TEKNİK ANALİZ NEDİR NE DEĞİLDİR? Piyasalarda işlem yapanlar çok çeşitli analiz yöntemleri ile para kazanmaya gayret ederler. Veri yayımcısı firmaların yaygınlaşması, internetin olmadığı yer kalmaması, bilgiye erişim vs gibi imkânlar yatırımcıların analiz yapma araçlarına ulaşmasını oldukça kolaylaştırdı. Peki, bu analiz yöntemlerinden hangisi en çok kullanılıyor diye soracak olursanız “teknik analiz” cevabı sanırız yanıltıcı olmayacaktır. Piyasa ile bir şekilde yolu kesişen, işlem yapan ya da işlem yapmayı planlayan herkes teknik analiz konusuna eğilir, inceler modeller yazmaya çalışır. Piyasalardan anlamayanlar ise sürekli her şeyi bilen gören tahmin eden “ÜSTÜN” bir model ya da gösterge üretebilme hayalindedirler. Geçmiş verilere bakıp 70-80 denklem ile yarınları tahmin etmeye çalışanlar bir ucu oluştururken veri yayımcısında göstergeleri optimize etmeye çalışarak para kazanmaya çalışanları bir diğer uçta değerlendirebiliriz. İşlem yapanlar arasında teknik analiz iki türlü algılanır: •
İşe yaramaz
•
Karlı işlem yapabilmek için tek gerekli olan şeydir (temel analiz gereksizdir diyenler)
Üçüncü bir tür yatırımcı ise yukarıdaki iki madde arasında bir yerlerdedir. Doğru şekilde kullanıldığında teknik analiz yararsız değildir. Biz kendimizi bu grupta sayma eğilimindeyiz. Teknik Tahmincilik Medyada ele alındığı şekliyle teknik analiz kullanışsız konumuna daha yakındır. Örnekleyecek olursak: “MACD negatif ayrışmış, Stokastik göstergesi ise aşırı alımda bu sebeple BİST30 endeksi düşecek.” Yukarıdaki cümleyi teknik tahmincilik olarak adlandırmak daha doğru olacaktır. Yukarıdaki önermedeki en büyük problem sanki bu göstergeler söylendiği gibi olduğu her zaman BİST30 endeksinin düşeceğini hissettirmesidir. Teknik indikatörler zamanın %99,99’unda piyasayı hareket ettirmezler. Diğer piyasa katılımcıları sizin göstergenizi izlemez ve sizin indikatörünüz söyledi diye piyasanın aşağı ya da yukarı gideceğini bilmezler. Kalan %0,01 durumda da örneğin BİST30 100000 seviyesine gelmiştir, 200 günlük ortalamasının hemen altındadır, medya bu noktaya ısrarla değinmektedir ve Merkez Bankası’ndan gelen sürpriz bir hamle sonrası piyasa teknik seviyeleri vs unutarak 100000 üstüne tırmanmaya başlayabilir. Piyasalar binlerce faktöre bağlı olarak hareket ederler. Binlerce yatırımcı ve al-satçı vardır ve hepsinin kararları değişik motivasyonlar sonucudur: •
Fon yöneticisi satış yapar çünkü fondan para çıkışı gelmiştir.
•
Başka bir fon yöneticisi alım yönünde hareket eder çünkü fona para girişi olmuştur.
•
Büyük bir yatırımcı almış olduğu pozisyonlarda yeterince kar elde ettiği için satışa geçmiştir.
•
Tombul parmak vakasında olduğu gibi piyasaya yanlış emirler gitmiştir, ya da Knight Kapital şirketini batmaya götüren teknik arızalar mevcuttur.
•
Teknik analize inanan bir yatırımcı satmıştır çünkü izlediği indikatörler aşırı alım bölgesindedir.
•
İzlediği göstergelerin trendin devam ettiğini teyit eden bir başka yatırımcı alım yapıyor olabilir.
•
Amerikan tarım dışı istihdam verisini beğenen bir fon yöneticisi alım yapmış olabilir
•
Tarım dışı istihdamı beğenmeyen bir başka yatırımcı satış yapmış olabilir
•
Hisselerde satış olduğu için uzun vadeli tahvillere de satış geleceğini düşünen bir yatırımcı bu tahvillerde açık satış yapmış olabilir
•
Akşam işten çıkarken arkadaşları ile buluşacağı için pozisyonunu kapatan bir al-satçıyı kimse yadırgamaz.
Bütün faktörleri ve motivasyon odaklarını bilebilmek ve karar süreçlerine dâhil etmek imkânsızdır. Elinizde en iyi personel en iyi donanım olsa bile bunu beceremezsiniz. Bu herhangi bir anda İstanbul’da tüm insanların ne düşündüğünü bilmeye çalışmakla aynı şeydir. Sadece çeşitli kısıtlı sayıdaki faktöre bakarak insanların büyük çoğunluğunun herhangi bir zamanda ne yapabiliyor olduğunu tahmin edebilirsiniz. Saat 17-19 arasında çalışanların büyük bölümü trafiktedir diye yapılan tahmin çok da yanıltıcı değildir. Her şeyi bilemeyeceğimize göre alım-satım kararlarımızı “eksik ve mükemmel olmayan” bilgi seviyemiz ile almak zorundayız. Teknik Analiz Ne Yapar? Teknik analiz piyasadan enformasyon almamızı sağlar •
Basittir: Bilgiyi çok çabuk analiz ederek fırsat kaçmadan işlem yapabiliriz.
•
Ölçülebilir: Bilgiyi bilgisayarlar aracılığı ile analiz edebiliriz, sistemik işlemler yapabiliriz.
•
Karşılaştırılabilir: Geçmişte yaşanan benzer hareketler ile karşılaştırma yapabiliriz.
Teknik Göstergeler Piyasa Enformasyonunu Nasıl Dönüştürür? Örnekleyecek olursak osilatör tarzı göstergeler (RSI, Stokastik, Williams R gibi)ne ifade eder? Bu göstergeler gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin edemezler. Bununla birlikte o an için ihtiyaç duymadığımız piyasa fiyat bileşenlerinden bazılarını devre dışı bırakıp (volatilite belirli bir fiyat seviyesi gibi) ihtiyacımız olanı gösterebilirler. Hareketli ortalamalar örneğin, fiyat serisindeki kısa vadeli volatiliteyi düzeltip sadece genel trendin yönünü gösterirler. Piyasa Enformasyonunu Neden Dönüştürmek İsteriz? Bu şekilde basitleştirilmiş bilgi seti ile yaşanmış benzer durumları bugün ile karşılaştırıp gerçekleşebilecek olan fiyat hareketinin olasılığını geçmiş veri kullanarak hesaplayabiliriz. Son 10 günde RSI göstergesinin aralıksız olarak 80 üstünde kaldıktan sonra 80 altına gerilediğini gözlemlediğinizi varsayalım. Geçmiş veriyi inceleyerek RSI göstergesinin benzer şekilde hareket ettiği
günler sonrasında piyasanın ne tarafa gittiğine bakabiliriz. Bu stratejiye dayalı olarak yapılacak olası işlemlerdeki ortalama kar zararları rahatlıkla hesaplayabilirsiniz. Veri yayımcısı ekranları ile bu analizler 1-2 dakikanızı alacaktır. Veri yayımcısı ekranlarına sahip değilseniz dahi gün sonu veri ile Excel programından faydalanıp analizleri gerçekleştirebilirsiniz. Teknik Analiz Sayısal Analizin Alt Kümesidir Sayısal analiz, geçmiş verileri kullanarak olası alım satım fırsatlarının değerlendirilmesi amacıyla kullanılır. Teknik analiz de hâlihazırdaki durumu ile sayısal analizin bir alt kümesidir.
Sonuç ve Değerlendirme: Teknik Analiz, Sayısal Analiz ve Büyük Resim Tarih çoğunlukla tekerrür ediyor olmasına rağmen her zaman aynı şekilde hareket etmez. Yukarıda da değindiğimiz gibi piyasa binlerce faktörün etkisi altında hareket eder. Bugün bir teknik indikatörün gösterdiği değer gelecekte bir gün de aynı rakamı ifade edebilir ama gelecekteki gün ile bugün aynı olmayacaktır. Dolayısı ile tarihsel veri kullanarak yapılan sayısal ve dağılım analizlerine “körü körüne” güvenmemek gerekir. Sayısal analizin en iyi çalıştığı durumlar sağduyu ile hareket edilen durumlardır. Şu andaki piyasa durumunu oluşturan ve sayısallaştırılamayan bazı faktörlerin de –haberler, temel veriler-makroekonomik durum gibi - dikkate alınması gerekir. Yaptığınız analiz çok geçerli olmasına rağmen para kaybediyorsanız da zararlarınızı kısa keserek modeli iyileştirmek için çaba sarf etmelisiniz. Aşağıdaki grafik, ABD tarım dışı istihdam verisinin hemen öncesi işaret ediyor ve günlük veri kullanılarak çizildi. Nasıl bir karar verebiliriz? Bir ay önceki gibi küçük bir düzeltme ve satışın derinleşmesi mi?
Yoksa bir sonraki grafikte gösterildiği gibi 25 dakika içerisinde 2000 puan yukarı yönlü hareket mi?
Bu iki sorunun cevabı da sizin sağduyunuza bağlı olarak şekillenecektir.