Europa: “Catalyst for Change� voor Nederlandse pensioensector
Jacqueline Lommen, Directeur Europese Pensioenen Robeco Amsterdam, 4 maart 2015
1
Inhoud 1. De Nederlandse “pensioenpolder” – een frisse blik van buiten 2. Veranderingen reeds volop gaande – door de bomen het bos zien A. Pensioenstelsel B. pensioeninstelling C. Pensioenregelingen D. Pensioenuitvoering
2
De Nederlandse “pensioenpolder” Wetgever (SZW, Minfin)
Politiek
Autoriteiten Sociale partners
(Her)verzekeraar
Dienstverleners
Pensioenuitvoering (PUO) Vermogensbeheerder
Toezichthouder (DNB/AFM)
Werkgever/Werkgvereniging Plan sponsor
Werknemer/Vakbond Deelnemer
Overige dienstverleners
Pensioeninstellingen Pensioenfonds
Pensioeninstelling (PPI)
Verzekeraar
Bekende partijen, gevestigde belangen, terugkerende thema’s, een overzichtelijk geheel 3
Moeizame pensioenakkoorden zijn symptoom veranderende pensioenwereld Politiek
Wetgever (SZW/Minfin)
Toezichthouder (DNB/AFM)
Maatschappelijke cohesie (vergrijzing, solidariteit, soc zekerh) Financiële stabiliteit (NL economie) Europese integratie Pensioen en “BV Nederland”
Pensioen als sociaal of financieel product MinSZW en/of Minfin EU wetgeving Noodzakelijk onderhoud (AOW, FTK) Nationale pensioendialoog
Dekkingsgraad/Risicobeheer Cultuurverandering Taakverdeling (DNB/AFM) EIOPA Resources
Groeiend (belang goed risicobeheer, NL markt affiniteit, etc.) Uitdagend beurs/mark sentiment Innovaties (ALM, factor inv, DC Life cycling) Fee level en fee transparantie Europese marktkansen
Overige dienstverleners Aantal, diversiteit en invloed neemt toe (consultants, buitenlandse partijen, nieuwe toetreders, nieuwe business modellen, etc.)
Dienstverleners
Vermogensbeheerder
Sociale partners
Groeiend (consolidatie bpf-en, commerciële expansie, etc.) Kwaliteitsslag / Innovatie Ambities PUO vs. aandeelhouders Uitvoeringskosten / Beloning Lervel playing field met andere dienstverlener
Werkgever / Plan sponsor
Autoriteiten
Pensioenuitvoerder (PUO)
Pensioeninstellingen PensioenFonds FTK regime / Dekkingsgraad Rijpe fondsen / Langleven Overregulering / Deskundigheid Governance model / “Petten issue” Consolidatieslag Nieuwe pensioeninstellingen (PPI/mpf/IORP) Grote verplichtstelling / vrije markt
IFRS (balans) / Bijstortingen (P&L) Internationalisatie / centralisatie Riante NL pensioentoezeggingen Rigide FTK funding eisen pf Overregulering / compliance Gebrek waardering pensioentoezegging werkgever
Werknemer / Deelnemer Toenemend pensioenbewustzijn Flexibilisering arbeidsmarkt (job hoppen, ZZPer, parttime, internationale mobiliteit) Behoefte aan Transparantie en Eenvoud Moderne communicatie Daling syndicering
PensioenInstelling (PPI)
Verzekeraar
Inspringen op veranderende behoefte Operationele efficiency Moderne communicatie Internationale doorsteek Marktwerking Erkenning en begrip door NL autoriteiten en sectorgenoten
Dalend risico absorptie vermogen / Solvency2 Level playing field S2/IORP2 Veranderend verdienmodel Kwaliteitsslag Internationalisering Nieuwe pensioeninstellingen (PPI/API/IORP) Taakafbakening / vrije markt
Alle Nederlandse stakeholders geconfronteerd met dieperliggende, fundamenteel veranderende behoeften en gewijzigde omgevingsfactoren Nederlandse “pensioenpolder” staat onder druk 4
Een van buiten naar binnen blik op Nederlandse pensioenstelsel Relatief gezien springt NL er positief uit: Evenwichtige balans 1e, 2e, 3e pijler Omvangrijke pensioenbesparingen Efficiënt / schaalgrootte Veel kennis en kunde op pensioenterrein Gedegen regelgeving Weinig oudedag armoede
Maar ook: Riante pensioentoezeggingen Eenzijdige focus op “impliciete” DB regelingen Dominante rol pensioenfonds Rigide financieringsvereisten pensioenfondsen Gesloten poldergemeenschap Geen marktwerking, beperkte keuze
Mercer: “Nederlandse pensioensysteem een na beste ter wereld”
OESO: “Nederlandse pensioenbesparingen 130% van BNP”
Darwin: “It is not the strongest of the species that survives, nor the most intelligent. It is the one that is the most adaptable to change“
Een prachtstelsel, maar houdbaarheid staat onder druk “Wet van de remmende voorsprong” 5
Europa als Catalyst for Change in de Nederlandse pensioensector •
Invloed van “Europa” loopt vooral via de markt en slechts deels via EU wetgeving; veel subtieler proces van convergentie en al langer gaande dan vaak gedacht
•
EU heeft veelal géén mandaat en géén intentie om relatief goed functionerend Nederlands pensioenstelsel te veranderen (“bemoeienis vanuit Europa”?!)
•
“Europa” is als een mammoettanker die vaart. Het heeft weinig zin om de tanker proberen te stoppen en te klagen. Effectiever om zelf in de stuurhut te gaan zitten
•
“Europa” omvat meerdere gremia: •
Raad van Ministers van de lidstaten (Council)
•
Europese Commissie en Europees Parlement
•
Toezichthouders (Authorities)
•
ECJ
Europa: steeds belangrijker (beetje triviale opmerking, maar toch……..) 6
EIOPA – de Europese pensioenautoriteit •
Opgericht in 2003, gevestigd in Frankfurt
•
EIOPA mandaat is in 2011 opgerekt: “regulator”
•
Nederland goed vertegenwoordigd!
•
Agenda Occupational Pensions Committee (OPC): •
IORP2 (herziening Pensioenrichtlijn)
•
Solvency (HBS)
•
Personal pensions
•
Diverse surveys en sharing of best practices
•
Pension Database
EIOPA: interessant om actief te volgen gezien toekomstgerichte initiatieven. Zie https://eiopa.europa.eu 7
Inhoud 1. De Nederlandse “pensioenpolder” – een frisse blik van buiten 2. Veranderingen reeds volop gaande – door de bomen het bos zien A. Pensioenstelsel B. pensioeninstelling C. Pensioenregelingen D. Pensioenuitvoering
8
Fundamentele veranderingen in de pensioensector – 4 gebieden
1. PensioenStelsel
Financiering (FTK)
2. PensioenInstelling Verzekeren
Administreren
3. PensioenRegeling Beleggen
4. PensioenUitvoering
Het goed onderscheiden van deze vier gebieden helpt om door de bomen het bos te blijven zien 9
Nederlandse pensioensector - Toren van Babel
Voorbeeld: verplichtstelling 10
Stelsel
Pensioenstelsel Op het niveau van het stelsel spelen de écht fundamentele vraagstukken: •
Structuur pensioenstelsel drie-pijler aanpak staat niet ter discussie
•
Demografische ontwikkelingen versobering 1e pijler AOW
•
Financiële stabiliteit van Nederland vermindering fiscale facilitering 2e pijler pensioenopbouw
•
Flexibilisering arbeidsmarkt (ZZPers) nationale pensioenplicht invoeren?
•
Draagvlak pensioenstelsel (intergenerationele solidariteit) doorsneesystematiek afschaffen?
•
Nederlandse poldercultuur centrale rol van de sociale partners in pensioensector
Nederland stelt zelf deze fundamentele uitgangspunten vast. EU heeft géén mandaat en ook géén intentie om Nederlandse pensioenstelsel te veranderen (subsidiariteitsbeginsel). 11
Instelling
Pensioeninstelling Op het niveau van de pensioeninstelling spelen de volgende onderwerpen: •
Vrijheid van dienstverlening staat centraal in EU interne markt (marktwerking)
•
Consumentenbescherming (gezonde instellingen, goede governance, transparante communicatie, etc.)
•
Pensioeninstelling: sociaal instituut of financiële onderneming?
•
Oneigenlijke regulatory arbitrage voorkomen (solvency: “same risks, same rules”)
•
Grensoverschrijdende pensioenfondsen zijn integraal onderdeel EU interne markt (Europees paspoort)
Op dit niveau van de pensioeninstellingen heeft de EU de grootste vinger in de pap; de pensioeninstellingen zijn het primaire aangrijpingspunt voor EU wetgeving 12
Instelling
Pensioeninstellingen: nieuwe uitvoeringsmodellen geintroduceerd Werkgever moet pensioenovereenkomst verplicht onderbrengen bij een pensioeninstelling
Nieuw
Pensioenfonds
Verzekeraar
Onderneming (Opf)
Rechtstreekse regeling
Bedrijfstak (Bpf)
Buy-in Buy-out
Beroepsgroep (Bpr)
PPI Closed-end PPI (in eigendom sociale partners) Open-end PPI (in eigendom pensioendienstverleners) Nieuw
Buitenlandse XB IORPs
Multi-opf (Mofp) APF (in de pijplijn)
Nieuw
API (vervangen door APF)
PPI, APF en XB-IORP zijn een doorbraak in de Nederlandse pensioensector 13
Instelling
PPI en APF: gemodelleerd naar buitenlands voorbeeld Closed-end IORP / pensioenfonds
Open-end IORP / pensioeninstelling
•
•
“in eigendom” van sociale partners
“in eigendom” van financiële dienstverlener
• bestuurd door sociale partners
• bestuurd door onafhankelijke “professionals”
• beheert alleen regelingen eigen onderneming/sector
• beheert regelingen verschillende ondernemingen
• impliciete contracten
• expliciete contracten
• een “pension trust”
• een “financiële instelling”
• domeinafbakening, taakafbakening
• vrijheid van dienstverlening
Meest gehanteerde uitvoeringsmodel in:
Meest gehanteerde uitvoeringsmodel in:
Duitsland, Zwitserland, Frankrijk, Z- en Oost-Europa VK, Ierland, Nederland, Belgie, Malta, Cyprus
Australie, Zuid-Amerika, Azie
EU gaat uit van vrijheid van dienstverlening door pensioeninstellingen (marktwerking). Sociale partners hebben vrije keuze bij welke pensioeninstelling ze hun pensioenregeling onderbrengen 14
Instelling
Grote verplichtstelling •
Grote verplichtstelling in Nederland: standaard regeling én verplichte onderbrenging bij bedrijfstakpensioenfonds
•
Knelpunten:
1.
Druist in tegen EU vrijheid van dienstverlening principe. via ECJ uitspraken vooralsnog erkent als uitzondering (unieke solidariteit, kostenvoordelen)
2. BPFen mogen zich niet omvormen tot APFen (sterke wens is er wel), omdat bijt met NL mededingingswetgeving 3. Mogelijke afschaffen doorsneesystematiek ondergraaft ECJ uitzonderingspositie en daarmee grote verplichtstelling •
Oplossing: Verhanging grote verplichtstelling? Verplichtstelling aan de regeling, maar niet meer aan het fonds.
EU als Catalyst for change…….… 15
Instelling
Financiering van pensioeninstellingen: IORP2 holistische aanpak
Balans van de pensioeninstelling Assets
Solvabiliteitsbuffer
Minimum eigen vermogen Bijstortingsplicht
Achtergestelde leningen
Technische voorzieningen Sponsor covenant
Nat. Garantiestelsel
Afstempelen Conditionaliteiten
EU: Same risks, same rules. Voorkomen van oneigenlijke regulatory arbitrage 16
Instelling
Grensoverschrijdend Europees pensioenfonds – XB IORPs
IORP
PensioenRegeling A PensioenRegeling B
PensioenInstelling (financieringsvehikel, Juridische entiteit)
Gereguleerd door financieel/prudentieel recht van land van vestiging van pensioeninstelling (“Home country”)
PensioenRegeling C
Gereguleerd door Sociaal- & Arbeidsrecht van land van origine van pensioenregeling (“Host countries”) 17
Regeling
Pensioenregeling Op niveau van de pensioenregeling volgende trends zichtbaar: •
Pensioenregelingen veranderen n.a.v. zowel buitenlandse marktinvloed als EU wetgeving
•
Risico’s verschuiven onvermijdelijk weg van werkgevers en/of pensioeninstelling naar (collectiviteit) van deelnemers n.a.v.: Werkgever: IFRS accounting wetgeving + internationale stroomlijning vanuit HQ
Pensioeninstelling: NL FTK en EU Solvency2 solvabiliteitswetgeving verzekeraars •
Collectieve premieovereenkomst initiatieven veelbelovend (zie gelijkenis met UK)
Inhoud van de pensioenregeling is het mandaat van de NL sociale partners (niet EU, niet NL wetgever) 18
Regeling
Pensioenregeling: evolutionair proces in Nederland Traditioneel DB Middelloon Cond indexatie Afstempelen Uitkerings overeenkomst
Premie overeenkomst
Nominaal contract Dutch CDC ReĂŤle contract
Collectieve premie ovk (CDC) Smart DC Indv DC
Collectieve premieovereenkomst (internationaal: CDC) slaat brug tussen DB en DC 19
Regeling
Collectieve premieovereenkomst: Collectiviteit en Solidariteit gewaarborgd Solidariteit
Collectiviteit
Centrale rol sociale partners inhoud regeling bepalen pensioenuitvoerder kiezen Centrale rol van pensioenfondsen uitvoeringsmodellen Non-profit pensioeninstelling (pensioenuitvoerders) uitbestedingspartners (PUOs, vermogensbeheerders) Verplichtstelling klein groot (regeling en uitvoerder) Schaalvoordelen inkoopkracht professionaliteit Paternalisme via 2e pijler (niet 3e pijler individueel) bescherming deelnemers (default opties) beperking hassle (ontzorgen) Beleggingsbeleid Prudent person
Risico’s samen delen biometrisch (langleven, kortleven, arbeidsongeschikt) financieel (beleggingen, inflatie) macro langleven
Risicodrager(s) Pensioeninstelling (FTK) werkgever (IFRS) 3rd party (verzekeraar, markt, captive) deelnemers (collectief of individueel)
Onderling herverdelen ex-ante (doorsneesystematiek, m/v) ex-post en discretionair (bijstorten, afstempelen) met huidige en/of toekomstige generaties
Voorstellen voor coll premieovk gaan vooral over aanpassingen in solidariteit; collectiviteit ongewijzigd 20
Regeling
Pensioenregeling: Personal (DC) pensions •
EIOPA sinds kort ook meer gericht op DC regelingen (naast DB solvency issues)
•
2e én 3e pijler DC pensioen
•
29th regime aanpak: •
EU Minimum regels voor DC regeling, zodat in heel Europa compliant is (zie UCITS aanpak)
•
Individual account dat meeneembaar is naar een buitenlandse pensioeninstelling
•
Innovatief life-cycle beleggingsbeleid met goede default opties
•
Uitvoerings- en vermogensbeheer kostenplafond
Interessant dossier. Pro-actief input vanuit NL geven?! Nederland steeds meer leidend op DC terrein: DB ALM risicobeheer brains inzetten voor DC LC beleggen. 21
Uitvoering
PensioenUitvoering Op niveau van de pensioenuitvoering zijn de volgende veranderingen gaande:
•
Administratie: kostenverlaging + digitale deelnemerscommunicatie
•
Beleggen: life-cycle investing + default opties + decumulatie strategieën
•
Verzekeren: verminderd risico absorbatievermogen verzekeraars + macro longevity risk
EU initiatieven in dit stadium vooral op terrein van surveys en sharing of best practices; geen wetgeving Input actuarissen en pension risk managers hard nodig! 22
De actuaris is onmisbaar!!!
van een Nederlandse DB pensioenfondsen actuaris naar een internationale allround pension risk manager
23
Belangrijke informatie Robeco Institutional Asset Management B.V. (handelsregister nummer 24123167), hierna Robeco, heeft een vergunning als beheerder van ICBE’s en ABI’s van de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam. Zonder nadere toelichting kan deze presentatie niet als volledig worden beschouwd. Het is bedoeld om de professionele belegger te voorzien van informatie over Robeco’s specifieke vaardigheden, maar is geen aanbeveling om financiële instrumenten te kopen of verkopen. Alle rechten van Robeco met betrekking tot deze presentatie blijven voorbehouden aan Robeco. Niets uit deze presentatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Robeco.
Jacqueline Lommen Director European Pensions Boardmember Robeco PPI Tel: +31.10.224.1283 Mob: +31.6.1131.7279 Email: j.lommen@robeco.nl
24