ARCHEOLOGIE S P ECI A L CER T I F ICER I NG
NOVEMBER 2 014 NUMMER 1 8
Kwaliteit van archeologie aantoonbaar borgen Certificering wordt vanaf 1 januari 2016 verplicht voor werkzaamheden waarvoor nu nog een opgravingsvergunning geldt. Het gaat daarbij om het gravende onderzoek (inclusief gravend vooronderzoek, specialistisch onderzoek en conserveren), documenteren en rapporteren. Het ministerie van OCW heeft dus besloten over te gaan tot een systeem van zelfregulering op basis van de KNA en de huidige opgravingsvergunning te vervangen door verplichte certificering van alle werkzaamheden waarvoor tot nu toe een opgravingsvergunning gold. Voor de archeologische wereld betekent dit een geheel nieuwe situatie, waarmee men weinig ervaring heeft. Wat betekent certificering straks in de praktijk en wat is het verschil met het huidige systeem op basis van vergunningverlening? Vormen de huidige KNA Land- en Waterbodems, inclusief leidraden en protocollen straks de basis voor die certificering? Het zijn vragen die op dit moment voorliggen bij drie voorbereidingscommissies die in december een advies uitbrengen aan het CCvD Archeologie over onder meer de reikwijdte van de certificering en de registratie van mensen die niet in dienst zijn van een bedrijf. Het veld is dus zelf aan zet om de certificering uit te gaan werken.
Wat is certificering? Een certificaat is een verklaring dat een proces of product voldoet aan vooraf vastgestelde kwaliteitseisen. Organisaties kunnen zich laten certificeren voor dat proces of product op basis van een beoordelingsrichtlijn (BRL). Een certificerende instelling (CI) controleert de gecertificeerde bedrijven of overheden regelmatig door middel van audits. Er zijn twee niveaus waarop certificering kan werken: - certificering van het managementsysteem op managementniveau, waarbij het bedrijf moet aantonen dat het in staat is
Via de speciale website SIKBARCHEOLOGIE.NING.COM blijf je op de hoogte van het werk van de voorbereidingscommissies, lees je hun verslagen en kan je zelf meediscussiëren -of er zelf een starten- op het forum. Ook lees je hier alle relevante informatie over de komende Erfgoedwet.
het vereiste kwaliteitsniveau te realiseren; - certificering van het proces/product, waarbij concrete werkzaamheden zoals opgraven zijn gecertificeerd tot op het niveau van protocollen. Met een certificaat toont een organisatie dus aan dat het kwaliteit kan leveren. Organisaties die gecertificeerd zijn, zijn herkenbaar en worden geregistreerd als gecertificeerde organisatie.
Voorbereidingscommissies Op verzoek van het CCvD heeft SIKB recent drie commissies gevormd waarin de sector goed vertegenwoordigd is: I Eisen aan actoren en registratie II Reikwijdte certificering III Digitalisering/digitaal werken De vorderingen van de commissies zijn te volgen op de tijdelijke interactieve projectwebsite Kwaliteit in de archeologie (http:// sikbarcheologie.ning.com), waaraan u zelf ook kunt bijdragen met uw mening of blog.
Opinies Hoe denkt een aantal stakeholders uit de archeologie over de ‘kwaliteitsslag’ die nu gaande is? In deze nieuwsbrief hebben we hun meningen rond een aantal thema’s gerangschikt.
A RCHEOL OG I E SP ECI A L CER T I F ICER ING
Hoe denkt men over de aanstaande certificering van archeologische werkzaamheden? Om hiervan een indicatie te krijgen hebben we een aantal vragen voorgelegd aan vijf betrokkenen, die we hieronder introduceren.
JELLE DE BOER Werkzaam voor SIKB. Betrokken vanwege zijn expertise op het gebied van certificering. Jelle de Boer is tevens rapporteur van commissie II.
VEVITA EICHBERGER Beleidsmedewerker bij het ministerie van OCW, verantwoordelijk voor het dossier archeologie.
LAURA KOOISTRA Bioloog/archeoloog, specialist op het gebied van biologische archeologie. Werkzaam bij BIAX Consult. Namens BAP vertegenwoordigd in voorbereidingscommissie II ‘Reikwijdte van certificering’.
CEES KOOT Senior archeoloog, via Vriens Archeo Flex gedetacheerd bij de gemeente Nijmegen als projectleider AMZ-onderzoek. Vertegenwoordigd in voorbereidingscommissie II ‘Reikwijdte van certificering’.
ESTHER VRIENS Directeur Vriens Archeo Flex, uitzendbureau voor archeologie. Namens de VOiA vertegenwoordigd in voorbereidingscommissie I ‘Eisen aan actoren en registratie’.
Het woord OVER CERTIFICERING Verwacht je dat certificering de kwaliteit van de archeologische werkzaamheden zal bevorderen? Daar is niet iedereen van overtuigd. Koot meent dat certificering op zich geen verbetering is, maar de daaraan verbonden audits zijn zonder meer een pluspunt ten opzichte van de huidige situatie. Jelle Boer stelt dat het afhangt van de huidige kwaliteit van het bedrijf of persoon: ‘bij degenen die nu al een goede kwaliteit leveren, zal die op termijn nog kunnen verbeteren, maar lever je nu onvoldoende kwaliteit, dan zal je die op korte termijn moeten verbeteren’. Eichberger denkt dat certificering kwaliteit kán verbeteren, maar dat hangt wel af van de betrokkenheid van de sector. Kooistra is zeer uitgesproken: ‘Kwaliteitsverbetering en kennisborging moet het uitgangspunt zijn. Als we dat niet kunnen realiseren blijven we als sector in gebreke. Verder denk ik dat certificering kansen biedt voor specialistisch onderzoek. We moeten ons ook realiseren dat archeologie de samenleving en de wetenschap dient. Die hebben recht op betrouwbare informatie’.
Biedt certificatie meer duidelijkheid voor opdrachtgevers dan het huidige vergunningstelsel of maakt dat geen verschil? De meeste betrokkenen denken dat er voor opdrachtgevers weinig verandert, maar De Boer meent dat certificering meer zekerheid biedt dat de archeoloog aan de wet en aan de kwaliteitseisen voldoet. ‘Het volgen van de KNA was deels vrijwillig, en nu wordt men verplicht om aan minimale kwaliteitseisen te voldoen. Ook de audits maken hier verschil’. Eichberger meent eveneens dat certificering meer duidelijkheid kan bieden, afhankelijk van hoe de regels ingebed worden in het kwaliteitssysteem. In combinatie met registratie kan het wel toegankelijker worden voor opdrachtgevers.
Moet de KNA inclusief alle specificaties (dus tot op uitvoerend niveau) certificeerbaar worden of kan volstaan worden met certificeren op managementniveau (aantonen dat de organisatie in staat is archeologische werkzaamheden met voldoende kwaliteit uit te voeren)? Vriens is van mening dat een combinatie van managementniveau en protocolniveau het meest voor de hand ligt, afhankelijk van de behoefte om werkzaamheden gedetailleerd te beschrijven en te toetsen. Ook Eichberger kan zich dat voorstellen. Kooistra
aan... voegt eraan toe dat in elk geval vooronderzoek, het opgraven zelf en specialistisch werk zich lenen voor certificering. Advieswerk en opstellen van een PvE zouden in haar ogen niet per se gecertificeerd hoeven worden. Koot daarentegen herinnert aan het advies van het CCvD aan de minister, waarin een pleidooi wordt gehouden om de hele keten te certificeren. ‘Goed voorwerk is de poortwachter van die keten, in voorbereidingscommissie II is besproken dat dit onderdeel ook gecertificeerd zou moeten worden’.
Zou certificering zich meer moeten richten op de kwaliteit van het eindproduct (bijv. een rapport) of meer op het proces dat daaraan ten grondslag ligt? Algemene conclusie is hier dat het aan de sector is om hier de keuze te maken. Koot is van mening dat de kennis over wat certificering inhoudt en wat de keuzes zijn die je kunt maken, onderdeel moet zijn van een algemene bijspijkercursus voor archeologen. ‘Of product- of wellicht persoonscertificering het meest aangewezen middel is voor kwaliteitsborging hangt van het soort werk dat een bedrijf of persoon verricht. Eigenlijk zou de kwaliteitsborging per onderdeel en fase van het AMZ-onderzoek op maat gesneden moeten zijn. Die reikwijdte en afperking van certificering is nog volop in discussie in voorbereidingscommissie II. We zullen het CCvD daarover later adviseren’.
O V E R R E G I S T R AT I E Zou een register straks openbaar voor iedereen zichtbaar moeten zijn? Eichberger heeft hier niet direct een mening over, maar: ‘een register van gecertificeerde bedrijven kan nuttig zijn om te laten zien dat je kwaliteit kunt bieden. De overheid zal dat in elk geval niet verplicht stellen’. De Boer merkt daarbij op dat het niet gaat om degenen die het werk uitvoeren, maar om het werk dat uitgevoerd moet worden. Het gaat om het zichtbaar maken van deskundigheid, dat zou al eenvoudig kunnen met een verificatieregister. Vriens vindt een openbaar register van gecertificeerde bedrijven prima, maar is fel tegen een soort ‘gouden gids voor archeologen’.
Moet het register zich beperken tot alleen actoren die KNA conform werk uitvoeren in het kader van de RO/AMZ? Koot is van mening dat een register ook collega’s zou moeten
omvatten die buiten de AMZ gravend onderzoek in Nederland verrichten. Hij denkt hierbij vooral aan de universiteiten, die de taak hebben mensen op te leiden maar daarbij buiten het AMZcircuit vallen. Vriens daarentegen meent dat er prioriteit moet worden gegeven aan de kritische actoren, en dat in een later stadium andere archeologische specialisten daarin opgenomen zouden worden.
Hoe zou zo’n register beheerd moeten worden? Volgens Koot ligt het voor de hand dat een algemene beroepsvereniging van archeologen zo’n register zou onderhouden. ‘Veel meer dan 1000 mensen zijn het niet, en ik vind dat we een overkoepelende beroepsvereniging ontberen’. De betrokkenen zijn van mening dat een onafhankelijke partij dat register moet voeren, maar volgens Eichberger moet dit niet de overheid zijn: ‘Dat zou strijdig zijn met het beleid om de sector zelf meer verantwoordelijkheid en zeggenschap te geven, waar we met de certificering uitvoering aan geven’. Kortom: een materie die nog niet is uitgekristalliseerd.
Zou registratie vrijwillig of verplicht moeten zijn? Kooistra is erg voor een verplicht register voor kritische actoren. ‘Dat hoeft niet ingewikkeld te zijn. Mijn zorg gaat meer uit naar het kennisniveau van de certificerende instellingen; zullen die in staat zijn om goed toe te zien op de kwaliteit van de archeologie?’ Volgens Koot is registratie van bedrijven of personen die wettelijk verplichte taken uitvoeren, in feite ook verplicht:’ Daarin passen uitzonderingen van groeperingen die wel en niet AMZ-werk in opdracht uitvoeren volgens mij niet’. De Boer meent dat het niet mag uitmaken of men bij een werkgever in dienst is op als ZZP-er/flexwerker werkt. ‘Deskundigheid leidt tot ‘license tot operate’, en dat leidt tot registratie’.
Het proces, de uitkomsten en planning in een notendop PROCES & FASERING
UITKOMST
PLANNING
Fase 1 Overeenstemming over de basisafspraken incl. OCW
1. Certificeerbare KNA Waterbodems
Fase 2 Certificeerbaar maken van de KNA Waterbodems Landbodems en de Beoordelingsrichtlijn (BRL)
2. Certificeerbare KNA Landbodems
1 januari 2016 In werking treden Erfgoedwet en start certificering (overgangsjaar vergunning naar certificeren)
Fase 3 Start met overgangstermijn certificering
4. Handreiking opdrachtgever/ bevoegde overheid
3. Beoordelingsrichtlijn (BRL)
WIE DOEN ER MEE AAN SIKB?
Fase 4 Start accreditatie certificerende instellingen (CI) beide KNA’s, BRL en CCvD Archeologie
1 januari 2017 Certificering verplicht en start accreditatie 1 januari 2019 Accreditatie CI’s verplicht
Bodem+ Bodem+ BOG
Branche Organisatie van Grondbanken
Bouwend Nederland Bouwend Nederland BOVAG
Bond Van Automobielhandelaren en Garagehouders
CGA
Convent van Gemeentelijk Archeologen (BESTUURSLID)
CUMELA Belangenorganisatie voor ondernemingen werkzaam in de CUMELA-sector (Cultuurtechnische werken en grondverzet, Meststoffendistributie en Loonwerken in de Agrarische sector) DVD
Dienst Vastgoed Defensie van het ministerie van Defensie
FeNeLab Federatie Nederlandse Laboratoria, kalibratie- en inspectie-instellingen FOCWA
Nederlandse Vereniging van Ondernemers in het Carrosseriebedrijf
GSN
Groot Saneerders Netwerk, portefeuille bodembescherming (BESTUURSLID)
I&M
Ministerie van Infrastructuur en Milieu
IPO
Interprovinciaal Overleg (BESTUURSLID)
NEN
Nederlands Normalisatie-instituut
NEPROM
Vereniging van Nederlandse Projectontwikkeling Maatschappijen
NIBV
Nederlands Informatiecentrum Bodembeschermende Voorzieningen (BESTUURSLID)
NVAO
Nederlandse Vereniging van Archeologische Opgravingsbedrijven (BESTUURSLID)
NVPG
Nederlandse Vereniging van Procesmatige Grondbewerkingsbedrijven
OCW
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
ODI/VDV Onafhankelijke Deskundige Inspecteurs en adviseurs voor Vloeistofdichte Voorzieningen NL Ingenieurs
Organisatie van Raadgevende Ingenieursbureaus
ARCHEOLOGIE@SIKB IS EEN UITGAVE VAN SIKB STICHTING INFRASTRUCTUUR KWALITEITSBORGING BODEMBEHEER Postbus 420 2800 AK GOUDA T (085) 48 62 450 info@sikb.nl www.sikb.nl
RWS Rijkswaterstaat (BESTUURSLID) Stichting BSB
Stichting voor Bodemsanering van Bedrijfsterreinen
UvW
Unie van Waterschappen (BESTUURSLID)
VA
Vereniging van Afvalbedrijven
VKB
Vereniging Kwaliteitsborging Bodembeheer (BESTUURSLID)
VNG
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
VNO-NCW
Vereniging van Nederlandse Ondernemers -
Nederlands Christelijk Werkgeversverbond
VOC
Verenigd Overleg van Certificatie-instellingen
VOiA
Vereniging van Ondernemers in Archeologie (BESTUURSLID)
VVMA
Vereniging van Milieu Adviesbureaus
SIKB Archeologie is ook te vinden op facebook
TEKST SIKB en SBRCURnet Communicatie VORMGEVING Van Lint in vorm, Burgh-Haamstede DRUK Quantes, Rijswijk
NOVEMBER 2014