WE ARE LEGEND
Julian W.Tang
ข้าฯ คือ เอชไอวี ชื่อนี้คือตำนาน นคร เปรมศรี เตือนใจ เทพยสุวรรณ
ร้อยคำ กรองความ
We are HIV. Our family is ancient. Out of Africa, Monkey to man, ข้าฯ คือ เอชไอวี ตัวข้าฯ นี้ คือตำนาน From the trees and forests, แอฟริกา คือถิ่นฐาน ผ่านจากลิง มาสู่คน To the towns and cities. จากป่า มาสู่เมือง ชื่อลือเลื่อง ทุกแห่งหน We are here. ได้ยินไหม เฮ้ยพวก “คน” พวกข้าฯ อยู่ ที่ตรงนี้ For we are HIV, we are legion. Our children are billions, ข้าฯ มา เป็นกองทัพ ไม่อาจนับ จำนวนมี Our home, in your defenses, In your blood, your brain, พวกพ้อง ผองข้าฯ นี้ เจริญที่ ภูมิคุ้มกัน Your saliva, your semen. ในเลือด ในสมอง กองน้ำลาย น้ำกามนั้น We are everywhere. สืบวงศ์ ดำรงพันธ์ุ ทั่วสรรพางค์ ในร่างกาย For we are HIV, we are immortal. ข้าฯ นั้น เป็นอมตะ ใครจะฆ่า ก็ไม่ตาย We are part of you, ข้าฯ อยู่ กับเจ้าได้ หากเจ้าตาย ข้าฯ ยังคง And you of us, ข้าฯ คือผู้ พเนจร สู่คู่นอน ที่โลภ หลง We live with you, but May not die with you. เสพสม ขยายพงศ์ แพร่ข้าฯ สู่ ครรภ์มารดา We go on. จากเลือด ไปสู่เลือด ทำให้เดือด ทุกหย่อมหญ้า รับเลือด รับข้าฯ มา ติดตามเจ้า ไปทุกคน For we are HIV, we are travelers. From lover to lover, Mother to baby Donor to blood bank, ข้าฯ คือ เอชไอวี ที่แข็งแกร่ง และอดทน Blood bank to patient, ยาทั้งหลาย ที่ผู้คน สารพัด จะนำมา We follow you. ข้าฯ ต้าน ทนทานได้ อีกยังไซร้ พัฒนา ปรับตัว สู้ ดื้อยา จึงไม่ตาย ขยายพันธ์ุ For we are HIV, we evolve. NRTIs, NNRTIs, PIs, INIs, ข้าฯ คือ เอชไอวี ที่สูบกิน ทุกสิ่งสรรพ์ New designs, new drugs, Bring it on, bring it on, เวลา ทั้งคืนวัน ทั้งความฝัน และเงินทอง Q151M, K103N, L90M. เหวยเหวย พวกมนุษย์ ผู้แสนสุด จะผยอง We adapt, we survive. ข้าฯ ประกาศ ท้าประลอง ไหนล่ะเฮ้ย วัคซีนเอ็ง We are HIV. We consume. Your resources, your time, Dr. Tang is a clinical and academic virologist with The Chinese University of Hong Kong and Prince of Wales Hospital, Hong Kong. His research interests include bloodborne viruses such as HIV and hepatitis Your hope, your lives, Your new drugs are easy. B and C, as well as molecular epidemiology involving the phylogenetic analysis of viral sequences. Where are your vaccines? From: tang JW. We are legend [Another Dimension]. Emerg Infect Dis. 2008 Sep. Can you stop us? We will see.
Available from http://www.cdc.gon/EID/content/14/9/1420.htm
จดหมายข่าว สถาบันวัคซีนแห่งชาติ กรมควบคุมโรค ปีที่ 4 ฉบับที่ 3 เดือน มิถุนายน 2554
เนื้อหาภายในเล่ม น ี ซ ค ั ว า น • การรณรงค์ป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่ด้วยวัคซีน นการพัฒ
้าใ น ห ว า ้ วัคซีน น ก า ้ ม ด ิ า ต า ช คว ง ่ ็นระบบ รวาระแห โครงกา ีนอย่างเป ซ ค ั ว น า ้ ด ร บุคลาก การพัฒนา
• International Advanced Course on Vaccinology in Asia-Pacific Region • วัคซีนโรคมะเร็งต่อมลูกหมาก (Prostate cancer) • ข้าฯ คือ เอชไอวี ชื่อนี้คือตำนาน
บทบรรณาธิการ คณะรัฐมนตรี (ครม.) เห็นชอบในหลักการให้การพัฒนาวัคซีนในประเทศเป็น “วาระแห่งชาติ” เมื่อวันที่ 18 มกราคม 2554 วาระแห่งชาติ ด้านวัคซีน ประกอบไปด้วย 4 ยุทธศาสตร์ 10 โครงการ มีระยะเวลาดำเนินการ 10 ปี (ครบกำหนดในปี พ.ศ. 2563) โดยนายกรัฐมนตรี นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ ได้ลงนามประกาศ “วาระแห่งชาติด้านวัคซีน” เมื่อวันที่ 20 เมษายน ที่ผ่านมานี้ สถาบันวัคซีนแห่งชาติ (สวช.) เล็งเห็นถึงความสำคัญของผู้บริหารและหัวหน้าหน่วยงานที่รับผิดชอบโครงการในวาระแห่งชาติด้านวัคซีน
ในการผลักดันการดำเนินงานโครงการในความรับผิดชอบให้รุดหน้าไปได้ ผู้บริหารหน่วยงานเหล่านี้จำเป็นต้องได้รับทราบและเข้าใจถึงวัตถุประสงค์
แนวทาง ตลอดจนวิธีการการดำเนินงานในโครงการอย่างแท้จริงจึงจะได้รับความร่วมมืออย่างจริงจัง สถาบันวัคซีนแห่งชาติจึงได้จัดให้มี “พิธีลงนามบันทึกข้อตกลงร่วมกันระหว่างกระทรวงสาธารณสุขและหน่วยงานที่รับผิดชอบโครงการ ในวาระแห่งชาติด้านวัคซีน” ในวันรุ่งขึ้นหลังการประกาศวาระแห่งชาติด้านวัคซีนโดยนายกรัฐมนตรี คือ วันที่ 21 เมษายน โดยมีรัฐมนตรีว่าการ กระทรวงสาธารณสุข นายจุรินทร์ ลักษณะวิศิษฎ์ เป็นประธาน และปลัดกระทรวงสาธารณสุข นายแพทย์ไพจิตร์ วราชิต เป็นรองประธานในพิธี ผู้บริหารจากทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้องรวม 8 หน่วยงาน ได้มาร่วมในพิธีลงนามในครั้งนี้อย่างพร้อมเพรียง อันเป็นนิมิตหมายที่ดีเป็นอย่างยิ่ง ประกอบไปด้วย มหาวิทยาลัยมหิดล สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ศูนย์ความเป็นเลิศด้านชีววิทยาศาสตร์ของประเทศไทย (TCELS) บริษัทไบโอเนท-เอเชีย จดหมายข่าว “สถาบันวัคซีนแห่งชาติ” ปีที่ 4 ฉบับที่ 3 เดือนมิถุนายน 2554 จำกั ด สถานเสาวภา สภากาชาดไทย องค์ ก ารเภสั ช กรรม กรมวิ ท ยาศาสตร์ ก ารแพทย์ ที่ปรึกษา : และกรมควบคุมโรค [1] นพ.ศุภชัย ฤกษ์งาม ในพิธีลงนามยังได้จัดให้ผู้บริหารทุกหน่วยงาน ได้กล่าวสุนทรพจน์แสดงเจตนารมณ์ นพ.ศุภมิตร ชุณห์สุทธิวัฒน์ อันแน่วแน่ ที่จะผลักดันให้การดำเนินงานบรรลุความสำเร็จตามแผนงานโครงการที่กำหนดไว้ใน บรรณาธิการ : วาระแห่งชาติ ตลอดจนต้องการให้สื่อมวลชนได้เผยแพร่ข่าวสารเกี่ยวกับวาระแห่งชาติด้านวัคซีน ดร.นพ.จรุง เมืองชนะ สู่สาธารณชนเพื่อให้ได้รับทราบโดยทั่วกัน หลังพิธี พญ.อรรถยา ลิ้มวัฒนายิ่งยง การลงนาม สถาบั น ฯ ยั ง ได้ จั ด ทำบั น ทึ ก การ ผู้ช่วยบรรณาธิการ : ลงนามฯ ออกแบบเป็นชนิดถาวรทำด้วยอะคริลิค วรวรรณ กลิ่นสุภา เพื่ อ นำไปแสดงไว้ ณ หน่ ว ยงานแต่ ล ะหน่ ว ย เกศินี มีทรัพย์ ต่อไปด้วย ภาพปกและภาพประกอบ : จากการกล่าวสุนทรพจน์ของผู้บริหาร ณัฐ จินดาประชา ในพิ ธี ทำให้ ท ราบถึ ง ความมุ่ ง มั่ น ของแต่ ล ะ ประสานการพิมพ์และเผยแพร่ : หน่วยงานอย่างจริงจัง และมีความเป็นไปได้ในทาง สุรเดช คำเอี่ยม ปฏิบัติ ทำให้เชื่อมั่นได้ว่าถ้าผู้ปฏิบัติในหน่วยงาน ปิ่นมณี นาคบาตร์ ที่เกี่ยวข้องเหล่านี้ ได้ดำเนินการตามเจตนารมณ์ ติดต่อ : ของผู้บริหารแล้ว ย่อมจะทำให้ “วาระแห่งชาติ สถาบันวัคซีนแห่งชาติ อาคาร 4 ชั้น 2 ด้ า นวั ค ซี น ” บรรลุ วั ต ถุ ป ระสงค์ ที่ ว างไว้ อ ย่ า ง กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข แน่นอน นั่นคือ “การพึ่งตนเองได้และมีความ ถนนติวานนท์ ต. ตลาดขวัญ อ. เมือง มั่นคงด้านวัคซีนของประเทศในระยะยาว” จ. นนทบุรี 11000 โทรศัพท์ 0 2590 3196-8 โทรสาร 0 2965 9152 www.nvco.go.th พิมพ์ที่ : สำนักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก ในพระบรมราชูปถัมภ์
[1]
ดูรายละเอียดโครงการและผู้รับผิดชอบในวาระแห่งชาติด้านวัคซีนในจดหมายข่าว สถาบันวัคซีนแห่งชาติ ปีที่ 4 ฉบับที่ 2 เดือนมีนาคม 2554 หน้า 5-6
บรรยากาศพิธีลงนามความร่วมมือในการดำเนินโครงการ ตามวาระแห่งชาติด้านวัคซีน
การพัฒนาศักยภาพบุคลากรด้านวัคซีน • ดร.อัญชลี ศิริพิทยาคุณกิจ
ารพั ฒ นาศั ก ยภาพบุ ค ลากรด้ า นวั ค ซี น อย่างเป็นระบบเป็น 1 ใน 10 โครงการ สำคัญที่บรรจุอยู่ในวาระแห่งชาติด้านวัคซีน ซึ่งได้รับ ความเห็ น ชอบในหลั ก การจากคณะรั ฐ มนตรี
เมื่ อ วั น ที่ 18 มกราคม 2554 ความสามารถ
ในการพึ่ ง ตนเองได้ และความมั่ น คงด้ า นวั ค ซี น
ข อ ง ป ร ะ เท ศ ไท ย จ ะ เ กิ ด ขึ้ น ได้ อ ย่ า ง แน่ น อ น
หากประเทศไทยมี บุ ค ลากรที่ มี ส มรรถนะรองรั บ
การดำเนินงานวัคซีนทุกด้าน ตั้งแต่การวิจัยพัฒนา การผลิต การประกันและควบคุมคุณภาพ รวมถึง การใช้วัคซีนอย่างมีประสิทธิภาพ สถาบันวัคซีนแห่งชาติได้รับมอบหมายให้ เป็ น แกนกลางในการประสานความร่ ว มมื อ เพื่ อ การพัฒนาศักยภาพบุคลากรด้านวัคซีนอย่างเป็นระบบ ในช่วงที่ผ่านมาได้จัดการประชุมระดมสมองหารือ ประเด็นที่ประเทศมีความจำเป็นต้องพัฒนาบุคลากร ในแต่ละด้าน ตั้งแต่เดือนกันยายน 2553 เป็นต้นมา
รวมจำนวน 6 ครั้ ง การประชุ ม ครั้ ง ล่ า สุ ด เมื่ อ วั น ที่ 30 มีนาคม 2554 เป็นการรายงานผลการสำรวจ อั ต รากำลั ง และความต้ อ งการพั ฒ นาบุ ค ลากรด้ า น วัคซีน และรวบรวมปัญหาอุปสรรคและข้อเสนอแนะ ของหน่วยงานด้านวัคซีนที่มีต่อการพัฒนาบุคลากร และอัตรากำลัง ซึ่งสามารถสรุปสาระสำคัญได้ ดังนี้ ผลการวิเคราะห์ข้อมูลจากแบบสอบถาม ที่สถาบันวัคซีนแห่งชาติได้รับจากหน่วยงานเครือข่าย ตลอดวงจรการพัฒนาวัคซีน รวมทัง้ สิน้ 17 หน่วยงาน (ภาพที่ 1) หน่ ว ยงานที่ มี อั ต รากำลั ง ไม่ เพี ย งพอ ต่อภาระงานและมีความต้องการบุคลากรเพิ่มมาก ที่สุดคือ หน่วยงานด้านควบคุมกำกับคุณภาพวัคซีน มี ค วามต้ อ งการบุ ค ลากรเพิ่ ม เกิ น 1 เท่ า ตั ว จาก ที่มีอยู่ 32 คน ขอเพิ่มอีก 42 คน รองลงมาได้แก่ หน่ ว ยงานด้ า นการวิ จั ย พั ฒ นา และสถาบั น วั ค ซี น แห่งชาติ (ภาพที่ 2)
ปีที่ 4 ฉบับที่ 3
เดือนมิถุนายน 2554
1
2
จ ด ห ม า ย ข่ า ว ส ถ า บั น วั ค ซี น แ ห่ ง ช า ติ
ภาพที่ 1 หน่วยงานที่ตอบแบบสอบถาม
ภาพที่ 2 อัตรากำลังปัจจุบันและความต้องการบุคลากรเพิ่ม
ประเทศไทยต้องสร้างหรือพัฒนาบุคลากร ที่ ส ำคั ญ ต่ อ การวิ จั ย พั ฒ นาและการผลิ ต เช่ น บุ ค ลากรที่ เ กี่ ย วข้ อ งกั บ วิ ท ยาการพื้ นฐาน, วิ ศ วกร ด้านซ่อมบำรุง, Utilities, QA, Fermentor เป็นต้น อย่างไรก็ตาม การพัฒนาระบบประกันและควบคุม คุณภาพวัคซีนในปัจจุบันมีความสำคัญมาก จึงต้องมี ความต่อเนือ่ งของการพัฒนา และต้องพัฒนาควบคูก่ บั เทคโนโลยีการผลิตด้วย สำหรับประเด็นและสิ่งที่ต้อง พัฒนาในแต่ละด้านนั้น ควรกำหนดวัคซีนที่จะพัฒนา ในประเทศไทยให้ ชั ด เจน แล้ ว พั ฒ นาบุ ค ลากร ตามรายวัคซีนเพื่อรองรับงานทุกด้านจนได้ผลิตภัณฑ์ จำหน่าย วิธีการพัฒนาบุคลากรมีตั้งแต่การพัฒนา ต่ อ ยอดโดยการอบรมระยะสั้ น การให้ ผู้ เชี่ ย วชาญ สอนงาน การศึ ก ษาดู ง าน การศึ ก ษาต่ อ ระดั บ ประกาศนียบัตร ปริญญาตรี ปริญญาโท ปริญญาเอก และการเข้าร่วมประชุม ทัง้ ในประเทศและต่างประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การฝึกงาน และทำงานร่วมกับ ผู้เชี่ยวชาญ/องค์กรที่ประสบความสำเร็จหรือเป็นที่ ยอมรับในระดับสากล ปัจจัยสนับสนุนในการพัฒนา บุ ค ลากรด้ า นวั ค ซี น ที่ ร วบรวมได้ จ ากข้ อ คิ ด เห็ น และข้อเสนอแนะ มีดังนี้ • ควรมี แ ผนแม่ บ ทที่ ชั ด เจน ตรงตาม ทิศทางการพัฒนาวัคซีนที่ประเทศต้องการ • ต้ อ งมี ร ะบบวิ เ คราะห์ ค วามต้ อ งการ พัฒนาบุคลากรของหน่วยงานทุกปี
• ต้องกำหนดเป้าหมาย ตัวชี้วัดให้ชัดเจน และมีระบบติดตามประเมินผล • การมี career path ที่ชัดเจน จะช่วย maintain บุคลากรได้ • ควรมีระบบจูงใจเพื่อรักษาบุคลากรที่มี ความสามารถ • มีทำเนียบผู้มีประสบการณ์ ความรู้และ ความสามารถในแต่ ล ะด้ า น เช่ น Pure Science, Lab, VPD, QA/QC, Immunization เป็นต้น • สถาบันวัคซีน แห่งชาติเป็นผู้เชื่อมโยง แผนพัฒนาบุคลากรด้านวัคซีนของแต่ละหน่วยงาน ให้เป็นภาพรวมของประเทศ โดยสรุป การพัฒนาบุคลากรด้านวัคซีน อย่างเป็นระบบจะต้องมองอย่างรอบด้าน ขณะนี้ได้ รับทราบในมุมมองของผู้เชี่ยวชาญด้านวัคซีน และ หน่วยงานเครือข่ายด้านวัคซีน ยังขาดความคิดเห็น จากมหาวิทยาลัยและสถาบันการศึกษาที่เกี่ยวข้อง ซึ่งสถาบันวัคซีนแห่งชาติมีแผนที่จะหาข้อมูลเพิ่มเติม ทั้งนี้ เพื่อบูรณาการข้อมูลทั้งหมดจาก 3 มุมมอง รวมถึงการสร้างความร่วมมือในการพัฒนาบุคลากร ระหว่างมหาวิทยาลัย/สถาบันการศึกษา หน่วยงาน เครื อ ข่ า ยด้ า นวั ค ซี น และสถาบั น วั ค ซี น แห่ ง ชาติ ในสาขาที่ มี ห ลั ก สู ต รอยู่ แ ล้ ว หรื อ สามารถพั ฒ นา หลักสูตรขึ้นใหม่ได้ ปีที่ 4 ฉบับที่ 3
เดือนมิถุนายน 2554
3
4
จ ด ห ม า ย ข่ า ว ส ถ า บั น วั ค ซี น แ ห่ ง ช า ติ
การรณรงค์ป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่ด้วยวัคซีน • วรวรรณ กลิ่นสุภา และ พญ.อรรถยา ลิ้มวัฒนายิ่งยง การติดเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่เป็นสาเหตุสำคัญ ของการเกิ ด โรคระบบทางเดิ น หายใจแบบเฉี ย บพลั น เชื้ อ ไวรั ส ไข้ ห วั ด ใหญ่ บ างสายพั น ธ์ุ มี ค วามสามารถ ในการก่อโรคที่รุนแรง ทำให้เกิดความเสียหายแก่ชีวิต เศรษฐกิจและสังคมเป็นอันมาก ประเทศต่างๆ ทั่วโลก ตื่ น ตั ว ในการเตรี ย มการเพื่ อ รั บ มื อ กั บ การระบาด ในอนาคต ซึ่ ง ยุ ท ธศาสตร์ ที่ ส ำคั ญ ประการหนึ่ ง ใน
การเตรี ย มการสำหรั บ สถานการณ์ ดั ง กล่ า ว ได้ แ ก่ การใช้วัคซีน เนื่องจากวัคซีนไข้หวัดใหญ่จัดเป็นเครื่องมือ ที่มีประสิทธิภาพในการป้องกันและควบคุมโรค สำหรับประเทศไทยมีนโยบายและยุทธศาสตร์ การเตรียมพร้อมในด้านนี้ โดยในระยะสั้นขณะที่ประเทศ ไทยยังไม่สามารถผลิตวัคซีนเองได้ กระทรวงสาธารณสุข และหน่ ว ยงานที่ เ กี่ ย วข้ อ งได้ ด ำเนิ น การจั ด หาวั ค ซี น ไข้หวัดใหญ่ในกรณีการระบาดใหญ่ เช่นการระบาดของ ไข้หวัดใหญ่ 2009 ในปี 2552 จากบริษัทผลิตวัคซีน ต่างประเทศเพื่อนำมาใช้ในประเทศ สำหรับระยะยาว ประเทศไทยมีแผนการพัฒนาวัคซีนเพื่อสร้างศักยภาพ ในการพึ่ ง พาตนเอง ได้ แ ก่ การวิ จั ย พั ฒ นาวั ค ซี น
ไข้หวัดใหญ่/ไข้หวัดนกในรูปแบบต่างๆ การสร้างโรงงาน ผลิ ต วั ค ซี น ไข้ ห วั ด ใหญ่ เ พื่ อ ผลิ ต วั ค ซี น สำหรั บ ใช้
ภายในประเทศ (ดำเนินการโดยองค์การเภสัชกรรม)
การประชาสั ม พั น ธ์ แ ล ะ ใ ห้ ค ว า ม รู้ แ ก่ ประชาชนเพื่อป้องกัน โรคและการปฏิบัติตน เมื่อสงสัยว่าเป็นโรคหรือขณะที่ป่วยเป็นโรค หลั ง จากที่ มี ก ารระบาดของโรคไข้ ห วั ด ใหญ่ ในสั ต ว์ ปี ก (ไข้ ห วั ด นก) ในปี 2546 กระทรวง สาธารณสุขได้เริ่มจัดบริการวัคซีนไข้หวัดใหญ่ตั้งแต่ปี 2547 แก่บุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุขและ ผู้ทำหน้าที่กำจัดสัตว์ปีกเพื่อการควบคุมโรคไข้หวัดนก เพื่ อ ลดโอกาสในการเกิ ด การผสมข้ า มสายพั น ธ์ุ (re-assortment) ระหว่างเชื้อไข้หวัดใหญ่และเชื้อไข้หวัด นกที่อาจทำให้เชื้อไข้หวัดใหญ่เกิดการกลายพันธ์ุไปเป็น เชื้ อ ที่ ท ำให้ เ กิ ด โรครุ น แรงและสามารถแพร่ ก ระจาย
ระหว่างบุคคลได้ดี และตัง้ แต่ปี 2551 กระทรวงสาธารณสุข ร่วมกับสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติได้ขยาย กลุ่ ม เป้ า หมายการให้ บ ริ ก ารในประชาชนกลุ่ ม เสี่ ย ง เป็นประจำทุกปี เนือ่ งจากสายพันธ์ขุ องเชือ้ ไวรัสไข้หวัดใหญ่ มีการปรับตัวเพื่อความอยู่รอดโดยกลายพันธ์ุเป็นระยะๆ องค์การอนามัยโลกจึงได้กำหนดสายพันธ์ุของเชื้อไวรัส ในวัคซีนไข้หวัดใหญ่ตามฤดูกาลแต่ละปี สำหรับปี 2554 การระบาดของเชื้อไวรัสเป็นสายพันธ์ุเดียวกับปี 2553 ซึง่ ประกอบด้วย 3 สายพันธ์ุ ได้แก่ A/California/7/2009 (H1N1)- like virus (สายพั น ธ์ุ ใ หม่ 2009),
A/Perth/16/2009 (H3N2)- like virus และ
B/Brisbane/60/2008- like virus ประชาชนกลุ่ ม เป้ า หมายในการให้ บ ริ ก าร วัคซีนไข้หวัดใหญ่ตามฤดูกาลในปีนี้ประกอบด้วย 1) บุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุข รวมถึงผู้ที่ ทำหน้าที่ทำลายสัตว์ปีก 2) บุคคลอายุ 65 ปีขนึ้ ไปทุกคน 3) บุ ค คลอายุ 2 ถึ ง 65 ปี ที่ มี โ รคเรื้ อ รั ง ดั ง นี้ ปอดอุ ด กั้ น เรื้ อ รั ง หอบหื ด หั ว ใจ หลอดเลื อ ดสมอง ไตวาย ผู้ ป่ ว ยมะเร็ ง ที่ อ ยู่ ร ะหว่ า งได้ รั บ เคมี บ ำบั ด
และเบาหวาน 4) บุคคลอายุ 6 เดือนถึง 2 ปี ทุกคน
5) หญิงมีครรภ์ อายุครรภ์ 7 เดือนขึ้นไป 6) บุคคลโรค อ้วน (น้ำหนักมากกว่า 100 กิโลกรัมหรือ BMI มาก กว่า 35 กิโลกรัมต่อตารางเมตร) และ 7) ผู้พิการทาง สมองที่ช่วยเหลือตนเองไม่ได้ ผู้ป่วยธาลัสซีเมีย ผู้ป่วย ภูมิคุ้มกันบกพร่อง (รวมถึงผู้ติดเชื้อ HIV ที่มีอาการ) กำหนดการรณรงค์ให้บริการตั้งแต่วันที่ 1 มิถุนายน 31 สิงหาคม 2554
กรมควบคุมโรคร่วมกับสำนักงานหลักประกัน สุขภาพแห่งชาติได้จัดทำ “แนวทางการดำเนินงานให้ บริการวัคซีนป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่ตามฤดูกาล ประจำ ปี 2554” ขึ้น เพื่อใช้เป็นแนวทางในการดำเนินงาน ให้แก่เจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงาน ทั้งนี้การให้บริการวัคซีน แก่ ป ระชาชนกลุ่ ม เป้ า หมายในสถานบริ ก ารจะต้ อ ง ดำเนิ น การขณะที่ มี แ พทย์ อ ยู่ และจะต้ อ งมี อุ ป กรณ์ ช่ ว ยชี วิ ต ที่ ค รบถ้ ว นพร้ อ มใช้ ง านเพื่ อ เตรี ย มพร้ อ ม
รับผู้ป่วยฉุกเฉินที่อาจเกิดอาการภายหลังได้รับวัคซีน อย่างรุนแรง จะเห็นได้ว่าเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงานในพื้นที่มี ความสำคัญเป็นอย่างมากในการรณรงค์การให้วัคซีน ไข้หวัดใหญ่ประสบความสำเร็จลุล่วงไปได้ด้วยดี และ หากการดำเนินงานดังกล่าวได้ผลเป็นไปตามเป้าหมาย จะส่งผลให้สามารถป้องกันและควบคุมโรคไข้หวัดใหญ่ ไม่ให้แพร่ระบาดในวงกว้าง และลดความสูญเสียทั้งชีวิต เศรษฐกิจและสังคมของประเทศได้เป็นจำนวนมหาศาล นอกจากนี้การรณรงค์ให้วัคซีนไข้หวัดใหญ่ยังมีประโยชน์ ในด้านการยอมรับวัคซีนของประชาชนและเป็นการสร้าง ความต้ อ งการตลาดเพื่ อ รองรั บ กำลั ง การผลิ ต วั ค ซี น ของประเทศอีกด้วย ขอขอบคุณ กลุม่ พัฒนาวิชาการที่ 2 สำนักโรคติดต่อทัว่ ไป กรมควบคุ ม โรค ที่ ให้ ข้ อ มู ล แนวทางการดำเนิ นงาน ให้บริการวัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ตามฤดูกาลประจำปี 2554 ปีที่ 4 ฉบับที่ 3
เดือนมิถุนายน 2554
5
6
จ ด ห ม า ย ข่ า ว ส ถ า บั น วั ค ซี น แ ห่ ง ช า ติ
International Advanced Course on Vaccinology in Asia-Pacific Region • นันทะภร แก้วอรุณ
วิ ท ยาการด้ า นวั ค ซี น เป็ น สาขาวิ ช าที่ มี ความก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว มีองค์ความรู้ใหม่เกิดขึ้น มากมายในปัจจุบัน การจัดประชุมวิชาการด้านวัคซีน จึ ง มี ค วามสำคั ญ ต่ อ การพั ฒ นาบุ ค ลากรด้ า นนี้ เป็ น อั น มาก นอกเหนื อ จากการเรี ย นรู้ จ ากการทำงาน การฝึกอบรม ดูงานและศึกษาต่อ International Advanced Course on Vaccinology in Asia-Pacific Region เป็นการประชุม วิชาการวัคซีนระดับนานาชาติ ซึง่ มีการจัดขึน้ เป็นประจำ ทุกปี โดย International Vaccine Institute (IVI)
ณ กรุ ง โซล ประเทศเกาหลี ใ ต้ มี วั ต ถุ ป ระสงค์
เพื่ อ เผยแพร่ ค วามรู้ พื้ น ฐานและองค์ ค วามรู้ ใ หม่
ด้านวัคซีน ตลอดจนเป็นการแลกเปลีย่ นประสบการณ์ และสร้างเครือข่ายด้านวัคซีนของผู้เข้าร่วมประชุม จากประเทศต่ า งๆ ในปี นี้ จั ด ขึ้ น เป็ น ครั้ ง ที่ 11 ระหว่ า งวั นที่ 2-7 พฤษภาคม 2554 ผู้ เข้ า ร่ ว ม การประชุ ม ประกอบด้ ว ยผู้ เชี่ ย วชาญในสาขาต่ า งๆ ที่เกี่ยวข้องในวงจรการพัฒนาวัคซีน ตั้งแต่การวิจัย พั ฒ นาจนถึ ง การนำวั ค ซี น ไปใช้ จ ากประเทศต่ า งๆ ในหลายภูมิภาคได้แก่ ประเทศอินเดีย เวียดนาม ฟิลิปปินส์ ไทย อินโดนีเซีย ศรีลังกา บังคลาเทศ จีน มองโกเลีย เนปาล ปากีสถาน ซูดาน แทนซาเนีย กาน่ า เอธิ โ อเปี ย บู ร์ กิ น าฟาโซ ออสเตรเลี ย อเมริกาเหนือ และยุโรป รู ป แบบของการประชุ ม เป็ นการบรรยาย จากวิ ท ยากรที่ มี ป ระสบการณ์ แ ละความเชี่ ย วชาญ ด้านวัคซีน ซึ่งครอบคลุมความรู้วิทยาศาสตร์พื้นฐาน การวิจัยพัฒนา การผลิต การควบคุมคุณภาพ และ การนำวัคซีนไปใช้ อาทิเช่น วิทยาการระบาดของโรค วิทยาภูมิคุ้มกัน การวิจัยพัฒนาวัคซีน การทดสอบ ทางคลินคิ แนวทางในการนำวัคซีนเข้าสูร่ ะบบสร้างเสริม ภู มิ คุ้ ม กั น โรค นโยบายเกี่ ย วกั บ วั ค ซี น การศึ ก ษา ด้ า นเศรษฐศาสตร์ ส าธารณสุ ข การใช้ วั ค ซี น
ในระบบสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค เป็นต้น นอกจาก
การบรรยายแล้ ว การประชุ ม ยั ง เปิ ด โอกาสให้ มี การอภิปรายกลุ่มย่อยในกรณีศึกษา (case study) หลายรูปแบบของวัคซีนชนิดที่เป็นปัญหาสาธารณสุข ที่ ส ำคั ญ ในภู มิ ภ าคเอเชี ย ได้ แ ก่ วั ค ซี น ไทฟอยด์ (Typhoid), ตับอักเสบบี (Hepatitis B) และไข้เลือดออก เดงกี่ (Dengue) และให้ตัวแทนผู้เข้าร่วมอภิปราย นำเสนอผลการอภิปรายต่อที่ประชุมเพื่อแลกเปลี่ยน เรียนรู้ร่วมกัน ทำให้เข้าใจสถานการณ์การดำเนินงาน ของประเทศต่างๆ ทีม่ บี ริบทแตกต่างกัน การเข้าร่วมการประชุมในครั้งนี้ นอกจาก จะได้รับความรู้ด้านวัคซีนแล้ว ยังเป็นโอกาสสร้าง เสริ ม ประสบการณ์ โดยผ่ า นกระบวนการอภิ ป ราย
และแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างวิทยากรและผู้เข้าร่วม ประชุมจากประเทศต่างๆ ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อการนำ ความรูท้ ไี่ ด้ไปประยุกต์ใช้ในการปฏิบตั งิ าน เป็นการสร้าง เครือข่ายและมิตรภาพทีด่ ตี อ่ กันระหว่างผูเ้ ข้าร่วมประชุม อีกด้วย
สำหรับประเทศไทย กรมควบคุมโรคโดย สถาบั น วั ค ซี น แห่ ง ชาติ ไ ด้ เ ล็ ง เห็ น ความสำคั ญ
ในการพั ฒ นาบุ ค ลากรด้ า นวั ค ซี น และได้ ริ เริ่ ม จั ด
การประชุมวิทยาการวัคซีนขึน้ เป็นครัง้ แรกในปี 2551 และมี ก ารจั ด อย่ า งต่ อ เนื่ อ งปี ล ะหนึ่ ง ครั้ ง ในปี นี้ “การประชุมวิทยาการวัคซีน ครั้งที่ 3” จะจัดขึ้น ระหว่างวันที่ 12-14 กรกฎาคม 2554 ณ โรงแรม วินด์เซอร์ สวีทส์ กรุงเทพมหานคร โดยมีวตั ถุประสงค์ เพื่ อ ถ่ า ยทอดองค์ ค วามรู้ ด้ า นวั ค ซี น แก่ บุ ค ลากร ที่ เ กี่ ย วข้ อ ง และเป็ นการสร้ า งและขยายเครื อ ข่ า ย ด้านวัคซีนอีกด้วย สถาบั น วั ค ซี น แห่ ง ชาติ ห วั ง เป็ น อย่ า งยิ่ ง ว่ า การประชุ ม วิ ท ยาการวั ค ซี น จะเป็ น ส่ ว นหนึ่ ง
ในการพัฒนาองค์ความรู้ด้านวัคซีนของประเทศไทย และจะได้ รั บ ความสนใจจากผู้ เ กี่ ย วข้ อ งด้ า นวั ค ซี น อย่างต่อเนื่อง รวมทั้งขอให้ทุกฝ่ายร่วมให้ข้อคิดเห็น เพือ่ พัฒนารูปแบบการประชุมให้ดยี งิ่ ขึน้ และเหมาะสม กับบริบทของประเทศต่อไป ปีที่ 4 ฉบับที่ 3
เดือนมิถุนายน 2554
7
8
จ ด ห ม า ย ข่ า ว ส ถ า บั น วั ค ซี น แ ห่ ง ช า ติ
วัคซีนโรคมะเร็งต่อมลูกหมาก (Prostate cancer) • เกศินี มีทรัพย์ มะเร็ ง ต่ อ มลู ก หมากในระยะแพร่ ก ระจาย (metastatic) เป็นสาเหตุของการเสียชีวิต 32,000 ราย ต่อปี ปัจจุบันวิธีการรักษามะเร็งชนิดนี้มีความก้าวหน้า เป็นอันมาก รวมทั้งการพัฒนาวัคซีนสำหรับการรักษา (Therapeutic vaccine) “วัคซีน Provenge” เป็นวัคซีน สำหรั บ รั ก ษามะเร็ ง ต่ อ มลู ก หมากในผู้ ป่ ว ยที่ มี อ าการ ในระยะต้นหรือผู้ป่วยมะเร็งลุกลามระยะแรก ซึ่งขณะนี้ มี วั ค ซี น สำหรั บ ใช้ ใ นพื้ น ที่ 50 เขตของประเทศ สหรั ฐ อเมริ ก าเท่ า นั้ น เนื่ อ งจากข้ อ จำกั ด ด้ า นกำลั ง การผลิต นายแพทย์แอนดรูว์ กรีนสแปน ผู้เชี่ยวชาญ ด้านมะเร็งของศูนย์ศึกษามะเร็ง Central Indiana ได้
กล่ า วถึ ง วิ ธี ก ารรั ก ษาด้ ว ยวั ค ซี น โดยทั่ ว ไปว่ า วั ค ซี น ส่วนใหญ่จะใช้กับการป้องกันโรค แต่วัคซีน Provenge ใช้กับผู้ป่วยซึ่งเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากแล้ว วัคซีนชนิดนี้ ออกแบบให้กระตุ้นภูมิคุ้มกันของผู้ป่วยโดยมีเป้าหมาย เฉพาะคื อ เซลล์ ม ะเร็ ง ต่ อ มลู ก หมาก ซึ่ ง หากสามารถ กระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันได้ดี จะทำให้ผู้ป่วยสามารถต่อสู้ กับมะเร็งและควบคุมโรคดีขึ้น ผู้ป่วยมะเร็งในระยะต้น ส่วนใหญ่จะมีเซลล์ มะเร็งจำนวนไม่มากพอที่ระบบภูมิคุ้มกันจะตรวจพบและ เข้ามาทำลายได้ ซึง่ วัคซีน Provenge ได้พฒ ั นาโดยการผสม แอนติเจนที่ได้มาจากมะเร็งต่อมลูกหมาก เรียกว่า PAP และตั ว กระตุ้ น ภู มิ คุ้ ม กั น (immune activator) ซึ่ ง สามารถกระตุ้ น ระบบภู มิ คุ้ ม กั น ให้ ตื่ นตั ว และทำลาย เซลล์มะเร็งในขณะที่มีจำนวนไม่มากได้ดีขึ้น ทั้งนี้วัคซีน จะแสดงประสิทธิผลภายใน 15 วันภายหลังจากได้รับ วัคซีน สำหรับประสิทธิภาพของวัคซีนในด้านอัตรา การรอดชีวิต จากการศึกษาพบว่า ผู้ป่วยกลุ่มที่ได้รับ วัคซีนมีค่ามัธยฐานการรอดชีวิต 26 เดือน ในขณะที่ กลุ่ ม ที่ ไม่ ได้ รั บ วั ค ซี น มี ค่ า มั ธ ยฐาน 21 เดื อ น ทั้ ง นี้ หนึ่ ง ในสามของผู้ ป่ ว ยที่ มี ชี วิ ต รอดนานเกิ น 3 ปี เป็นกลุ่มที่ได้รับวัคซีน
บทบรรณาธิการ คณะรัฐมนตรี (ครม.) เห็นชอบในหลักการให้การพัฒนาวัคซีนในประเทศเป็น “วาระแห่งชาติ” เมื่อวันที่ 18 มกราคม 2554 วาระแห่งชาติ ด้านวัคซีน ประกอบไปด้วย 4 ยุทธศาสตร์ 10 โครงการ มีระยะเวลาดำเนินการ 10 ปี (ครบกำหนดในปี พ.ศ. 2563) โดยนายกรัฐมนตรี นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ ได้ลงนามประกาศ “วาระแห่งชาติด้านวัคซีน” เมื่อวันที่ 20 เมษายน ที่ผ่านมานี้ สถาบันวัคซีนแห่งชาติ (สวช.) เล็งเห็นถึงความสำคัญของผู้บริหารและหัวหน้าหน่วยงานที่รับผิดชอบโครงการในวาระแห่งชาติด้านวัคซีน
ในการผลักดันการดำเนินงานโครงการในความรับผิดชอบให้รุดหน้าไปได้ ผู้บริหารหน่วยงานเหล่านี้จำเป็นต้องได้รับทราบและเข้าใจถึงวัตถุประสงค์
แนวทาง ตลอดจนวิธีการการดำเนินงานในโครงการอย่างแท้จริงจึงจะได้รับความร่วมมืออย่างจริงจัง สถาบันวัคซีนแห่งชาติจึงได้จัดให้มี “พิธีลงนามบันทึกข้อตกลงร่วมกันระหว่างกระทรวงสาธารณสุขและหน่วยงานที่รับผิดชอบโครงการ ในวาระแห่งชาติด้านวัคซีน” ในวันรุ่งขึ้นหลังการประกาศวาระแห่งชาติด้านวัคซีนโดยนายกรัฐมนตรี คือ วันที่ 21 เมษายน โดยมีรัฐมนตรีว่าการ กระทรวงสาธารณสุข นายจุรินทร์ ลักษณะวิศิษฎ์ เป็นประธาน และปลัดกระทรวงสาธารณสุข นายแพทย์ไพจิตร์ วราชิต เป็นรองประธานในพิธี ผู้บริหารจากทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้องรวม 8 หน่วยงาน ได้มาร่วมในพิธีลงนามในครั้งนี้อย่างพร้อมเพรียง อันเป็นนิมิตหมายที่ดีเป็นอย่างยิ่ง ประกอบไปด้วย มหาวิทยาลัยมหิดล สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ศูนย์ความเป็นเลิศด้านชีววิทยาศาสตร์ของประเทศไทย (TCELS) บริษัทไบโอเนท-เอเชีย จดหมายข่าว “สถาบันวัคซีนแห่งชาติ” ปีที่ 4 ฉบับที่ 3 เดือนมิถุนายน 2554 จำกั ด สถานเสาวภา สภากาชาดไทย องค์ ก ารเภสั ช กรรม กรมวิ ท ยาศาสตร์ ก ารแพทย์ ที่ปรึกษา : และกรมควบคุมโรค [1] นพ.ศุภชัย ฤกษ์งาม ในพิธีลงนามยังได้จัดให้ผู้บริหารทุกหน่วยงาน ได้กล่าวสุนทรพจน์แสดงเจตนารมณ์ นพ.ศุภมิตร ชุณห์สุทธิวัฒน์ อันแน่วแน่ ที่จะผลักดันให้การดำเนินงานบรรลุความสำเร็จตามแผนงานโครงการที่กำหนดไว้ใน บรรณาธิการ : วาระแห่งชาติ ตลอดจนต้องการให้สื่อมวลชนได้เผยแพร่ข่าวสารเกี่ยวกับวาระแห่งชาติด้านวัคซีน ดร.นพ.จรุง เมืองชนะ สู่สาธารณชนเพื่อให้ได้รับทราบโดยทั่วกัน หลังพิธี พญ.อรรถยา ลิ้มวัฒนายิ่งยง การลงนาม สถาบั น ฯ ยั ง ได้ จั ด ทำบั น ทึ ก การ ผู้ช่วยบรรณาธิการ : ลงนามฯ ออกแบบเป็นชนิดถาวรทำด้วยอะคริลิค วรวรรณ กลิ่นสุภา เพื่ อ นำไปแสดงไว้ ณ หน่ ว ยงานแต่ ล ะหน่ ว ย เกศินี มีทรัพย์ ต่อไปด้วย ภาพปกและภาพประกอบ : จากการกล่าวสุนทรพจน์ของผู้บริหาร ณัฐ จินดาประชา ในพิ ธี ทำให้ ท ราบถึ ง ความมุ่ ง มั่ น ของแต่ ล ะ ประสานการพิมพ์และเผยแพร่ : หน่วยงานอย่างจริงจัง และมีความเป็นไปได้ในทาง สุรเดช คำเอี่ยม ปฏิบัติ ทำให้เชื่อมั่นได้ว่าถ้าผู้ปฏิบัติในหน่วยงาน ปิ่นมณี นาคบาตร์ ที่เกี่ยวข้องเหล่านี้ ได้ดำเนินการตามเจตนารมณ์ ติดต่อ : ของผู้บริหารแล้ว ย่อมจะทำให้ “วาระแห่งชาติ สถาบันวัคซีนแห่งชาติ อาคาร 4 ชั้น 2 ด้ า นวั ค ซี น ” บรรลุ วั ต ถุ ป ระสงค์ ที่ ว างไว้ อ ย่ า ง กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข แน่นอน นั่นคือ “การพึ่งตนเองได้และมีความ ถนนติวานนท์ ต. ตลาดขวัญ อ. เมือง มั่นคงด้านวัคซีนของประเทศในระยะยาว” จ. นนทบุรี 11000 โทรศัพท์ 0 2590 3196-8 โทรสาร 0 2965 9152 www.nvco.go.th พิมพ์ที่ : สำนักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก ในพระบรมราชูปถัมภ์
[1]
ดูรายละเอียดโครงการและผู้รับผิดชอบในวาระแห่งชาติด้านวัคซีนในจดหมายข่าว สถาบันวัคซีนแห่งชาติ ปีที่ 4 ฉบับที่ 2 เดือนมีนาคม 2554 หน้า 5-6
บรรยากาศพิธีลงนามความร่วมมือในการดำเนินโครงการ ตามวาระแห่งชาติด้านวัคซีน
WE ARE LEGEND
Julian W.Tang
ข้าฯ คือ เอชไอวี ชื่อนี้คือตำนาน นคร เปรมศรี เตือนใจ เทพยสุวรรณ
ร้อยคำ กรองความ
We are HIV. Our family is ancient. Out of Africa, Monkey to man, ข้าฯ คือ เอชไอวี ตัวข้าฯ นี้ คือตำนาน From the trees and forests, แอฟริกา คือถิ่นฐาน ผ่านจากลิง มาสู่คน To the towns and cities. จากป่า มาสู่เมือง ชื่อลือเลื่อง ทุกแห่งหน We are here. ได้ยินไหม เฮ้ยพวก “คน” พวกข้าฯ อยู่ ที่ตรงนี้ For we are HIV, we are legion. Our children are billions, ข้าฯ มา เป็นกองทัพ ไม่อาจนับ จำนวนมี Our home, in your defenses, In your blood, your brain, พวกพ้อง ผองข้าฯ นี้ เจริญที่ ภูมิคุ้มกัน Your saliva, your semen. ในเลือด ในสมอง กองน้ำลาย น้ำกามนั้น We are everywhere. สืบวงศ์ ดำรงพันธ์ุ ทั่วสรรพางค์ ในร่างกาย For we are HIV, we are immortal. ข้าฯ นั้น เป็นอมตะ ใครจะฆ่า ก็ไม่ตาย We are part of you, ข้าฯ อยู่ กับเจ้าได้ หากเจ้าตาย ข้าฯ ยังคง And you of us, ข้าฯ คือผู้ พเนจร สู่คู่นอน ที่โลภ หลง We live with you, but May not die with you. เสพสม ขยายพงศ์ แพร่ข้าฯ สู่ ครรภ์มารดา We go on. จากเลือด ไปสู่เลือด ทำให้เดือด ทุกหย่อมหญ้า รับเลือด รับข้าฯ มา ติดตามเจ้า ไปทุกคน For we are HIV, we are travelers. From lover to lover, Mother to baby Donor to blood bank, ข้าฯ คือ เอชไอวี ที่แข็งแกร่ง และอดทน Blood bank to patient, ยาทั้งหลาย ที่ผู้คน สารพัด จะนำมา We follow you. ข้าฯ ต้าน ทนทานได้ อีกยังไซร้ พัฒนา ปรับตัว สู้ ดื้อยา จึงไม่ตาย ขยายพันธ์ุ For we are HIV, we evolve. NRTIs, NNRTIs, PIs, INIs, ข้าฯ คือ เอชไอวี ที่สูบกิน ทุกสิ่งสรรพ์ New designs, new drugs, Bring it on, bring it on, เวลา ทั้งคืนวัน ทั้งความฝัน และเงินทอง Q151M, K103N, L90M. เหวยเหวย พวกมนุษย์ ผู้แสนสุด จะผยอง We adapt, we survive. ข้าฯ ประกาศ ท้าประลอง ไหนล่ะเฮ้ย วัคซีนเอ็ง We are HIV. We consume. Your resources, your time, Dr. Tang is a clinical and academic virologist with The Chinese University of Hong Kong and Prince of Wales Hospital, Hong Kong. His research interests include bloodborne viruses such as HIV and hepatitis Your hope, your lives, Your new drugs are easy. B and C, as well as molecular epidemiology involving the phylogenetic analysis of viral sequences. Where are your vaccines? From: tang JW. We are legend [Another Dimension]. Emerg Infect Dis. 2008 Sep. Can you stop us? We will see.
Available from http://www.cdc.gon/EID/content/14/9/1420.htm
จดหมายข่าว สถาบันวัคซีนแห่งชาติ กรมควบคุมโรค ปีที่ 4 ฉบับที่ 3 เดือน มิถุนายน 2554
เนื้อหาภายในเล่ม น ี ซ ค ั ว า น • การรณรงค์ป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่ด้วยวัคซีน นการพัฒ
้าใ น ห ว า ้ วัคซีน น ก า ้ ม ด ิ า ต า ช คว ง ่ ็นระบบ รวาระแห โครงกา ีนอย่างเป ซ ค ั ว น า ้ ด ร บุคลาก การพัฒนา
• International Advanced Course on Vaccinology in Asia-Pacific Region • วัคซีนโรคมะเร็งต่อมลูกหมาก (Prostate cancer) • ข้าฯ คือ เอชไอวี ชื่อนี้คือตำนาน