P U B L I S C O P I E
IK KIES OOK ALS IK WINKEL!
WEEK VAN DE FAIR TRADE VAN 3 TOT 13 OKTOBER 2012
www.befair.be
FAIRTRADE
de pot op? Geen probleem! GR
POT
AT IS
VAN
400
G
CHOCO Ruil me op zaterdag 13 oktober
Ruil je lege chocopot voor een
gratis pot fairtradechoco op de Wereldwinkeldag zaterdag 13 oktober 10-17u www.oxfamwereldwinkels.be
Wereldwinkels
Actie geldig op 13/10/2012 in alle Vlaamse Oxfam-Wereldwinkels. Wie een lege chocopot van gelijk welk merk afgeeft, krijgt gratis 1 pot choco van Oxfam Fairtrade (400 g). 1 pot inruilen per gezin, zolang de voorraad strekt.
WILT U ADVERTEREN IN DEZE RUBRIEK? INFO: VANESSA LAKOR, TEL. 02 467 56 49, VANESSA.LAKOR@ROULARTA.BE
O p 3 oktober gaat de 11de editie van de Week van de Fair Trade van start. Tien dagen lang zetten we fair trade in de kijker in heel België. Is dat dan nodig? Toch wel, 8 op 10 Belgen staat positief tegenover eerlijke handel, maar slechts 1 op 2 koopt fairtradeproducten. Nochtans kan je met je keuze voor fair trade echt een verschil maken. Eerlijke handel of fair trade geeft producenten uit het Zuiden de kans zich op een duurzame manier te ontwikkelen. Niet dankzij liefdadigheid, maar wel dankzij de correcte prijs die ze krijgen voor de producten die ze op de markt brengen. Fair trade gaat verder dan dat. Het garandeert een reeks goede handelsvoorwaarden zoals prefinanciering, langetermijnrelaties met handelspartners, een betere toegang tot de markt en respect voor de rechten van mens en milieu.
Ik kies OOK als ik winkel!
Week van de fair trade… een feest!
Achter jouw fairtradeaankoop schuilt dus meer dan een product. Met elke fairtradeaankoop steun je duizenden kleine producenten, importeurs en verdelers die gekozen hebben om te werken volgens de fairtraderegels. Als consument heb je de macht om de levensomstandigheden van kleine producenten wereldwijd te veranderen. Met elke fairtradeaankoop grijp je die macht. Jij kiest ervoor om niet deel te nemen aan vormen van handel die nadelig zijn voor mens en planeet. Jij kiest ervoor om een kleine producent in het Zuiden de kans te geven op een beter leven. Met 14 oktober in aantocht verkeert België in verkiezingskoorts. Je macht om een keuze te maken beperkt zich niet tot het stemhok. Kies ook als je winkelt! Haal fair trade in huis en maak mee het verschil, elke keer opnieuw.
Genieten van wat lekker en mooi is, terwijl je actief deelneemt aan het welzijn van anderen. Dat is waar fair trade om draait. Koffie, thee, honing, chocolade, vers fruit, pralines, koekjes, kleding, decoratie en juwelen… Kwalitatieve en heerlijke producten die staan voor de creativiteit en knowhow van de producenten in het Zuiden. En vooral: die wachten om door jou te worden ontdekt. Check onze kalender op de laatste pagina en ontdek de waaier aan fairtradeactiviteiten. Of surf naar www.weekvandefairtrade.be en vind een activiteit in jouw buurt.
Fair trade, een sector in evolutie Het Trade for Development Centre is een programma van het Belgisch Ontwikkelingsagentschap rond fair trade en duurzame handel. We geloven dat dit middelen zijn voor kleine producenten om zich op een duurzame manier te ontwikkelen. Met de Week van de Fair Trade willen we mensen sensibiliseren, maar ook informeren, want de fairtradesector staat niet stil. Fair trade beperkt zich al lang niet meer tot koffie en bananen in kleine, alternatieve winkels. Het fairtradeaanbod wordt elk jaar groter en vindt zijn weg via andere verkoopkanalen en in nieuwe sectoren zoals goud, cosmetica en toerisme. De fairtradesector wordt ondertussen ook geconfronteerd met de uitdagingen van deze tijd. Wat zijn de gevolgen van de economische crisis voor de verschillende fairtradespelers? Hoe reageren ze? Is eerlijke handel uitsluitend voor het Zuiden of komen Belgische boeren ook in aanmerking? In deze bijlage brengen we de fairtradesector van vandaag in beeld.
Deze publiscopie is een realisatie van Roularta Custom Media voor BTC, Trade for Development Centre, Hoogstraat 147, 1000 Brussel. Tel: 02 505 19 35. Deze publiscopie valt buiten de verantwoordelijkheid van de Knackredactie. Verantwoordelijke uitgever: W. Criel Redactie: Trade for Development Centre van BTC Coördinatie: C. Specen-Berry. Reclameregie: Roularta Media (Zellik). Tel: 02 467 58 82.
Eerlijke handel geconfronteerd met economische crisis Ondanks de economische crisis blijft de verkoop van eerlijke producten stijgen in ons land. Dat wil niet zeggen dat het rozengeur en maneschijn is voor de hele sector van eerlijke handel. Vooral de kleinere winkeliers voelen de crisis of moeten zelfs hun boetiek sluiten.
Max Havelaar en Oxfam lijken gespaard te blijven van de crisis In de jaren 90 kwam eerlijke handel op als geloofwaardig alternatief voor de traditionele consumptie: wat begon met enkele kraampjes van militante netwerken bereikte langzaam maar zeker de rekken van de supermarkten. Vooral de laatste 10 jaar groeide de markt voor eerlijke producten razendsnel met gemiddelde groeicijfers van meer dan 20% per jaar (tot 47% tussen 2006 en 2007 voor producten met de Fairtrade Max Havelaar-certificering1).
De grootdistributie lanceert nieuwe producten met Fairtrade-label (®Marcus Lyons)
Volgens Max Havelaar België steeg de verkoop van producten met Fairtrade-label met ongeveer 10% in 2011. Die groei zou grotendeels te danken zijn aan de lancering van nieuwe producten door de grootdistributie, verklaart de organisatie in een van haar laatste verslagen: “Eind 2011 heeft Delhaize een belangrijke verbintenis aangegaan door een groot aantal nieuwe producten te lanceren. Talrijke grote merken opteren intussen voor een andere manier van zakendoen.”2 De eerlijke speler haalt dus profijt uit zijn strategie van toenadering tot supermarkten, die uiteraard allereerst zelf profiteren van de stijgende bekendheid van het beroemde keurmerk dat praktisch 3 op 5 Belgische consumenten kent.3 De Oxfam-winkels kunnen de crisis doorstaan dankzij hun lange geschiedenis en de goede verspreiding van de verkooppunten. Oxfam-Magasins du Monde met 85 winkels in de Franstalige Gemeenschap zag zijn omzet lichtjes stijgen tot 6,17 miljoen euro in 2011 tegenover 6,11miljoen euro het jaar daarvoor. De verkoop van artisanale producten steeg met 8,21% in 2011 ten opzichte van 2010. Die groei kent verschillende redenen: 600 nieuwe artisanale producten op een totaal van 800, een verbeterde productkwaliteit, de nadruk op modeaccessoires, een nieuwe look voor verschillende winkels en een verhuis naar een meer commerciële buurt voor sommige onder hen. In Vlaanderen blijft de verkoop stabiel. De 217 Oxfam-Wereldwinkels klokten de laatste drie jaar telkens af op een jaaromzet van ongeveer 12,5 miljoen euro, wat gezien enkele prijsstijgingen een lichte daling van het verkochte volume betekent.
Oxfam lijkt gespaard te blijven van de crisis (© Oxfam-Wereldwinkels)
1. Bron: Fairtrade/RSE News 2. Bron: Fairtrade Max Havelaar Belgique “Relier producteurs et consommateurs: - rétrospective 2011” – www.maxhavelaar.be 3. Opiniepeiling over eerlijke handel bij de Belgische bevolking, Dedicated Research 2011
… wat niet het geval is voor de kleinere actoren Hoewel Max Havelaar en Oxfam boegbeelden zijn op het vlak van fair trade, vertegenwoordigen ze niet de hele sector in ons land. Als coördinator van de Belgische Federatie voor Eerlijke Handel heeft Eric Dewaele een goed zicht op de uiteenlopende wegen die de verschillende spelers inslaan. “Veel van onze leden worden getroffen door de crisis terwijl de verkoop van eerlijke producten in de grootdistributie, vooral van voeding, in de lift zit. We moeten alert blijven, want als eerlijke handel zich uiteindelijk zou beperken tot de verkoop in supermarkten, dan staan we zeer snel mijlenver van de oorspronkelijke doeleinden van fair trade. Vergeet niet dat de grootdistributie altijd prioriteit geeft aan beloning van het kapitaal. Vanuit hun standpunt moet de verkoop van eerlijke producten dit doel dienen.” Naast dit ethisch argument is er volgens Eric Dewaele nog een vorm van structurele dreiging: “Ondernemingen die aan de grootdistributie leveren, moeten heel erg opletten dat ze hun onafhankelijkheid bewaren en niet naar de pijpen van de supermarkten dansen. Dit geldt zeker in tijden van crisis wanneer zij striktere voorwaarden gaan stellen.”
Als vertegenwoordiger van Ethiquable Benelux is Vincent De Grelle zich bewust van dit risico dat hij duidelijk heeft geïnte-
De verkoop van eerlijke producten stijgt in ons land (© Oxfam-Wereldwinkels)
greerd: “Ethiquable Benelux bestaat reeds tweeënhalf jaar. Wij zijn dus gestart tijdens de crisis. De impact hiervan laat zich amper voelen aangezien wij een groei van meer dan 40% per jaar kennen, ondanks de concurrentie van de distributiemerken. Van bij het begin hebben wij een diversifiëringsstrategie voor de verkoopkanalen gevoerd: wij werken met de grootdistributie, maar ook met speciaalzaken en horecaprofessionals. Deze diversifiëring is fundamenteel, net als afwisseling brengen in het productgamma.”
Gecertificeerde artisanale producten (© La Pachamama)
Het machtsevenwicht tussen de grootdistributie en de leveranciers die hen voorzien van eerlijke producten is in ieder geval niet in het voordeel van deze laatste groep. Oxfam Fair Trade levert bijvoorbeeld een aantal producten aan bepaalde supermarkten onder de naam van de supermarkt zelf. Maar Oxfam moet zich beperken tot de levering van weinig winstgevende producten met kleine verkoopvolumes, terwijl de supermarkten eerlijke producten die goed verkopen, zoals koffie, voor zichzelf voorbehouden.
Crisis, maar niet overal Ethiquable heeft dus goede troeven in handen om de markt het hoofd te bieden. Dit geldt niet voor alle eerlijke spelers op de markt. Bij een aantal onder hen komt de crisis hard aan, vooral in de niet-voedingssector. Sommige, zoals de Gentse organisatie Sjamma, hebben het zwaar te verduren en moeten hun activiteiten geheel of gedeeltelijk stopzetten. Tout l’Or du Monde, boetiekcafé in hartje Brussel, moest in februari 2012 de deuren sluiten. Voor Isabelle Steenebruggen, zaakvoerster van Pachamama, “boutique équitable des familles”, is het grootste probleem de prijs van gecertificeerde artisanale producten, meer bepaald van kleding en textiel. Volgens haar kunnen deze niet optornen tegen de producten gefabriceerd aan bodemprijzen die we in de grootwarenhuizen vinden, vooral nu de huishoudens de knip op de beurs houden. “Goedkope eerlijke handel bestaat niet,” zegt zij, “ondanks de beduidend hogere kwaliteit van onze producten wordt een eerlijke aankoop nog te vaak beschouwd als liefdadigheid.”
Daarna kan het accent op het eerlijke karakter een commerciële troef zijn. Vincent De Grelle is van mening dat het succes van Ethiquable Benelux ondermeer te danken is aan het werk dat zijn organisatie leverde. Hij legt het uit als volgt: “Wij kennen de producenten heel goed, wij staan dichtbij hen en proberen de producent en de consument dichter bij elkaar te brengen. Het doel is dat de consument zich ervan bewust wordt dat het geld dat hij uitgeeft werkelijk het verschil maakt voor deze boeren, deze ambachtslui en hun gezinnen.”
Een antwoord op de crisis Hoewel ze toegeven dat de crisis hun activiteiten op verschillende niveaus ingewikkelder maakt, zeggen sommige Belgische spelers ook dat ze een licht wierp op de limieten van het conventionele economische systeem. Bovendien creëer de ze een brede sympathie voor de sociale en solidaire economie in haar verschillende vormen. Deze bewustwording kan, ondanks het kostenplaatje van de eerlijke handel, toch blijvend nieuwe horizonten openen.
Wat vinden de andere eerlijke ondernemers hiervan?
Meer weten?
Philippe Vander Elst richtte zijn bedrijf Latino Fierros op in 1998 in Brussel. Hij importeert modeaccessoires en juwelen uit Latijns-Amerika en verkoopt ze als groothandelaar door aan verdelers en winkels over heel Europa. Hij deelt de mening van Isabelle Steenebruggen over de inkrimping van zijn zakencijfer (met bijna 50%), maar vindt dat de crisis niet de enige boosdoener is. Hij legt het uit als volgt: “Natuurlijk weegt de crisis door op onze activiteit, maar niet speciaal omdat wij eerlijke producten verhandelen. Ik gebruik dat trouwens weinig als verkoopargument. Voor mijn klanten telt vooral de kwaliteit van onze producten en of ze al dan niet in de mode zijn. En daar knelt precies het schoentje. Wij hebben blijkbaar niet genoeg geïnvesteerd in productvernieuwing op het juiste ogenblik.”
Een fairtradeonderneming oprichten, een brochure van het Trade for Development Centre uitgegeven in december 2011 en beschikbaar op www.befair.be.
Die mening wordt gedeeld door Nancy De Poorter, eigenares van Meer dan Mooi in Geel dat fairtrade- en biologische kleding en juwelen verkoopt. “Ik vernieuw constant. Mijn klanten zijn in eerste instantie op zoek naar mooie en hippe stukken, die je nergens anders vindt. Ik ben steeds op zoek naar nieuwe producten en leveranciers, vaak zijn deze zelfs nog niet in België actief.” Ze richtte Meer dan Mooi vier jaar geleden op, in volle crisis. Daardoor koos ze er bewust voor om alleen producten in te kopen die niet te duur zijn. Een aanpak die werkt, want Meer dan Mooi zag zijn omzet in het laatste jaar stijgen met 48%. Eerlijk of niet, wat telt is de kwaliteit van het ondernemingsplan, in het bijzonder de voorafgaande studie van de volledige commerciële keten. Ook Vincent De Grelle onderstreept het kapitaal belang van het ondernemingsplan. Het moet “je visie van het project, de kwaliteit en het belang ervan weerspiegelen. Het feit dat je over al deze aspecten hebt nagedacht, met inbegrip van de financiering, is fundamenteel.” Dus geen toegevingen op vlak van de productkwaliteit of de degelijkheid van het eerlijke project.
Ethiquable Benelux werkt met de grootdistributie en met speciaalzaken (© Ethiquable)
FAIRTRADE Ik spaar bij een duurzame bank, daar ben ik ďŹ er op.
Barry Callebaut Belgium nv/sa 5FM 5ĂŠM r XXX WBOIPVUFOESJOLT DPN
ÂŽ
100 % gekamd biologisch & Fairtrade katoen
“Ik spaar bij een duurzame bank. Niemand anders kan zeggen waar zijn spaarcenten naartoe gaan. Ik wel. Ik weet exact welke bioboerderij of windmolenpark geďŹ nancierd wordt met mijn spaargeld. Mijn geld maakt een verschil, terwijl het nog opbrengt ook.â€? Karl van Staeyen, ďŹ ere spaarder bij Triodos Bank sinds 1996
Open ook een duurzame spaarrekening Ga naar www.triodos.be of bel naar 02 548 28 51
Bad- , Keuken- , Tafel- & Bedlinnen OfďŹ ce and showroom: Anzegemseweg 28 B-8790 Waregem
T +32 56 60 37 58 F +32 56 60 43 42
De duurzame bank
info@maestextiles.com www.maestextiles.com
WILT U ADVERTEREN IN DEZE RUBRIEK? INFO: VANESSA LAKOR, TEL. 02 467 56 49, VANESSA.LAKOR@ROULARTA.BE
Mooi en eerlijk: cosmeticaproducten Het fairtradeaanbod neemt jaar na jaar toe, niet alleen in de voeding maar ook in nieuwe sectoren zoals cosmetica. Een gunstige evolutie voor de kleine producenten, want cosmetica is booming business. Ondanks de economische crisis blijft de markt voor cosmetica groeien. De groei in Europa en Noord-Amerika neemt de laatste jaren af, maar daartegenover staat een stijgende vraag van nieuwe markten zoals Rusland, Zuid-Amerika en Azië. Cosmeticaproducten worden steeds vaker ontwikkeld op basis van natuurlijke ingrediënten uit het Zuiden: palmolie, aloë vera, groene thee, kruiden en bloemen… Het aandeel van biologische en natuurlijke cosmeticaproducten wereldwijd is tussen 2007 en 2011 gestegen met 35%. Analisten verwachten dat dit nog zal toenemen door een groeiend ecologisch bewustzijn bij consumenten1. Ook de grote namen in de cosmeticasector blijven hier niet blind voor en investeren meer en meer in de ontwikkeling van schoonheids- en verzorgingsproducten op natuurlijke basis. Dankzij fair trade kunnen de producenten uit het Zuiden mee profiteren van de groeiende vraag naar natuurlijke ingrediënten. Cosmeticaproducten waar ook het Zuiden beter van wordt: esthetiek en ethiek gaan hand in hand.
Eerlijke cosmeticaproducten op de Belgische markt Natyr, made in dignity In 2004 startte het Italiaanse bedrijf Gala Cosmetici met een gamma aan cosmeticaproducten op basis van natuurlijke ingrediënten uit het Zuiden. De cosmeticalijn met onder andere douchegel, shampoo en crèmes kreeg de naam Natyr en is in 68 OxfamWereldwinkels te verkrijgen.
2 producten uit het cosmeticagamma Natyr (© Natyr)
Minstens 50% van de ingrediënten en de productie zijn afkomstig van eerlijke organisaties. Natyr gebruikt aloë vera uit Thailand, groene thee uit Sri Lanka en citrusvruchten uit Cuba. De lokale boeren krijgen een rechtvaardige prijs voor hun oogst en kunnen zo investeren in de ontwikkeling van hun gemeenschap. In Sri Lanka bijvoorbeeld zorgt de theeoogst er vandaag voor dat 1500 gezinnen kunnen beschikken over een toilet in hun huis, drinkbaar water en medische verzorging.
The Body Shop, pionier in eerlijke cosmetica In de jaren 70 was fair trade vooral een zaak van ngo’s. De 23-jarige Britse Anita Roddick was dus behoorlijk vernieuwend toen ze in ’76 The Body Shop oprichtte, een cosmeticabedrijf dat verzorgingsproducten verkocht geïnspireerd op traditionele Indische praktijken. Van bij het begin hanteerde ze hierbij principes die aansluiten bij die van eerlijke handel, zoals samenwerking op lange termijn met lokale gemeenschappen, een billijke vergoeding voor producenten en leveranciers, en de begeleiding van Cosmetica met eerlijke ingrediënten bij lokale boeren. The Body The Body Shop (© The Body Shop)
Shop heeft geen fairtradegamma, maar maakt in zijn producten gebruik van een aantal ingrediënten die geproduceerd zijn volgens fairtradenormen door kleine boeren in het Zuiden, zoals honing uit Ethiopië en kokosmelk uit Samoa. The Body Shop groeide pijlsnel en telt vandaag meer dan 2200 winkels in 57 landen. In 2006 werd het bedrijf overgenomen door cosmeticagigant l’Oréal. Desondanks blijft The Body Shop een belangrijke speler op vlak van fair trade en milieukwesties. Zo maakte het als eerste gebruik van duurzame fairtradeolie in zijn producten. Themis, eerlijk en biologisch In 2004 werd het bedrijf Ethis opgericht in Parijs met als doel om natuurlijke cosmetica te Nana Yago van de vrouwencoöperatie UGPPK combineren met uit Burkina Faso (© Alter Eco) eerlijke handel. Om dit te realiseren, ontwikkelden de oprichters van het bedrijf een gamma aan natuurlijke, biologische producten waarbij ze gebruikmaakten van eerlijke ingrediënten. De cosmeticaproducten van Ethis bestaan grotendeels uit voedingsstoffen (cacaoboter, rietsuiker, honing…) aangezien die geproduceerd worden door boeren uit het Zuiden die gewend zijn om met fairtradeketens en organismen voor biologische certificering te werken. De lijn kreeg de naam Themis en wordt in België verdeeld via apotheken, bio- en fairtradewinkels. Een van de producten uit de Themis-lijn is karitéboter. Het bedrijf werkt hiervoor samen met de vrouwencoöperatie UGPPK uit Eerlijke cosmetica van Themis op basis van voedingsproducten (© Themis) Burkina Faso. 1. The Global Market for Natural Personal Care Products, 2011 Organic Monitor
FAIRTRADE Week van de
Fairtrade
Zonhoven Heerlijk potje anders GC Tentakel woe. 10 oktober 2012 van 19.30 tot 22.30 uur Lekker vegetarisch koken, hoe doe je dat? We koken met lokale producten. We vullen onze ingrediëntenlijst aan met fairtradeproducten en laten het ons goed smaken. Deelname: € 5 i.s.m. 11-11-11, Provincie Limburg en dienst Leefmilieu 011 810526
&I^SIO HI WXVIIOTVSHYGXIRWLST QIX 3\JEQTVSHYGXIR MR *EMV 8VEHI WXEH 7MRX 8VYMHIR
Chocoladeproeverij
muNdiaL gratis iNkom
GC Tentakel don. 11 oktober 2012 van 19.30 tot 22.30 uur Dompel je onder in (h)eerlijke chocolade! Proef chocolade in al haar geuren en kleuren, en leer wat je er zelf mee kan maken. Ondertussen vertellen we je graag het verhaal achter de chocolade van Oxfam Fairtrade en welke impact eerlijke handel heeft op de cacaoproducenten in het Zuiden. Deelname: € 5 i.s.m. 11-11-11, Provincie Limburg en dienst Leefmilieu 011 810526
MaaSEIk
28/09/2012
Maaseik centrum vanaf 20U30
7XEHLYMW +VSXI 1EVOX %PPI HEKIR STIR YYV XSIVMWQI WMRX XVYMHIR FI
NIEUWS I OPINIE I ACHTERGROND
Live wereldmuziek en fair trade iN Maaseiker cafés
Beyers Koffie, kwaliteit en duurzaamheid, van boon tot kopje
www.maaseikmundial.be
www.beyers.eu
Hoe verbouwen met beperkt budget?
Win een stoomoven t.w.v. € 2.199 SCHRIJF JE IN OP ONZE NIEUWSBRIEF VIA
WWW.MO.BE
Hoe smalle ruimtes optimaal benutten?
VOLG ONS OP FACEBOOK VIA
Alles over energiebesparende dakramen OB53537 B553537
WWW.FACEBOOK.COM/MONDIAALNIEUWS VOLG ONS OP TWITTER VIA
WWW.TWITTER.COM/MONDIAALNIEUWS
OB47316
MON DIAAL N I EUWS MET I NZICHT
WWW . MO . BE
Nu te koop
www.ikgabouwen.be
Eerlijke handel, ook voor Belgische boeren Flashback: 2009, de melkcrisis in Europa bereikt haar hoogtepunt. Boze Belgische boeren op de rand van het faillissement lozen miljoenen liters melk in een wei. Ook zij eisen een eerlijke prijs, een correcte handel. Waar staan we vandaag? De situatie is grimmig: na twee jaar van prijsstijgingen tuimelde de prijs vorige zomer opnieuw naar beneden, tot 25 cent per liter. De boeren hier vragen ook een faire prijs, een eerlijke handel. Een verzoek waar de historische fairtradespelers verschillende meningen over hebben. Het begrip eerlijke handel dat altijd werd gebruikt om het solidaire handelsverkeer tussen het Zuiden en het Noorden aan te duiden, doet zo zijn intrede in het debat over ons landbouwbeleid. Ook bij ons worden landbouwproducenten gedwongen om meer te produceren voor een steeds lagere eenheidsprijs, want anders kunnen ze de boeken sluiten. Zowel in het Noorden als in het Zuiden bedreigt het dominante model van een intensieve monocultuur te vaak een landbouw die redelijke oppervlaktes bewerkt, polycultuur toepast en respect toont voor het ecologisch evenwicht. De fairtradebenadering zou voortaan ook kunnen worden gebruikt voor Europese producenten, die oude kennis met moderne technieken willen combineren om zo een duurzaam landbouwmodel te bekomen dat het sociale weefsel stimuleert. Het zijn producenten die hun boerderij als een levend ecosysteem zien en kwalitatieve, gezonde en voedzame producten aanbieden met respect voor de gebruikte natuurlijke grondstoffen en dus respectvol voor de consument.1
FAIREBEL en BIONIDO/BIODIA, eerlijke melk van bij ons! Ten gevolge van de nooit eerder geziene crisis in de landbouwsector lanceren de Belgische boeren hun eigen solidaire merk FAIREBEL. Het label garandeert een fatsoenlijk inkomen voor alle spelers in de Belgische melkproductieketen. Voor elke liter melk die wordt verkocht krijgen de 500 Belgische boeren die lid zijn van de coöperatie Faircoop 10 cent extra. 65% van de leden komt uit Wallonië, 35% uit Vlaanderen. Op Delhaize en Aldi na bieden bijna alle Belgische supermarkten melk van Fairebel aan. De coöperatie produceert nu naast halfvolle melk ook volle chocolademelk en drie soorten roomijs. www.fairebel.be Fairebel is niet het enige initiatief. De biologische groothandel Biosano lanceerde samen met de coöperatie Biomelk Vlaanderen een eerlijke, biologische melk in oktober 2011, tijdens de Week van de Fair Trade. De prijs van hun melk wordt twee keer per jaar berekend, tenzij de productiekosten sneller zouden veranderen. Op die manier moeten de leden hun melk nooit verkopen aan een prijs die lager is dan hun kosten en krijgen ze een eerlijke vergoeding voor hun werk. Wim de Middeleer, commercieel verantwoordelijke van Biomelk Vlaanderen legt uit hoe het in zijn werk gaat: “Het model neemt een melkboerderij met 60 koeien en 1,5 voltijdse werkkracht als referentie. De prijs van een liter biologisch geproduceerde melk is gebaseerd op gedetailleerde parameters zoals de prijs van het veevoeder, de gemiddelde productiekost, het gemiddelde inkomen voor een werkkracht en gezondheidskosten.” De specificaties van het model werden gedefinieerd in samenwerking met de ngo Vredeseilanden. Ook in de rest van Europa ontstaan gelijkaardige initiatieven. In 2010 presenteerde het bekende Duitse biolabel Naturland zijn gecertificeerde melk ‘Naturland Fair’ uit de uitlopers van de Beierse Alpen. Dit deden ze op Biofach, de grootste beurs voor biolandbouw in Europa. In Engeland zijn heel wat bekende mensen, waaronder de aartsbisschop van York, er voorstander van om het fairtradelabel ook toe te kennen aan nationale melkproducenten om zo een verlieslatende industrie te redden.
De leden van Biomelk Vlaanderen krijgen een eerlijke vergoeding voor hun werk (© Bionido) 1. Alter Eco, persdossier met de presentatie van het nieuwe gamma, januari 2011
Wat denken de klassieke fairtradespelers hiervan? Max Havelaar, de belangrijkste labelingorganisatie van de sector, lijkt het meest terughoudend om het fairtradeconcept open te stellen voor Europese producten. “Zelfs al ondersteunt Max Havelaar België elk initiatief dat erop gericht is om lokale boeren een duurzaam bestaan te garanderen”, toch wil de organisatie “de term Fairtrade en haar keurmerk voorbehouden voor producten van kansarme producenten uit het Zuiden. Fairtrade is immers in oorsprong en tot op vandaag een alternatieve aanpak van armoedebestrijding gegroeid vanuit het Trade not aid-gedachtegoed. Fairtrade richt zich op de meer dan één miljard armen die leven met minder dan twee dollar per dag. Fairtrade wil voorwaarden scheppen opdat zij zelf de positie en middelen verwerven om uit de armoedespiraal te geraken.” In Vlaanderen deelt Oxfam-Wereldwinkels deze mening grotendeels. “De ontwikkelingsproblematiek en de uitdagingen waarmee boeren in het Zuiden te maken krijgen, zijn van die aard dat zij een specifieke aanpak vereisen. Fair trade dat de drie pijlers van duurzame ontwikkeling omvat (economisch, ecologisch en sociaal), is daarvoor het meest geschikte model. Het is belangrijk dat duurzame productie in het Noorden wordt aangemoedigd en ondersteund. Wij willen onze ervaring inzake landbouw en handel in en met het Zuiden wel delen, maar we beschouwen dit niet als de kerntaak van de fairtradebeweging.” Oxfam-Magasins du Monde, aan Franstalige zijde, is positiever ingesteld en werkt al sinds meerdere maanden samen met verschillende Belgische boerencoöperaties om hen te ondersteunen en hun groenten en fruit aan te bieden via hun verkoopnetwerk. De ngo wil “in haar project de dimensie NoordNoord opnemen en synergieën ontwikkelen met Belgische organisaties die actief zijn in het promoten van een boerenlandbouwmodel. Ze willen nieuwe perspectieven bieden aan boeren uit het Noorden op vlak van distributie.” De strategie ‘eerlijke handel Noord’ zal gevalideerd worden binnen de organisatie tegen begin 2013.
Fairebel, roomijs met eerlijke melk
Alter Eco en Ethiquable zijn twee Franse fairtradespelers. In 2011 besloten ze de sprong te wagen en lanceerden ze – elk apart – een eerlijke, biologische en lokale aanpak ten voordele van kleine, Franse boeren. Het gamma Paysans d’ici van Ethiquable baseert zich op 27 criteria om boerenlandbouw te garanderen. Sinds april 2011 zijn 16 producten van 9 boerengroeperingen beschikbaar, waarvan ook enkele op de Belgische markt.
Herlokalisatie van de economie Lokale en regionale eerlijke handel haalt zijn legitimiteit uit de herlokalisatie van de economie, de kortere ketens, de strijd tegen de excessen van de globalisering die appels uit Zuid-Afrika naar Europa doet reizen of eerlijk appelsap uit Chili naar België brengt. Lokale en regionale eerlijke handel ontwikkelt zich bovendien ook in het Zuiden. Talrijke initiatieven zien het licht in verschillende landen waaronder Ecuador, India, Mexico, Brazilië, Zuid-Afrika, Kenia … steunend op de koopkracht van de lokale middenklasse en de bloeiende toeristische sector.2
2. Voor meer informatie over dit onderwerp: lees de brochure “Zuid-Zuid eerlijke handel” van het Trade for Development Centre op www.befair.be.
Ethiquable en haar gamma Paysans d’ici (© Ethiquable)
Goudeerlijk Goud staat symbool voor romantiek en schoonheid, maar de realiteit achter het edelmetaal is heel wat minder rooskleurig. Wereldwijd zijn 15 miljoen mensen afhankelijk van goudontginning in kleinschalige artisanale mijnbouwsites1. Hun werk- en leefomstandigheden zijn vaak erbarmelijk: ongevallen, vergiftiging, kinderarbeid, uitbuiting en ongezonde werkomstandigheden vormen de keerzijde van de medaille. Daarom werd er gewerkt aan een certificering die een goudproductie garandeert met respect voor de mijnwerkers en hun omgeving. Anderhalf jaar geleden zag het label Fairtrade en Fairmined Gold het levenslicht.
De weg naar eerlijk goud Het nieuwe label is een creatie van de Alliance of Responsible Mininig (ARM) en FLO, the International Fairtrade labeling organisation. In januari 2011 behaalde de coöperatie Cotapata uit La Paz, Bolivia als eerste de Fairtrade- en Fairmined Goldcertificatie. Het resultaat van een pilootproject dat in 2009 van start ging in samenwerking met Cumbre del Sajama, een Boliviaanse organisatie die mijngemeenschappen ondersteunt. Het project kreeg financiële steun van het Trade for Development Centre, een programma van het Belgisch ontwikkelingsagentschap rond eerlijke en duurzame handel. Twee jaar lang werden verschillende criteria uitvoerig getest, werd de traceerbaarheid van het goud geëvalueerd en kregen mijnwerkers opleidingen in de principes van eerlijke handel. Het Fairtrade en Fairmined Gold-label garandeert de gecertificeerde producenten een minimumprijs en een Fairtradepremie. Het label staat voor een veilige en verantwoorde omgang met chemische producten en versterkt de onderhandelingspositie van de mijnwerkers. De weg die het gelabelde goud aflegt, is traceerbaar en transparant. Anderhalf jaar na het behalen van het Fairtrade- en Fairmined Gold-label plukken de mijnwerkers van Cotapata er reeds de vruchten van. Samen beslissen ze in welke gemeenschapsprojecten ze zullen investeren. Hun inkomsten gaan naar projecten in de gezondheidszorg en de veiligheid van hun werkomgeving.
Eerlijk goud op de Europese markt De eerste staaf eerlijk goud bereikte Groot-Brittannië op Valentijnsdag 2011. Een rijzende ster aan het firmament, want amper een jaar later gebruiken reeds veertig Britse juweeldesigners het in hun creaties2. Livia Giugioli, de vrouw van acteur Colin Firth,
Het label Fairtrade en Fairmined Gold
gaf het nog dat tikkeltje meer glans door met juwelen van eerlijk goud te verschijnen op de rode loper van de Oscaruitreiking. Voorlopig zijn negen3 Zuid-Amerikaanse mijncoöperaties gecertificeerd. De Britse organisatie Fairtrade Foundation besliste in 2012 uit te breiden naar Afrika en startte een samenwerking met acht mijngroepen in Kenia, Tanzania en Oeganda. De eerste Afrikaanse staven eerlijk goud zouden binnen een tweetal jaar op de Britse markt te verkrijgen zijn.
Een gouden toekomst? Het eerlijke goud heeft intussen ook het kanaal overgestoken en doet zijn intrede op het Europese vasteland. In Frankrijk en Nederland zijn de eerste juwelen van eerlijk goud al op de markt. België volgt: An Kindermans van ana-edelsmid uit HeusdenZolder plant als eerste Belgische ontwerper juwelen van eerlijk goud voor te stellen tijdens de Week van de Fair Trade van dit jaar4. Het topje van de ijsberg? De Alliance of Responsible Mining wil het aandeel eerlijk goud zien groeien tot 5% van de totale markt voor gouden juwelen in de komende 15 jaar 5.
Meer info www.befair.be, publicaties www.ana-edelsmid.be www.fairtrade.org/uk www.communitymining.org 1. www.communitymining.org 2. Reuters , Jan Harvey 3. http://www.communitymining.org/index.php/en_about-us 4. An Kindermans, www.ana-edelsmid.be en an.kindermans@ana-edelsmid.be 5. www.communitymining.org
Cotapata uit La Paz in Bolivia (© BTC Steven De Craen)
Een ontwerp van eerlijk goud door An Kindermans (© ana-edelsmid)
Bezieling, vriendschap, geluk, hoop, liefde, inspiratie… waardevol maar nergens te koop. Daarom organiseert SPES de maand van de spiritualiteit, de hele maand oktober 2012. Dit jaar draaien de evenementen rond het simpele woordje “echt”. Wat vind jij echt waardevol? Laat je alvast inspireren op www.maandvandespiritualiteit.be. En aarzel vooral niet om op deze site ook je eigen initiatieven posten!
Eerlijk en solidair toerisme Toerisme is na petroleum de belangrijkste economische sector in de landen van het Zuiden. Wereldwijd neemt het toerisme nu bijna 10% van de economische activiteit voor zijn rekening. Het is een heuse wereldindustrie geworden die sterk in opmars is maar helaas ook veel negatieve gevolgen heeft. Als reactie hierop ontstaan overal toeristische ontwikkelingsinitiatieven die de lokale bevolking willen helpen. Ondanks de schadelijke invloed op het milieu nemen toeristische reizen letterlijk en figuurlijk een hoge vlucht. Kort na de Tweede Wereldoorlog waren toeristische verplaatsingen buiten de landsgrenzen nog goed voor een omzet van 10 tot 20 miljoen. In 1975 steeg die al tot ongeveer 200 miljoen en in 2011 naar maar liefst 980 miljoen! De Wereldorganisatie voor Toerisme verwacht in 2020 1,6 miljard toeristen. De omzet van de sector zou dan pieken op 2000 miljard dollar. Dit opent nieuwe ontwikkelingsperspectieven voor arme en structureel benadeelde regio's. Wordt toerisme het nieuwe wondermiddel om ontwikkelingslanden uit de armoede te halen? Toerisme kan inderdaad een sterke economische motor vormen: het brengt geld binnen, creëert werkgelegenheid, verbetert de handelsbalans, stimuleert investeringen, ondersteunt de lokale dienstverlening, waardeert de natuurlijke en culturele rijkdommen, enz. De Wereldbank schat echter dat 55% van de toeristische uitgaven in ontwikkelingslanden niet ten goede komt aan het land zelf, maar aan andere internationale spelers via luchtvaartmaatschappijen, hotelketens, reisagentschappen of geïmporteerde consumptiegoederen. Op die manier wordt de positieve invloed van het toerisme vaak tenietgedaan. Het lokale personeel in hotels, restaurants, animatie of transport verdient belachelijk lage lonen. Ook op sociaal vlak zijn er vaak negatieve gevolgen zoals prostitutienetwerken of kinderarbeid. Volgens het Internationaal Arbeidsbureau werken ongeveer 20 miljoen kinderen onder de 18 in de toeristische sector. Toerisme is bovendien een enorme slokop van drinkbaar water: een gemiddeld golfterrein in Thailand verbruikt jaarlijks evenveel water als 60.000 lokale bewoners, in het Marokkaanse Agadir worden de hoteltuinen dag en nacht besproeid terwijl de bevolking van de buitenwijken geen toegang heeft tot drinkwater… Deze druk op de al kwetsbare ecosystemen is schadelijk voor het milieu en verstoort de wilde fauna en flora. En hoe staat het met de cultuur die vaak wordt gereduceerd tot gecommercialiseerde en kunstmatige folklore? Op Bali in Indonesië worden de toeristen begroet met bloemenkransen, een louter Polynesische traditie.
Eerlijk en solidair toerisme als alternatief Met deze overwegingen in het achterhoofd gaan heel wat mensen en organisaties op zoek naar een vorm van toerisme die wel kan instaan voor de lokale ontwikkeling. Marie-Paule Eskénazi, directrice van vzw Tourisme autrement (zie kader), vindt in dit opzicht twee begrippen essentieel: "Enerzijds is er respect nodig: zowel voor de mensen, hun tradities en symbolen als voor de omgeving. Anderzijds is er de tijd: de duur van de reis. Het neemt immers wat tijd in beslag om de Ander te leren kennen en begrijpen. Tijdens de reisvoorbereiding wordt er onvoldoende rekening gehouden met de factor tijd. Veel mensen trachten zo veel mogelijk te
zien in zo weinig mogelijk tijd om thuis te kunnen opscheppen: "Ik heb Peru gedaan" of "Ik heb Congo gedaan". Dat is misschien wel fijn voor hen, maar zij hebben niets begrepen van de Ander, ze hebben daar gewoon geen tijd voor gemaakt. Terwijl men beter wat tijd zou nemen voor elkaar." Wederzijds respect en het verlangen om de lokale bevolking beter te leren kennen liggen aan de basis van programma's voor eerlijk en solidair toerisme die bovendien nieuwe kansen bieden voor internationale solidariteit. De lokale gemeenschap draagt in dit soort toerisme op een significante manier bij aan de organisatie en het beheer van toeristische activiteiten. Ze kan deze aanpassen, her-
Lokale cultuur opsnuiven (© Tamadi)
De Ander begrijpen (© Café Chorti)
oriënteren of zelfs stopzetten. Liliana Chiocci, voorzitster van Altervoyages, stelt het zo: "Dit gaat om iets totaal anders dan het openen van een lodge of een hotel in een gemeenschap en wat jobs creëren. In dit model is het de gemeenschap zelf die beslist over de prijs van de dienstverlening, over het aantal toeristen of reizigers die ze wil ontvangen en voor hoe lang. Een deel van de opbrengst komt de hele gemeenschap ten goede en in sommige gevallen dient een deel van de kostprijs voor het behoud van het Amazonewoud of voor een project dat de gemeenschap aanbelangt."
gestampt die reizigers de kans biedt om met eigen ogen de resultaten van eerlijke handel te komen bekijken. Deze organisatie heeft in het hele land een netwerk van ambachtslui die worden aangemoedigd om hun artisanale Andestradities voort te zetten en de traditionele structuren van hun Amerikaans-indiaanse cultuur te behouden, waardoor de plattelandsvlucht kan worden afgeremd.2 De komst van het toerisme heeft de gemeenschappen drie types inkomsten opgeleverd: betaling voor diensten (maaltijden, logement, transport, gidsbeurten, enz.), de verkoop van artisanaat en giften van toeristen.
Lokale cultuur opsnuiven Door zelf toeristische activiteiten in handen te nemen, versterkt de lokale gemeenschap haar culturele identiteit en worden gastronomie en historisch patrimonium opnieuw onder de aandacht gebracht, wars van elke vorm van folklorisering. "Door de ontwikkeling van dit toerisme worden banen gecreëerd en – niet onbelangrijk – blijven de jongeren in de dorpen wonen", voegt Liliana Chiocci toe.
Onder de noemer ‘eerlijk en solidair toerisme’ vinden we zo de voorwaarden terug voor ontmoetingen waarbij de toerist de lokale bevolking niet uitbuit, maar middelen aanreikt om een menswaardig leven te leiden. We stappen over van een ‘burger op wereldreis’ naar een ‘wereldburger op reis’ of, zoals Marie-Paule Eskénazi het uitdrukt, van de ‘ontwikkeling van toerisme’ naar ‘ontwikkelingstoerisme’.
In het ‘faire’ wereldje werd al snel de link gelegd tussen toerisme en artisanaat. Dit biedt mooie gelegenheden tot klantencontacten met kleine lokale producenten. In Peru heeft Minka1 een toeristische onderneming uit de grond
1. Peruaanse fairtradeorganisatie www.minkfairtrade.com 2. Oxfam-Wereldwinkels
Ontmoeting tussen een toerist en de lokale bevolking (© Altervoyages)
Toeristische activiteiten in handen van de lokale gemeenschap (© Altervoyages)
In Franstalig België zetten twee organisaties zich in voor deze andere vorm van toerisme. De vzw Tourisme autrement ontstond in oktober 2005 uit een denkoefening van de stichters over de toeristische boom en de schade die deze toebrengt aan het klimaat, het milieu en de sociale en economische verhoudingen in het gastland. Tegelijkertijd stelden ze vast dat reizen belangrijke geldstromen op gang brengt die dan helaas weer voornamelijk naar de toeristische multinationals vloeien. De vzw steunt positieve initiatieven en organiseerde van 2006 tot 2011 het Salon voor duurzaam toerisme. Sinds mei 2010 biedt Tourisme autrement een nieuwe participatieve vorm van toerisme aan: Greeters in België, een bron van multiculturele en verrijkende uitwisselingen voor bezoekers en bewoners. Op greeters.be vind je zijn enthousiaste inwoners van Belgische steden die toeristen ontvangen om met hen ‘hun’ stad te delen buiten de platgetreden paden. Zij nemen de tijd voor een echte, kosteloze ontmoeting. www.tourisme-autrement.be In de botanische tuin van Luik brengt het platform Altervoyages verenigingen samen waaronder Eco-Benin, Emotion Planet, Identité Amérique Indienne, Tamadia, MATM, Café Chorti. Het aanbod bestaat uit interculturele uitwisselingsreizen met hun partners in het Zuiden. Altervoyages promoot de reizen die hun leden organiseren en wil de mensen daarnaast ook bewustmaken van het belang van verantwoord reizen met een open en kritische geest. www.altervoyages.org
Kalender Week van de Fair Trade 2012 Hieronder vind je een greep uit de activiteiten die plaatsvinden tijdens de 11de editie van de Week van de Fair Trade, van 3 tot 13 oktober. Surf naar www.weekvandefairtrade.be voor een volledig overzicht en meer info!
Antwerpen
Gent
Leuven
Wat? Een havenrondvaart met fairtradelunch en workshops fairtradechocolade, -wijn en -koffie proeven voor 55-plussers. Wanneer? 7, 12 en 13 oktober
Wat? Carrotmob: Koop met z’n allen fair trade en laat een winkelier in je buurt investeren in duurzaamheid met de inkomsten hiervan. Aansluitend een fairtradeactiviteit voor alle deelnemers. Wanneer? 6 oktober
Wat? Nacht van de Fair Trade met improvisatie en muziekoptreden. Waar en wanneer? Schouwburg, 30CC op 5 oktober
Wat? Een fairtradeontbijt en -lezing voor alle studenten van Universiteit Antwerpen. Waar en wanneer? Stadscampus en Campus Groenenborger op 3 en 9 oktober
Brugge Wat? Brugse Zwaantjes in fairtradechocola op 3 oktober. Kookje Fair Trade Sprookje voor kinderen op 10 oktober. De Brugse restaurants zetten een fairtradegerecht op het menu tijdens de hele Week van de Fair Trade.
Brussel Wat? Colloquium “Small farmers, big solutions” georganiseerd door Max Havelaar. Wanneer? 4 oktober
Dilbeek Wat? Uitdagingsspel op Dilbeekse scholen, Fotowedstrijd voor Dilbeekse sportclubs, Fair Trade Brownie-actie, en op 6 oktober een infostand op de boerenmarkt.
Ham
Wat? Boterhammenactie voor Leuvense studenten en pendelaars. Wanneer? 10 oktober
Wat? Rampkarrenrace: Knutsel je eigen (fairtrade)zeepkist in elkaar en race mee. Met randanimatie van de percussiemobiel ‘Kundabuffi – vzw Culturen in Beweging’ en lekkere fairtradedrankjes en -hapjes. Wanneer? 7 oktober
Lokeren
Heusden-Zolder
Zemst
Wat? Vzw Berenhuis maakt van zijn berenwandeling een fairtradeversie met verhalen en activiteiten voor het hele gezin en ook een bezoek aan een fairtradejuweelontwerpster. Wanneer? 7 oktober
Wat? Culinaire verwennerij met fairtradeproducten. Waar en wanneer? Bij 3 restaurants gedurende de Week van de Fair Trade
Kortrijk Wat? Workshops, wijndegustatie, lezing over fairtradecosmetica en -juwelen in de lokale dienstencentra van Kortrijk. Wanneer? 3-13 oktober
Wat? Fair Trade Street Art: een muur van het CC Lokeren krijgt een faire muurschildering, aangebracht door de Lokerse scholen. Wanneer? Creatie tijdens de Week van de Fair Trade, voorstelling eind oktober
In heel Vlaanderen Wat? Wereldwinkeldag Waar en wanneer? 13 oktober, in elke Oxfam-Wereldwinkel Wat? Wedstrijd ‘Max zoekt klas’. Ben jij een klas met een hart voor (h)eerlijke chocolade? Neem dan deel aan deze blitse chocoladecampagne! Alle info op www.maxzoektklas.be! Wanneer? Tussen 3 oktober en 15 januari