Oog voor Zuid-Afrika 2

De Big Five issue

reismagazine over Zuid-Afrika 2e jaargang l nummer 1 - 2013 l prijs e6.95/ZAR 60

2e jaargang l nummer 1 - 2013

BP

• Van Big 5 naar Big 4? Het verhaal van hoop & liefde • Het mysterie van de witte leeuwen van Timbavati • 20 Nederlanders over hun Zuid-Afrika • De 10 mooiste Big 5 safari’s • Van Kaapstad naar Johannesburg in 5 stops • De 5 gezichten van de onbekende Wild Coast

16 pagina’s

extra

boordevol voordeel

Van bush tot beach Mee op lezersreis? * Fotografiereis naar de Wild Coast * Unieke ontmoeting met witte leeuwen * Proef Zuid-Afrika met Harm Jan ‘de BBQ-man’

Met OOG VOOR ZUID-AFRIKA leer je het echte Zuid-Afrika kennen

4

20

114

Dubbelaar Harold Robles

Johannesburg

38

98

Vijf sterren Views

Vijf bestemmingen Garden Route Oostkaap / Wild Coast Mpumalanga Johannesburg / Gauteng Limpopo

Isibindi Special Places

Vijf sterren 18 44 86 114 128

Vijf Dubbelaars Harold Robles / MKI Babette de Jonge Henna en Saskia Maaike en Enoch Stan en Jacqueline

77

Linda Tucker De leeuwenvrouw

Table Bay Hotel De Kloof Luxury Estate Views Woodall Fairlawns

Vijf interviews 22 30 38 58 121

Vijf vragen aan 20 48 74 118 124

Marc Zandhuis Niki Romijn Harm Jan ‘de BBQ-man’ Jitra en Sophie Anne van der Tuuk

23 28 42 109 127

Carmen Stevens - wijnmaakster Deirdre Opie hoofdranger Singita Lebombo Linda Tucker De leeuwenvrouw Vusi Mahlaba - Black Diamond Willem en Ingrid - Nederlands Zuid-Afrikaanse Vereniging

24 88 98 110 132

5

62

Portfolio John Costello

INHOUD En ook...

6 Van de redactie 8 Sounds of the bush 15 Lezerspost 16 Reisnieuws

50

34 Vijf safari’s rond Kaapstad

Kariega

62 Portfolio John Costello 85 Waarom de leeuw brult

Vleugjes Zuid-Afrika in Nederland RAIN Kasteel Engelenburg SOUTH Festival voor het Afrikaans

92 Dop op safari

Drie lezersreizen 32 133 134 135

De Smaak van Zuid-Afrika 43 Fotografiereis naar de Wild Coast 70 Spirituele pelgrimage naar de witte leeuwen van Timbavati 105

Special places Vijf Nederlanders om bij te slapen Knysna Country House Oyster Bay Lodge Magnolia Kurhula Lodge Ama Amanzi

40 46 56 94 136

Kariega Mbotyi Isibindi Africa Lodges Soweto Hotel Satyagraha House The Peech Kololo

OOGVOORZA

50 72 77 112 113 126 128

96 Vijf keer lezen & kijken 138 Colofon en adverteerders 140 Een huis kopen?

Buffels staan bekend om hun hero誰sche gedrag.

Deze serieuze jongen hoeft verder geen introductie.

De meeste ongelukken gebeuren met nijlpaarden op het land. Kom niet in hun territorium.

Deze dwingende blik lijkt op nieuwsgierigheid, maar is een waarschuwing.

Behendigheid en souplesse siert de luipaard. Zo in balans, zo sereen, zo klaar voor actie...

32

een vleugje ZA in NL

created for living

RAIN gemaakt om van te genieten RAIN. Regen is de bron van het leven. RAIN is ook de bron van het leven van 60 RAIN-makers in Zuid-Afrika die werken in de werkplaats waar de producten worden gemaakt. Mensen als Sam: hij onderhoudt zijn vrouw, drie kinderen en ook de zes kinderen van zijn overleden broers. Of zoals Dot: een alleenstaande moeder die de zorg heeft voor haar gehandicapte kind en haar moeder. Door RAIN hebben zij een betere toekomst.

Zuid-Afrika is de bron van en inspiratie voor RAIN. In de fabriek in Swellendam worden met zorg, liefde en een lach alle producten met de hand vervaardigd.

Zo creëert RAIN unieke producten met bijzondere details en tegelijkertijd werkgelegenheid voor de lokale bevolking. Er worden zoveel mogelijk pure, natuurlijke ingrediënten en materialen van de hoogste kwaliteit gebruikt.

De aloude geheimen van de inheemse flora, de natuurlijke rijkdom van het majestueuze land worden in de lichaamsverzorgingsproducten verwerkt.

Producten die vanzelfsprekend niet op dieren getest zijn en waarvoor de boeren een eerlijke prijs hebben gekregen. Gepresenteerd in handgemaakte geschenkverpakkingen die multifunctioneel en herbruikbaar zijn. RAIN brengt met haar filosofie en producten de rijkdom en de ziel van het Afrikaanse continent bij je thuis.

Ook in Nederland Esther Nederlof en Marianne Gerretsen raakten onder de indruk van de unieke producten en de achterliggende sociale gedachte en besloten RAIN in Nederland te introduceren. Inmiddels zijn er twee RAIN stores in Nederland.

Winnen: RAIN stelt • 2 verwenpakketten ter waarde van minimaal € 50, • 2 x 6 badbruisballen ter beschikking.

Mail naar info@mw-media.nl ovv RAIN om kans te maken op deze prachtige cadeaus.

Informatie: RAIN store Amsterdam, ‘de 9 straatjes’, Huidenstraat 17, (020) 622 04 40 RAIN store Den Haag, Noordeinde 13, (070) 345 18 86 RAIN store Swellendam (ZA), 274, Voortrek Street www.rainafrica.nl/shop (ook online verkoop) www.facebook.com/RAIN-Africa-Nederland Word klant, koop bewust en word RAIN ambassadeur. Want daardoor kan RAIN een bron van leven zijn voor mensen zoals Sam en Dot

33

1

2

3

4

5

6

B ea u t y w i t ho u t c r u e l t y

1- Savannah cream Een rijke, voedende crème met een frisse geur van citrus, bloemen, hout en mos die je doet denken aan de savanne in de regen. De glazen pot en het keramische lepeltje maken de body cream tot een stijlvol cadeau.

Een bestseller! € 14,95.

2- Savannah mist De spray bevat geen Cfk’s die schadelijk zijn voor het milieu. De vlekvrije spray kan worden gebruikt op kleding, beddengoed en handdoeken of als roomspray om een ruimte te verfrissen.

Ook mild genoeg om als bodyparfum te gebruiken. € 14,95.

3- Olive Soap Een heerlijke 100% natuurlijke en handgemaakte zeep.

Naast (Zuid-Afrikaanse) olijfolie worden diverse organische Afrikaanse ingrediënten gebruikt, zoals baobab-olie, Kalahari meloen en rooibos.

€ 4,95 per stuk.

4- Olive Soap Cadeauverpakking Handgemaakte cadeaudoos met 3 olijfolie zepen.

€ 17,95

5- Body cream Aloë Avo Cadeauverpakking Aloë avo cream met een handgemaakte aloë vera zeep in cadeauverpakking.

€29,95.

6- Body cream Aloë Avo Een rijke, voedende crème met vochtinbrengende aloë vera en voedende avocado. De crème is geparfumeerd met etherische olie van Cape Malva (het roosje van de Kaap). € 14,95.

5x safari in de Westkaap Hoewel de meeste wildparken zich in het noordelijk deel van Zuid-Afrika bevinden, kan de wildliefhebber ook in de Westkaap aan zijn safaritrekken komen. We kozen vijf game reserves die allemaal hun eigen specialiteit hebben.

1. Buffelsdrift Oog in oog met olifanten Net buiten de struisvogelhoofdstad Oudtshoorn ligt het comfortabele Buffelsdrift. Luxueus ingerichte tenten met een buitendouche liggen aan een meer met nijlpaarden. Het landschap is dat van de Kleine Karoo, met heuvels die lijken op te lossen in de verre nevel. Gasten kunnen hier vissen, paardrijden, gamedrives maken waarbij de enthousiaste rangers alles uitleggen over de planten en dieren die je ontmoet. Ooit een ondergrondse termietenheuvel gezien zo groot als een voetbalveld?

Maar de grote attractie, naast de tenten, het perfecte eten en de mooie uitzichten is de ontmoeting met de drie olifanten. Je mag ze voeren, ermee lopen of erop rijden.

Een geweldige ervaring om de goedmoedige grijze reuzen van zo dichtbij mee te maken. Voor wie echt wat speciaals wil? Trouwen met de drie reuzen op de achtergrond. Het kan… » www.buffelsdrift.com of mail naar info@buffelsdrift.com

Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen

42

Vijf

vragen

aan

Harm Jan Bloem De BBQ-man

1. Wat is het verschil tussen een Nederlandse barbecue en een

Zuid-Afrikaanse braai?

‘Nederlanders zijn gewend te barbecueën op gas, houtskool, met briketten, elektrisch of op bakplaten. Let wel: 75 procent van de Nederlanders is er niet bijster goed in, of kan überhaupt niet barbecueën. In Zuid-Afrika wordt ‘braaien’ daarentegen met de paplepel ingegoten. Zuid-Afrikanen stoken een vuurtje en leggen er een rooster op, scheppen de kolen eruit en leggen deze naast het vuur onder het rooster. Daarop wordt vervolgens gebraaid, direct boven het vuur dus.’

2. Wat is het meest kenmerkende van de Zuid-Afrikaanse eetcultuur?

‘Als ik aan de Zuid-Afrikaanse eetcultuur denk, komt als eerste het woord ‘veel’ bij me op. Vooral heel veel vlees. Bijna elke dag ligt er een riant stuk vers vlees op tafel - vergezeld van een goed glas wijn uit eigen land. Wat een genot! Wat mij overigens het meest heeft verrast is dat elk huishouden standaard een braai in de tuin heeft staan, en de gemetselde braais op parkeerplaatsen langs de weg. Waarom hebben we dat niet in Nederland?’

3.

Wat is je het meest opgevallen tijdens je reis naar Zuid-Afrika?

‘Dat ze in Zuid-Afrika ‘Nationale Braaidag’ vieren. Waar in de wereld vind je dat? Op die dag zijn overal mensen aan het braaien; langs de weg, in de tuin of op de markt. Ik zag grote braai evenementen, zowel in de steden als in de townships waar echt iedereen aan meedeed. Geweldig vond ik het!’

4.

Harm Jan Bloem is in Nederland bij het grote publiek beter bekend als de BBQ-man en tv-kok van ‘Ik kom bij je eten’.

Op vijftienjarige leeftijd grilt Harm Jan op een ijzeren prullenbak met een tuinhekje als rooster zijn eerste stukjes vlees. Na jaren enthousiast barbecueën als ‘hobbyist’ voor familie en vrienden, worden de gezelschappen in de jaren die volgen steeds groter.

In 2004 gooit de geboren Velpenaar alle kolen op het spreekwoordelijke vuur en begint hij zijn eigen barbecuebedrijf ‘Bushkitchen’. Vanaf dat moment is Harm Jan als professionele BBQ-man in te huren voor exclusieve partijen, bedrijfs- en familiefeesten. Ook verzorgt hij tijdens festivals backstage-barbecues voor artiesten, waaronder op Pinkpop.

Zuid-Afrika veroverde een bijzonder plekje in het hart van de BBQ-man. De Zuid-Afrikaanse voorliefde voor barbecueën - in dit deel van de wereld beter bekend als ‘braaien’ - heeft daar van alles mee te maken. Sinds kort organiseert Harm Jan speciale ‘braaireizen’, waarbij vakantiegangers middels het bezoeken van prachtige plekken en authentieke braaiworkshops kennismaken met het mooiste én het lekkerste dat Zuid-Afrika te bieden heeft.

Wat vind je zelf het lekkerste gerecht uit de Zuid-Afrikaanse keuken?

‘Potjiekos met struisvogelbiefstuk en een verse medium rare koedoesteak van de braai met zeezout en een heerlijk glas fruitige Zuid-Afrikaanse rode wijn. Alleen daarvoor zou ik in Zuid-Afrika willen wonen!’

5. Je organiseert ook braaireizen. Wat zijn voor deelnemers de absolute hoogtepunten van deze reis?

‘Deelnemers ontdekken in vijftien dagen de echte Zuid-Afrikaanse braaicultuur en de roots van de braai. Tijdens een van de hoogtepunten van de avontuurlijke reis staan we in de open natuur in een wildreservaat - temidden van al het wild - te braaien, waarbij ik tips geef, maar de mensen zelf de braai ‘bemannen’, zodat ze het later zelf ook thuis kunnen doen. Daarnaast voert de reis ook langs de prachtige Wijn- en Tuinroute. Plus: een waanzinnige cook-off show met mij en de ZuidAfrikaanse braaiman Geoff Applewhite! Een reis om nooit te vergeten.’

Voor de beste braaitips van Harm Jan kun je terecht op www.bushkitchen.nl.

Tekst: Inge Abraham

14-daagse lezersreis De smaak van Zuid-Afrika

Reisperiode: 2 - 16 november 2013 Reissom: € 5242,- per persoon.

Inclusief: Vluchten, transport, accommodaties en maaltijden zoals aangegeven in het programma.

Exclusief: Reisverzekering en bijkomende kosten als drankjes, fooien en extra’s.

Deelnemers: Maximaal 10.

Programma: Dag 1: KLM-vlucht Amsterdam – Kaapstad. Transfer naar Cape Riviera (superior kamer) aan de voet van de Tafelberg of in een prachtige luxe villa van Icon Villa’s (LO).

Dag 2: Kaapstad. Na het ontbijt een bezoek aan de Tafelberg. Gevolgd door een Peninsula Tour inclusief lunch. Via de prachtige Chapman’s Peak naar Simon’s Town en Boulders met de kolonie Afrikaanse pinguïns. Na afloop gelegenheid om The Waterfront te verkennen. Overnachting in Cape Riviera of Icon Villa’s (LO).

Dag 3: Kaapstad - Walk to Freedom Tour & Robben Island. Een intrigerende culturele tour door de geschiedenis van het land met de nadruk op de diversiteit van de ‘Rainbow Nation’.

Braai-excursie in een township van Kaapstad, gevolgd door een BBQ workshop bij een bekend restaurant door Harm Jan. Overnachting: Cape Riviera of Icon Villa’s (LO).

Dag 4: Stellenbosch - Bezoek aan wijnboerderij Middelvlei inclusief lunch. Gevolgd door een begeleide wandeling door Stellenbosch.

Overnachting in het Oude Werf Hotel (LO).

Dag 5: Hermanus - Na het ontbijt vertrek via Franschhoek naar Hermanus, langs een prachtige kustroute. Overnachting in Auberge Burgundy (LO).

lezersreis

In samenwerking met Harm Jan Bloem, de ‘BBQ-man’, en BMS Travellers mag OOG VOOR ZUID-AFRIKA deze bijzondere lezersreis aanbieden die je onder de bezielende leiding van Harm Jan langs prachtige plekken in Zuid-Afrika voert. Je komt thuis als een volleerd braaier en met een geweldige smaak van Zuid-Afrika in je mond.

Dag 6: Hermanus: - Na het ontbijt een bootcruise op zoek naar walvissen. Vervolgens via een indrukwekkende route naar het historische plaatsje Swellendam. Harm-Jan verzorgt deze avond een echte traditionele Zuid-Afrikaanse BBQ. Overnachting in Bloom Estate (zie pagina 29) (HP).

Dag 7: Swellendam > Oudtshoorn via de R62. Overnachting in de Buffelsdrift Game Lodge (zie pagina 34) (HP).

Dag 8: Oudtshoorn: Ontbijt samen met Harm Jan. Excursie naar de Cango Caves, de bekendste kalksteengrotten in Zuid-Afrika. In de middag Buffelsdrift Game Lodge activiteiten, een safari of bezoek aan de olifanten. Harm Jan bereidt potjieskos op een open vuur.

Overnachting in Buffelsdrift (HP).

Dag 9: Via de N2 naar Oyster Bay Lodge (zie pagina 46). Oesterlunch in Knysna. Duinsafari en een heerlijke vis-BBQ in de lapa in de duinen en overnachting in de Oyster Bay Lodge (HP).

Dag 10: Oyster Bay > Kariega Game Reserve (zie pagina 50). Overnachting in Main Lodge. Activiteiten zoals die door de lodge worden aangeboden inbegrepen (VP).

Dag 11: Kariega Game Reserve. Ochtend- en middag activiteit zoals aangeboden door de lodge. Je kunt kiezen uit een game drive, een wandelsafari, een fietstocht of een boot cruise. Overnachting Main Lodge (VP).

Dag 12: Kariega Game Reserve. Ochtend- en middag activiteit zoals aangeboden door de lodge. Exclusief ‘Cook-off’ diner tussen Harm-Jan de BBQ-man van Nederland en ‘Cooking Monster’ Geoff Applewhite uit Zuid-Afrika. De reizigers doen mee in de Cook off en laten zien wat zij geleerd hebben. Lodge gidsen en personeel zijn de jury. Overnachting in Main Lodge (VP).

Dag 13: Kariega Game Reserve > Port Elizabeth vliegveld. SAA vlucht van Port Elizabeth naar Johannesburg. Afsluitend diner in het African Rock Hotel In Johannesburg. Daarna transfer naar de luchthaven voor KLM-nachtvlucht Johannesburg – Schiphol.

Dag 14:

Aankomst Amsterdam.

Het uitgebreide programma is te vinden op www.bms-travellers.nl, of mail naar info@bms-travellers. Telefoon: (0297) 25 44 55.

BMS Travellers is eigendom van de in Zuid-Afrika geboren en getogen Marcello Pacenti.

Er wordt gebruik gemaakt van lokale volledig gekwalificeerde gidsen. BMS Travellers is aangesloten bij SGR en Stichting Calamiteitenfonds Reizen.

De Oostkaap & Wild Coast Verwacht het onverwachte

De nog relatief onbekende Oostkaap wordt ook wel de provincie van het avontuur genoemd of het echte Afrika.

10 tips 1. Het Tsitsikamma regenwoud met een Treetop Canopy Tour 2. Bezoek Qunu en het Nelson Mandela Museum.

3. De sardine run in juni/juli aan de Wild Coast 4. Big 7 safari, behalve de officiĂŤle Big Five (leeuw, luipaard, neushoorn, buffel en olifant) vind je hier ook de walvis en de witte haai 5. Valley of Desolation bij Graaff Reinet in het Camdeboo National Park 6. Culinaire safari in de Nagana Farm Stalls 7. National Arts Festival in Grahamstown 8. Surfen in Jeffreys Bay 9. De Baviaanskloof, een van de acht beschermde natuurgebieden van Zuid-Afrika en een World Heritage Site 10. Bezoek het Owl House Museum in Nieu-Bethesda

OOGVOORZA

Dubbelaars 48

Babette de Jonge Op de bres voor wilde katten De Nederlandse Babette de Jonge van Wild Cats World opende buiten het plaatsje Kirkwood op 20 juni 2012 officieel het Spotted Cats Conservation Centre. En biedt daarmee een veilige plek voor de met uitsterven bedreigde wilde katten van Zuid-Afrika.

Na lang zoeken vond Babette in het ‘Daniell Cheetah Project’ in de Oostkaap de ideale partner om haar doel - het beschermen en behouden van de wilde katten van Zuid-Afrika - te verwezenlijken.

Richard Daniell had met zijn fokprogramma voor cheeta’s goede resultaten behaald, de omgeving in de uitgestrekte Oostkaap vlakbij het Addo Elephant Park was ideaal en de mensen achter het Cheetah Project oprecht begaan met het welzijn van de bedreigde ‘grote en kleine katten’ in Zuid-Afrika. De luipaardbroer en -zus Felix en Feline zijn het uithangbord van het project Spotted Cats Conservation; de samenwerking tussen Babettes Wild Cats World en Richard Daniell’s Cheetah Project.

Hoe kom je er als Nederlandse toe om dit tot je missie te maken?

‘Als wild-life fotografe kwam ik in aanraking met de grote katten en zij fascineerden me meer dan welke diersoort ook. Als je ze in gevangenschap hebt gezien, wil je ze ook in de vrije natuur ontmoeten en zo ben ik in Afrika gekomen. Na jaren met en voor andere mensen te hebben gewerkt met dezelfde fascinatie voor dieren, wilde ik mijn eigen project. Dat werd het digitale, internationaal uitgebrachte, Wild Cats magazine. De tweede stap was in 2010 een project voor en met dieren, Wild Cats World.’

Wat fascineert je aan de grote katten?

‘Ze hebben iets aandoenlijks en zijn tegelijkertijd mysterieus en gevaarlijk.’

We lopen langs het verblijf met nieuwsgierige stokstaartjes, langs de indrukwekkende servals, een sierlijke en prachtig getekende caracal en passeren een aantal cheeta’s die loom in de voorjaarszon liggen. Aan het einde van het terrein staat een boma van 30 meter breed, 30 meter lang en 8 meter hoog. Het onderkomen van de twee luipaarden Felix en Feline doet recht aan de wens van Babette om optimaal over het welzijn van de dieren te waken. Binnenkort zullen broer en zus van elkaar gescheiden worden en elk een nieuwe partner krijgen. Daarmee vormen zij de basis van een fokprogramma waarvan de welpen in private game reserves zullen worden uitgezet. ‘We vechten voor het behoud van de soorten en hun welzijn. Daarnaast is ons ideaal om via verantwoorde fokprogramma’s bij te dragen aan het niet laten uitsterven van

een soort. Hier in Zuid-Afrika hebben we daarvoor de luipaarden, servals, zwartvoetkatjes en caracals gekozen.’

Waarom luipaarden?

‘Luipaarden verwilderen, net als caracals, vrij snel. Ze zijn in staat zich goed aan elke omgeving aan te passen en zich redelijk onzichtbaar voor mensen te houden. We willen fokken met sterke, gezonde bloedlijnen en ervoor zorgen dat ze op goede plekken terechtkomen die hun welzijn garanderen. Wild Cats World is tegen onverantwoorde fokprogramma’s, de handel in wilde dieren, ‘canned hunting’ (red. jacht op dieren die niet kunnen vluchten, omdat ze vaak gedrogeerd zijn. Ze worden in erbarmelijke omstandigheden gehouden tot iemand een fors bedrag betaalt om ze in hun kooi te mogen afschieten), ‘trophy hunting’ (red. het afschieten van wilde dieren om hun kop als trofee mee naar huis te nemen) en het misbruik van dieren in de amusementsindustrie.’

Wij hebben net – ik moet zeggen met veel plezier - de cheeta Ola geknuffeld en met de twee leeuwtjes mogen spelen.

‘Ja, knuffelen met de cheeta’s mag nog, maar wij promoten het niet. De dieren voelen zich er op een gegeven moment toch niet happy bij. Spelen met de leeuwtjes mag totdat ze twaalf weken zijn. Daarna niet meer. Gebleken is dat jonge leeuwen waarmee gespeeld wordt, later worden gebruikt voor de door ons verafschuwde ‘canned hunting’. Toen we ons realiseerden dat dit ook de eindbestemming voor Chuck en Norris zou worden, heeft Richard Daniell er onmiddellijk mee ingestemd de leeuwtjes te houden en ze niet meer in direct contact met mensen te laten komen. Ze zijn nu onze ambassadeurs tegen de ‘gekooide jacht’.’ ˙ Informatie: Wild Cats World is een non profit-organisatie die geheel afhankelijk is van giften en subsidies en die zich richt op bewustzijn, educatie en behoud. Als je op welke wijze dan ook wilt bijdragen, hetzij als vrijwilliger, als donateur of door een ‘wild kind’ te adopteren, mail dan naar info@wildcatsmagazine.nl of kijk op www.wildcatsworld.nl, www.wildcatsmagazine.nl www.facebook.com/WildCatsWorld www.facebook.com/SpottedCatsConservation en www.daniellcheetahbreeding.co.za

Tekst: Marjolein Westerterp. Fotografie: Peter Boshuijzen

‘Met elk e dier dat j g redt, draa je toch een j’ steentje bi

OOGVOORZA

49

Portfolio

Pondo-vrouw in traditionele kleding.

Deze jongen, alleen gekleed in een deken en zijn gezicht tegen de zon beschermd door witte klei heeft net de besnijdenisceremonie ondergaan.

Traditionele dansen in Pondoland.

OOGVOORZA

Tsimba-vaati betekent in de Afrikaanse XiTsonga taal ‘de plek waar de ster-leeuwen landden’. Er leven sinds tien jaar weer witte leeuwen in het land dat hen toebehoort. Dankzij de inzet van Linda Tucker en haar non-profit organisatie Global White Lion Protection Trust. Een verhaal over liefde, vrijheid en de allesomvattende Afrikaanse wijsheid.

‘Er klinkt een stem op uit de verschroeide dalen van mijn oeroude moederland. Een eenzame stem die uitstijgt boven de heuvels van het eeuwige Afrika en een oproep doet aan alle onverschilligen. Het is een smeekbede aan iedereen die ervoor kiest werkeloos toe te zien bij het uitroeien van de witte leeuwen, de iconen van Zuid-Afrika. De heiligste dieren van mijn land. Laat ze met rust. Laat ze zich weer voortplanten, laat ze leven in de wildernis, in de natuur die hun moeder is. Op een dag, ergens in de donkere dalen van de toekomst, zal de mensheid proberen op haar schreden terug te keren en zich realiseren hoeveel er verloren is. Hoeveel er van de kennis van Afrika verdwenen is.’ – Credo Mutwa Een passage uit het boek ‘De Leeuwenvrouw’ van Linda Tucker – verschenen in mei 2012 – die me onmiddellijk deed besluiten haar én de witte leeuwen van Timbavati te willen ontmoeten.

Het boek vertelt het persoonlijke verhaal van Linda, model, reclamestrateeg en afgestudeerd in Jungiaanse droomanalyse en middeleeuwse symboliek. In 1991 is ze met een groep vrienden op safari in haar geboorteland Zuid-Afrika. In Timbavati, grenzend aan het Kruger National Park. Als ze rond het kampvuur zitten, horen ze het gebrul van leeuwen. De groep vrienden besluit op zoek te gaan. Het is het begin van een bloedstollend avontuur. Ze vinden de hongerige leeuwen, de open jeep wil niet meer starten en in het donker worden ze omsingeld door wat dan nog in Linda’s ogen meedogenloze monsters zijn. Uit het niets verschijnt een oude vrouw met een baby op haar rug, gevolgd door een jongen en een meisje. De leeuwen laten hen ongemoeid. Ook als het jongetje met een van de vrienden terugloopt naar het kamp om een andere auto te halen. Een onwerkelijke ervaring die Linda bijblijft als ze met haar echtgenoot weer haar hectische leven oppakt in Londen. In de jaren die volgen vraagt ze zich af wie die vrouw was, wat haar kracht is geweest op dat heikele moment. Waarom de leeuwen haar met rust lieten. In 1994 weet ze dat ze terug moet naar Timbavati om antwoord te krijgen op haar vragen. Het is het moment dat haar leven een wending neemt die ze nooit had kunnen voorzien. Het wordt het begin van een spirituele zoektocht naar de wijsheid en tradities van het oude Afrika.

De roep van de liefde Achttien jaar later woont Linda Tucker samen met haar tweede echtgenoot, leeuwenecoloog Jason Turner in Timbavati, is ze auteur van de internationale bestseller over het mysterie van de witte leeuwen, heeft ze een reservaat waar twee groepen witte leeuwen in het wild leven en is ze door Maria Khosa, de vrouw die haar destijds gered heeft, gewijd tot leeuwensjamaan. Ze reist de wereld over om het verhaal van de witte leeuwen te vertellen en mensen ervan bewust te maken dat deze dieren volgens de aloude Afrikaanse wijsheid het heiligste dier op aarde zijn. Linda: ‘Maar welk dier heeft geen recht op bescherming?’ Maria Khosa en Credo Mutwa die beiden als sjamaan en sangoma de geschiedenis van Afrika in hun genen dragen, hebben het ‘leeuwenhart’ van Linda geopend en haar duidelijk gemaakt dat de bescherming van de witte leeuwen en het doorgeven van de wijsheden van het oude Afrika haar levenspad zijn. Ze heeft gehoor gegeven aan de roep van het leven en gekozen voor een bestaan in dienst van de witte leeuwen van Timbavati. In dienst van de liefde, in dienst van vrijheid voor dieren die tot dan toe gezien werden als ‘zeldzame albinoleeuwen’ en derhalve als gewilde trofeeën voor jagers. Alleen nog te zien in dierentuinen en kooien in Zuid-Afrikaanse jachtreservaten. Opgesloten, wachtend op de kogel.

Plaats van de leeuw Er zijn op deze wereld plekken waar geen wanklank te bespeuren is. Tsau, het eigendom van Linda en Jason en het hoofdkantoor van de Global White Lion Protection Trust, is er zo één. De zon schijnt genadeloos als we wachten bij het hek om opgehaald te worden.

Over een zandpad van rode aarde rijden we naar de lodge. Lemen chalets en traditioneel beschilderde rondavels rond een zwembad, een kampvuur en een open lounge, hangmatten in de schaduw.

Overal Afrikaanse kunst en afbeeldingen van leeuwen. En daar is Linda, open, hartelijk. Ik speur naar tekenen van haar wijsheid, zij is de eerste sjamaan die ik ontmoet. Opvallend zijn haar rust en haar glimlach. We moeten ons eerst thuis voelen voor we gaan praten en kennismaken met de leeuwen die in vrijheid leven in het reservaat dat grenst aan de lodge. De eerste stop tijdens de zoektocht naar de leeuwen is bij de Crystal White Lion, een immens kunstwerk opgetrokken uit witte kwarts en staaldraad; een geschenk van de »

Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen

Special PLACES

Soweto Hotel Het leukste geheim van Jozi In het hart van Soweto, aan het Walter Sisulu Square of Dedication ligt het viersterren Soweto Hotel.

Het Soweto Hotel ligt in Kliptown, de oudste wijk van Soweto.

Hier zie je nog de buzz waar Soweto bekend om is geworden.

Straatverkopers en winkeltjes proberen hun waar aan de man te brengen en zo hun brood te verdienen. De armoede van het dagelijkse bestaan slaat je in het gezicht, maar die mag ook gezien worden. Moet ook gezien worden om Soweto en de geschiedenis van Zuid-Afrika te begrijpen. Naast het hotel lidt het uitgestrekte plein dat vroeger het Freedom Square heette en nu hernoemd is naar een van de belangrijkste vrijheidsstrijders uit de Apartheid, Walter Sisulu. In 1955 kwamen op dit plein dat toen nog een zandvlakte was, 3000 afgezanten van de vrijheidsstrijd bijeen om het einde van de Apartheid te bepleiten. Zij legden de hoeksteen voor de Zuid-Afrikaanse grondwet die pas in 1996 werd aangenomen.

Op deze historische plek kun je verblijven in een hotel dat de strijders van toen eert in de thematisch ingerichte, luxe en ruime kamers, dat muziek draait van zwarte muzikanten van destijds. Vanaf hier ontdek je de mijlpalen van Soweto’s aangrijpende geschiedenis, met het Hector Peterson memorial, Vilakazi Street met de huizen van Nelson Mandela en Desmond Tutu en de Regina Mundi katholieke kerk die altijd een veilig onderdak bood aan de anti-Apartheid activisten. Het Soweto hotel is een plek die geschiedenis ademt. En die Kliptown en Soweto een gezicht geeft. Een must stay. ˙

Informatie: www.sowetohotel.co.za en reservations@sowetohotel.co.za

Special PLACES

Satyagraha House sereen museumhotel Twee jaar lang, in 1908 en 1909, leefde Mahatma Gandhi in het Satyagraha House in Johannesburg. Zijn voormalige woonhuis is compleet gerestaureerd en nu een museum en hotel in één.

Slechts weinigen weten dat de beroemde advocaat en later voorvechter voor de vrijheid van India Mahatma Gandhi ruim twintig jaar van zijn leven in Zuid-Afrika heeft doorgebracht.

Hier ontstond zijn filosofie over geweldloos verzet (Satyagraha) en zijn hang naar absolute eenvoud. Twee jaar woonde hij met zijn boezemvriend, de architect Hermann Kallenbach in het Satyagraha House. De twee mannen noemden elkaar grappend de bovenman en benedenman, naar hun slaapvertrekken op de boven- en benedenverdieping. Na hun vertrek kwam de Kraal, zo genoemd naar de Zuid-Afrikaanse bouwstijl die Kallenbach had gevolgd, in de wijk Orchards in eigendom van een familie. Tot het werd aangekocht om er een museum ter

ere en nagedachtenis van Gandhi en een hotel van te maken.

Een unieke combinatie. In het woonhuis is het leven van Gandhi in Zuid-Afrika te zien en lezen aan de hand van talloze foto’s, een tijdlijn en antieke eigendommen. Om de vierkante tuin liggen zes moderne, maar sober ingerichte hotelkamers en de Kallenbach cottage. Het geheel ademt de serene sfeer van toen, met de luxe van nu. Bijzonder om in een museum te slapen, een perfect vegetarisch diner te genieten en te ontbijten tussen het ‘oude leven’ van de vermaarde Gandhi. ˙

Informatie: www.satyagrahahouse.com

117

Big Five Jo’burg the BIG

5

scholierenopstand in Soweto in 1976 betekende het begin van het einde van apartheid. De blanke politie beantwoordde de protestmars met kogels en er vielen honderden doden. Een van hen was Hector Petersen. Een kind nog. Op de foto die symbool is geworden voor de opstand zie ik twee scholieren. Ze dragen het jongetje weg, hun ogen groot van ongeloof. Er is niemand die niet geëmotioneerd raakt bij het memorial en museum dat is opgericht voor Hector en alle kinderen die toen zijn gestorven.

Mijn gevoelens raken in een stroomversnelling als ik met een gids door de township loop. Schrijnende armoede en daartussen lachende kinderen die mijn hand pakken. Vriendelijke vrouwen die me in hun huisje uitnodigen en een puber met een stoere zonnebril die vertelt dat hij hoopt acteur te worden. Ze hebben allemaal een droom en hoop op een beter leven.

Johannesburg 2.0 Het stadscentrum van Johannesburg is een zakenwijk. Alle winkels en hotels zijn uitgeweken naar de luxueuze buitenwijken. Sandton is zo’n wijk met Sandton City als het chicste winkelcentrum van het zuidelijk halfrond. En Mandela Square, waar Mandela je tegemoet

1. Combineer toen en nu in de wandeltours met www.pastexperiences.co.za 2. Ontdek Johannesburg en Soweto met www.reyavaya.org.za 3. Bezoek het Apartheidmuseum, www.apartheidmuseum.org en ontdek dat Apartheid daar is waar het hoort, in een museum, niet meer op straat 4. Doe de Amandla! Tour, in de voetsporen van de vrijheidstrijders, www.tourvestdm.com/product 5. Enjoy in Melrose Arch, Sandton en Mandela Square.

komt. Groter dan het leven zelf. Er is Melrose Arch, met winebars, luxe restuarants en hotels, een plein dat ’s avonds vol stroomt met zij die willen zien en gezien worden. De doorgaande weg lijkt een catwalk voor dure auto’s.

Op zondag is het Zoo Lake een verzamelplaats voor families die picknicken onder de majestueuze bomen, een bootje huren of lunchen in Moyo, een stukje Afrikaanse traditie in een hip jasje.

Er zijn de galleries op Jan Smuts Avenue die kunnen wedijveren met de beste van New York. Er is Braamfontein met een Neighbour Good Market, waar verse producten te koop en te proeven zijn.

En 4th Street in Parkhurst die met 7th Avenue een walhalla is voor ‘city-dwellers’. Het Maboneng Precinct, ‘de plek van het licht’, is het creatieve centrum voor kunstenaars. Arts on Main het hart, met expressieve kunst gevestigd in oude fabrieksgebouwen, middenin het leven van de dag.

Jozi is een stad als geen andere in de wereld, met de 24/7 energie van New York, een interessante mix van culturen en kleuren, het is de nieuwe stad waar verleden, heden en toekomst elkaar ontmoeten. ˙ OOGVOORZA

118

ik l b r a a h g ‘Ik za ’ t h c o k r e v s en wa

Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen en privébezit

Dubbelaars 119

Enoch en Maaike

Liefde op het eerste gezicht In Haarlem ontmoeten de Nederlandse kindertherapeute Maaike Klasen en Zuid-Afrikaanse cricketcoach Enoch Nkwe elkaar in een café. Eén blik is genoeg om te besluiten hun leven samen te delen. In Johannesburg krijgen zij in oktober 2012 hun dochtertje Lenna. Een professionele cricketer uit Soweto die met een blank meisje trouwt, betekent een bijzonder verhaal.

Enoch’s leven staat in het teken van cricket. Na zijn internationale, professionele carrière in Zuid-Afrika wordt hij coach van het Heemsteedse Rood & Wit. In Johannesburg werkt hij nu als assistent coach en high performance coach van het Zuid-Afrikaanse team en de Gauteng Cricket Board voor jongeren onder 19. Zijn werkterrein is het Wanderers Stadium, de hemel op aarde volgens cricketliefhebbers. Op het moment dat wij ze spreken, is zijn vrouw Maaike hoogzwanger. Inmiddels is ze bevallen van hun dochtertje Lenna Refilwe Nkwe.

Maaike: ‘We hebben gezocht naar een naam die een betekenis heeft in Europa en het Pedi, de stam van Enoch. En het moet in het Nederlands ook uit te spreken zijn.’

Enoch: ‘Lenna Refilwe is combinatie van de twee werelden. Lenna komt uit het Grieks en betekent ‘helder’. Refilwe is een Pedi-naam en betekent ‘ik ben gegeven’.’

De love story Enoch: ‘We hebben elkaar in juni 2009 ontmoet na de verbazingwekkende overwinning van de Nederlandse cricketers in Londen. Ik werkte als coach van Rood & Wit in Heemstede en besloot met een paar vrienden nog even in Haarlem naar een bar te gaan.’

Maaike: ‘Ik was er met vriendinnen, ook toevallig.’

Ze ontmoeten elkaar als Maaike tegen hem op botst.

Enoch: ‘Ik zag haar blik en was verkocht.’

Maaike: ‘Ik zei tegen mijn vriendinnen dat ik een erg leuke jongen had gezien. Zij hebben ons de dansvloer opgeduwd. En vervolgens hebben we eindeloos gepraat. Tenminste Enoch praatte, mijn Engels was echt te slecht. Maar vanaf dat moment zijn we samen.

Toen ik hem ontmoette, had ik net mijn studie als speltherapeute afgerond en gesolliciteerd naar een baan bij Jeugdzorg. Het contract had ik nog niet getekend. Enoch ging in september, na afloop van het cricketseizoen, terug naar Zuid-Afrika. Ik heb hem gevraagd wat hij ervan zou vinden als ik met kerst naar hem toe kwam en drie maanden zou blijven.’

Dat is erg snel gegaan?

Enoch: ‘Binnen drie maanden was het inderdaad beklonken.

We hadden gesprekken die nooit leken te eindigen en die erg inspirerend waren. Het gevoel was zo sterk.’

Maaike: ‘Na die maanden kwamen we samen terug naar Nederland omdat Enoch nog een seizoen voor Rood & Wit werkte.’ »

Special PLACES

The Peech groene urban chic The Peech is een van de door Fair Trade and Tourism South Africa, gecertificeerd, ‘groen’ boutique hotel.

Op comfortabele afstand van het hippe Melrose Arch, in de rustige buitenwijk Melrose ligt in een groene oase van rust het eigentijdse, intrigerende en zeer comfortabele The Peech met ruime kamers met eigen terras of balkon. Een perfecte uitvalsbasis om Johannesburg te verkennen. Eigenaar en naamgever James Peech creëert voor zijn gasten een heerlijk hotel met oog voor detail en moderne Zuid-Afrikaanse kunst, waarbij zijn werknemers fatsoenlijk betaald krijgen en het milieu door allerlei eco-vriendelijke voorzieningen zo min mogelijk wordt belast. De groenten en kruiden die in de verfijnde bistro worden geserveerd komen allemaal uit eigen

tuin. The Peech hoopt daarmee een voorbeeld te zijn voor de toeristenindustrie. Daarnaast is het hotel als eerste in Zuid-Afrika aangesloten bij THE CODE, The Tourism Child Protection Code of Conduct, opgericht om het misbruik van kinderen in de reis- en toeristenindustrie te verhinderen.

The Peech is een perfecte combinatie van chic design en verantwoordelijk toerisme. ˙

Informatie: www.thepeech.co.za en reservations@thepeech.co.za

1. Waarin verschilt Abang Africa van andere reisorganisaties?

‘Abang Africa werkt aan de hand van een duurzaam toerismebeleid.

Hiermee verzekeren wij dat het bezoek van mensen die met ons reizen een positieve bijdrage levert aan de bestemming; de mens, de natuur en de economie. Daarnaast onderscheidt Abang zich doordat wij een eigen non-profit organisatie hebben. Vanuit Abang Africa Trust ondersteunen en initiëren wij projecten in Zuid-Afrika. Onze reizigers kunnen die bezoeken en daarmee een bijdrage leveren.’

Vijf

vragen

aan

Anne van deR Tuuk

2. Waarom is het in deze tijd zo belangrijk om duurzaam toerisme te stimuleren?

‘Naast het feit dat duurzaam reizen een eerlijke en pure manier van reizen is, is het ook een ontzettend leuke manier om persoonlijk kennis te maken met een bestemming. Ik vind het niet meer dan eerlijk dat een plek die je bezoekt daar ook zelf baat bij heeft. Voor wat, hoort wat.

Zeker in tijden van economische crisis is het van belang dat we ons geld op een eerlijke manier besteden en zeker weten dat het op de juiste plek terechtkomt. Duurzaam toerisme garandeert dit.’

3. Waarin uit zich de duurzaamheid van Abang Africa?

‘Abang Africa is officieel goedgekeurd door Fairtrade in Tourism SouthAfrica (FTTSA) en daarmee een van de weinige volledig gecertificeerde tour operators in Zuid-Afrika. Samen met Nederlandse reisorganisaties Travelunique en TUI Nederland bieden wij op de Nederlandse markt de eerste volledig gecertificeerde reispakketten aan. Daarnaast maken we in onze reizen veel gebruik van kleine lokale aanbieders voor home stays, culturele tours en allerlei soorten workshops.’

4. Wat zijn de meest hardnekkige vooroordelen over duurzaam toerisme?

‘Veel mensen denken nog steeds dat duurzaam toerisme ‘duur’ of voor ‘geitenwollensokken-types’ is. Niets is minder waar! Duurzaam toerisme is geschikt voor iedereen, zonder concessies te hoeven doen aan budget of comfort. Van een overnachting in een 4-sterren boutique hotel in Soweto tot een overnachting bij een Zuid-Afrikaanse familie; de ZuidAfrikaanse wijnlanden ontdekken op de fiets of paragliden van Lion’s Head in hartje Kaapstad, verantwoord walvissen spotten bij Hermanus alles is mogelijk.’

5. Hoe ziet jouw ideale duurzame reis in Zuid-Afrika eruit?

‘Dat is een reis die uit een mix van ‘ervaringen’ bestaat. Een overnachting bij een lokale familie, meer leren over de gebruiken en tradities maar ook heerlijk ontspannen in een lodge ergens in de vrije natuur. Tijdens een safari de Big Five spotten en de volgende dag op het strand liggen. En vooral ook lekker eten en drinken: eigenlijk een vakantie zoals iedereen die waarschijnlijk het liefste heeft. Hoog op mijn verlanglijstje staat om Zuid-Afrika ooit nog eens per trein te ontdekken. Bijvoorbeeld door met de Shosholoza Meyl van Kaapstad naar Johannesburg te gaan. Een trein die door zowel locals als toeristen wordt genomen.’

Meer informatie over Abang Africa Travel & Trust vind je op www.abangafrica.com.

Tekst: Inge Abraham

Anne van der Tuuk kwam in 2007 op 24-jarige leeftijd naar Zuid-Afrika. Wat begon met een keuzevak aan de universiteit van Port Alfred en maar een half jaar zou beslaan, groeide uit tot een avontuur dat inmiddels al meer dan vijf jaar duurt. De liefde voor Zuid-Afrikaanse Bradlyn en het land zorgen ervoor dat Anne er niet meer weg wil. Sinds 2008 werkt ze in Kaapstad voor Abang Africa, een reisorganisatie die zich richt op duurzaam toerisme in Zuidelijk Afrika. ‘Door bijzondere en eerlijke vakanties in dit prachtige land aan te bieden, hoop ik op een verantwoorde en inspirerende manier bij te dragen aan de positieve ontwikkeling van Zuid-Afrika.’

Slapen bij Nederlanders

Ama Amanzi Hideaway in de bush In de Waterberg Biosfeer, een UNESCO erfgoed in de provincie Limpopo, ligt niet ver van het dorpje Vaalwater verscholen in de bush de gloednieuwe game lodge Ama Amanzi, de plaats van het water.

Twee dagen zijn we te gast bij Issabella en Michiel van BaalenKerklaan, de trotse Nederlandse eigenaren van Ama Amanzi, de kleinschalige game lodge die in april 2012 na een jarenlange en zorgvuldige voorbereiding haar deuren opende. We worden enthousiast ontvangen door de honden en vinden via een drie kilometer lang zandpad door de bush ons eigen huis voor de komende nachten. We zijn alleen in de wildernis, de stilte wordt slechts onderbroken door het geluid van talloze vogels. A het frisse groen van de bomen schittert het heldere blauw van het uit de rotsen gehouwen zwembad. De loungeplek ernaast vraagt om ontspannen uren met een boek en een koel glas wijn. In de verte het huisje van onze buren. De inrichting is comfortabel strak met de aardse kleuren van de bush. Onze perfect verzorgde maaltijden met groenten uit eigen tuin worden geserveerd in de Main Lodge, waar ook een prachtige braai wacht op hongerige gasten.

Issabella: ‘Ik wil dat onze bezoekers Ama Amanzi ervaren alsof ze hun eigen game lodge hebben. Ze moeten zich op hun gemak voelen, maar worden wel door ons in de watten gelegd.’

Waarom deze plek en waarom Zuid-Afrika?

Issabella: ‘We komen allebei uit het zakenleven, een drukke baan

met weinig tijd. We wisten dat we niet tot ons zeventigste zo wilden doorgaan. Maar wat dan wel? Een eigen bedrijf in het buitenland leek ons de mooiste optie.’

Michiel: ‘Het is voor ons geen vlucht geweest, we hadden het in Nederland prima, maar we wilden niet op dezelfde weg doorgaan.’

Issabella: ‘We zijn toen serieus gaan kijken hoe we het leven dat wij voor ogen hadden zouden kunnen combineren met iets dat ook nog wat opbrengt. Via kennissen zijn we in Vaalwater terecht gekomen. Deze omgeving is in onze ogen de laatste wildernis van Zuid-Afrika en het voldoet aan onze eisen: er is genoeg water, de infrastructuur is goed, de lokale overheid heeft toerisme in de top 3 staan en we hebben twee grote steden, Johannesburg en Pretoria redelijk dichtbij.’

En dan koop je in the middle of nowhere een stuk land?

Michiel: ‘We hebben veel tijd gestoken in het praten met lokalen en deskundigen om te leren wat een goed stuk land is om zo een verantwoorde keuze te maken. Vervolgens ben ik alleen vertrokken om te beginnen met het bouwen van het Farm House. Er was helemaal niks, alleen een stuk oude boerderij.’

Issabella: ‘Eind maart 2009 zijn we officieel geëmigreerd.’

Tekst: Marjolein Westerterp. Fotografie: Peter Boshuijzen en Ama Amanzi

‘Je leeft in de bush met de luxe van thuis’ Jullie hebben het rationeel als een business bekeken. Is het inmiddels ook een droom geworden?

Issabella: ‘Het is zeker een droom, maar je kunt alleen maar dromen als het zakelijk ook beklijft. In luchtkastelen kun je niet wonen. Het meest gave aan dit alles vind ik dat je kunt doen en laten wat je zelf wilt. Alles wat goed gaat is je eigen succes, en alles wat misgaat je eigen ‘schuld’. En ik vind het geweldig om onze passie en alles wat wij hier zo mooi vinden te delen met onze gasten.’

Michiel: ‘Dromen doe je ’s nachts. Voor ons is de kwaliteit van leven belangrijk en die leven we na met een realistisch beeld van wat wij kunnen. Dromen moeten geen nachtmerries worden. We blijven praktisch en pakken het met Rotterdamse degelijkheid aan.’

Is jullie keuze voor geen Big Five bewust gemaakt?

Issabella: ‘Ja, we hebben wandelpaden aangelegd, en je kunt fietsen op het terrein. Dat er geen gevaarlijk wild is, maakt dat je vrij kunt bewegen. We bieden ook verschillende workshops aan, zoals fotografie en kennismaken met de bush. De Big Five is genoeg in de (nabije) omgeving te zien, onze gasten kunnen zelfstandig een game reserve bezoeken of een georganiseerde

dagtrip met ons maken. Het mooiste wildpark, Entabeni, ligt op vijf kwartier rijden. Maar ook voor golfliefhebbers is het een mooie omgeving. Vier van de top 50 golfbanen van Zuid-Afrika zijn vlakbij ons, inclusief The Legend met de hoogste afslag ter wereld. Dus golfers, jullie zijn welkom!’

Is Zuid-Afrika jullie land geworden?

Michiel: ‘Absoluut. Natuurlijk kun je de ontwikkelingen niet voorspellen, maar voor nu zijn de voordelen veel groter dan de nadelen.’

Issabella: ‘Op dit moment, ja. Zeker door wat we hier kunnen en mogen doen en wat het land ons te bieden heeft, maar ik vind het lastig om ‘voor altijd’ te zeggen. De komende jaren blijven we in elk geval hier, we willen een succes van Ama Amanzi maken.’ ˙ Informatie: www.ama-amanzi.com en info@ama-amanzi.com

Aanbieding: Een gratis luxe drie gangen diner bij een verblijf van minimaal twee nachten.

OOGVOORZA