenhaven in West tot Hotel De Goudfazant in Noord: er is van alles te beleven op het water en het land. Met steun van de gemeente, het bedrijfsleven en maar liefst vijfhonderd vrijwilligers wordt SAIL Amsterdam 2015 ‘grootser en mooier’ dan ooit. Een evenement als SAIL brengt alles succesfactoren van deze stad bij elkaar. Ik wens iedereen veel plezier tijdens SAIL 2015! Eberhard van der Laan burgemeester Amsterdam

VAN A LLE S TE B ELEVEN SAIL is een prachtig nautisch spektakel dat ook in Zaanstad de harten sneller doet kloppen. In de aanloop naar die week in augustus is het feest hier al begonnen. Want onder de noemer Stad aan de Zaan is niet alleen tijdens SAIL, maar 28 weken lang van alles te beleven op en aan de Zaan. Activiteiten waarbij het nautische en industriële karakter van de Zaanstreek een grote rol spelen. Van waterpolo in de Zaan tot Zaansafari’s, van een Drijf-IN-Bioscoop tot Oktober Cacaomaand. Alle informatie is te vinden op www.stadaandezaan.nl. De klapper valt natuurlijk in de week van SAIL Amsterdam. Langs de Zaanse oever van het Noordzeekanaal zitten we straks op de eerste rang voor de SAIL In- en Thank You-parade. Voor ouderen is er zelfs een heuse skybox. Op het aangrenzende Hembrugterrein is het festival Hembrug Happening met live optredens, dj’s, (kinder)theatervoorstellingen en nog veel meer. In de baai van Zaandam ligt de

1 0

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

hele week een prachtige vloot van tall ships, klippers en tjalken. Er zijn demonstraties en er kunnen vaartochten worden gemaakt. Bij het Zaantheater meert het indrukwekkende zeilschip Los Tres Hombres aan, dat als fairtrade-schip cacaobonen over de wereldzeeën vervoert. En de Zaan zal nog drukker zijn dan normaal door al die pleziervaartuigen vanuit Noord-Holland die zich willen aansluiten bij SAIL. Uiteraard worden de bedieningstijden van onze bruggen en onze sluis daar op aangepast. Een van de hoogtepunten wordt ongetwijfeld de Zaanse vlootschouw op 22 augustus die ik mag afnemen. Ruim honderd schepen van de bruine vloot komen dan vanuit Amsterdam naar de Zaanse Schans. Kortom, ook in Zaanstad is van alles te beleven, niet alleen tijdens, maar ook voor en na SAIL. En ik nodig iedereen van harte uit om, al dan niet per boot, dat feest hier met ons mee te vieren. Geke Faber burgemeester Zaanstad

START VAN V E E L MOOIS Als burgemeester van de gemeente Velsen draag ik graag bij aan deze prachtige, speciale uitgave van Zeehavens Amsterdam. Elke vijf jaar kijk ik uit naar het geweldige spektakel dat SAIL Amsterdam met zich meebrengt. Velsen (ca. 70.000 inwoners) ligt aan de start van dit mooie schouwspel, dat begint aan de monding van het Noordzeekanaal. De tall ships verzamelen zich in de haven van IJmuiden om op de dag van de Sail In – op woensdag 19 augustus – in een grande parade richting Amsterdam te varen. Deze gebeurtenis onderstreept het maritieme karakter van IJmuiden. Het Noordzeekanaalgebied, een unieke locatie aan de monding van het Noordzeekanaal, is van grote betekenis voor de metropoolregio Amsterdam. In IJmuiden wordt straks de grootste zeesluis ter wereld gerealiseerd, die een impuls is voor het hele gebied. Straks varen alle schepen langs oevers waar offshore, staal

en vis met elkaar om voorrang strijden. Vergeet daarbij niet de nieuwe zeekade de Grote Hout, de voormalige NAM-kade, die nog dit jaar wordt opgeleverd. Ook de ferry- en cruisevaart nemen een vlucht. Al vanaf zaterdag 15 augustus 2015 is er in IJmuiden van alles te beleven. Op die dag komt iedereen die IJmuiden een warm hart toedraagt naar het Havenfestival en Presail IJmond. Het sluitstuk is op dinsdag 18 augustus met geweldige optredens van artiesten die allemaal in de IJmond geboren zijn of daar een band mee hebben. Voor het programma verwijs ik u naar www.presailijmond.nl. Ik nodig iedereen van harte uit om naar al dit moois te komen kijken en wens de organisatoren van zowel het Havenfestival en Presail IJmond als SAIL Amsterdam een zeer succesvol evenement toe. Franc M. Weerwind burgemeester Velsen

G ROE N SCH I P Op 19 en 23 augustus komt SAIL ook naar Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Tijdens deze twee dagen, ook wel SAIL In- en SAIL Thank You-parade genaamd, varen de bijzondere schepen langs onze gemeente over het Noordzeekanaal. Haarlemmerliede en Spaarnwoude mag dan wel de kleinste gemeente van de regio zijn qua inwoneraantal, maar is dat zeker niet qua oppervlakte. Integendeel, het groengebied beslaat een groot deel van de metropoolregio. Dat mooie gebied waar we zo trotst op zijn, is erg waardevol binnen deze verstedelijkte regio. Met SAIL sluiten we daar ook mooi op aan. Want onze gemeente beschikt over een eigen schip. Zoals u misschien zult begrijpen, is dit schip groen. Het groe-

ne schip ligt voor anker, voor de haven van Amsterdam. Het schip zorgt voor evenwicht. Want tussen de woeste golven van alle economische ontwikkelingen is het ook heel belangrijk om af en toe in rustiger vaarwater te komen. Dat kan via ons schip, dat koerst naar het recreatiegebied. Want industrie is van belang, maar het functioneert het best als er ruimte is voor ontspanning. Dat kan in Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Het is een omgeving met schitterende polders en bos waar men kan fietsen, wandelen, zwemmen, vissen, paardrijden en nog veel meer. Ik zou zeggen: geniet van SAIL, maar kom vooral ook tot rust in ons groene schip! Zo houden we elkaar mooi in evenwicht. Pieter Heiliegers burgemeester Haarlemmerliede en Spaarnwoude

IN T I E M VOORP ROEFJ E Als havenwethouder van Amsterdam ben ik nauw betrokken geweest bij SAIL 2010. Wat een prachtig feest en wat een organisatorische uitdaging. Destijds had ik nooit kunnen bedenken dat ik vijf jaar later als burgemeester van een van de gemeenten langs het Noordzeekanaal - Beverwijk weer bij SAIL betrokken mag zijn. Hoewel Beverwijk ook een haven heeft met een strategische functie voor het Noordzeekanaalgebied, beperkte de betrokkenheid bij SAIL zich voor de gemeente Beverwijk tot nu toe vooral tot het in goede banen leiden van de enorme toestroom van bezoekers, die aan de wallenkant van het Noordzeekanaal de SAIL In- en Thank You-parade komen bekijken.

Dit jaar echter neemt Beverwijk deel aan PreSail IJmond met een eigen feest op 18 augustus. Dat belooft een sfeervol festijn te worden in de haven van Beverwijk, waar de dag voor de SAIL In-parade een aantal tall ships en plezierjachten aanmeert. Tegen het decor van de stoere havenbedrijven is er op Beverwijkse schaal een muzikaal en culinair programma georganiseerd voor jong en oud. En zoals ik de Beverwijkers inmiddels heb leren kennen, zal dit een gezellig en intiem voorproefje worden van SAIL 2015, waarvoor de hele sailregio van harte welkom is. Ik zie er naar uit! Freek Ossel burgemeester Beverwijk

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

WEL KO M

A M S T E R D A M V E R WA C H T M E E R D A N V I J F T I G TA L L S H I P S E N H I S TO R I S C H E S C H E P E N

H O UZ EE ! D e hor izon va n o c ea n en en ze e ë n vult zich m et de zeil en va n de macht ige t a l l s h ip s. A l l em aal he bben d e s c h ep en de s te ven r icht ing A m s terd a m g e wen d. S amen vo r m en zij de k er n van he t groot ste n a u t is c h e e ven em ent van Europ a: SA I L A m s terd a m 2 0 1 5 . M iljoene n b ezo ek ers zu l l en n a a r de st ad t rek k en en de s c h ep en be wonde ren en gen ieten va n he t grote aant a l e ven em en ten .

T E K S T: T I N A R E I N D E R S F OTO : B R A M VA N D E B I E Z E N

eer dan vijftig tall ships zijn onderweg naar Amsterdam. Dertien van deze schepen zijn voor het eerst in Amsterdam. Acht van de schepen zijn replica’s van heel bijzondere schepen met een boeiende geschiedenis. Jeannette Blijdorp, directeur SAIL, zocht de mooiste tall ships uit om naar Amsterdam te komen. Ze kent ze allemaal: twintig jaar lang was ze organisator en directeur van Delfsail en vervolgens van Sail Den Helder.. De redenen waarom de schepen meedoen, zijn divers. Sommige schepen zijn opleidingsschepen van marines bemand door officieren die een termijn moeten volmaken om geconfronteerd te worden met hun eigen grenzen en te vertrouwen op hun collega’s. Karaktervorming en teambuilding staan centraal, ook bij schepen die eigendom zijn van een zeevaart-

1 2

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

school of een ander nautisch instituut. Er zijn opleidingsschepen en ook civiele schepen waar de bemanning in hangmatten slaapt en waar ’s ochtends de hangmatten opgerold worden waarna de ruimte is te gebruiken als leszaal of congresruimte. Andere schepen komen omdat het commercieel of politiek interessant is en weer andere zijn passagiersschepen. De aankomsttijd van de schepen is verschillend. De opleidingsschepen liggen vaak al een paar dagen in het ankergebied voor IJmuiden en gaan het schip helemaal oppoetsen en mooi maken voor SAIL 2015. Andere schepen komen een paar dagen eerder om deel te nemen aan de PreSail in IJmuiden (zie pagina 13). Maar allemaal worden ze buitengaats, voor de kust van IJmuiden opgewacht door de douane. Na de nodige formaliteiten wachten ze op hun beurt om de sluis door te gaan. Het is de laatste keer dat deze zeesluis de tall ships door zal laten: voor SAIL 2020 zal de nieuwe zeesluis gereed zijn.

Twaalf kilometers te lt de SAIL Inparade over het Noordzeekanaal SAIL In-parade Op 19 augustus om negen uur ’s morgens gaat de clipper Stad Amsterdam als eerste door de sluis, in de parade gevolgd door het marinefregat Zr. Ms. De Ruyter. Twaalf kilometers telt de SAIL In-parade over het Noordzeekanaal, die dag afgesloten zal zijn voor het doorgaand scheepvaartverkeer. Natuurlijk zijn kleine particuliere schepen uitgenodigd om de tall ships op hun tocht naar Amsterdam te begeleiden waardoor het Noordzeekanaal zal krioelen van schepen, scheepjes, boten en bootjes. De optocht over het Noordzeekanaal zal vooral goed te zien zijn vanaf de dijken langs het Noordzeekanaal in Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Feest wordt het vooral wanneer de Zuid-Amerikaanse schepen Esmeralda, Gloria en Guayas het IJ opvaren. Met hun uitbundige grote vlaggen is het een kleurrijk schouwspel. Te verwachten is dat de bemanning, staande op de ra’s, uit vol-

le borst hun volkslied ten gehore brengt. Zelden komen deze schepen naar Europa, maar Jeannette Blijdorp reisde af naar het continent om te proberen enkele van de acht Zuid-Amerikaanse tall ships naar SAIL 2015 te krijgen. En dat lukte. SAIL 2015 verwelkomt dus maar liefst drie van deze prachtige schepen. Tegen vijf uur ’s middags heeft de Koperen Ploeg alle schepen veilig vastgelegd op hun plaats in de IJhaven en kan het feest beginnen. Op zondag 23 augustus volgt de SAIL Thank You-parade: de tall ships vertrekken vanaf halfvijf in de middag uit Amsterdam en varen de ondergaande zon tegemoet. Het is voor het eerst dat SAIL zo’n gezamenlijke uittocht organiseert. Uitzwaaien kan langs het gehele Noordzeekanaal tot aan de sluizen van IJmuiden.

•

W W W.SAIL.NL

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

PRESAIL IJMO N D

S P E T T E R E N D E S TA R T

P R E SAI L I J MO ND 1 5 - 1 8 AUGUSTU S

Van 1 5 tot en m et 1 8 au g u s t u s staan de h aven va n I Jm u iden e n Be ver w ijk in h et tek en va n Pre S a i l I Jmond, d e o p m aat n a a r SA I L Amsterdam 2 0 1 5 . D r ie da g en l a ng zijn e r t al va n fes t iviteiten o p he t wate r en l an g s d e k ade. T E K S T: P I E T E R VA N H O V E

e IJmuidense Vissershaven wordt tijdens het jaarlijkse havenfestival op zaterdag 15, zondag 16 en dinsdag 18 augustus omgetoverd tot één groot festivalterrein. Veel ingrediënten van het reguliere nautische festival zijn aanwezig: kunst, cultuur, culinaire lekkernijen en maritieme zaken. Deelnemende organisaties zijn onder meer de Stadsschouwburg Velsen en Stichting Welzijn Velsen. De Trawlerkade aan de IJmuidense Vissershaven krijgt dezelfde inrichting als tijdens andere jaren. Verspreid over deze kade komen een aantal pleinen, waarvan het culinair plein letterlijk en figuurlijk de smaakmaker moet worden. Daarnaast zijn er diverse podia voor optredens. De zondag staat in het teken van amateurgezelschappen, uiteenlopend van

muziek tot toneel. Het festivalterrein kent dinsdag een uitbreiding wanneer de Halkade bij het evenement wordt betrokken. Ook daar zijn kraampjes van ondernemers uit het havengebied. Bij de aangrenzende Kop van de Haven zijn bijzondere schepen afgemeerd. De hele dag treden er verschillende shantykoren op.

Feestvreugde Tijdens het havenfestival liggen in de IJmuidense haven meerdere tall ships afgemeerd. Zo zijn onder meer de Kapitan Borchardt, de imposante Kruzenshtern, de clipper Stad Amsterdam, de Halve Maen, De Wylde Swan, de Elbe, de Belem, de Europa en de Gulden Leeuw te bewonderen. ”Veel schepen komen van Sail Bremerhaven, maar er zijn er ook die rechtstreeks naar IJmuiden komen’’, zegt Ron Mellies van PreSail IJmond. Het is niet alleen de haven van IJmuiden die bij PreSail IJmond worden betrokken, ook de Beverwijkse haven deelt mee in de feestvreugde. De havens van Beverwijk en IJmuiden zijn op zaterdag en zondag verbonden door een veerdienst. De tall ships Morgenster en Esmeralda liggen aan de Noorderkade in Beverwijk. De Morgenster is dan net terug van een negendaagse tocht met jongeren. Het opleidingsschip vertrok uit het Duitse Rostock na afloop van het nautisch evenement Hanse Sail. Voor de Esmeralda, een grote, witte viermaster uit Chili, is Beverwijk de laatste tussenstop voor SAIL 2015. Zij heeft dan

Ook de Be ver wijkse haven deelt mee in de feestvreugde al verschillende andere Europese landen bezocht. Zowel de Morgenster als de Esmeralda zijn toegankelijk voor publiek. Ook het hospitaalschip Willem Alexander ligt aan de Noorderkade. Alle basisscholen in Beverwijk en Wijk aan Zee zijn dinsdag uitgenodigd om naar de haven te komen voor het feest. Overdag is er op verschillende tijden straattheater op de kade en natuurlijk zijn er proeverijen en stands.

Slotavond FOTO: HENK HONING

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

De laatste avond van het festival, dinsdagavond, zijn er in zowel IJmuiden als in Beverwijk muziekoptredens. Na de

FOTO: HANS BLOMVLIET

opening door het Rex Orkest met hoogtepunten uit de musical Het Meisje van Velsen, treden in IJmuiden Ruth Jacott en Krystl op. De avond sluit af met vuurwerk. Aan de Beverwijkse Noorderkade zijn er optredens van B-Brave, De 4Tuoze Matroze, de Blues Broers en andere artiesten. De organisatie verwacht duizenden bezoekers op het nautisch evenement. Onder de aanwezigen bevinden zich naast deelnemers van de trainingsreis met de Morgenster ook trainees van andere opleidingsschepen, waaronder de Eendracht. Dit onder Nederlandse vlag varende tall ship is 8 augustus vanuit IJmuiden vertrokken met onbekende bestemming. “Waar wij heen varen, hangt helemaal van de windrichting af. De reis kan richting Schotland gaan, maar ook naar de Kanaaleilanden. Dit is zeezeilen in optima forma’’, aldus Monique Touw van organisator Windseeker voorafgaand aan de reis. Volgens planning komen de deelnemers van de Eendracht en de Morgenster 15 augustus in IJmuiden aan. Tijdens PreSail IJmond maken de tall ships vaartochten op de Noordzee. Een populaire activiteit, want deze tochten waren lang van tevoren uitverkocht.

SAIL In-parade Op de dag van de SAIL In-parade (19 augustus) is het ongetwijfeld al vanaf de vroege morgenuren bij de havens van

‘Waar wij heen varen, hangt van de windrichting af ’ IJmuiden en Beverwijk een drukte van belang. Ongeveer tweehonderd senioren uit Velsen-Noord en omwonenden die overlast hebben ondervonden bij heiwerkzaamheden aan de voormalige NAM-kade, zullen de festiviteiten volgen vanuit de feesttent bij overslagbedrijf Daalimpex aan het Noordzeekanaal. Het overkoepelende Kloosterboer Holding viert een paar dagen later zijn negentigjarig bestaan bij Daalimpex. Aanvankelijk wilde initiatiefnemer Wijkplatform Velsen-Noord deze groepen elders aan het kanaal onderbrengen. Deze optie ging echter niet door. Johan Kloosterboer, directeur van Daalimpex, schoot te hulp en nodigde de bewoners uit Velsen-Noord uit. ”Wij hebben tenslotte ook vier weken lang heipalen de grond ingeslagen voor de uitbreiding van Daalimpex. Daar heeft men ook last van gehad’’, aldus Kloosterboer.

•

W W W.PRESAILIJMOND.NL

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

Tres Hombres - SLE

Rara Avis - ITA

Mutin - FRA

Gladan - ZWE

GROOTS! Bel Espoir - FRA

Halve Maen - USA - NLD

La Grace - CZE

Europa - NLD

RWS I - NLD

Duet - ENG

Kamper Kogge - NLD

FOTOGRAAF PETER VAN AALST

Young Endeavour - AUS

Nao Victoria - ESP

Sagres III - PRT

Tarangini - IND

UITGELICHT

Nadezhda - RUS

Belem - FRA

Op aangeven van Jeannette Blijdorp, directeur SAIL Amsterdam, lichten we op de volgende pagina’s drie bijzondere schepen uit: twee tall ships (Nao Victoria en Belem, die beide een bijzondere geschiedenis kennen) en een ‘schip van de toekomst’, Zr.-Ms. Zeeland. De keuze voor dit hi-tech patrouilleschip is ingegeven door diens nieuwe ontwerp en omdat de Koninklijke Marine tenslotte een rijke traditie met SAIL deelt. Alexander-von- humboldt-ii - DEU

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

Atyla - ESP

Esmeralda - CHL

Eendracht - NLD

Kruzenshtern - RUS

Sedov - RUS

Wylde Swan - NLD

Santa Maria Manuela - PRT

TA LL SH IP S

Iskra - POL

Rupel - BEL Christian Radich - NOR Maybe Sailing

- ENG

Kapitan Borchardt - POL

Etoile-du-Roy - FRA

MIR - RUS

Rupel - BEL

Zr Ms Urania - NLD

Gloria - COL

Pogoria - POL

Stadsraad Lehmkuhl - NOR

Götheborg - ZWE

Johanna Lucretia - ENG

FOTOGRAAF PETER VAN AALST

Dar Mlodziezy - POL

White Dolphin - FRA

Stad Amsterdam - NLD

D it zijn ze ! D e b i j zo nd e r s te, m ees t exo t i s c he, m ees t un i e k e ‘gro te s c h ep en’ a f k o m s t i g ui t a l l e w in d s t re k e n e n c o n t in en te n . Ee n k e e r in de vij f j a a r k o m e n ze, g eto o id m e t wa p p e re n d e zeil en en v l a g g e n, d a n s e n in de h ave ns e n o p h e t No o rdze e k a n a a l. Z i j z i j n d e p r im a b a l le r i na’s v a n he t b a l da t S AI L 2 0 1 5 h e e t .

Cancalaise - FRA

Guayas - ECU

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

Service comes First STEVEDORING

SHIP REPORTING

TALLY AND CONTROL

SHIP AGENCY

FORWARDING

www.kvsa.nl

lkom!

e eet u w h n e v a Zeeh

Halkade 4, Postbus 541

1970 AM IJmuiden

The Netherlands

tel: +31 255 547000 - info@zeehaven.nl fax: +31 255 547050 - www.zeehaven.nl

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

TA LL SH IP S

UITG EL ICHT

NAO V I CTORI A Een van de meest bijzondere schepen die tijdens SAIL 2015 in Amsterdam te bezoek en is, is de Spaanse replica de Nao Vic tor ia. D e oorspronk elijk e Nao Vic tor ia was een zestiende - eeuws schip dat als eerste een complete reis rond de wereld maakte. T E K S T: T I N A R E I N D E R S

nder het commando van de Portugese ontdekkingsreiziger Ferdinand Magellan, vertrokken in 1529 vijf schepen vanuit Spanje. De Trinidad, de San Antonio, de Concepcion, de Santiago en de Victoria gingen op weg om nieuwe werelden te ontdekken. Ze staken eerst de Atlantische Oceaan over, voeren langs de kust van Zuid-Amerika en passeerden zo de naar hun leider genoemde Straat Magellan. Via de Filippijnen en de Molukken voer de Victoria via Kaap de Goede Hoop en West-Afrika weer terug naar huis, Sevilla in Spanje. In totaal hadden de vijf schepen maar liefst 265 man aan boord toen ze vertrokken. Het is dankzij een van hen, Antonio Pigafetta, dat er zoveel over deze expeditie bekend is. Niet alleen overleefde hij de tocht, hij hield ook uitgebreide dagboeken bij. Hij was een van de slechts achttien bemanningsleden die uiteindelijk terugkeerden, want de expeditie verliep verre van vlekkeloos. Behalve de gebruikelijke gevaren als ziektes, voedseltekort of rampen, had de bemanning ook onderling problemen, wat resulteerde in muiterij,

executie van kapiteins en kielhalen. De eerste kapitein van de Victoria was Luis de Mendoza; hij werd samen met de kapitein van Concepcion opgehangen aan een galg op de kust. De volgende kapitein, Duarte Barbosa, ging met een delegatie naar een banket georganiseerd door de Radja Humabon of Cebu, de vorst van de Filippijnen die hen tijdens het eten vergiftigde. Stuurman Carvalho overleefde als een van de weinigen het banket en werd de volgende kapitein van de Victoria. Maar hij werd al snel afgezet en vervangen door Juan Sebastian Elcano die het eindpunt haalde. In 1521 kwam de Victoria alleen terug in Spanje. De andere schepen hadden moeten opgeven door een tekort aan water en voedsel. De Victoria had bij terugkomst 68.000 kilometer afgelegd en het meeste daarvan was tot dan toe onbekend terrein. Na haar wereldreis voer de Victoria nog bijna vijftig jaar lang als vrachtschip over de Atlantische Oceaan. Ze verging uiteindelijk in 1570 tijdens een reis naar de Antillen.

Replica De replica van de Victoria, de Nao Victoria, is in 1992 gebouwd ter gelegenheid van de Wereldtentoonstelling van Sevilla. Later is het schip zeewaardig gemaakt zodat het net als de oorspronkelijke Victoria de wereld rond kon zeilen, wat gebeurde van 2004 tot 2006. De Nao Victoria is precies zo gebouwd als de oorspronkelijke Victoria, want in Spanje wilden ze leren van de historische scheepsbouw en laten zien wat de mogelijkheden waren van schepen uit de zestiende eeuw. Het schip is 26 meter lang en tijdens SAIL 2015 is te zien hoe die 55 man bemanning daar al die tijd op leefden.

â&#x20AC;˘

W W W.FUNDACIONNAOVICTORIA.ORG

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

TA LL SH IPS

U ITG EL ICHT

BEL EM M e t haar Fra n s e el ega n t ie za l d e Belem t ijd en s SA I L 2 0 1 5 een v a n de grote p u b l iek s t rek k ers zijn . Ee n be k e nde ro l vo o r dit p ra c h t ige s c hi p : haar laat ste gro te ver b o u w in g we rd voor e en gro o t deel g efin an c i e rd d o o r be zoe k er s die n a a r d e res t au ra t i e k w amen k ijk en . T E K S T: T I N A R E I N D E R S

Na vier jaar verkoopt hij het schip aan bierbrouwer Ernest Guiness. Hij geeft de Belem een nieuwe naam: Fantôme II. Hij laat op zijn Fantôme II een flinke bar installeren en plaatst een enorme, vaststaande piano. Met Ernest Guinness vaart de Belem de hele wereld rond, naar Zuid-Amerika, de Caribische elanden en Azië; De Belem is zelfs bij Spitsbergen gezien. Na het overlijden van Ernest Guinness blijft de Belem jarenlang werkeloos liggen aan de kade van de haven van het eiland Wight tot de Italiaanse graaf Vittorio Cini haar in 1952 in bezit krijgt en haar de naam Girogio-Cini geeft. De volgende meer dan twintig jaar krijgen in totaal vijfhonderd wezen van Italiaanse zeelieden een volledige opleiding op het schip. Natuurlijk werd het schip voor deze functie volledig verbouwd. Was de Belem eerst uitgerust met zeilen van een fully rigged ship, masten met vierkant getuigde zeilen, nu werd het een barkentijn: de achterste twee masten kregen zeilen in de lengte van de masten.

Museumschip

e Belem wordt in 1896 in Nantes gebouwd als vrachtschip met drie masten en een volledig stalen romp. Een bemanning van twaalf man zeilt haar naar Montevideo en uiteindelijk steekt ze 33 keer de Atlantische Oceaan over met vooral cacao en suiker als lading. In 1914 koopt de hertog van Westminster het schip. Hij verbouwt de Belem tot jacht, maar de belangrijkste verandering is wel dat ze een motor kreeg: twee Zweedse Bollinder-motoren, 250 pk per stuk. De houten masten maken plaats voor stalen en op het achterdek komt de Victoriaanse balustrade die er nu nog op staat en een Franse elegantie vermoedt, maar toch echt Engels is. Het schip ondergaat tijdens de Eerste Wereldoorlog andermaal een verbouwing, waarna de hertog de Belem gebruikt voor luxe vakanties aan Franse zuidkust. De hertog is niet de enige beroemde eigenaar van de Belem.

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

In 1977 zet Cini zijn schip te koop. Diverse gegadigden melden zich, maar uiteindelijk lukt het een groep Franse artsen en zakenlieden om in 1979 het benodigde geld op tafel te leggen. De kosten van de restauratie van de Belem zijn evenwel veel hoger dan verwacht en een stichting wordt opgericht met als de doel de Belem te restaureren tot varend zeilschip en haar niet in de haven te laten wegkwijnen als museumschip. Om de financiering rond te krijgen, besluiten de nieuwe eigenaars de restauratie uit te voeren in Parijs. Een beslissing die goed uitpakt want in de vier jaar dat het schip in Parijs ligt, komen een half miljoen bezoekers kijken, schrijven media over het schip en stroomt het geld binnen. In 1986 kan de Belem weer voor het eerst de Atlantische Oceaan oversteken. Sindsdien zeilt het schip over de wereldzeeën als opleidingsschip en neemt deel aan nautische evenementen.

•

TA LL SH IP S

UI TG EL ICH T

Z R .- M S . Z EE L A ND H et mode r nste vaar t u ig w aar m ee de Neder land s e m ar in e n a a r SA IL 2 0 1 5 k om t , is Zijn er M ajesteits Ze el a n d. D it c o m p l eet ni euw soor t p a t ro u il l es c h ip (O ce angoing Pat ro l Ves s el van de Hollandk la s s e) is o n t wo r p en o m dat de K on in k l ijk e M a r in e z i ch stee ds va k er gec o n fro n teerd z i et me t pir ater ij en s m o k k el v an mense n, w a p en s en d ru gs – nieuwe tak e n w a a r vo o r haar t r adit ionel e s c h ep en m i nde r ge schik t zijn . T E K S T: T I N A R E I N D E R S

atrouilleschepen zijn een recente aanwinst van de marine en er zijn er gelijk vier van gebouwd: Zr.-Ms. Holland, Zr.-Ms. Zeeland, Zr.-Ms. Friesland en Zr.-Ms. Groningen. Zr.-Ms. Zeeland was eerder dit jaar gestationeerd in het Caribisch gebied, maar is op tijd terug om aanwezig te zijn voor SAIL 2015.

Geïntegreerde mast De meest opvallende innovatie aan het patrouilleschip is de mast, de Integrated Sensor and Communications Suite, waarin vrijwel alle radar- communicatie- en camerasystemen in zijn geïntegreerd. Door die integratie is het mogelijk deze onder te brengen in een relatief kleine opbouw, terwijl de systemen elkaar niet storen. De nieuwe taken van de marine hebben geleid tot verdere ontwikkeling van onder andere de radarsystemen. Bijvoorbeeld het radarsysteem gebaseerd op de Active Phased Array-technologie voor de detectie van kleine-oppervlaktedoelen is verder doorontwikkeld. Ook de SEASTAR is geoptimaliseerd om kleine objecten in een drukke kustomgeving te ontdekken. Een ander radarsysteem dat ondergebracht is in de toren is de Gatekeeper, een combinatie van camera’s die een continu 360-graden beeld van de omgeving laat zien.

Communicatie De Zeeland is uitgerust met een flink aantal communicatiesystemen zoals Iridium, Wimax, UMTS, een SHF- en UHF-satellietcommunicatiesysteem en verschillende HF-zenders en -ontvangers. Daarnaast beschikt het schip over meerdere beveiligde en onbeveiligde netwerken om via internet te communiceren, maar ook via beveiligde natio-

nale en internationale netwerken. Om samenwerking met andere schepen en eenheden (zoals mariniers) mogelijk te maken, beschikt het schip over NIMCIS, maar ook over het C2000-systeem dat in gebruik is bij de Nederlandse hulp- en veiligheidsdiensten. Dat beide systemen aanwezig zijn op het schip is uniek en een indicatie van alle mogelijke taken waar het schip op voorbereid is. De brug van Zr.-Ms. Zeeland werkt volgens het Integrated Bridge Management System met onder andere de nieuwste ECDIS-versie voor navigatie. Op de brug is het mogelijk vrijwel volledig elektronisch te werken. Daarvoor is het volledig dubbel uitgevoerd en aangesloten op een noodvoorziening voor energie.

Voortstuwing Vaart Zr.-Ms. Zeeland rustig voort, dan gaat dat op twee elektromotoren gevoed door dieselgeneratoren. Voor hogere snelheden is het schip uitgerust met een diesel en een dieselelektrische voorstuwing. Wanneer deze motoren gecombineerd worden, is het mogelijk 21 knopen te varen. Is dat nog niet snel genoeg, dan heeft het schip ook nog een helikopter en twee FRISC-interceptieboten aan boord. Voor het te water laten en weer binnenhalen van deze twee supersnelle boten is een slipway met launch and recovery-systeem aanwezig. Zr.-Ms. Zeeland is ontworpen om drie weken lang, onafgebroken op zee te blijven. Daarom heeft het schip vijfhonderd ton brandstof en bijna zestig ton drinkwater aan boord. Daarnaast kan het schip nog vijftig ton drinkwater per dag produceren. Ook op duurzaamheid is gelet bij het ontwerp: het schip is uitgerust met een membraambioreactor, waarmee afvalwater is te reinigen. Het water is daarna zo schoon dat het zelfs in beschermde zeegebieden geloosd mag worden.

•

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

M ARITIEM E DI E N ST V E R LE N E R S

’E EN S NE LW EG S LUIT JE N IET ZO MA AR AF ’ Tijdens SA I L 2 0 1 5 g a a t h et d a g e li j ks e we r k ge wo o n d o o r. Nat u u r l ijk m e r k e n be dr ijve n en s c h eepva a r t iet s v a n he t spe k t a k el, m aar H aven b ed r i j f Amsterdam d o et er a l l es aan o m d e door vaar t te g a ra n deren . T E K S T: T I N A R E I N D E R S F OTO : TO O N B U C H N E R

“W

ij zijn in 2014 al begonnen met de organisatie van SAIL”, vertelt havenmeester Janine van Oosten. “We hebben natuurlijk van voorgaande edities geleerd, maar de lat ligt hoog: tijdens SAIL 2010 is er geen enkel persoonlijk ongeval geweest en dat willen dit jaar

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

ook bereiken. Dat betekent dat er veel geregeld moet worden.” Ook persoonlijk is SAIL 2015 een bijzonder evenement voor Van Oosten: “Ik ga binnenkort met pensioen. Ik ben mijn werk als havenmeester begonnen met SAIL 2010 en eindig nu met SAIL 2015. Een prachtige afsluiting van vijf mooie jaren.” Havenbedrijf is continu betrokken bij de indeling en de veiligheid op het water tijdens SAIL. De locatie van het podium op het water, het vuurwerk en de doorgang van het scheepvaartverkeer. Van Oosten: “SAIL wordt steeds groter en dus wordt het steeds meer passen en meten. Het evenement vindt plaats aan een scheepvaartsnelweg en die kan je niet zomaar afsluiten, het werk moet gewoon doorgaan.” Binnen Havenbedrijf is Erwin Sandburg als projectleider SAIL van de Divisie Havenmeester belast met de organisatie van de specifieke havenmeestertaken, zoals de schutting van de

Hoe de oceanen, zoals SAIL de diverse gebieden noemt, eruit komen te zien en hoe dat veilig en verantwoord kan gebeuren. Als het voorstel van de Stichting Sail dan bij de projectleider SAIL van de Divisie havenmeester, Erwin Sandburg, wordt voorgelegd, is er al veel voorwerk gedaan. De samenwerking verloopt feilloos, Sandburg en Hiemstra werken al jarenlang samen aan nautische projecten en ze weten beiden precies wat er nautisch nodig is om SAIL goed te laten verlopen.

Scheepvaart De zeevaart heeft weinig last van SAIL. Afgezien van de stremming van de sluizen en het Noordzeekanaal tijdens de SAIL Parade en de Thank You Parade, kunnen deze schepen de havenbekkens gewoon bereiken. Voor de binnenvaart ligt dat anders. Voor hun route van en naar Amsterdam moeten ze dwars door het SAIL-gebied heen. Van Oosten: “Onze patrouilleboten vangen de binnenvaartschepen op en dan varen ze in konvooi langs de tall ships. Bij de Oranjesluizen aangekomen, maakt een volgend konvooi de route terug. Hoe vaak we in konvooi langs de schepen varen, hangt van het aanbod af. Ik verwacht hier weinig problemen. Van voorgaande edities weten we hoe fantastisch de beroepsvaart meewerkt en daar zijn we ontzettend blij mee.”

‘Je organiseert één van de grootste nautische e venementen ter wereld en dat moet wel goed gaan’

tall ships in de sluis van IJmuiden, de begeleiding van de verkeersstromen tijdens de parades over het Noordzeekanaal en het indelen van de ligplaatsen van de tall ships. Sandburg: “Een leuke klus. Je organiseert wel een van de grootste nautische evenementen ter wereld en dat moet wel goed gaan.” De nautische coördinatie vindt plaats in het centrum van de verkeersleiding in IJmuiden. Speciaal voor SAIL opent Havenbedrijf een coördinatiepunt in het Havengebouw. Van daaruit worden de patrouillevaartuigen aangestuurd. Havenbedrijf beschikt zelf over vier patrouillevaartuigen, daarnaast zijn Rijkswaterstaat, Waternet en de Provincie ook met hun schepen aanwezig. Voor het eerst komt er een patrouillevaartuig van de Rotterdamse havendienst meehelpen. Nieuw bij SAIL 2015 is dat nautisch adviseur Aart Hiemstra gedetacheerd is bij de Stichting Sail. Over elk detail denkt hij mee.

De binnenvaart is via de eigen media al uitgebreid geïnformeerd over de speciale maatregelen tijdens SAIL. Zo geldt er een aangepaste snelheid en is de IJhaven voor de binnenvaart ook gestremd tijdens het vuurwerk ’s avonds. Voor de overige scheepvaart op het IJ, zowel recreatievaart als de rondvaarten, zijn speciale vaarregels opgesteld. Sandburg: “Het krioelt die dagen van de boten en bootjes en dus heb je een paar extra vaarregels nodig. Gelukkig kunnen we de regels eenvoudig en logisch houden, zoals de regel dat kleine bootjes tijdens de parades alleen in de vaarrichting mee mogen varen. We communiceren de vaarregels luid en duidelijk via de actie ‘Varen op het IJ? Hou je koppie erbij!’

Cruisevaart De rederijen van de grote cruiseschepen zijn tijdig geïnformeerd dat ze tijdens SAIL niet aan de Passenger Terminal Amsterdam kunnen aanleggen. Voor hen is ruimte gevonden bij de Felison Terminal in IJmuiden. De rederijen van riviercruiseschepen zijn ook ruim van tevoren ingelicht. Het hoogseizoen voor deze schepen is eind augustus al voorbij en de meeste schepen die toch naar Amsterdam komen, hebben een goede ligplaats in Zaandam kunnen vinden.

•

W W W.PORTOFAMSTERDAM.NL

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

M ARITIEM E DI E N ST V E R LE N E R S

MEE ST E R P L A N N E R I Jmuide na a r Peter B l in k h o f h e e f t S AI L d o o r d e j a re n he e n i n d r i e func t ies m eeg em aak t . Eers t a l s m a t ro o s o p e e n s le e p b o o t v a n re de r ij G o edk o o p, da a r n a b ij d e Vle t te r li e d e n i n I J m ui d e n e n nu als havenmees ter va n Zeeh ave n I J m ui d e n N . V. I n d i e l a a t s te ro l wordt he t zijn t weed e SA I L- ed i t i e. T E K S T: P I E T E R VA N H O V E F OTO : E D S E E D E R

“W

at ik zelf de leukste periode vond? Dat kan ik niet een twee drie zeggen. Bij mijn eerste twee banen was je veel bezig met de dagelijkse praktijk: tall ships aan de kant leggen en vastmaken. Dat soort werk. Als havenmeester moet je organiseren, vergaderen en plannen.’’ In het geval van Blinkhof betekent dat veelvuldig contact met de organisatie van SAIL Amsterdam en die van PreSail IJmond, het driedaags nautisch evenement in IJmuiden en Beverwijk als aftrap van SAIL Amsterdam. Begin januari beginnen de eerste overleggen. Welke schepen er komen, de volgorde van de parade en - heel belangrijk voor de havenmeester - welke tall ships afmeren in IJmuiden? “Dat zijn deze editie vijftien schepen, een record. Ze komen te liggen in de

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

Vissershaven, aan de Trawlerkade, de Halkade en de Cruisekade. De ligplaatsen zijn al ingetekend. Als er meer schepen komen, kunnen we uitwijken naar de Haringhaven en desnoods de IJmondhaven.” Tijdens de eerste dagen van PreSail IJmond liggen in elk geval vijf tall ships in de haven, de overige schepen komen op 18 augustus. Tenminste, zo is de planning. Blinkhof: “Alles hangt af van de weersomstandigheden, dat zijn de windrichting en -kracht. Bij storm tegen kan het voorkomen dat tall ships later komen.” Buiten het weer speelt een andere factor mee bij het welslagen van PreSail IJmond: de medewerking van bedrijven in het havengebied. Alle ondernemers krijgen ruim van tevoren een brief met daarin het verzoek de activiteiten gedurende die dagen zo te plannen dat er geen sprake is van overlast. “Vijf jaar geleden deden we ook die oproep. Nou, iedereen hield zich netjes aan het verzoek. Iedereen in het havengebied vindt PreSail IJmond hét visitekaartje van de haven.”

•

W W W.ZEEHAVEN.NL

MA RI T I EME D I ENST V ERLENER S

HE T ZI J N W I N DVA NG E RS D e 6 4 registe r l o o ds en va n Lo odswe zen I Jm o n d b ren gen sche pen van en n a a r d e zee, do or de sluis, va n en n a a r de ligplaat sen . Ten m in s te, lo o dsplichtige s c h ep en o f s c h ep e n di e dat willen , zo al s t ijd en s SA I L vee lvuldig voo r k o m t . T E K S T: R O B S C H O E M A K E R F OTO : G W E N D E LY N LU I J K

“S

AIL is speciaal”, zegt Johan van der Laan, voorzitter Loodswezen IJmond. “Als loodsen op een schip aan boord klimmen, nemen zij de facto de zaak over – machines, roer, koers, snelheid. Al blijft de kapitein altijd eindverantwoordelijk. Bij de tall ships bij SAIL merk je over het algemeen dat de kapiteins hun schip goed kennen. Het zijn enorme windvangers met weinig motorvermogen maar vaak wel een groot roer. Het is anders en daarom ook zo spannend en leuk.” De enorme drukte maakt het weliswaar tot een groot feest, maar noopt ook tot opletten, zegt Van der Laan. “Het wezenskenmerk van loodsen is anticiperen, altijd een paar stappen vooruitdenken. We zien vaak dat een kapitein pas reageert als er wat gebeurt. Dan begint je oplossing al met een achterstand.” Bij zo’n SAIL In-parade kunnen dan vanwege de drukte en het lage tempo volgens hem lastige situaties ontstaan. “Bijvoorbeeld als de kolonne stil komt te liggen. Dan moet je met zo’n schip ruimte hebben om haar met de kop in de wind te kunnen gooien om niet in het talud te ver-

zeilen. Ook adviseer ik de kapitein altijd om een crewlid in het kluivernet onder de boegspriet te leggen om bootjes die voor ons varen te waarschuwen dat ze aan de kant moeten. Ze kijken vaak alleen vooruit, nooit achterom.” Tall ships die langer dan 75 meter zijn, zijn loodsplichtig. Maar ook kleinere schepen die dat willen of waarvan de organisatie denkt dat dat beter is, krijgen een loods aan boord. Van der Laan zet met SAIL de volledige capaciteit in. “Het kanaal is tijdens de Parade-in en Parade-out gestremd dus het reguliere scheepvaartverkeer moet ervoor of erna geloodst worden. Voor de SAIL-schepen zetten we de mensen in die hun roostervrije dagen hebben. Ze komen allemaal graag.” Het is een grote kermis, glimlacht Van der Laan. “Gelukkig liggen veel van de tall ships bij de Parade-in al voorbij de sluis, een aantal komt uit de IJmuider havenbekkens en ook een deel komt over zee vanuit de richting Bremerhaven, dat zijn SAIL voorafgaand aan Amsterdam beleeft. We leggen in Amsterdam een groot loodsvaartuig neer van waar we met jollen de schepen van loodsen voorzien.”

Communicatie Net als in onze reguliere praktijk staat en valt het werk van Van der Laan met communicatie en samenwerking met andere maritieme dienstverleners als slepers, vletterlieden en de Havendienst. “Vanuit het Havenoperatiecentrum in IJmuiden staan wij naast elkaar en voortdurend met elkaar in contact via radio en telefoon om elkaar bij te praten en aan te sturen. Veel zal afhangen van de weersomstandigheden. Hoe het ook zij, we hebben met zijn allen in de voorgaande edities al zo veel ervaring opgedaan.”

•

IJMOND.LOODSWEZEN.NL

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

M ARITIEM E DI E N ST V E R LE N E R S

P O R T TO WA G E A M S T E R D A M

SLEPEN

I S P L A N NE N E N COM MUNICEREN Por t Towa g e A m s terda m vo er t d e re gi e ove r d e have ns l e e p s e r v i c e van, naar en in h et No o rd zeek a n a a l g e b i e d. H e t i s a lt i j d e e n k we st ie va n b a l an c eren o m m e t d e o p t i m a l e i nze t v a n s le e p b o te n voor e en o p t im a l e d o o rs t ro m i ng te zo rg e n . ‘ M e t S AI L l o p e n we he le maal o p o n ze ten en .’

T E K S T: R O B S C H O E M A K E R F OTO : G W E N D E LY N LU I J K

oor het Noordzeekanaalgebied voert Port Towage Amsterdam de regie over de havensleepdienst. Port Towage huurt vervolgens de sleepboten plus bemanning van zijn twee aandeelhouders Iskes en Svitzer in om de zeeschepen van de pier naar een ligplaats in IJmuiden of de sluis te brengen. Op eigen kracht varen de zeeschepen dan door naar Amsterdam waar ze worden opgewacht door andere sleepboten om ze naar de ligplaatsen in de havensbekkens te brengen. En vice versa natuurlijk. De operators van Port Towage draaien continudiensten in het Havenoperatiecentrum (HOC) in IJmuiden. “Alles draait om samenwerking, planning en communicatie”, zegt operations manager Lex van der Schaaf. “Jaarlijks ontvangt de haven zo’n zeven- tot achtduizend schepen die wij, waar nodig, assisteren. Het is zaak met de inzet van sleepboten de doorstroming optimaal te houden, maar ook niet te veel sleepboten stand-by te hebben, want dat is te duur. De operatie vereist planning, ervaring en korte lijnen met andere dienstverleners als de agentschappen, het loodswezen, de vletterlieden en de havendienst. Amsterdam is daarbij een zogenaamde tramphaven, dat wil zeggen dat er weinig lijndiensten zijn en veel onvoorziene aanlopen, maar ook dat aangekondigde schepen soms niet komen, of op andere tijden dan voorzien. Zo hadden wij gisteren 28 assistenties, en vandaag al meer dan tachtig. We zijn altijd op zoek naar een balans. Of wij ingezet worden, bepaalt de loods samen met de kapitein. Op zich is dat redelijk voorspelbaar, maar het komt geregeld voor dat als bijvoorbeeld de boegschroef het niet doet er dus meer sleepboten nodig zijn.”

SAIL “SAIL is een apart verhaal”, verheugt Van der Schaaf zich. “Dan is het in korte tijd heel druk en lopen we helemaal op onze tenen.” De organisatie moet met alles rekening houden. Ligplaatsen voor PreSail in IJmuiden voor de tall ships en dan natuurlijk op woensdag 19 augustus de SAIL-In Parade waarin de schepen op een vastgelegde snelheid en in een vastgelegde volgorde door het Noordzeekanaal moeten. “Onze rol is genoeg sleepbootcapaciteit beschikbaar te hebben in IJmuiden én Amsterdam. Er kan geen uitwisseling plaatsvinden tussen IJmuiden en Amsterdam want die dag is het strikt eenrichtingsverkeer. Daarom zit er ook geruime

ZEEHAVENS A MSTERDA M JUNI 2015

afstand tussen de tall ships om onze boten de tijd en gelegenheid te geven ze te assisteren.” Port Towage zet die dag de volledige capaciteit van dertien reguliere schepen in en huurt nog eens zes schepen bij de firma’s Brouwer en Blom. “Die hebben overigens wat kleinere sleepboten en die zijn heel geschikt voor de zeilbodems. En manoeuvreerbaar. Ach, het is één groot feest en iedereen is goed gemutst. Veel hangt af van de weersomstandigheden. Bij veel wind zijn er meer schepen die onze hulp nodig hebben. Maar bij alle voorgaande edities hadden we stralend weer. Daar rekenen we nu ook op.”

•

W W W.T O WAG E A M S T E R D A M . C O M

MA RI T I EME D I ENST V ERLENER S

V L ETTE R LIE D E N SAFE T Y FI RST

O f ze in de haven s n u vl et ter l iede n, ro e i e r s, v a s t m a k e r s o f bo a t men hete n , ze h eb b en een b e ro e p d a t e e n o nm i s b a re schak el vor mt in de geo l iede m ac h i ne d i e m a r i t i e m e di enst ver lene rs m et zijn al l en vo r m e n e n d i e d e h ave nve i l i g he i d 24/7 in de bre eds te zin b e w aak t . O o k t i j d e n s S AI L 2 0 1 5 . T E K S T: R O B S C H O E M A K E R F OTO : G W E N D E LY N LU I J K

“E

en diep gevoel voor veiligheid voor jezelf en je collega’s is een absolute voorwaarde”, zegt Mark Emmelot, voorzitter van de IJmuidense CVV. Mike Schotte, voorzitter van de Koperen Ploeg die het Amsterdamse Havengebied bestrijkt, voegt daaraan toe: “Maar ook gevoel voor de veiligheid van de directe omgeving en het milieu. Bij SAIL komt daar nog een extra oog voor de veiligheid van al die bezoekers bovenop.” Het risicovolste moment voor een zeeschip en haar bemanning evenwel blijft het binnenlopen van een haven, inclusief het meren en ontmeren aan de aangewezen ligplaats. Niet iedereen beseft dat zolang een schip nog niet volledig afgemeerd aan de kade of steiger ligt, deze een blijvend risico voor de verkeersveiligheid vormt. Voor vletterlieden vormt het vast- en losmaken van zeeschepen een hoofdtaak. Daarnaast bestaan de werkzaamheden uit het maken van zogeheten communicatieritten naar schepen op boeien om daar personeel open af te halen, het optreden bij calamiteiten, zoals het plaatsen van schermen, het bevoorraden van offshore-schepen (CVV) of het verzorgen van scheepsproviandering (Koperen Ploeg). Met ISPS (Internationale Code voor de Beveiliging van Schepen en Havenfaciliteiten) zijn daar nog taken op het gebied van havenveiligheid bijgekomen.

Winchwagen Net als loodsen zijn vletterlieden in coöperaties georganiseerd. De 53 leden van de CVV in IJmuiden leggen de schepen – bij vaartuigen langer dan 75 meter is dat verplicht – met behulp van een winchwagen vast voor het maximaal

een halfuur durende schutten in de sluis. Daarnaast maken ze met inzet van vletten schepen vast in de IJmuidense bekkens en natuurlijk bij Tata. Gevaarlijk werk: op de sluis kunnen bijvoorbeeld kabels knappen. Op de vletten manoeuvreren ze letterlijk tussen wal en schip bij het oppikken van de trossen en naar de wal brengen. “Letterlijk alles beweegt dan”, zegt Schotte van de Koperen Ploeg, die met zestig leden het vast- en losmaken in de havengebieden voorbij Buitenhuis voor hun rekening neemt. Veel schepen doen bij een havenbezoek overigens meerdere locaties aan. “De opleiding tot vastmaker duurt vier jaar en zonder een diep gevoel voor veiligheid hoef je er niet eens aan te beginnen”, vertelt Emmelot. “Je moet heel scherp zijn en onder druk snel kunnen handelen. Je hebt niet alleen met je eigen welzijn te maken, maar ook met dat van je collega en van eventuele omstanders.” Schotte valt zijn collega bij: “Bij SAIL hebben we met heel veel omstanders te maken. Veelal mensen die geen benul hebben van de gevaren en krachten die los kunnen komen. Op zo’n dag is het minder geschikt als vanaf een schip een hieuwlijn naar de kade geworpen wordt, met een tros erachteraan. Onze mensen houden dan ook goed oog op wat er om hen heen gebeurt, en zien het als hun taak om een helpende hand toe te steken als het ergens mis dreigt te gaan of als er iets gerepareerd moet worden.” Emmelot tot besluit: “SAIL is ook voor ons een groot feest. Wat ook een charme is dat onze mensen tijdens zo’n evenement met een enorme diversiteit aan nationaliteiten in aanraking komen. Het zijn uitzonderlijke dagen.”

•

W W W.DEKOPERENPLOEG.NL W W W.VLETTERLIEDEN.NL

ZEEHAVENS A MSTERDA M JUNI 2015

M ARITIEM E DI E N ST V E R LE N E R S

I N F ORMATI E AN A LYS E ALT IJ D ORE N E N OGE N OPEN D e douane is eerd er een mar it ieme h an d h aver, d a n ee n mar itiem e dien s t ver l en er. Tijde ns S A I L ver vu l t zij h aar nor male t a k en , ter w ijl ze er alle s aa n d o et o m n iet belemme ren d te wer k en o p de soepe l e vo o r tga n g va n het e vene m en t . ‘ We d en k en proac t ief m ee. M aar da t d o en we alt ijd al.’ T E K S T: R O B S C H O E M A K E R F OTO : R E I N D E R W E I D I J K

e douane kijkt risicogericht naar goederen die de Europese Unie binnenkomen, uitgaan en doorgevoerd worden. Hans Eg, medewerker externe relaties bij Douane Amsterdam: “We controleren dus niet honderd procent, maar proberen gegevens bij elkaar te brengen, te analyseren om wat voor soort goederen het gaat, wat voor soort schepen die vervoeren en welke manoeuvres en routes die hebben gevolgd. En dan bepalen wij of we daadwerkelijk controleren. Op bepaalde goederen zit een verhoogd risico, zoals die uit Zuid-Amerika. Qua uitvoer ook naar Rusland in het licht van de sancties. Een complicatie kan zijn dat goederen dubbel zijn te gebruiken: één component kan bijvoorbeeld voor een geavanceerde printer zijn, maar ook geschikt voor een hi-tech kanon. In het ene geval geldt geen uitvoerverbod, in het andere wel.”

SAIL Bij SAIL zijn veel schepen ruim van tevoren aangemeld en de inklaringsgegevens worden door een door de SAIL-organisatie aangewezen agent (KVSA uit IJmuiden) verzameld, in het ‘systeem binnenbrengen’ van de Douane ingevoerd, en vervolgens door een ‘team binnenkomen’ van het Customs Coordination Centre (CCC) in Rotterdam bekeken en onderzocht. Andere gegevens worden verzameld binnen het Marine Informatie Knooppunt, waarbinnen de Kustwacht, Marine, Douane en Marechaussee samenwerken en die worden naar het CCC in Rotterdam gestuurd. Na analyse van al die gegevens zou het daadwerkelijk kunnen zijn dat de Douane aan boord van een bepaald schip controles uitzet. Let wel, het gaat alleen om schepen die van buiten de EU komen. Schepen met een diplomatieke of militaire status zijn vaak vrijgesteld van inklaring. Maar bijna alle tall ships komen vanaf Bremerhaven, daar zijn ze de EU binnengeko-

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

men en ingeklaard. In principe worden de schepen als het nodig is gecontroleerd. Eg: “Met SAIL hebben we dus niet zozeer te maken met de tall ships, maar meer met andere schepen die go with the flow bijvoorbeeld via andere havens binnenkomen.”

Captain’s handbook De douane heeft natuurlijk al decennialang ervaring met dit evenement. Door de SAIL-organisatie wordt aan alle schepen de zondag ervoor in Bremerhaven een captain’s handbook uitgereikt en daar heeft de Nederlandse douane ook twee pagina’s de ruimte gekregen om uit te leggen wat ze van de douane kunnen verwachten en hoe te handelen. Dan gaat het niet alleen over verdovende middelen, maar ook over sigaretten, alcohol en contant geld. “Met de tall ships zijn over het algemeen zelden problemen. Het zijn veelal opleidingsschepen waarbinnen een strenge hiërarchie en sociale controle heerst”, besluit Eg. “Bij zo’n massaal evenement hebben we ogen en oren open. Er zal veel surveillance zijn te water, maar ook hebben we veel auto’s op de weg rondrijden. We werken nauw samen met de politie, de marechaussee, havendienst en de SAIL-organisatie, maar we kunnen het niet alleen. Elke burger die iets vreemds opmerkt, is van harte uitgenodigd dat te melden. Dat kan 7/24 op telefoonnummer 088-151 44 44. Op deze manier helpt u ons en Nederland.”

•

I NT ERV I E W

‘A MST E RDAM I S M I J N HAV E N’ A ar t H iemst ra is m ed e veran t wo o rd e l i j k vo o r he t na ut i s c h e d e c o r van S AI L 2 01 5 en da a r m ee vo or d e b e zo e k e nd e t a l l s hi p s, he t vare nd er fg o ed en d e n a u t is c h e e ve n e m e n te n . D e k o m e nd e e ditie is de ze ven de w a a ra a n h i j m e e we r kt . ‘ S AI L i s g e n i e te n.’ T E K S T: N O O R B AC K E R S F OTO : E D S E E D E R

andelend met de hond vanuit zijn dorp Wijk aan Zee loopt Hiemstra graag naar de Noordpier, waar hij zijn leven lang al geniet van de wind, het geluid van de schepen en het machtige gezicht daarvan. “Mijn plek om schepen te spotten. Als ik niets weet over een schip zoek ik het snel op mijn smartphone op.” Zeg nooit tegen Hiemstra dat iets niet kan, dan bewijst hij overtuigend dat het wel kan. “Zo heb ik de vlag van Wijk aan Zee ontworpen en ben ik gekozen tot ‘burgemeester’. Het is natuurlijk alleen een ceremoniële functie tijdens bijvoorbeeld Koningsdag, want het dorp is een fusiegemeente met Beverwijk. Iets wat Wijk aan Zeeërs liever niet horen.” Hiemstra is een regelaar pur sang, een oplossingsgerichte en enthousiaste netwerker die graag met anderen samenwerkt om resultaten neer te zetten.

Charme Naast de drie dagen per week die Hiemstra tijdelijk voor SAIL werkt, is hij twee dagen in de week werkzaam als adviseur van de havenmeester bij Havenbedrijf Amsterdam en verantwoordelijk voor het nautische ruimtegebruik. “Hoewel ik de laatste jaren niet meer operationeel verantwoordelijk ben voor de Amsterdamse haven, rijd ik er op de terugweg geregeld een rondje doorheen. Om te zien wat er allemaal gebeurt en het totaalplaatje vast te houden. Amsterdam is mijn haven.” Nadat Hiemstra na de Zeevaartschool tien jaar had gevaren voor rederijen als Vinke, Wijsmuller en Dammers begon hij in 1981 als inspecteur en werd later hoofd van de afdeling gevaarlijke stoffen. “Een vrouw thuis aan de wal werkt namelijk sterker dan een magneet. In ’85 raakte ik toevalligerwijs betrokken bij SAIL. Met nog vier personen werd ik gevraagd te voet het havengebied in te gaan met een notitieblok en fotocamera in de hand. In twee dagen tijd hebben we alles vastgelegd wat er aan voorbereiding nodig was, uitgewerkt in een getypt rapport. Daarin stonden bijvoorbeeld de plekken waar de kade vrijgemaakt moest worden van boomstammen en gaten in het wegdek gevuld om de schepen te kunnen laten afmeren. Het had zo zijn charme, maar qua professionaliteit niet te vergelijken met nu.”

Gouden toekomst “SAIL is genieten”, vervolgt Hiemstra. “Omdat het geen elitefeestje is, besteden we aandacht aan bedrijfsleven én particulieren.” Om de schepen van dichtbij te bekijken, is op

zondagochtend mee te varen op verschillende boten en de hele week door op een rondvaartboot die vanaf de achterzijde van het Centraal Station vertrekt. Dit tegen aantrekkelijke tarieven. “Ook is er een uitgebreid nautisch programma op het water opgezet, met onder andere vuurwerk, muziekoptredens, een Pieremachocheltocht en SAILsation. Dit laatste is een evenement achter de IJ-haven met het NK suppen, zeilwedstrijden en roei- en kanotochten. Dit onderdeel is een mooi voorbeeld van de grote bijdrage die stagiairs van de SAIL Academy hebben geleverd aan de organisatie van deze SAIL-editie. Ik ben erg onder de indruk wat deze jongeren weten neer te zetten.” Hiemstra ziet een verschuiving in de samenwerking tussen Amsterdam en de andere zeehavens in het gebied. “Het onderlinge vertrouwen groeit. Toch vind ik dat het nog beter kan. Meedenken is belangrijk, net als een ander na laten denken en een alternatief bieden als je nee zegt. Ook als dat alternatief nog steeds nee is voor de veiligheid of vanuit praktische haalbaarheid.” De laatste zin voegt hij er lachend aan toe. “In mijn werk heb ik mensen om mij heen op een andere manier leren kennen; de een blijkt flexibeler, de ander starder dan gedacht.”

•

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

MAkiNG THE DiffERENcE

SGS is unique in the market in finding and creating opportunities and is recognized as the global benchmark for quality and integrity. As the worldâ&#x20AC;&#x2122;s leading inspection, verification, testing and certification company, with more than 64,000 employees, SGS operates a network of over 1,250 offices and laboratories around the world. SGS helps to improve quality, safety, performance and efficiency for the following industries: Agricultural - Automotive Consumer Testing - Environmental - Industrial - Life Science - Minerals - Oil, Gas & Chemicals - Systems & Services Certification Governments & Institutions.

SGS GROUP NETHERLANDS

SGS GROUP BELGiUM

SGS BRANcHE OfficE

Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com

SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com

Jarmuiden 65 NL-1046 AE Amsterdam t +31 (0)20 448 77 00 e ni.agri.amsterdam@sgs.com e ni.vegoils.amsterdam@sgs.com

www.sgs.com 30

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

OCE A NE N

VI J F O C E ANE N Oranje Oceaan

Zodr a de t a l l s h ip s o p 1 9 au g us t us in de I Jhaven vas t l ig g en , b a rs t he t fee st los. M et s c h ep en , m u ziek e n goe d eten c reëer t SA I L 2 0 1 5 voo r ie de re en p rac h t ig e ver h a l en en mooie he r in n er in g en .

De meeste tall ships en het varend erfgoed liggen aan de kade van de Passenger Terminal en het Java-eiland. Samen vormen deze schepen met hun pracht en praal het historisch decor van SAIL 2015. Nieuw is de SAIL Music Marina met een groot podium op het IJ aan de noordzijde met diverse concerten (betaalde kaartjes). Sloepen kunnen op het water voor het podium liggen, maar er zijn ook vijfduizend plaatsen op de tribune op de kade. Het Concertgebouworkest bijt op woensdagavond het spits af. Nederlands beroemdste orkest speelt twee maritieme klassiekers: Wagners opera over een vervloekte kapitein en La mer, Debussy’s kleurrijke schildering van de zee in al zijn aspecten. Het concert eindigt metwc Le sacretoilet du prinverkeersregelaars temps van Stravinsky. Op donderdag rockt het podium met Kensington en Miss toilet tbv opvarenden Montreal. Tijdens looproute de Hollandse avond op vrijdag treden onder andere Nick & Simon en Jan Smit op. De zaterdaginfopunt avond wordt heelspoorlijn speciaal. Tegen het prachtige decor van de tall ships wordt de film Pirates of the Caribbean tramlijn shop vertoond, maar dan met live muziek gespeeld SAIL door Het Gelders Orkest. SAIL sluit op zondagmiddag af met een concert van K3. Traditiegetrouw is er iedere avond napost het buslijn EHBO concert een prachtig vuurwerk.

T E K S T: T I N A R E I N D E R S

Legenda

Groene Oceaan

Witte Oceaan

Blauwe Oceaan

Rode Oceaan

Zijka

naal

naar

Nieu

Bott

ers

Viewpoint

veerpont

Witte Oceaan

wen

dam

Tijdens SAIL 2015 is Amsterdam verdeeld in vijf oceanen met elk een eigen karakter, publiek en concept: • Oranje Oceaan: het traditionele kerngebied van SAIL waar de mooiste schepen liggen en waar het grote podimax. um op het water ligt; 6 km/u • Groene Oceaan: de NDSM-werf doet voor het eerst mee met een groot aanbod op het gebied van innovatie en duurzaamheid (zie pagina 35); • Blauwe Oceaan: rond het Scheepvaartmuseum vinden de zakelijke evenementen plaats (zie pagina 37); • Witte Oceaan: het gebied in Amsterdam-Noord waar de crews van de schepen en jonge Amsterdammers elkaar SAIL ontmoeten; Experience • Rode Oceaan: de maritieme evenementen in de binnenVuurwerk stad van Amsterdam (zie pagina 39). zone

Marina

kade

Oranje Oceaan

Varend

pinautomaat

De Witte Oceaan, aanShips de noordzijde van het IJ,oplaadpunt is gericht Tall Schellingtelefoon wouderop jongeren. Via SAIL Academy werken veel jongeren met breek professionals meepodium aan de organisatie van SAILmarkt en doen zo unieke werkervaring op. Ze werken in de logistiek, verplichte port management,tribune communicatie, nautische dienstverlevaarroute ning, horeca, noem het maar op. Maar ook tijdens SAIL zijn deze en andere jongeren actief. SAIL 2015 Controlelijn heeft een toegang horeca Oranjehaven (IJhaven) buddy-programma opgezet waar jongeren en jonge crew members elkaar kunnen ontmoeten en leren kennen. Directeur SAIL Amsterdam Jeannette Blijdorp zegt daarover: “Ik hoop dat het buddy-programma aanslaat en dat en overige schepen er levenslange internationale vriendschappen ontstaan. Een evenement als SAIL 2015 werkt een verbroedering in 31 Dar Mlodziezy 1 Elbe de hand van mensen uit landen waarvan de regeringen 32 Zr.Ms. Bruinvis 2 Eendracht wellicht lijnrecht tegenover elkaar staan, maar wat voor 3 RWS1zelf Europa (voorm. Noord Holland) de mensen helemaal niet geldt. 33 Je ziet vriendschap34 4 La Grace Duet pen ontstaan tussen verschillende kleuren, culturen en religies.” 35 Belem 5 White Dolpin

Tall Ships

KIM

Zr.Ms. De Ruyter

Johanna Lucretia

Kruzenshtern

Gladan

MayBe

Het complete programma van alle evenementen vindt u 37 MIR 7 Zr. Ms. Zeeland op onderstaand adres en bij de info-punten tijdens het 38 Atyla 8 Stad Amsterdam evenement zelf.

Het IJ

•

Alexander von Humbolt II

10 Santa Manuela WW W. SA I L . NMaria L 11

Sagres

Götheborg

Half Moon/Halve Maen

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

Mutin

SAIL IN ÉÉN OOG wc

NDSMwerf wc

Pirate Bay

elk ade onk

al na ka

erk ad

en nOpave H

Front

57 56

dwal

orso

Aquac

Podium

8 6 3 4

veem kade -

Tall Ships

ste r

Openbare Bibliotheek Amsterdam

ksk a

Da m

Tall S h

Oran

ips

jeha

ips

ven)

vee piet h mkade einka de

Tall S h

15 ips

eilan

java ka

Tall S hips 29

ven

(IJha

Tall S h

Java

Extra veerpon van Noord naa

i pstap rondO wc vaartb oten

ltw

SAIL

noor 46 45 55 52 48 47 ips 49 50 Tall Sh 54 53 51

max. 6 km/u

Podium

Het IJ

ijt

ijp

en av xh Si

Saluut Protocollair

hollandia kattenburgpad

ha sse

60 59

Centraal Station

Witte Oceaan j. van

aan sch wenl15 SAIL aat afsUndercurrent meeu tra a

meeu we wc

14 De Ceuvel

amergedk.ahnaal

13 A’dam Maker Festival

as s

rkan.

te lo iks

11 n hDamen Shiprepair A’dam

nth

Podium

10 Feadship Heritage Fleet

j. v a

Volvo Ocean Race Experience

slo

Team Brunel

Moto

Naar Groene Oceaan KNSM

ran

Maritime by Holland, Solarboat plei

la ol

Moby Dick

Groene Oceaan

The Ocean Cleanup

elt 12 Maritime by Holland w

Naar Oranje al Oceaan na c ds

Around the World

eks tra

ana

EYE

v.d. p

erk slot Buik

Pa p ka ave na ral pa pa ve rw eg

KijkKAAP de boulevard Groene Hoop

Wind ’n Wheels

5 6

Groene Oceaan

ro ze

Moving Mesdag

Festivalhart

7 9

Groene Oceaan

va su mw

Zij ka na al I

sl of jo

rie m ms s. v di an jk w eg

a an ek ze rdlhuiskanaal ooTo N max. 6 km/u

tt.

ms .o

11 12

max. 6 km/u

Zeeh

t ch

aa t

bu rg

rs tr

Salon e boten

len

Tentoonstelling “Leven aan boord”

ka d

Informatie op deze plattegrond-is geldig onder voorbehoud t van wijzigingen. ch de U kunt de plattegrond ook bekijken op www.sail.nl. ergra Ou

rg e wc

rik

n te

Scheepvaartmuseum

De Amsterdam

pri

v er

itt e vanb ar ur t ge

rac

ka tt

ksg

Varend Erfgoed

nne

ei Re

Dij

OosterFinish dok Pieremachocheltocht

ij-tu

Geld

Waals -

erse

kad

OC E A N EN I N B EELD

OPSL AG Legenda

Groene Oceaan

Witte Oceaan

Oranje Oceaan

Blauwe Oceaan

Rode Oceaan

kst

verkeersregelaars

en Zijka

naal

naar

Nieu

looproute

toilet tbv opvarenden

spoorlijn

infopunt

tramlijn

SAIL shop

buslijn

EHBO post

veerpont

pinautomaat oplaadpunt telefoon

Tall Ships Schellingwouderbreek

uin

podium

markt

tribune

verplichte vaarroute

horeca

Controlelijn toegang Oranjehaven (IJhaven)

wen

dam

toilet

Tall Ships

en overige schepen max. 6 km/u

L Music Marina

nt ar Zuid

et IJ

zone

sum atra kade

ade

28 27

ers

Podium ed

elijk wc e rietlhandels andp kade ad

am sd ng

oost

rfgo

in egbass

Spoorw

un n el t heint

pie

borneolaan namalaan

aa t st r

Ertshav

ertska

Tram 26 blijft rijden

Tijdelijke oeververbinding

SAILsation

Tram 10 rijdt tot Tropeninstituut

KNSM eiland

levantkade

nd e

knsm laan

bin

Vare

azart plein

r ve

Varend erfgoed

Skûtsjes surinamekade

23 Aquarena

Optimist on Tour 19 20 21

Viewpoint

bogor tuin

25 24

helden eiland

Bott

lloyd plein -

42 43

Elbe

Dar Mlodziezy

Eendracht

Zr.Ms. Bruinvis

RWS1 (voorm. Noord Holland)

Europa

Duet

La Grace

White Dolpin

Belem

KIM

Zr.Ms. De Ruyter

Zr. Ms. Zeeland

MIR

Atyla

Alexander von Humbolt II

Johanna Lucretia

Santa Maria Manuela

Kruzenshtern

Sagres

Gladan

Götheborg

MayBe

Half Moon/Halve Maen

Mutin

Esmeralda

Naaldwijk

Gloria

Wassyl

Guyas

Pogoria

Christian Radich

Tarangini

Rara Avis

Iskra

Bel Espoir

Elphin

Nao Victoria

Hercules

Zr. Ms. Urania

Scheelen

Wylde Swan

Hugo

Etoile du Roi

Roek

Rupel

Y8122

Kamper Kogge

Maarten

Nadezhda

La Cancalaise

Young Endeavour

Abel Tasman

Statsraad Lehmkuhl

Duikvaartuig

Sedov

Sleepboot Kon. Marine

IJ 8 Het Stad Amsterdam

SAIL Experience

Vuurwerk

voor bewoners

i Dockyard jburg Furie

laa

22 juni 2015 wijzigingen voorbehouden

Bus 65 en 48 rijden hier Entrepothaven

C•ARTOSTUDIO2015© www.cartostudio.nl

zuiderzeeweg

G N I L D N HA G N I R O STEVED G N I S S E PROC GE A R O T S E.NL DSTOR L O .C l WWW ldstore.n info@co

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

Reym B.V. has grown into a nationally operating service provider in the area of industrial cleaning, transport and waste management. Reym has more than 550 employees who put all their knowledge and experience to work serving you using the best and most efficient services and technologies. Reym’s policy is focused on continuity and service provision, whereby safety, the environment and quality are absolute conditions.

Value Added Logistics / Shock Freezing Defrosting / Quality-inspection / Transport Customs / Import / Export / Freight Forwarding BCS AMSTERDAM BV Capriweg 2 1044 AL Amsterdam The Netherlands +31 (0)20 6131 53

Industrial Services our concern

BCS HARDERWIJK BV Lorentzstraat 41 3846 AV Harderwijk The Netherlands +31 (0)341 43 77 00

Reym Amsterdam Postbus 58108 1040 HC Amsterdam Dukdalfweg 5 1041 BC Amsterdam Tel: +31 (0) 20 – 613 29 73 E-mail: amsterdam@reym.nl

Reym Beverwijk Postbus 276 1940 AG Beverwijk Nijverheidsweg 50 1948 PV Beverwijk Tel: +31 (0) 251 – 22 92 33 E-mail: beverwijk@reym.nl

G ROENE OCE A AN

DU URZ A A MH E I D DO OR IN NOVAT I E Groene Oceaan

D e NDS M -we r f in A m s terd a m N o ord pre senteer t zic h t ijd en s Moving Mesdag SA IL 2 0 1 5 als G ro en e O c ea a n Wind Wheels – en’n gee f t teg el ijk er t ijd een Around the World bli k op de toe k o m s t . Tegen een The m oOcean der nCleanup de cor va n hy p er m o d er n e zeeschepe n e n wed s t r ijd b o ten Moby Dick iMaritime s hie r by van allesSolarboat te zien , do en en Holland, plein bele ve n waar va n vel en da c h ten Team Brunel dat he t toe k o m s t m u ziek w a s. Festivalhart

1 2 3 4 5 6 7 8

Witte Oceaan

Volvo Ocean Race Experience

T E K S T: T I NHeritage A R E I N D E RFleet S 10 Feadship

j. v a

11 n hDamen Shiprepair A’dam

M as se

oderne schepen zijn te zien en V te bezoeken aan de

olk ltw 12 Maritime by Holland stu van de Soegkade van de NDSM-werf. De bootjes ine n 13 A’dam Maker Festival lar Boat Parade, die in 2014 duizenden bezoekers j. v verderop liggen de snelste droom, maar realiteit is. Even Witte Oceaan an an

met geruisloze, schone boten in grachten en kanalen geen

ter wereld: de schepenhavan szeilboten chaat sse Team Brunel. In juni afsUndercurrent SAIL t ltw Göteborg, maar r finishte deaVolvo Ocean Race in het Zweedse a eg in augustus zijn de schepen in Amsterdam. De bemanning zal aanwezig zijn en vertelt over haar ervaringen. Aan de kade vanhhet Kaap de Groene Hoop ligt het te eramschependorp gedk.anaal bezoeken schip de Svalbard, dat voorzien is van de nieuwste wc technologie. Op de wal is een markt waar oude technieken van het ambachtelijk vakmanschap naadloos overlopen in duurzame innovatieve techniek.

av nth

SAIL Music Marina

Industrieel erfgoed

i 33

ll Shi

Het is nog niet zo heel lang geleden dat de NDSM-werf in zijn Extra veerpont geheel gebruikt werd voor scheepsbouw. Hoe deden ze dat? Er is nog een echte scheepswerf op het terrein aanwezig, de van Noord naar Zuid Damen Shiprepair Amsterdam, en daar kunnen bezoekers tijdens een rondleiding terug in de tijd. Maar niet alleen te38 rug, ook vooruit,39want tijdens de rondleiding zien bezoekers 40 Tall S op een scheepswerf en ook hoe het er tegenwoordig toegaat hips welke innovatieve technieken daarbij spelen. 41

Het IJ

Java

eilan

42 43

Zijka

naal

naar

Nieu

wen

dam

NDSM-werf gebouwd wordt. Bezoekers kunnen hier zelf aan meehelpen: meegebracht zwerfvuil wordt door een 3D-printer omgevormd tot bouwmateriaal voor de gigantische walvis.

Kijken en doen Een gedeelte van de kade van de NDSM-werf is tijdens SAIL 2015 omgedoopt tot Kijkboulevard. Natuurlijk, de SAIL-Inmax. 6 km/u en Thank You-parade zijn vanaf hier uitstekend te zien. Maar ook is er een gigantische buitenluchtbioscoop, een interactieve expositie, theatervoorstellingen, muziekoptredens en natuurlijk de historische trammetjes. Aan kinderen ook is gedacht: theatervoorstellingen speciaal voor hen, blowkarten, een zweefmolen en diverse workshops.

SAIL En nog verder… Experience Is er op de NDSM-werf al enorm veel te beleven, er is altijd Vuurwerk meer. Stap bijvoorbeeld aan boord van een elektrische boot zone en vaar naar het IJ-land in het Johan van Hasseltkanaal, een drijvend eiland dat bestaat uit tuinen die het water zuiveren. naar het Amsterdam Maker Festival wat met workBOf otga ter Viewpoint shops,s demonstraties en spannende zelf-doen-projecten Skûtsjes het plezier en het nut van het maken toont. bogor wc tuin surinamekade

sum atra kadeis 30 j Een groot gevaar voor de duurzaamheid van de planeet a Varend v a k Oran ade Tall S oed erfg j h e zwerfvuil. De groene aan kan h oceaaniptoont s 29 dat je daar wat 26 (IJha aven 25 Slat doen. Wie heeft er van Delftenaar venog 28 27 Boyan n) niet gehoord 24 max. 6 km/u die met de plastic soep in de oceanen in elk Het complete programma van activiteiten denGroene Oce13 een Zeehelden eiland 14uniekTproject knsminlaa all Sh KNSM eiland i ipsZijn Ocean Cleanup is tijdens SAIL23 Aquarena aan is te vinden op www.ndsm.nl/tag/sail. geval een beetje opruimt? 15 azart veem 16 ka op de NDSM-werf. plein 2015 Illustratief voor het levantkade Optimist onontTour Tijdelijke pietaanwezig heink de 17 i a 22 oeverW W W.NDSM.NL d 18 staan van de plastic soep, is de plastic Moby Dick die op de e 19 20 Podium verbinding 21 Vare nd e rfgo aven35 ed SAILsation Ertsh2015 ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS o o steli Dij wc jke h ks

Grote schoonmaak 31

•

bin

r ve

m da

n di

ydin

Oranje Oceaan

Blauwe Oceaan

Rode Oceaan

trok, zijn hier te bezichtigen. Zij laten zien dat een toekomst 14 De Ceuvel

a wenl

Groene Oceaan

en 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

State-of-the-art stevedoring and warehousing Simplifying logistics.

Scandia Terminal Valreep 13 1042 AN Amsterdam The Netherlands +31 (0)20 587 78 77 scandiaterminal@vcklogistics.com www.vcklogistics.com

Blom bv

C.V.V.

Coöperatieve Vereniging van Vletterlieden w.a.

SLEEPDIENST EN DEKSCHUITENVERHUURDERIJ

SHIP MOORING / UNMOORING TENDERSERVICE AT ANCHORAGE SHIP COMMUNICATIONS / LAUNCH SERVICE

• Sleepboten • (Koppel)dekschuiten met spudpalen

• Watertransporten • Op- en overslagmogelijkheden

• Pontons / Beunbakken

• Duurzaam vervoeren *

SUPPLEMENTERY CREWSUPPLY ENVIRONMENTAL SERVICES

* Duurzaam aan- en afvoeren van bouwstoffen en materialen Pier Afrika 10,bv 1013 BK Amsterdam Blom S LEEPDIENST

EN DEKSCHUITENVERHUURDERIJ

Tel: 020 - 686 60 07 - 6866023 Fax: 020 - 686 60 82 www.dekschuitenenpontons.nl

VCA CERTIFIED AND NEN-EN-ISO 9001:2008

Zuidersluisweg 1975 AK IJmuiden

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

T.+31(0)255-515354 F.+31(0)255-537737

cvv@vletterlieden www.vletterlieden.nl

BL AU W E OCE A AN

S C H E EPVA ARTM U SE UM A L S C ON G R ESCE NTRUM

Groene Oceaan Festivalhart

Moving Mesdag

ro ze

Wind ’n Wheels

Around the World

The Ocean Cleanup

Moby Dick

Zij ka na al I

Witte Oceaan

Maritime by Holland, Solarboat plein

Pa p ka ave na ral pa pa ve rw eg

Groene Oceaan

Team Brunel

Volvo Ocean Race Experience

10 Feadship Heritage Fleet

j. v a

11 n hDamen Shiprepair A’dam as se

ltw 12 Maritime by Holland

lks

13 A’dam Maker Festival

Blauwe Oceaan

Rode Oceaan

Oranje Oceaan

tui

nen

14 De Ceuvel

Zijka historische schepen ons herinneren aan het verleden, aan L i gg end in de l u w te va n h et naal naar j. v Witte Oceaan Nieu de maritieme grootmacht die Nederland toen was. Maar ook a wen n dru k k e S AI Ln20 1 5 e ven em en t , n dam a h a l s e a c h aan de handelsgeest, het lef van de Nederlanders, de internaw 15 SAILaat s u a e Undercurrent e s f strs eu m elt i s h et Smche epvaar t m u aa we blik en het vernieuwende denken. Maar zouden die tionale g – o mgedoopt to t de B l a u we karakteristieken er niet allemaal nog steeds zijn? Voor verdere O ceaan - de u l t iem e l o c a t ie en vooral duurzame groei heeft Nederland al die oude eigener-. H ier schappen hard nodig. Thema’s tijdens het debat zijn: vo or e en zak e l ijk c en t ru mm a h . d ge kanaal • Wat kunnen en moeten we van dit nautische erfgoed leren? z i j n de officiël e o n t va n gs ten wc n • Hoe krijgen we weer diezelfde ondernemende spirit? a en is he t mogel ijk o m in a l l e wc la • Hoe krijgen we weer diezelfde open houding? max. ru st af te spre k en m et rel at ies. 6 km/u • Welke belemmeringen moeten worden weggenomen? H et S che epva a r t m u s eu m is o o k • Wat is er voor nodig om Nederland weer vooroplopend te SAIL Music Marina de p laat s waa r h et t ra d it io n el e laten zijn? l • Welke aansprekende voorbeelden van wereldveroveraars waCap t ains Dinn er en h et gro te noord Extra veerpont 46 D45e bat plaat s vin d en . zijn er nu? SA IL 52 47 48 hips

a nth

Moto

rkan.

Tall S

Podium

T E K S T: T I N A R E I N 37 DERS

H 8

van Noord naar Zuid • Hoe zorgen we dat we er daar veel meer van krijgen? • En wie of wat worden onze ‘tall ships’ van morgen?

Het IJ

SAIL Experience

39 et Scheepvaartmuseum is waar bedrijven hebben Museum 40 Vuurwe afgesproken hun ShipScheepvaartmuseum zelf is tijdens SAIL 2015 natuurlijk i gasten te ontmoeten. En vanaf hier TallHet s zone gewoon vertrekken de salonboten voor een rondvaart langs 41 open. Naast de vaste tentoonstelling over vijfhon34 33 42 35 43 s komen32ze weer terug voor een Jhapje hip ava en derd jaar geschiedenis, de tall ships hier Tall Sen 44 is er tijdens SAIL 2015 de tentooneilan s u m d stelling Havena24/7. Aan deBo hand een 31 feest en dus de ultiettersvan een twintig meter t 9 drankje. SAIL 2015 is een heel groot r akad 30 Viewpoint j e de bezoeker a T v me gelegenheid zakelijke contacten te ontmoeten. lange maquette ontdekt hoe de haven werkt. aom 10 a l l k O S a hips de ranje Tall Sh 11 Skûts veem i h meenemen, zullen veel plezier ps 29 Bezoekers die hun kinderenbogor a 12 v kade en 26 (IJha wc tuin kade me ina sur 25 v 28 e Debat Boord’, een levensgroot bordspel waar n) max. beleven bij27‘Leven aan24 wc 6 km/u kinderen 13 14verleden Zeehelden eilandmanier kennis maken aan het leven aan Het thema van SAIL 2015 - van gouden gouop speelse knsm laan KNSM Tall naar i Ship 23 Aquarena s den toekomst - is ook de titel van het SAIL15Debat op boord, zowel vroeger als nu. azart veegrote mka 16 plein levantkade Optimist on Tour pievan de in aanwezigzaterdag 22 augustus. De insteek debat, t hehet inkad i W17W W.HETSCHEEPVA 22 18 e ARTMUSEUM.NL heid van minister-president Mark Rutte, is dat tall ships en 19 20 Podium 21 Vare nd e rfgo ed SAILsation ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015 37 oost Dij elijk wc ksg e han

•

bin

r ve

am sd

ydin

3 51 50

acorso

Nieuwe en gebruikte containers te huur & te koop! Zee-opslag - Offshore DNV - Cabins - Reefer - Special

Bel en bestel: 020 216 1200 Huren

Kopen

Vanaf â&#x201A;Ź 1 per dag.

Vanaf

Vrijwel elk type en formaat is uit voorraad leverbaar

Custom made

per container.

Vrijwel elk type en formaat is uit voorraad leverbaar

Modificatie & Engineering

Bij CBOX Containers kan elke container gemodificeerd worden naar uw specifieke wensen. Een modificatie kan bestaan uit het monteren van loopdeuren, ramen, isoleren, elekrische installatie tot gehele studentenwoningen, Pop-Up winkels of een mobiele werkplaats container. Ook is het mogelijk uw container in alle RAL kleuren te spuiten die u wenst. Wilt u alleen een logo op de container? Alles kan bij CBOX Containers. Samen met ons CBOX engeneerings team kunnen wij al uw wensen verwezelijken.

â&#x201A;Ź 800

Hoofdkantoor & depot Ruijgoordweg 80 1047 HM Amsterdam, Nederland T: 020 216 1200 E: nl.sales@cboxcontainers.com Kantoren wereldwijd: Hong Kong, Shanghai & Sydney

Your global container supplier: www.cboxcontainers.com ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

ROD E OCE A AN wc

M A R ITI E M AM ST E RDAM: rd

rie m ms s. v di an jk w eg

7 9

NDSMwerf wc

5 6

Pirate Bay

rk slote Buik

v.d. pek str a

KijkKAAP de boulevard Groene Hoop

Naar Oranje al Oceaan na

ana

Groene Oceaan

e lk ade

10 Feadship Heritage Fleet

j. v a

11 n hDamen Shiprepair A’dam

ran onk

as s

Witte Oceaan j. van

aan sch wenl15 SAIL aat afsUndercurrent meeu tra a ame gedk.ahnaal

ijp

artbo

ten

6 3 4

T E K S T: T I N A R E I N D E R S

veem kade -

dam

max. 6 km/u

Extra veerpont van Noord naar Zuid 37

Het IJ

i 33

wen

SAIL Music Marina

Ta 11 ll Ships 12

Nieu

naar

ltw

naal

46 45

Zijka

ha sse

tha

55 52 48 47 50 49 54 53 51

max. 6 km/u

nen

14 De Ceuvel

rkan.

tui

13 A’dam Maker Festival

Oran Oceaa

Blauwe Oceaan

Rode Oceaan

lks

Moto

elt 12 Maritime by Holland w

57 56

Volvo Ocean Race Experience

60 59

Front

Team Brunel

n Po

Witte Oceaan

Maritime by Holland, Solarboat plein

Pa p ka ave na ral pa pa ve rw eg

s ik

Moby Dick

al na ka

The Ocean Cleanup

D e binnenstad va n Aschm s terda m d Groenedo Oceaan an et ac t ief mee m SA I L 2 0 1 5 llet ho d or o en he ef t e en eigen b en a m in g N gek regen: R od e O c ea a n . D ean EYE a nl u w ec h t , m e eto alo uderwegpie re m ac h o c h el e t aar Podium slo de buCik re w Par ad ei en z wem m en oene eaan i n de gr acht . Cu l t u reel hollandia wal NSM kattenburgpad noord Organisatieburea u A r t ifex h eef t Tall Ships Saluut corso een comple etPodium p ro gram mAaquavan Podium Protocollair Centraal stadswHet ande Station IJ lin g en en m u s ea , d a t d voe rulle dig toe ge s p it s t is o p h et ijt erk ad e naut ische ve l ped en va n de s t ad. Tall Ships i O ronr dva stap wc

Around the World

D E RO D E OCE A A N

Groene Oceaan

Wind ’n Wheels

ro ze

Moving Mesdag

Festivalhart

Groene Oceaan

va su mw

Zij ka na al I

sl of jo

a an ek ze rdlhuiskanaal ooTo

max. 6 km/u

tt.

ms .o

11 12

ste r

do e eerste ksk volle ad gustus, evindt

Java

Tall S h

ips

SAIL Experience

Vuu 41

42 43

eilan

sum Bott d atra ers kade java kade Tall S jeha hips 29 bogor ve 26 (IJha wc tuin 25 24 ven) n 28 27 max. 6 km/u Zeehelden eiland 13 14 Tall S 23 Aquarena h 15 ips azart vee 16 plein Optimist on Tour piet h mkade einka 17 i 22 de 18 31

Viewpoint

Oran

S surinameka

knsm laan

KNS

bin

erse k

lloyd plein -

aa t

ij-tu

ka tt

nne

rg e

rs tr

am sd

ade

Waals

Geld

r ve

dagOpenbare van SAIL 2015, donderdag wc 20 aulevantka Bibliotheek deAmsterdam traditionele pieremachocheltocht 19 20 Podium 21 rend is: de hij een souvenir mee dat nu in het Rijksmuseum teVazien plaats. Alles wat vareni kan, bij voorkeur zelf gebouwd erfg oed SAILsation o gebeeldhouwde vlaggenen heel creatief, gaat in optocht door de gracht. De route bestelij Dij spiegelversiering van hetoEngelse wc ke ha ksg Oosterrietl ndels rac gint op de Westerdoksdijk, overFinish de grachten richting de Amschip de Royal Charles. andp kade ht ad dok Pieremachochelde tocht ertska stel en gaat dan via de Zwanenburgwal en de Oude Schans t r a ei Varend Tram 10 rijdt la Oosterdok. De organisatie Matrozenwandeling naar het va nd Erfgoed van de pieremachocheler sg tot Tropeninstituut ra rg De Amsterdam c u tocht is in handen van phet Waterschap Amstel, Gooi en Vecht. We kennen de grote zeehelden van weleer. Maar iedere zeeht S rin nb Tram 26 Scheepvaartmuseum sh wc te en Op vrijdagmiddag 21 augustus beheldKathad tientallen anonieme zeelieden omblijft zichrijden heen. Het dr lopen meer dan duizend Tentoonstelling ikk ad Salon aan boord” ns emee manningsleden van de tall ships met de Crew“Leven Parade. waren juist die zeelieden die van Amsterdam de levendige boten ha Sc borneolaan De militaire bemanningen zijn dan gekleed in hun officiële stad maakten die ze nog steeds is. Het is ontzettend leuk matie op deze plattegrond-is geldig onder voorbehoud van wijzigingen. t ch ra de nt de plattegrond ook bekijken op www.sail.nl. g u r uniformen en dragen vol trots de vlaggen van hunNieland. Veel om Amsterdam op een heel andere manier te leren kenO e rg Bus 65 en 48 rijde uw bu len ev Ui nen, via een speciale stadswandeling. Deze loop voert langs tall ships nemen complete bands mee en die lopen natuuraa rt En lijk mee in de optocht. zeemanskroegen die nog steeds bestaan en door straten tre po td ok waarvan de naam aan de aanwezigheid van de zeelieden Rijksmuseum herinnert. Hadden de mannen in dit stadje ook een schatje? Tijdens SAIL 2015 kunnen bezoekers met de speciale ArtiWaarom had elke matroos een anker op zijn arm getatoefex-themarondleiding het Rijksmuseum van een heel andere ëerd? In het huis waar Michiel de Ruyter woonde, zit nu een kant leren kennen. Dit keer geen Nachtwacht, maar schildetatoeageshop waar ze alles weten over zeemanstatoeages. 015_buurtkaart_A3_folder.indd 1 rijen van zeeslagen, buitgemaakte vlaggen en scheepswrakVoor wie zich toch nauwer verbonden voelt met de kapiteins ken. De nautische verzameling van het Rijksmuseum bestaat van de schepen, is er ook een zeeheldenwandeling die onder niet alleen uit Nederlandse voorwerpen, maar ook uit exemandere dieper ingaat op de graven van de zeehelden in de plaren uit landen als Engeland en Frankrijk. Tot de oudste Nieuwe Kerk. voorwerpen behoren de modellen van VOC-schepen en het Meer informatie over de Artifex-activiteiten vindt u op artifex.nu/sail-arrangementen. vier meter lange model van het linieschip William Rex. De enige keer dat Engeland succesvol aangevallen werd, was in W W W.ARTIFEX.NU 1667 onder leiding van Michiel de Ruyter. Natuurlijk bracht lo

st r

te r

panamalaan

cz aa

os te

nb ur ge r

Zw an en bu rg wa l

er en

aa t

itt e vanb ar ur t ge

•

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

Unique terminal in Europe: weatherproof stevedoring Simplifying logistics.

Waterland Terminal Elbaweg 10 1044 AD Amsterdam The Netherlands +31 (0)20 448 06 20 waterlandterminal@vcklogistics.com www.vcklogistics.com

Binnenvaart Havenlogistiek Maritieme Techniek

Ocean Technology Scheeps- jachtbouw Zeevaart / Zeevisvaart

vmbo - mbo - hbo

maritiemeacademieholland.nl

RESERVEER TIJDIG JE OPLEIDINGSPLEK BEROEPSOPLEIDINGEN BEDRIJFSSCHOLING TRAININGEN CURSUSSEN PRAKTIJKEXAMENS BINNENVAART ONDERNEMER BINNENVAART Meer weten of aanmelden?

Kijk op maritiemeacademieholland.nl

15.0308 Adv Maritieme en Offshore CarrieĚ&#x20AC;rekrant 265x196mm_v3.indd 1

4 0

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

02-04-15 17:01

H I STORI E & TOEKOM ST

VAN G OUDE N V ER L EDE N NA A R G OUDE N TOE KO MST Wannee r d e t al l s h ip s s t ra k s de I J- have n inva ren , dw al en d e ge dachten a l s n el a f n a a r het gouden ver l ed en va n Neder land a l s m ar it iem e n a t ie. M aar ligt h et n a u t is c h k a ra k ter van Neder l an d wel al l een in het ver led en ? O f zijn u it h et naut isch er fgo ed ju is t l ijn en te t re k k en n aar h et h eden o m te le re n voo r d e to ek o m s t ? T E K S T: T I N A R E I N D E R S

rachtig zijn ze, de tall ships, maar ook het varend erfgoed, de Hollandse vloot en al die mooie, klassieke schepen. Miljoenen bezoekers zullen naar Amsterdam komen om ze te bewonderen en te bezoeken. Maar de ontwikkelingen gaan door en SAIL 2015 is een uitgelezen ge-

legenheid om een verbinding te maken tussen het gouden verleden en een gouden toekomst – niet geheel toevallig het thema van deze editie. In de gouden toekomst zullen zelfsturende schepen, voortgestuwd door wind- en zonne-energie, de wereldzeeën bevaren. Een toekomstdroom? Nee, op alle gebieden wordt daar nu al aan gewerkt en de techniek die dat mogelijk moet maken, wordt nu ontwikkeld. Op het gebied van navigatie, maar ook door innovatieve zeilsystemen en niet in de laatste plaats in het onderwijs. De Amsterdamse haven van de eenentwintigste eeuw lijkt niet meer op het haventje uit de VOC-tijd. Begon Amsterdams maritieme leven aan de Dam, tegenwoordig werkt de Amsterdamse haven samen met Zaanstad, Beverwijk, Haarlemmerliede en Velsen in een groot havengebied dat loopt van de Oranjesluizen tot en met de grote zeesluis in IJmuiden. De schakels die SAIL 2015 legt van het gouden verleden naar de gouden toekomst zijn de vernieuwingen in het evenement en een garantie voor de toekomst. Het SAIL-debat gaat in aanwezigheid van de minister-president de discussie aan over wat er nodig is om Nederland weer voorop te laten lopen op nautisch gebied. Het debat wil antwoorden geven op vragen als hoe zien de tall ships van de toekomst eruit en wie zijn de wereldveroveraars van nu?

Groene Oceaan Het hart van SAIL 2015 ligt als vanouds bij de tall ships in de IJ-haven, maar het evenement werpt een blik op de toekomst met activiteiten op de NDSM-werf, ofwel de Groene Oceaan. Daar wordt het duidelijk dat innovatie en duurzaamheid hand in hand gaan: de toekomst is duurzaamheid en dat is alleen te bereiken door innovatie. Nederland Maritiem Land heeft de NDSM-werf/de Groene Oceaan tijdens SAIL 2015 geadopteerd en toont daar de diversiteit en innovatiekracht van de Nederlandse maritieme sector. SAIL zou SAIL niet zijn als er niet ook veel spectaculairs te zien zou zijn: van het supersnelle Team Brunel tot bootjes op zonneenergie, de toekomst is zichtbaar op de Groene Oceaan. Zo biedt SAIL 2015 niet alleen een kijkje in een roemrucht verleden, maar ook een heldere blik op een toekomst vol mogelijkheden. Zeehavens Amsterdam werkt daar aan mee door in te zoomen op enkele aspecten van de Nederlandse maritieme sector.

•

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

H ISTO RIE & TO E KO MST

ZEVEN EEUWEN SAIL AMSTERDAM

HET ZE I LS CHI P B R AC H T A M STE RDA M HANDEL EN WELVA ART D e V OC – en d e A m s terda m s e ro l daar in – is b ek en d. M in der b e k e nd i s de mar it iem e vo o rges c h ieden i s v a n de G oude n Eeu w, een p er io de wa a r i n Amsterdam d e k o o pvaard ij o p d e O ost zee e n No o rdzee do m in ee rd e. T E K S T: J O R I S M O E S

an het eind van de Middeleeuwen zocht een groep Zuiderzeevissers een vast plekje aan de wal. Het moest beschut zijn voor hun vissersschuiten en niet te drassig voor hun huisjes. Het werd de plek waar de Amstel in het IJ uitmondde. Details over die periode - het speelde zich af in de dertiende eeuw - zijn er nauwelijks, behalve dat biologen hebben vastgesteld dat in die eeuw de haring de Oostzee had verlaten om in de Zuiderzee te paaien. Dat was een geweldige meevaller voor de vissers want die kwamen thuis met overvloedige vangsten. Te veel voor eigen gebruik. Die overvloed vormde de aanzet tot ruilhandel. Dat zie je nog terug in straatnamen als Graan voor visch. De Amstel stroomde niet meer en rond 1270 werd er een dam aangelegd om het dorpje te beschermen tegen hoge waterstanden. De nederzetting verkreeg kort na 1300 stadsrechten. Niets deed toen vermoeden dat die vroege Amsterdamse gemeenschap zou uitgroeien tot het belangrijkste scheepvaart- en handelscentrum van Europa.

Autonomie Het Damrak tussen de Dam en het IJ, waar nu het Centraal Station de open verbinding met het IJ afsluit, was de oudste Amsterdamse haven. Naast de manden met vis werden ook balen, kratten en kuipen met handelsgoederen gelost. De stadsrechten gaven de stad de autonomie die nodig was voor een opkomende handel. Het havenbeeld werd bepaald door zeewaardige schepen, waarmee de schippers zich steeds verder op de Noord- en Oostzee waagden. Op de Dam stond toen al een houten gemeentelijke waag waar de goederen werden gewogen, bemonsterd en verhandeld. Handel en scheepvaart waren zo met elkaar verbonden dat de term ‘koopvaardij’ ontstond. De vroege handelsroutes verbonden de havensteden rond het vasteland van Europa met elkaar. De Oostzeevaart was bijna geheel in handen van het Hanzeverbond, zoals enkele steden aan de IJssel. Telde Amsterdam eerst nauwelijks mee, geleidelijk aan voeren er steeds meer Amsterdamse schepen op de Oostzee. Deze nieuwkomer werd door het Hanzeverbond niet met open armen ontvangen. Door hun goede zeeen koopmanschap waren zij geduchte concurrenten. De Amsterdam-

4 2

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

se schepen werden geweerd, waardoor zij niet anders konden dan buiten de Hanze om andere havens aan te lopen. Dat schoot het Hanzeverbond in het verkeerde keelgat en in 1438 brak er een zeeoorlog uit tussen Lübeck en Amsterdam, die drie jaar later werd beslecht in het voordeel van Amsterdam: de Oostzeehandel was voortaan vrij. Het Hanzeverbond raakte op de achtergrond, maar met Amsterdam ging het des te beter.

Grote brand Het bleef niet bij de Oostzeevaart alleen. Amsterdamse schepen zeilden ook naar het zuiden om producten uit Noord-Europa af te zetten in Franse en Engelse havens en omgekeerd. En nog verder, want de Amsterdamse schippers begonnen in de vijftiende eeuw ook met de vrachtvaart op Portugal. De Portugezen voeren in die tijd al op het Verre Oosten en de goederen in Lissabon aangevoerd, werden door Amsterdamse schepen doorvervoerd naar de overige Europese havensteden. Amsterdam groeide in de vijftiende eeuw van zo’n 4.500 naar 9.000 inwoners. Een grote brand in 1452 legde tweederde van de stad in de as. De wederopbouw gebeurde niet met hout, maar met stenen en dakpannen om herhaling te voorkomen. Het dagelijks leven speelde zich af op de Dam. Voor de scheepvaart was het Damrak te klein en een uitbreiding werd gevonden door in het IJ golfbrekers te bouwen. Daarbinnen meerden de kleinere zeeschepen af. Op de rede van Amsterdam buiten deze golfbrekers ankerden de grote schepen. Ten oosten van de stad, buiten de stadsmuren, was de Lastage met zijn scheepshellingen (nu de Nieuwmarktbuurt). De Amsterdamse scheepsbouw ontwikkelde zich tot het toonaangevende scheepsbouwcentrum van Europa. Het krachtige bewind van Karel V was een stimulans voor de Amsterdamse handel en scheepvaart in de eerste helft van de

Amsterdam groeide in de vijftiende eeuw van zo’n 4.500 naar 9.000 inwoners zestiende eeuw. Karels zoon, Filips II, had het niet begrepen op de weerbarstige Hollandse ketters die zich afzonderden van het Katholieke geloof. Hij zond troepen om hen in het gareel te brengen. De reformatie breidde zich echter steeds verder uit en in 1568 leidde de Opstand der Lage Landen tot het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Amsterdam bleef aanvankelijk de Koning van Hispanghiën trouw. Veel protestantse kooplieden vluchtten naar Noord-Duitse steden, waardoor handel en scheepvaart in Amsterdam in een diepe malaise terechtkwamen. Daar had Amsterdam in 1578 genoeg van en

werd prinsgezind. De uitgeweken kooplieden keerden terug en de handel bloeide weer op. Dit leidde uiteindelijk tot onze Gouden Eeuw, waarvan Amsterdam het middelpunt was.

VOC De Amsterdamse kooplieden waren geïnteresseerd in het Verre Oosten, de vroegere Portugese vaargebieden. Daar kwam al zo’n eeuw lang de lucratieve handelswaar vandaan, die zij al generaties lang betrokken van de Portugezen om met winst te verkopen in de Europese havensteden. De route rond Afrika was onbekend bij onze zeevaarders. Maar toen Portugal door Filips bij Spanje was ingelijfd, besloten Amsterdamse kooplieden zelf te proberen naar Azië te varen en Portugal links te laten liggen. Mede dankzij de Portugese vluchtelingen werd dat mogelijk. Dat was aanleiding de VOC op te richten en dat vormde het begin van de Gouden Eeuw. Na de Gouden eeuw volgde een veel lastiger achttiende eeuw. Andere mogendheden hadden de scheepvaarttrucje van ons afgekeken en werden geduchte concurrenten. Eind achttiende eeuw volgde een treurige periode: Nederland was door Napoleon ingelijfd bij Frankrijk en daardoor direct betrokken bij de oorlog met Napoleons vijanden, en dan vooral Engeland. Elk schip dat zich buitengaats waagde, kon rekenen op stevige aanvallen van de Engelse vloot, die heer en meester was op de zeven zeeën. Van de eens zo trotse Hollandse koopvaardijvloot bleef weinig over. Na de slag bij Waterloo kon ons land doen wat het decennia lang heeft moeten ontberen: varen in vrijheid.

Wij bouwden weer schepen en de vaart op Nederlandsch Indië kwam weer opgang. De Hollandse werven bouwden relatief kleine zeilschepen, want onze havens waren verzand en te ondiep voor de grote clipperschepen, die andere landen in de vaart hadden. Maar we konden weer varen! Die laatste zeiltijd in de negentiende eeuw heeft relatief kort geduurd want in de tweede helft ervan was het de beurt aan de stoomvaart. Nog geen halve eeuw daarna is de stoommachine vervangen door de dieselmotor. In deze korte maar hevige scheepsevolutie werden zeeschepen steeds groter. Het Noordzeekanaal (in gebruik genomen in 1876) moest in de eerste halve eeuw van zijn bestaan viermaal worden verbreed en verdiept. In 1930 was de Noordersluis gereed (toen de grootste sluis ter wereld), die na bijna een eeuw trouwe dienst er straks een grotere broer bij krijgt.

Nostalgie Nu, nog geen eeuw na de opkomst van de stoomvaart, zijn we de oude zeiltijd helemaal vergeten. In 1975 maakte het eerste zeilfestijn in de Amsterdamse haven zoveel nostalgie los dat na afloop een enthousiaste wethouder riep: “Dat moeten we elk jaar organiseren.” Het werd eenmaal in de vijf jaar en SAIL Amsterdam groeide uit tot een van de grootste evenementen van ons land. Dit jaar alweer de negende SAIL! Is het zeilschip alleen nog maar een dure hobby en heeft het weinig kans op een nieuwe commerciële toekomst? Gezien de dure brandstof voor de moderne koopvaardij- en cruisevloten wordt er regelmatig gedacht aan een toepassing van de goedkope windenergie voor zeeschepen.

•

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

H ISTO RIE & TO E KO MST

VAN JAKOBSSTAF TOT ECDIS

wilde komen. Hij leerde zo goed met de aloude navigatieapparatuur omgaan, dat hij er het standaardwerk voor de zeezeiler over schreef: De zon als GPS, een praktische handleiding astronavigatie.

D e ont w ik k el in g en in m ar it ie m e navigat ie vo l gen el k aar s teed s s n e l le r op. D ee d m en er eeu wen ove r d e bre edtegra a d en ver vo l gen s d e le ngtegr aad va s t te k u n n en ste ll e n, tegenwoo rdig vera n der t er ja a r l i j ks we l iets. To c h h eb b en s c h ep e n no g altijd ee n s ex t an t en een m agn e t i s c h k ompas aan b o o rd, vo o r h et g e v a l e r met de ap p a ra t u u r iet s m is ga a t . T E K S T: T I N A R E I N D E R S

ick Huges, navigatiespecialist bij de bouw van de replica Willem Barentsz in Harlingen, weet er alles van. De wereldzeiler kreeg halverwege de Atlantische Oceaan pech met de elektriciteitsvoorzieningen aan boord. Maar met behulp van een sextant, een kwarts klokje en de nautische almanak kwam hij in Amerika exact daar aan waar hij

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

Zijderoute De ‘moderne’ Europese scheepvaart begon in 1420 toen de Portugese Prins Hendrik de Zeevaarder in Sagres, vlak bij Kaap Vicente, een zeevaartschool stichtte met als doel de zijderoute over zee naar China te vinden. Vanaf dat moment ging het hard met de Europese zeevaart. De breedtegraad op het noordelijk halfrond was geen probleem. Die vond men met de Poolster. Maar ze bleven altijd in de buurt van een kustlijn. De westkust van Afrika volgend, ging Fernao Gomes, ook al een Portugees, in 1471 als eerste Europeaan de evenaar over. De zeevaarders uit deze tijd maakten kaarten van de kustlijn en een goed werkend kompas bestond al sinds de elfde eeuw. Maar het werd tijd om wat nauwkeuriger te navigeren en daarom benoemde de Portugese Koning Johan II in 1478 een commissie om uit te vinden hoe zeelieden de breedtegraad ook op het zuidelijk halfrond konden meten. De jakobsstaf, een eenvoudig instrument om de hoogte van een bouwwerk te bepalen, werd gebruikt om de hoek tussen de Poolster of de zon en de horizon te meten. Huges: “Willem Barentsz kreeg in de zestiende eeuw in de Oudezijds Kapel van Ds Plancius onderwijs in cartografie en navigatie. Ook Michiel de Ruyter

navigeerde in de zeventiende eeuw nog met alleen de middagbreedte en de Poolster. Zolang men alleen maar naar het noorden of naar het zuiden wilde varen, ging dat prima.” Maar inmiddels voeren de Europese zeevarende naties niet alleen naar het zuiden en het noorden, maar ook naar het westen en was het noodzakelijk niet alleen de breedte, maar ook de lengte te bepalen. Koning Charles II van Engeland gaf in 1675 opdracht tot het bouwen van de Royal Observatory in Greenwich. De opdracht was om de hemel in kaart te brengen met als doel een methode te vinden om op zee te kunnen navigeren. Zo ontdekten de Engelse wetenschappers de cyclus van de maan en combineerden dat met de tijd. Als uitgangspunt nam een kapitein de tijd en de stand van de maan in de thuishaven. Door onderweg het tijdsverschil en de stand van de maan te meten, kon hij het lengteverschil bepalen en daarmee zijn positie. Om de maanstand te meten, gebruikte men de octant en vanaf 1730 de sextant: het instrument meet de verticale hoek tussen de maan en de horizon. Als de verticale hoek, de datum en het tijdstip bekend zijn, is het mogelijk de positie in oost-westrichting te berekenen. Van de maanstand en de tijd maakte men een tabel die uiteindelijk resulteerde in een nautische almanak. Dezelfde almanak die Huges enkele eeuwen later zou gebruiken om zijn positie op de Atlantische Oceaan te bepalen. Het probleem dat aan het begin van de achttiende eeuw nog niet helemaal was opgelost, was de nauwkeurigheid van de klok. De koning loofde een prijs van 20.000 pond uit voor de degene die zo’n klok kon maken. John Harrison maakte een klok die onafhankelijk van omgevingscondities altijd de goede tijd aangaf: de maritiem chronometer. In 1749 werd hij hiervoor onderscheiden, maar hij ontving de 20.000 pond pas in 1770 na een lange strijd met de Royal Society die hem de prijs niet gunde omdat hij niet tot de juiste klasse behoorde.

ouder, neutraal systeem dat de omgeving van het schip scant en de daadwerkelijke koers van andere schepen registreert. AIS wordt uitgezonden door het schip en opgevangen door andere schepen. Maar hierbij is men dus afhankelijk van wat het zendende schip besluit aan informatie uit te zenden. Hebben enkele schepen nog voor elk systeem een apart beeldscherm, de modernste schepen hebben inmiddels een 46-inch beeldscherm met ECDIS (Electronic Chart Display & Information System), een programma dat gps, radar, AIS en andere gegevens verzamelt en ze weergeeft op elektronische zeekaarten.

Toekomst Het lijkt erop dat navigatie inmiddels helemaal geperfectioneerd is. Toch verandert er nog veel. Zo zal AIS waarschijnlijk een groot deel van de functies van de radar overnemen en worden steeds meer systemen met elkaar geïntegreerd. Het wachten is nog steeds op het Galileo-systeem, dat volledig klaar moet zijn in 2020: het eerste Europese systeem voor satellietnavigatie. Tot dat moment moet de hele scheepvaart vertrouwen op de betrouwbaarheid van de USA. Varen er over tien jaar zelfsturende schepen over de oceaan? Bas Eerden: “Technisch is dat al mogelijk, maar het is maar de vraag of je dat moet willen. Het lijkt me dat je toch altijd iemand aan boord wil hebben die de informatie van gps en AIS met eigen ogen op betrouwbaarheid beoordeelt en intepreteert. Iemand die bovendien in geval van nood nog steeds met sextant, kompas en nautische almanak de exacte positie van het schip kan bepalen.”

•

Advertentie

Telegraaf Tot 1907 voeren de schepen met alleen kompas, sextant, chronometer en de nautische almanak. Daarna nam de telegraaf de navigatie over en onderhielden schepen via de radio contact met de kust. Radioposten zonden signalen uit die de schepen konden ontvangen. Door drie signalen met elkaar te kruisen, kon een schip zijn positie bepalen. Diverse systemen die gebruik maken van ketens van zendstations werden vrijwel tegelijkertijd ontwikkeld, zoals het Amerikaanse LORAN en het Britse DECCA. Een schip kan zijn locatie bepalen aan de hand van de gegevens van drie of meer radiobakens. Het nadeel van deze systemen was dat ze alleen bruikbaar waren in de buurt van de kust. In de jaren tachtig van de vorige eeuw maakte de telegraaf langzaam plaats voor gps. Bas Eerden van Alphatron Marine is specialist op het gebied van maritieme gps-navigatie. Hij vertelt dat de Amerikanen in de zestiger jaren satellieten voor militaire navigatie lanceerden en dat ze in 1978 voor het eerst een kanaal ter beschikking stelde aan de scheepvaart. “Het principe is eigenlijk hetzelfde als de radiosignalen, maar in plaats vanaf land, komen de signalen nu uit de ruimte. Drie of meer satellieten zenden signalen uit en de gps-ontvanger aan boord vangt deze signalen op en kruist ze om de exacte locatie van het schip te bepalen.” Naast gps hebben schepen tegenwoordig ook radar aan boord en AIS (Automatic Identification System). Radar is een al wat

Mooring and unmooring Environmental services Transport storage of shipstores Forwarding / Custom services 24/7 availability Launch service Supplementary crew supply

Member of the Nederlandse Bootlieden Vereniging (NBV) And the European Boatsmen Association (EBA)

Adress

: Capriweg 30, 1044 AL Amsterdam

Phone Fax

: +31 20 44 870 90 : +31 20 44 870 91

E-mail Internet

: info@dekoperenploeg.nl : www.dekoperenploeg.nl

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

H ISTO RIE & TO E KO MST

VA N ZE I LE ND E V R ACHTSC H E PE N NA AR … Z E I L E N D E V R ACHTSC H E PE N Ze ile n is h et vo o r t s t u wen van s c he p e n d o o r g e b r ui k te mak en van d e aero dy n a m is c he k r a c hte n v a n d e wi nd. I s de metho d e eeu wen l a n g h et ze lfd e g e b l e ve n , d e ze i le n waar mee een s c h ip g eb ru ik ma a kt v a n d e wi nd, z i j n nog altijd a a n vera n der in g en o nd e r h e v i g. Zo he e f t e e n ze ilschip d at m et d e Vo l vo O c e a n R a c e m e e d o e t , he e l andere zeil en d a n een zes t ien d e e e uws k o o pv a a rd i j s c h i p. T E K S T: T I N A R E I N D E R S

“D

e basis van het zeilen is een natuurwet. De kracht van de wind, dat is nooit veranderd. Wat wel verandert is de techniek, de manier waarop we met zeilen omgaan.” Ab Schulp uit Muiden is ambachtelijk zeilmaker en een van de beste, zo niet dé beste zeilmaker van Nederland. Schulp maakte tot nu toe meer dan 250.000 vierkante meter zeilen voor schepen vanuit de hele wereld. Onder andere de Europa, de Portugese bark Sagres, de Oosterschelde, de schoener Noorderlicht en een groot deel van de Nederlandse bruine vloot zijn allemaal voorzien van zijn zeilen. Voor de replica van de Batavia heeft Schulp de eerste zeilen ontworpen en de zeilmakerij ingericht. “Ik heb het vak geleerd

van een meesterzeilmaker uit Klaipeda in Litouwen. In die tijd was dat de thuishaven van de vierkant getuigde schepen van de Oostzee. Ik was 17, hij 65 en hij wilde dolgraag zijn kennis op het gebied van vierkant getuigde schepen overdragen en trof in mij een leergierige leerling.” In de VOC tijd waren de zeilen eerst van hennep en later van vlas. Dat was handig want vlas werd in ons land zelf verbouwd. Daarna kwamen de katoenen zeilen. Katoen moest geïmporteerd worden, maar het weven gebeurde in Brabant. Schulp: Het katoen was soms ontzettend dik, dikte 00, waarvan nu alleen nog brandslangen gemaakt worden. Ik heb van zulke katoen nog zeilen gemaakt voor de restauratie van de Blazer TX33. Van vlas heb ik eind jaren zeventig nog traditionele vlaskleden gemaakt voor de radarboot Kapitein Kok. Die gebruikten ze niet om te zeilen maar om eventuele gaten mee te dichten zodat ze veilig thuis konden komen. Deze lekkleden waren toen voor de verzekering nog verplicht.”

Lengs zeil De VOC-schepen voeren allemaal met vierkante zeilen die tussen de ra’s gespannen waren. Niet veel later kregen schepen achterop een lengs zeil, een zeil dat als een soort bezaan aan de achterste mast gevaren werd. De volgende stap was dat schepen lengse zeilen tussen de masten in hingen. Langzaam veranderden schepen naar bijvoorbeeld barkentijnen met vierkante zeilen voorop, zeilen tussen de masten en grote lengse zeilen aan de masten achterop. Uiteindelijk voeren er alleen nog schepen volledig getuigd met lengse zeilen. Het voordeel van lengse zeilen is dat het schip hoger aan de wind kan varen. Een schip met vierkante zeilen heeft het meeste voordeel wanneer het voor de wind vaart, een schip met lengse zeilen kan meer variëren met de wind en nauwkeuriger een route varen.

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

“Om te maken is een vierkant zeil heel anders dan een lengs zeil”, vertelt Schulp. “Een lengs zeil moet je anders snijden. Een schip gaat vooruit omdat het zeil aan de wind plakt. Dezelfde reden als waarom vliegtuig vliegt: bij zeilen creëer je een drukverschil aan de lijzijde van het zeil, bij een vliegtuig doe je hetzelfde aan de bovenzijde van de vleugel . Om daar maximaal van te profiteren, moet het zeil een bolling krijgen en die moet je in het zeil snijden. De windsnelheid bovenin het zeil is anders dan onderin, daar moet je een twistcorrectie voor maken zodat je die wind hoog in het zeil kwijt kan . In feite deden ze dat al bij de windjammers die vanaf circa 1850 rondvoeren. De ra’s draaiden ze in de lengterichting, het brassen, maar de bovenste ra’s gingen ze meer uitbrassen, in de juiste richting draaien, om diezelfde schroefwerking in de zeilen te krijgen. Bij lengsgetuigde schepen staat de gaffel 12% tot 15% uitgedraaid ten opzichte van de giek en dat moet je in je zeil snijden zodat die hardere, bovenste wind uit het zeil kan. Als ik naar de modernste schepen, de zeilschepen van de Volvo Ocean Race kijk, dan zie ik hetzelfde: zeilen die bovenaan flink uitstaan. Dat zijn torentuigen, maar ook daar wordt de schroefwerking – twist - ingesneden.” Maar alleen zeildoek maakt nog geen zeil. De eerste ontwikkeling was dat er een lijkentouw om het zeil genaaid werd en leer op de hoeken om slijtage te voorkomen. Aan de hoeken kwamen lussen om de zeilen aan op te hangen. Later werden

‘Een schi p gaat vooruit omdat het zeil aan de wind plakt’ de lussen vervangen door ogen die sterker waren. In de jaren tachtig van de vorige eeuw zijn de handgenaaide ogen vervangen door hydraulisch geperste ogen. Met de hand ogen naaien gebeurt nu alleen nog voor liefhebbers en restauratieprojecten.

de computer. Schulp: “de computer deed pas relatief laat zijn intrede in de zeilmakerij, maar je zag meteen het effect. Vóór de computer ging je een verandering die je uitgedacht had, op één zeil uitproberen en hoorde je aan het eind van het jaar of het werkte. Met de computer kunnen we veel nauwkeuriger werken en er een kracht – en windprogramma op loslaten en zien we meteen hoe de zeilen reageren. Daardoor varen zeilschepen, bijvoorbeeld de bruine vloot, de laatste jaren zoveel sneller.

Duurzaam met innovatieve zeilen In het streven naar een milieuvriendelijkere voortstuwing van schepen, verschijnen de laatste jaren overal ter wereld moderne innovaties op de klassieke principes van het zeilen. Het 162 meter lange cruiseschip ‘Windstar’ heeft aan zijn vijftig meter hoge masten 2,500 vierkante meter Dacron zeilen hangen. De zeilen rollen zichzelf in en uit de masten en zijn vanaf de brug te bedienen. De Windstar kan alleen op de motor een snelheid van twaalf knopen halen, zet het schip de zeilen bij, dan wordt dat met gunstige wind vijftien knopen. Of de snelheid blijft twaalf knopen, maar met een flinke brandstofbesparing. Ook baanbrekend zijn de door de Duitse kytesurfer Steffan Wrage ontwikkelde SkySails: grote vliegers die helpen bij de voortstuwing van vrachtschepen. Een vlieger met een oppervlakte van maximaal 320 vierkante meter hangt tot driehonderd meter boven het schip. Op die hoogte waait het harder en daardoor kan de vlieger een grotere kracht leveren dan zeilen aan een mast. Een vlieger van SkySails levert maximaal 35 procent minder brandstofverbruik op.

Computers De grote veranderingen in de zeilmakerij kwamen pas in de tweede helft van de vorige eeuw. Dat begon toen zeilmakers in de jaren vijftig van de vorige eeuw overgingen op Dacron en later voor de jachten, op de diverse soorten laminaten. Kunststoffen zijn sterker, hebben minder rek, zijn er in vele diktes en varianten en hebben minder onderhoud nodig. Maar wat de zeilmakerij vooral veranderde was de komst van

Toch zijn het vooral Nederlandse bedrijven, zoals Dykstra Naval Architects, zie pagina 50, die een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van innovatieve zeilschepen. Het zal niet lang meer duren of het wereldwijde streven naar gebruik van duurzame energie, vertaalt zich in de terugkeer van grote zeilschepen op de oceanen. Maar dan met de techniek van de eenentwintigste eeuw.

•

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

H ISTO RIE & TO E KO MST

LER E N VA N HET V E R L E DE N VO O R EE N GOUDE N TOEKOMST Eeuwenlan g w as de zee vaar t e e n vaardighe id d ie in d e p rak t ijk we rd overgedr a gen . S c h eep s jo n g en s k w amen o p jo n g e l eef t ijd a a n boord en l eerd en va n er va ren ze elieden . M et d e to en a m e va n de k e nnis va n tec h n iek en a l s navigatie en c a r to grafie, o n t s to nd de behoef te aan t h eo ret is c h (ze e vaar t ) o n d er w ijs. T E K S T: T I N A R E I N D E R S

aren leerde je aan boord. Wanneer jongens een jaar of twaalf waren, monsterden ze aan en leerden van de zeerotten. Een enkeling groeide door tot kapitein, een functie die voorbehouden was aan jongens uit de hogere milieus. Uitzondering op de regel was Michiel de Ruyter, die op elfjarige leeftijd als scheepsjongen begon en op zijn vijftiende al onderofficier was. Maar hij leerde dan ook bij: in het klasje van dominee Plancius. Toen schepen de wereldzeeën bevoeren en er meer kennis ontstond over navigatie, zeekaarten en meteorologie, groeide de behoefte aan theoretisch onderwijs. Het bepalen van de koers, positie en snelheid gebeurde met instrumenten als

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

de jakobsstaf en later de octant, en vereiste een basiskennis van wiskunde en sterrenkunde. Portugal liep in de zeevaart voorop en het eerste maritieme onderwijs vond daar plaats rond 1420. Nederland was later. Zoals zo vaak het geval is met belangrijke ontwikkelingen ontstond het zeevaartonderwijs in ons land op verschillende plaatsen tegelijkertijd.

Plancius Vanaf de jaren negentig van de zestiende eeuw onderwees dominee Petrus Plancius vanaf de kansel van de leegstaande Oudezijds Kapel in Amsterdam cartografie, geografie en het gebruik van hoekmeetinstrumenten. De van oorsprong Vlaamse Plancius was, naast zijn beroep als predikant, kaartenmaker. Zijn meeste bekende kaart is de Orbis Terrarum Typus De Integro Multis In Locis Emendatus, een wereldkaart die in 1590 voor het eerst is uitgegeven en opgenomen in een atlas. Vanaf 1602 was hij de cartograaf van de VOC en verzorgde voor hen het onderwijs aan toekomstige schippers. Plancius was wellicht niet de eerste; ene Robbert Robbertsz uit Amersfoort meldt zelf dat hij in 1586 het allereerste scheepvaartonderwijs gaf. De eerste lesboeken waren leeskaarten, boeken met zeekaarten waarop allerlei nuttige informatie, zoals notities over getijden, was opgenomen. Vernieuwend was in 1599 het boek De Havenvinding van Simon Stevin. Hierin beschrijft hij in 28 pagina’s hoe de kompasnaald niet overal precies naar het noorden wijst en hoe deze variatie is te gebruiken voor plaatsbepaling op zee en hoe een schipper met behulp van deze kennis een haven kan vinden. Mogelijk was dit het eerste lesboek op het gebied van zeevaart. Links en rechts ontstonden kleine particuliere schooltjes voor de zeevaart, de ene geleid door oud-zeelieden, de andere door wetenschappers. Leerlingen kwamen vooral uit de handwerksstand en uit de overvolle weeshuizen. Natuurlijk was er onderling competitie wie het beter wist en maar al te vaak besloten schippers dat zij nog steeds zelf de beste leermeesters voor de jongere generatie waren. De kwaliteit van het onderwijs was daarom sterk wisselend en om hier enige greep op te krijgen, benoemde de VOC vanaf 1609 examinatoren. Daarmee kreeg het zeevaartonderwijs voor het eerst officiële status, maar het zou nog een eeuw duren voor de eerste zeevaartschool werd opgericht.

Zeemanscollege In de achttiende eeuw veranderde het scheepvaartonderwijs. In navolging van Plancius en Stevin gaven sommige lagere scholen zeevaartkundige lessen als navigatie en astronomie. Tekenacademies gaven les in cartografie en incidenteel besteedden ook hogescholen aandacht aan de zeevaart. De in

1743 in Batavia opgerichte zeevaartschool kwam een paar jaar te vroeg en moest de deuren weer sluiten in 1755. Maar het begin was er en in 1748 werd het eerste Zeemanscollege in Amsterdam opgericht. In 1751 volgde het Zeemanscollege in Rotterdam, waar Laurens Praalder leermeester was in de stuurmanskunde en wiskunde en ook leidinggevende van het College. In Nederlands-Indië werd een tweede poging gedaan met een zeevaartschool in Semarang in 1782. De periode van de Bataafse Republiek en de Franse tijd strooide roet in het eten van het scheepvaartonderwijs en vele zeevaartscholen werden gesloten. Daarna ging het snel: in 1833 richtte P. van Galen in Rotterdam de Gemeentelijke Zeevaartschool op en dat was niet de enige: zeevaartscholen volgden in Den Helder, Harlingen, Groningen, Veendam, Vlissingen, Leiden, Vlieland, Terschelling en Schiermonnikoog. Niet alle scholen waren even succesvol. Het aanbod van leerlingen wisselde met de conjunctuur van de economie en daardoor de scheepvaart. In 1890 besloot de overheid tot bescherming van de beroepstitel zeeofficier’en pas in 1907 schreef de Schipperswet voor dat op een koopvaardijschip alleen gediplomeerde stuurlieden en machinisten mochten werken. Die wet garandeerde een continue stroom nieuwe leerlingen voor de zeevaartscholen.

Specialisatie Natuurlijk veranderde het scheepvaartonderwijs in de twintigste eeuw. De hele wereld veranderde in hoog tempo en vooral de techniek maakte grote sprongen. Stoomschepen en motorschepen maakten dat de scholen meer technische vakken gingen onderwijzen en dat er behoefte kwam aan specialisatie. Er kwam een splitsing in scholen voor de zeevaart, de binnenvaart en visserij. Scholen onderwezen niet alleen navigatie, cartografie en wiskunde, maar ook technische vakken als motorenkennis. Nieuw waren vakken over communicatiemiddelen als de telegraaf en radio. Al in de jaren twintig ontstonden verschillende opleidingen voor stuurman, scheepswerktuigkundige en specialisten als machineconstructeur en telegrafist. Door de snelle voortgang van de techniek veranderde het nautisch onderwijs na de Tweede Wereldoorlog sneller dan men lesboeken kon schrijven. Nieuw in deze periode was dat er opleidingen kwamen voor beroepen die tot dan toe open stonden als voor ongeschoold personeel. In Amster-

Tegenwoordig is de vraag naar goed opgeleide zeelui groter dan het aantal jongeren dat ervoor kiest te gaan varen. Rederijen werken daarom nauw samen met de scholen. Niet alleen om goede medewerkers op te leiden, maar ook om jongeren te motiveren voor een carrière in de zeevaart. De Amsterdamse rederij Spliethoff bouwde een aantal schepen met twee bruggen boven elkaar. Op beide bruggen staat exact dezelfde apparatuur. Maar op de ene brug heeft elk knopje wel degelijk effect op de koers van het schip. Op de andere brug kunnen stagiairs alle handelingen volgen en uitvoeren zonder dat het schip meteen van koers verandert. Het Nova College en Spliethoff ontwikkelden samen een opleidingsplan dat diverse prijzen won, waaronder de KNVR Shipping Award.

dam kwam het Matrozeninstituut en in Rotterdam de Havenvakschool die speciale opleidingen verzorgde voor beroepen in de haven.

Modern zeevaartonderwijs Inmiddels is het scheepvaartonderwijs net als het andere onderwijs ingedeeld in vmbo, mbo en hbo. Navigatie en cartografie zijn nog steeds belangrijke vakken. De jongeren van tegenwoordig leren omgaan met moderne technieken als ECDIS, AIS en radar. Ook blijft voor de sector vertrouwde kennis relevant om de locatie van een schip te bepalen via een sextant of de sterren. Als de elektriciteit aan boord uitvalt, is het noodzakelijk dat deze kennis aanwezig is. Daarnaast is de voortstuwing van schepen in ontwikkeling: elektromotoren op hoogspanning vinden steeds vaker een plaats in nieuwe scheepsontwerpen. Studenten leren daar nu al over en worden ook op het gebied van veiligheid al aan de wal gecertificeerd door de maritieme opleider. Lerend van het verleden, zijn de maritieme opleidingen een combinatie van theorie en praktijk. Oefenen doen de toekomstige zeelieden op hypermoderne simulatoren aan de wal en op de opleidingsschepen van de school. Zowel de binnenvaart- als de zeevaartsimulatoren in bijvoorbeeld de school in IJmuiden zijn zo realistisch dat de virtuele vaartijd meetelt voor het praktijkexamen. Wetende dat de voortgang van de techniek sneller gaat dan ooit, biedt het ROC Nova College continu bijscholingscursussen voor de nieuwste apparatuur en trainingen om vaardig te worden én te blijven binnen de internationaal steeds strenger wordende weten regelgeving op en rond het water.

•

W W W.IGO2C.NL

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

H ISTO RIE & TO E KO MST

VA N TALL S HI P S NA AR . . Thi js N ik k els w as de eers te vas te wer k ne mer e n n u de eig en a a r va n D y k st r a Naval A rc h itec t s ( D NA ) . He t bu re au he ef t d e o n t wer p en van ver schillende t a l l s h ip s o p zijn n a a m sta an, zoals d e k l ip p er St a d A m s te rd a m , het Br aziliaan s e zeil o p l eid in gs s c h i p Ci s n e B ranco e n de O m a a n s e Sh ab ab O m a n II. Buiten t all s h ip s o n t wer p t de st ud i o hy pe r moder n e jac h ten en rec en te l i j k de nieuwe R a in b ow Wa r r io r vo o r G ree npeace. T E K S T: T I N A R E I N D E R S

“D

e Stad Amsterdam is gebaseerd op de theeklippers uit de negentiende eeuw”, steekt Thijs Nikkels, directeur Dykstra Naval Architects, van wal. “Deze schepen waren ontworpen om met een lichte lading zo snel mogelijk vanuit het Verre Oosten naar Europa te zeilen. Om ze snel te laten varen, waren klippers lichtgebouwd, hadden een groot zeiloppervlak en een lange waterlijn. De Stad Amsterdam is gebaseerd op alle goede elementen uit de tijd van de klippers (1890). Zo heeft ze de slanke en snelle rompvorm en is de tuigage voorzien van extra lichtweerzeilen (lijzeilen). Ze draagt ra’s op elke mast en is daarmee een volschip. Wanneer een zeilschip op de achterste mast geen razeilen draagt, heet zo’n schip een bark. De Stad Amsterdam verschilt van de oorspronkelijke klippers vooral door andere materiaalkeuzes. Zo is er in plaats van stenen gekozen voor lood als ballast en zijn de topmasten en ra’s van aluminium. En de inrichting van het schip is natuurlijk helemaal anders dan een traditionele klipper: de Stad Amsterdam vervoert geen thee, maar mensen. Vooral de steeds veranderende regelgeving op het gebied van veiligheid heeft voor aanpassingen van de klipper gezorgd. Zo schrijft de regelgeving sinds de ramp met de Titanic voor dat passagiersschepen schotten tot aan de dekken moeten hebben.” De Stad Amsterdam verschilt van de windjammers die naar Zuid-Amerika voeren om graan te halen. Windjammers waren ontworpen om vooral veel lading te vervoeren, de snelheid maakte niet uit. Een klipper is fijner gelijnd en scherper in het voor- en achterschip en heeft voor het bedienen van de zeilen meer bemanning nodig.

Maltese Falcon Vrijwel elk schip dat van de tekentafel van Dykstra Naval Architects komt, heeft iets innovatiefs en unieks dat het schip

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

beter en duurzamer maakt en beter geschikt voor het doel waarvoor het gebouwd is. Er wordt gekeken naar klassieke schepen, oude systemen worden met innovatieve technieken gecombineerd en de architecten zoeken naar ideeën die onder in de la zijn beland. “Het is moeilijk iets nieuws te verzinnen, vrijwel alles is in de afgelopen eeuwen al een keer bedacht, maar niet noodzakelijkerwijs uitgevoerd”, vertelt Nikkels. “Wij verzamelen al die ideeën en kijken of we ze met moderne techniek kunnen toepassen. Veel voorstellen op het gebied van windvoortstuwing zijn bedacht in tijden dat de olieprijs hoog was, maar zijn nooit uitgevoerd omdat de olieprijs weer zakte. Zo is het principe van de DynaRig in de zestiger jaren bedacht door Wilhelm Prölss. Het plan was om bulkcarriers ermee uit te rusten om brandstof te besparen. Dykstra Naval Architects gebruikte het concept bij het ont-

INNOVATI E V E ZE IL S C HE PE N belasting per mast zichtbaar wordt gemaakt. Daardoor is het mogelijk het exacte punt te bepalen waarbij de mast zonder risico voor de veiligheid, maximaal is te belasten.

Rainbow Warrior Vanwege de reputatie van het architectenbureau op het gebied van duurzaamheid door toepassing van innovatieve techniek, wist ook Greenpeace de weg naar het bedrijf te vinden toen zij een nieuwe editie - de derde - van hun vlaggenschip de Rainbow Warrior nodig hadden. Greenpeace wilde een schip dat wel een motor heeft, maar desondanks zo min mogelijk ecologische impact heeft en legde die vraag bij Dykstra Naval Architects neer. Samen met TNO berekende het bureau de ecologische impact van het schip waarbij de bouw, het gebruik en het

‘Elk zeilschip is ecologisch verantwoord zolang je de zeilen kunt gebruiken’

werp van het 87 meter lange jacht de Maltese Falcon (2006). “Zes jaar zijn we bezig geweest met onderzoek, windtunnels, modellen bouwen en op het IJ met kleine versies rondvaren. Uiteindelijk hebben we voor alle uitdagingen een oplossing gevonden en ging het schip in 2006 te water.” Gekozen is voor een ontwerp waarbij één persoon het schip kan zeilen. Het schip is vierkant getuigd, maar de ra’s zitten aan de draaibare masten vast en de zeilen rollen in en uit de masten. Het nadeel van de vierkant getuigde schepen was dat ze niet goed aan de wind konden varen. De Maltese Falcon heeft dit probleem niet omdat de masten geen verstaging hebben waardoor de ra’s verder kunnen draaien. Hierdoor kunnen de vierkante zeilen in elkaars verlengde gezet worden en vormen dan samen een groot lengtezeil. De koolstofmasten zijn voorzien van een meetsysteem van optic fibres waarmee de

afbreken/recyclen meegenomen werd. Het was duidelijk dat het brandstofverbruik een zeer groot deel van de ecologische impact bepaalt. De focus moest dus liggen op brandstofbesparing. Nikkels licht toe: “Het is het eerste nieuwbouwschip van Greenpeace. De uitdaging voor ons was om het zo ecologisch mogelijk te maken. Nou is elk zeilschip ecologisch verantwoord zolang je de zeilen kunt gebruiken, maar dat houdt op wanneer je op de motor vaart. De Rainbow Warrior is een motorzeilschip waarbij grote ecologische winst wordt behaald door op een combinatie van motor en zeil te varen. Met de motor aan vergroot je de schijnbare windsnelheid en neemt het rendement van de zeilen toe. Voor de motor is gekozen voor een hybride motor waarbij de hoofdmotor zo min mogelijk aan staat en de overcapaciteit van de generator gebruikt wordt voor een elektromotor. De vraag die we ons stelden was hoe we de wisselende bemanningen zoveel mogelijk aan het zeilen krijgen. Het antwoord was simpel: je maakt het ze op alle manieren zo makkelijk mogelijk. Zo zijn de zeilen verregaand geautomatiseerd en te bedienen vanaf de brugvleugels. Een verdere besparing van brandstof bereikt de Rainbow Warrior door maximaal gebruik te maken van de weersomstandigheden: speciaal voor dit schip is een routeringsprogramma ontwikkeld dat gebruikmakend van actuele weergegevens de meest voordelige route zoekt. De combinatie van al deze innovaties maakt dat een nieuwbouw Rainbow Warrior milieuvriendelijker is dan het aanpassen van een bestaand schip.”

•

W W W.DYKSTR A-NA.NL

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

Amsterdam IJmuiden Offshore Port, Serving up offshore energy solutions. S: G EVENT UPCOMIN ars Anniversary Ye AYOP 30 t 2015 us - 16 Aug rope Aberdeen Eu Offshore tember p - 8 - 9 Se nergy Amsterdam E e r o Offsh 2015 October 4 1 - 13 -

Our partners are ready to be of service in the following disciplines: • Base Facilities (office, warehouses, open yard) • Transport, Logistics & Supply • Construction, Engineering • Decommissioning • Design, Development • General Services • Maintenance and Repair • Offshore Wind Power • Port Related Services • Regional Authorities CONTACT DETAILS

www.ayop.com info@ayop.com

AMSTERDAM IJMUIDEN OFFSHORE PORT

• Airborne Oil & Gas BV • Amports • AON Risk Consultants • Ballast Nedam Infra • Brand Energy Services BV • BK Groep • Boon Transport BV • Breman Offshore BV • CBOX Containers Netherlands BV • CCA Containers Netherlands • CMF Central Mudplant & Fluid Services • Damen Shiprepair Amsterdam • Dirkzwager, Royal • DOES B.V. • Dolphin Marine Offshore en Industrie BV • EPMC Europe • Goflex Young Professionals BV • Grontmij Nederland BV • Gulf Oil Nederland BV • Imtech • Industrial Pump Group Nederland BV • IRO • Iskes Towage & Salvage • Isolatie Combinatie Beverwijk BV • Kamer van Koophandel Amsterdam • KVSA BV • Lashuis Haprotech • Main BV • Local City Council Amsterdam Noord • Mammoet Nederland BV • MEO BV • Mistras • MTC International • Municipality Beverwijk • Municipality Velsen • Munici-pality Zaanstad • Niron Staal • Nova College • Oliehandel K. de Boer BV • Peterson IJmuiden BV • Port of Amsterdam NV • Port Towage Amsterdam • Pronk Multiservice BV • Provincie Noord Holland • Reym BV • Royal Haskoning DHV • SAB 1950 • SeaMar • Selmers BV • SPIE Industry Noordwest • Stork Industry Services • Svitzer Amsterdam BV • Tata Steel IJmuiden BV • United Stevedores Amsterdam BV • Unique Lights • Venus & de Waard BV • Vicoma Engineering • Vopak Agencies Amsterdam BV • Vries & Van de Wiel • Willis BV • Willteco BV • WIND • Windcat workboats • Zeehaven IJmuiden

Alliance of port & offshore related industries and regional authorities

FI NA NCI EE L

‘ H E T BE G IN T MET H ET BOUW EN VA N EEN G O E D IMAG O ’ SAI L genie t in d e eers te p l a a t s bek endheid al s een fees t voor de waters p o r t l iefh eb b er. Daar naast is h et een u n iek e ge le ge nheid o m d e r ijk e mar it ieme tra d it ie van o n s l a n d voor het voet l ic h t te b ren gen . Dat is ee n v a n de p u n ten d ie u it e en re ce n t ra p p o r t van A B N AMR O – ge t itel d ‘ Vo l o p k a n s en voor innova t ie ve Ned er l an d s e super jachtb o u wers’ - n aar voren k omt . R o der ic k Vo s, sec tor analist in d u s t r ie A B N AMR O en au teu r van h et o n de r zoe k , l ic h t to e. T E K S T: C E E S V I S S E R

Wat is het belang om onze maritieme geschiedenis te kennen? Roderick Vos: “Onze handelsgeest brengt ons ver in veel internationale markten en ons vakmanschap is goed te verkopen. In mijn rapport heb ik, samen met HISWA Vereniging, gekeken naar de markt voor superjachten. Dit is een niche waarin Nederlandse werven een ijzersterke positie hebben. Verkoop vindt vrijwel alleen plaats in het buitenland. Daar zitten de potentiële klanten van de enorm kostbare jachten vooral. Logisch daarom dat in het buitenland veel wordt geïnvesteerd in marketing en imago. De focus ligt hierbij op punten als innovatie, creativiteit en ambachtelijk erfgoed. Deze punten komen niet uit de lucht vallen, maar worden gerealiseerd door de duizenden mensen die in deze bijzondere branche werkzaam zijn. Denk bijvoorbeeld aan interieurbouwers, architecten en ingenieurs. Allemaal experts in hun vak die bijdragen aan de omzet en toegevoegde waarde. SAIL is denk ik het moment om hierbij stil te staan. Al eeuwen maken mensen de mooiste dingen in deze sector. Tijdens SAIL is te zien dat dit nog steeds zo is.” Het is een zorg dat al jaren speelt: ondanks onze roemruchte maritieme traditie blijft de aanwas van jong maritiem en technisch geschoold personeel achter op de vraag. Hoe verklaart u dit? “Uit de gehele sector hoor ik dat er een schaarste aan getalenteerde techneuten is. De uitstroom van gepensioneerden is groot en er zijn de laatste jaren te weinig jonge mensen enthousiast gemaakt voor een baan in de techniek. De sector zal

meer nadruk moeten leggen op de dynamiek in het werk en de goede kansen op de arbeidsmarkt. Dit begint met het bouwen van een goed imago. SAIL is bij uitstek een evenement voor de maritieme sector om hier aandacht aan te besteden. En wat werkt beter dan onze pronkjuwelen te tonen? De prachtige historische (zeil)schepen komen al, nu de moderne superjachten nog!” Welke rol kan ABN AMRO hierin spelen? “In onze studie geven we een overzicht van wat wij zien als kansen en bedreigingen voor de toekomst van de werven en hun toeleveranciers. We delen onze visie op de sector met ondernemers en starten het gesprek met ze. De continuïteit van hun bedrijf en de rol die wij daarin kunnen spelen, staat centraal. Het toekomstig succes van de sector raakt de werven, ons als partner en natuurlijk ook de (toekomstig) werknemers.” Op welke manier gaat u SAIL beleven? “Onder het motto jong geleerd is oud gedaan, ga ik met mijn zoontje van veertien maanden genieten van de tall ships. Ook wil ik een bezoek brengen aan een tentoonstelling op de NDSM-werf, genaamd ‘Eens werden er schepen gebouwd’. Inderdaad, een expositie die ons een kijkje gunt in de geschiedenis van de maritieme maakindustrie in Amsterdam.” Voor inzage in het volledige rapport van ABN AMRO, getiteld ‘Volop kansen voor innovatieve Nederlandse superjachtbouwers’, gaat u naar: insights.abnamro.nl/volopkansen-voor-innovatieve-nederlandse-superjachtbouwers.

•

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

. . . .

Eigen machinale werkplaats Revisie van pompen, ventilatoren, roerwerken en tandwielkasten

Pomprevisie voor scheepvaart, industrie en overheid

Steiger vluchtladder systemen ARC keramische coatings (extreem chemisch, corrosieen erosiebestendig voor de industrie en scheepvaart)

Westhavenweg 45 1042 AL Amsterdam • T. 020 4486448 • F. 020 4486444 • info@saedt.nl • www.saedt.nl

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

HAV EN B EROEP EN T E K S T E N F OTO : C E E S V I S S E R

A R JAN B R O KM AN N

‘Lange, maar leuke dagen’ In Zeehavens Amsterdam werken ongeveer 59.000 mensen in uiteen lopende functies en beroepen. In de serie Havenberoepen is een van hen aan het woord. In deze afleve ring Arjan Brokmann, schipper bij Bek & Verburg. “Het mooiste van mijn werk? Dat geen dag hetzelfde is. Mijn dag begint rond zes uur aan boord van de Beta Cura, het motorkraanschip waarmee we in de haven met een team van drie man – ik en twee matrozen - bij zeeen binnenvaartschepen vuilnis inzamelen. Een bijzonder scheepje trouwens. Het casco stamt uit 1926. Vijf jaar geleden heeft hij een refit gehad; een nieuwe precisiekraan, generator en kopschroef. Zo’n kopschroef is voor dit werk ideaal. Je moet constant manoeuvreren om bij schepen zachtjes langszij te komen, vooral bij cruiseschepen die vaak glasplaten op de bovenlijn hebben. Als je zo’n plaat aan gort vaart, heb je meteen 10.000 euro schade. Ik heb weleens twee dagen zonder kopschroef gezeten. Zo’n kopschroef is natuurlijk een beetje verwennerij, maar ik was blij dat ie het weer deed.”

Naamkaartje “Bek & Verburg is een goede werkgever. Alles goed geregeld, leuke werksfeer, leuke collega’s. Dat laatste is belangrijk. Je maakt soms werkdagen van zestien uur, dus zolang

zit je wel met elkaar opgescheept. De jongens zijn geen binnenvetters, zeggen waar het op staat. Zo ben ik zelf ook. Als schipper moet dat wel. Mijn naamkaartje hangt aan het schip en de werkwijze. Als iets me niet bevalt, dan moet ik op mijn strepen staan. Dat geldt niet alleen voor mijn matrozen, maar ook voor klanten. Die denken soms dat je maar een ‘vuilnisman’ bent en gaan het je dan echt moeilijk maken.”

Leeftijd: 36 jaar Functie: Schipper Bedrijf: Bek & Verburg Werkzaam in de haven sinds: 2001

Willem-Alexander “Ik kan me de vorige editie van SAIL nog goed herinneren. Toen hadden we – net als dit jaar – de afspraak met stichting SAIL dat wij alle scheepsvuilnis inzamelen. Op zaterdagmiddag, het hoogtepunt van het feest, moesten we naar de tall ship Götheborg. Die lag achter in de IJ-haven, ook nog eens achter een drijvende brug. Het water lag vol met alles waar maar een beetje roer en motor op zat. Ook de Groene Draeck onder begeleiding van twee politieboten en met aan het roer Willem-Alexander voer daar rond. Zelf was ik met onze boot Invotis, bijna vijftig meter lang en tien meter breed. Op enig moment ontstond een trechter en kwam alles vast te liggen. We voeren heel langzaam, dus andere bootjes kwamen langszij en maakten zich aan ons vast waardoor we een soort drijvend eiland werden. Heel gezellig hoor, we kregen zelfs drankjes aangeboden. Hoe ik bij de Götheborg ben gekomen? Gewoon mijn

schip heel voorzichtig, bijna stationair, tegen de massa aan zetten. Al die fragiele jachtjes en bootjes gaan dan echt wel opzij. Maar het heeft allemaal wel twee tot drie uur geduurd – en dan moesten we er ook weer uit. “Ook dit jaar zijn we er weer bij. Dat zijn lange, maar leuke dagen. We opereren met drie schepen, waarmee we vaste patronen varen. We starten vijf uur in de ochtend vanaf het SAIL-terrein en werken zo via het Muziekgebouw en de Ruyterkade richting Amsterdam-Noord naar voren. Omdat we ’s morgens vroeg beginnen, kom je op het dek van de vaak wat kleinere schepen feestgangers tegen die hun roes liggen uit te slapen. Heerlijk. Met de tall ships is het nog wel oppassen geblazen. Daar steekt van alles uit: zeiltuig, takels voor de reddingssloepen. Als je niet oplet, vaar je zo een paal door je stuurhut. Ach, SAIL is een groot feest, we kijken er altijd weer naar uit.”

•

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

Internationaal ondernemen

samen met de Rabobank

Internationale ondersteuning bij internationaal ondernemen Op de exportmarkt kun je de Rabobank wel de 'linking pin' noemen. We kennen de wereld, de markten en de exportstromen. Ook kennen we de partijen die ertoe doen bij een financiersvraag. Met onze coรถperatieve achtergrond vinden we vaak een oplossing.

www.rabobank.nl/bedrijven Een aandeel in elkaar

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

A MPORTS W W W. A M P O R T S . N L

LE D EN I N AC T I E Ee n bijzon d ere A m p o r t s le de npagin a ! O f b eter, dr ie le de npagin a’s – over w a t Ampor t s d o et t ijden s PreSa il I Jmuide n e n SA I L A m s terda m . Plus he t wo o rd a a n dr ie l eden ove r hun a c t iviteiten en we r k zaamheden t ijd en s h et e vene ment . Met deze special en de tall ship-poster (zie elders in dit nummer) onder de arm gaat Amports tijdens de SAIL-dagen on tour. Net als afgelopen jaar tijdens de PreSail in IJmuiden beelden we diverse havenberoepen uit via levensgrote panelen met kijkgaten. Bezoekers met hun hoofd in het kijkgat zijn voor eventjes loods, sleepbootkaptein, havenmeester of bijvoorbeeld lasser. U vindt ons op 15 en 16 augustus in IJmuiden, daarna in Beverwijk (18 augustus) en vervolgens op 20 en 21 augustus tijdens de Damen Experience Days bij Damen Shiprepair Amsterdam.Tot dan!

BLOM EN SAIL SAIL 2015 is ook voor Sleepdienst en Dekschuitenverhuurderij Blom BV een bijzondere periode, waarin ‘alle zeilen bijgezet moeten worden’. Directeur Nancy Blom: “Wij zijn heel druk met een aantal projecten in de binnenstad, en zullen dus onze werkzaamheden moeten aanpassen en om SAIL heen plannen. Dat betekent vanaf hier, dat is de Coenhaven, steeds heel voorzichtig tussen de drukte van alle bootjes heen varen. Maar improviseren is aan ons wel toevertrouwd. Ons werk verandert elke dag.” Vergt SAIL op die manier enig aanpassingsvermogen van Blom, het nautische evenement genereert ook extra business. “Met SAIL zijn we er natuurlijk altijd bij. Deze editie worden we ingehuurd door Port Towage Amsterdam om de tall ships te assisteren en deze schepen naar hun afmeerplekken te brengen. Daarvoor zetten we twee sleepboten in, de Joke en de Nancy. Ons werkterrein strekt zich dan uit tussen Amsterdam en IJmuiden.” Behalve het beschikbaar stellen van dan sleepboten verhuurt Blom aan een handvol partijen dekschuiten. Blom: “Die zullen worden ingezet voor extra afmeermogelijkheden voor de bootjes en sche-

pen. Nog een paar dekschuiten en pontons zijn bedoeld voor het publiek om de festiviteiten op het water beter te kunnen volgen.” Of de directeur zelf nog van SAIL ga genieten? “Nou, ik zal die dagen vooral aan het werk zijn. Maar mijn ouders zijn dol op SAIL en maken met de Joke altijd wel even een rondje. Dus als het even uitkomt, stap ik bij hen aan boord.” W W W.DEKSCHUITENENPONTONS.NL

Amports, de collectieve promotieorganisatie voor de Amsterdamse havenregio ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

EX P ERIENCE DAYS

Het aantal activiteiten tijdens SAIL is talrijk, maar als een happening het bezoeken waard is dan de Damen Experience Days, georganiseerd door Damen Shiprepair Amsterdam (DSAm). Het event vindt plaats in de Groene Oceaan en duurt twee dagen (20 en 21 augustus). Voor DSAm is SAIL voor alles een evenement dat het accent legt op het erfgoed van scheepsreparaties. Zegt Sarah de Waart, marketing- en salesmedewerkster van genoemde scheepswerf. Volgens haar geeft het evenement goed de relatie weer tussen Amsterdam en de zeehaven, en daarmee met de werf. “SAIL is ook nog eens een spectaculair moment om onze relaties uit de gehele sector, nieuwbouw en reparatie, bij elkaar te brengen en de banden te versterken. Want uiteindelijk komt alles terug bij de herkomst van schepen en dus ook een beetje bij SAIL 2015.” Om een saluut te brengen aan het erfgoed, staan de Damen Experience Days op het programma. De Waart legt uit dat het voor DSAm moeilijk is nieuw en jong personeel aan te trekken, dat een technisch beroep ambieert. “Omdat de aanwas in de technische en maritieme sector achterblijft, proberen wij leerlingen en studenten te interesseren voor techniek. Dat doen we door onze werf open te stellen en een event op te zetten met alleen maar echte doe-activiteiten.” De medewerkster wijst erop dat bij het repare-

ren van schepen veel om de hoek komt kijken. “Het is namelijk niet één soort handeling of beroep. Zo is een bankwerker gericht op reparaties aan de schroef en het roer van het schip, een ijzerwerker juist meer op het maken en installeren van railingen, trappen, dek of een schade aan de huid en een lasser zorgt ervoor dat elke constructie stevig en waterdicht is. Dit zijn nog maar een aantal van de handelingen. Zo heeft een schip ook leidingen die gerepareerd moeten worden, een accommodatie die soms aan vervanging toe is, de motor die nagekeken moet worden, airco die moet functioneren, veilige tanken waarin brandstof is op te slaan...” Gevraagd naar welke activiteiten tijdens de

Experience Days zijn te ondernemen, noemt De Waart een rondleiding over de werf, een 3D scan (Advin), virtuele lassimulator (Het Lashuis/Haprotech), echte lasapparatuur, motorische demonstraties (Nico Verken), slangen- en appendagesdemonstraties (Pirtek) en chemische/maritieme afvalverwerkingdemo’s (MAIN). Om het geheel luister bij te zetten, zal ms. Friesland op 20 augustus (rond 14:00 uur) arriveren. De Waart: “Dit initiatief is een uniek concept. Vooral door de brede opzet en de aanwezigheid van andere bedrijven, maar ook in de gehele Groene Oceaan. Een zee aan mogelijkheden voor de studenten.” SAIL-GROENEOCE A AN.DAMEN.COM

Amports, de collectieve promotieorganisatie voor de Amsterdamse havenregio 58

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

A MPORTS W W W. A M P O R T S . N L

CAPTA IN H A A K E N Z I J N CREW Sponsor van het eerste uur de Ter Haak Group, waartoe ook Cbox Containers behoort, stelt elke SAIL-editie sinds 1975 parkeerruimte en evenementencontainers beschikbaar. Niet geheel belangeloos. In ruil krijgt Ter Haak de gelegenheid om met nationale en internationale gasten en natuurlijk de eigen medewerkers en familie SAIL op en rond de tall ships te beleven. “Het begon in 1975 bij de eerste SAIL, letterlijk bij ons voor de deur”, vertelt Richard ter Haak op zijn bekende smakelijke manier. “Mijn vader zat toen met ons bedrijf P. ter Haak & Zonen BV op de Javakade, de tall ships lagen op dertig meter afstand voor ons kantoor aan onze kade. We moesten onze activiteiten wel wat aanpassen. Ik heb toen zelf een bord geschilderd met onze firmanaam erop, voor het eerst, want mijn vader vond reclame onzin.” Ter Haak werd meteen sponsor, als leverancier van parkeerterrein en evenementencontainers. Dat zijn ze tot op de dag van vandaag gebleven, al verhuisde het bedrijf later naar de Suezhaven achter het Telegraafgebouw en weer later, in 1995, naar de huidige riante locatie aan de Amerikahaven op de Ruijgoordweg naast de oude Ceres Terminal.

AG EN DA

Ter Haak: “In de Suezhaven werden pontons ingericht om tijdens SAIL dienst te doen als pirateneiland voor de kinderen. Deze werden dan voor de SAIL versleept naar de IJ-haven. Het belangrijkste is echter het faciliteren van parkeerterrein en opstapgelegenheid voor pendelboten richting de IJ-haven. In de Amerikahaven stellen we daartoe nu ruim zes hectare aan parkeerterrein en achthonderd meter kade beschikbaar waarbij de gasten

opstappen op driemastschoeners, tjalken, partyschepen en ander historisch materieel.” “Wij barteren een gedeelte van de kosten met Sail Event Partners”, vervolgt Ter Haak. “Met de SAIL In-parade krijgen wij het Russische fregat de Shtandart tot onze beschikking. Dat schip speelde een hoofdrol in de film over Michiel de Ruyter. Op vrijdagavond varen onze medewerkers met hun gezinnen op de koftjalk De Toekomst en op zaterdagavond ontvangen we zo´n 150 nationale en internationale gasten voor een get together party met een walking dinner op het grootste tall ship van SAIL, de Kruzenstern, een zeilvrachtschip dat tot aan de Tweede Wereldoorlog tussen Zuid-Amerika en Europa voer. Elke avond vormt het vuurwerk een daverende afsluiting.” De anderhalf miljoen bezoekers die op SAIL afkomt, loopt onvermijdelijk tegen een van de tweehonderd containers aan die dochtermaatschappij Cbox Containers ter beschikking stelt als uitkijkpost, voor de EHBO en politie en natuurlijk mercandise- en proviandcontainers voor opslag. Ter Haak vult aan dat ook geklimatiseerde containers in het pakket zitten. “Voor horecastandjes, om de drankjes koel te houden.” W W W.TERHA AKGROUP.COM

Havenbarbecue

Events • Havenbarbecue - 3 sept Ruigoord • Havendebat - 8 oktober BIM Huis Amsterdam Beurzen • Offshore Europe Aberdeen 8-11 september 2015, AECC Aberdeen

• Offshore Energy Amsterdam 13-14 oktober 2015, RAI Amsterdam Voor agenda-updates kijk op: www.amports.nl

Dé smaakvolste en feestelijkste bijeenkomst van de Amsterdamse haven komt er weer aan: de Havenbarbecue. En dit jaar gehen wir los, want het thema is ons favoriete hinterland, Deutschland. De Havenbarbecue vindt plaats op donderdag 3 september. Dat is vlak na de vakantie. Een mooie gelegenheid om bij te praten met uw collega’s en zakenrelaties in de haven.

ORAM, Amports en Havenclub Amsterdam zetten het bier en de braadworsten voor u klaar en heten u van harte welkom op onze vaste barbecuelocatie: Ruigoord. Dus meld u direct aan voor de Havenbarbecue! www.havenbarbecue.nl

Haven BBQ

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

WIJ CREËREN KANSEN

PORT OF FOOTBALL

THE WHITE LIONS WE CREATE OPPORT UNITIES

TELSTAR

(2nd to Ajax in Amsterdam region)

COME AND JOIN US: Friday

August 28th 2015

20.00 hrs

Telstar – FC Emmen

Friday

September 18th 2015

20.00 hrs

Telstar – Fortuna Sittard

Friday

October 2nd 2015

20.00 hrs

Telstar – FC Eindhoven

Friday

October 23rd 2015

20.00 hrs

Telstar – Achilles ‘29

Friday

November 6th 2015

20.00 hrs

Telstar – FC Volendam

THE DUTCH REAL MADRID Correia is Dutch for Danilo

PARTICIPANTS PORT OF FOOTBALL: WIJ CREËREN KANSEN

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Telstar Port of Football is a sponsor program of first division football club Telstar. It’s a unique platform for companies in the -North sea canal region-. A fun business network combined with great football and beer. Visit a match. Join our sponsor squad and call upon Sales Executive Steef Hammerstein, steef@sctelstar.nl.

Telstar Stadium | Minister van Houtenlaan 123b | 1981 EK VELSEN-ZUID | www.telstarrrrrrrrrrrrrr.nl

JURI DI S C H E HAV EN Z A K E N T E K S T: E R N S T B U LT H U I S

Aanvaring naar Nederlands recht: een bijzonder ruim sop MR. ERNST BULTHUIS

Een van Nederlands mooiste nautische evenementen staat op stapel: SAIL 2015. Laten we het niet hopen, maar een dergelijk evenement blijft zelden vrij van ongevallen, want zoveel ervaren en onervaren verkeer op relatief beperkt begaanbaar water. Hoe zit het juridisch in geval een aanva ring plaatsvindt? Een aanvaring is een zogenaamde gekwalificeerde onrechtmatige daad, ofwel een doen of nalaten in strijd met het recht. De wet omschrijft aanvaring als ‘de aanraking van twee schepen met elkaar’, waarbij ‘schip’ op haar beurt is gedefinieerd als een zaak die blijkens zijn constructie bestemd is om te drijven en drijft of heeft gedreven. Deze definities leveren al stof tot nadenken op. Zo bezien vormt de aanraking van een badeend met een houten vlot een aanvaring in de zin van de wet. Maar Nederlands recht gaat nog verder: een aanvaring is ook schade veroorzaakt door een schip zonder dat een aanvaring plaatshad. De zogenaamde schadevaring. Bijvoorbeeld een hekgolf die een afgemeerd schip beschadigd. Of een schip dat tijdens baggeren een bodemkabel beschadigt. Of een stuk lading dat uit de scheepskraan op een andere zaak terechtkomt. Het zogenaamde ruime aanvaringsbegrip. Waarom is dat relevant? Omdat dit veel meer gevallen onder het aanvaringsrecht brengt dan men aanvankelijk verwacht. En hierin schuilt een gemene adder onder het juridische gras: een vordering uit onrechtma-

tige daad verjaart na vijf jaar, een aanvaringsvordering al na twee. En die regeling kan niet ontweken worden door de vordering dan maar niet op aanvaring maar op onrechtmatige daad te baseren, aldus de Hoge Raad in het Zwartemeer-arrest. Die zaak ging over een beschadigde bodemkabel, waarbij het claimende energiebedrijf na drie jaar haar vordering instelde jegens de eigenaar van het baggerschip, en daarmee te laat was. Die verjaring werkt dus exclusief, iets waar niet iedere doorsneeadvocaat zich van bewust is.

is maritiem advocaat en partner bij ROHE Advocaten in Amsterdam.

‘Zo bezien vormt de aanraking van een badeend met een houten vlot een aanvaring’

Zuivere aanvaring Hoe is vervolgens aansprakelijkheid geregeld? Dat draait om ‘schuld van het schip’. Het schuldige schip dient de schade te vergoeden. Indien beide schepen schuld hebben (bij een zuivere aanvaring), geldt de aansprakelijkheid naar rato van het schuldaandeel. Sprake van schuld is er indien: 1) iemand waarvoor de eigenaar van het schip aansprakelijk is (bijvoorbeeld de kapitein) een fout maakt, 2) of iemand die ten behoeve van het schip arbeid verricht (bijvoorbeeld een kraanmachinist) een fout maakt, of 3) het schip een gebrek heeft, waardoor schade wordt veroorzaakt. Voor de hand ligt het voorbeeld dat een bemanningslid foutief vaart, tegen de regels of in strijd met de vereisten van goed zeemanschap. Al minder voor de hand ligt het baggervoorbeeld. Het meest bizarre voorbeeld vond ik de zaak waarbij een lading beschadigd raakte door ongedierte uit een vorige lading. Het schip was niet goed schoongemaakt, en voldeed daarmee niet aan de eisen (had dus een gebrek), met schade aan de volgende

lading als gevolg. Zelfs doorgewinterde nautische juristen moeten hier waakzaam zijn. Verkiest u binnenkort het ruime sop, als professional of als particulier, in het kader van SAIL of daarbuiten, geniet daar dan vooral van en laat het voorgaande dat plezier niet bederven. Geniet wel bewust als deelnemer aan het nautische verkeer, zoals het goede zeemanschap betaamt. En zodra iets misgaat, sla dit artikeltje er nog eens op na. Een goede zomer allen!

•

aan de inhoud van dit artikel zijn geen rechten te ontlenen. voor een reactie kunt u e-mailen met: ernst@roheadvocaten.nl

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

De Specialist Maritieme

T 030 - 2600 400 E maritiem@tigerconcept.nl

Koek- of opbergblik mini container

www.tigerconcept.nl www.usbwereld.nl

Pennen, paraplu’s, USB-sticks, anti-stress items, powerbanks, blocknotes, tassen, sleutelhangers en nog veel meer! TIG15_001 Adv Maritiem 185x132 opz03.indd 1

* excl. btw en set-up.

Voor al uw relatiegeschenken

Stressbal vrachtschip

Drijvende sleutelhangers Pepermuntpakje, E 0,26/st - 1000 stuks*

USB-stick Schepen. Uw (eigen) schip als USB-stick.

Balpen Baron, E 0,35/st - 600 stuks*

USB-stick Schepen

USB-stick Message in a bottle

premium relatiegeschenken en USB-sticks

28-07-15 10:30

www.restaurantijmond.nl

UITZIC H ET M

AVEN EN N DH

JM OP I ON

PORT TOWAGE A M S T E R D A M

Call us 24 hours a day: +31 255 82 00 80

RDZEE OO

Tijdens de PreSail IJmond op 15, 16 en 18 augustus heeft u bij Restaurant IJmond een prachtig uitzicht op de Tall Ships die de haven van IJmuiden binnen varen. Ook de Sail Out op zondag 23 augustus zit u bij Restaurant IJmond eerste rang, waarbij dit jaar voor het eerst alle Tall Ships de haven tegelijk zullen verlaten. DIVERSE LUXE BROODJES — PROEVERIJ VAN GAMBA’S en stokbrood voor € 17,50

CAPTAIN’S DINNER Capucijners met toebehoren en gemengde salades voor € 15,— 2-GANGEN SAIL DINNER voor € 26,50

Seinpostweg 40 - 1976 BT IJmuiden 0255 - 51 35 36 - info@ijmond-restaurant.nl

Monnickendamkade 19C www.towageamsterdam.com info@towageamsterdam.com 1976 EC IJmuiden

T WITTER T W I T T E R . CO M / A M P O R T S

Ook Amports is volop bezig met social media. Inmiddels telt het Twitter account @amports zo’n 3.100 volgers en dat aantal groeit snel. Op deze pagina de leukste tweets die de afgelopen weken voorbijkwamen.

Inge Reijmer @ingeOndCoordntr aug. 02, 2015: Op 15 en 16 aug vaart er een uniek gratis pontje tussen Beverwijk en IJmuiden @ presailijmond IJmuiden havenfestival SAIL Amsterdam 2015 @sailamsterdam jul. 29, 2015: “VIDEO: Russen zingend op weg naar #SAIL2015” - #TallShip #Kruzenshtern #video @VaarKrant

SAIL Amsterdam 2015 @sailamsterdam jul. 31, 2015: Het is ook moeilijk kiezen! Officiële #SAIL2015 kleding verkrijgbaar in #SAILshop op #AmsterdamCS #Amsterdam

Arend de Geus @VeelHooi jul. 30, 2015: Programmaboekje uit 1985 van @sailamsterdam. 30 jaar oud, mooi tijdsbeeld! #walkman #FrankGovers

NDSM @NDSM_werf jul. 28, 2015: Moving Mesdag brengt het meesterwerk Panorama Mesdag tot leven in een 360 dome @sailamsterdam!

Stephen Cassidy @stephencassidy jul. 28, 2015: Wat oude foto’s van #sailAmsterdam i.v.m. #presailijmond en opkomende #sail2015 #amsterdam

Hebt u ook een interessant havennieuwtje? Volg ons en richt uw bericht, eventueel met foto, aan @amports. De leukste tweets worden meegenomen in Zeehavens Amsterdam.

RB Amsterdam @rbamsterdam jul. 21, 2015: Gaat u met de boot naar #sail2015? Denk aan uw veiligheid! Draag een #redvest , Hou het weer in de gaten! #Amsterdam

Havenbedrijf Adam @HavenAmsterdam jul. 21, 2015: ‘Vaar niet in de dode hoek van een enorme schuit’ Ken jij de #vaarregels al voor #SAIL2015?

Frank ter Haak @frankterhaak jul. 20, 2015: @team_Brunel uit het water @MarinaSeaport #IJmuiden @volvooceanrace op naar @ presailijmond and @sailamsterdam

ZEEHAVENS A MSTERDA M AUGUSTUS 2015

Welcome to our port

Port of Amsterdam heet iedereen welkom b議 PreSAIL 觸mond en SAIL Amsterdam 2015. Ga je zelf varen, lees & bekijk dan eerst de vaarregels op www.portofamsterdam.nl/sail Veel plezier!